* Robo milad *
15th July 2011, 11:10 PM
جام جم آنلاين: ســامــانه راهــبــري جـراحـي هوشـــمند (Intelligent Surgery System) كه به همت متخصصان ايراني در مركز رشد لوازم و تجهيزات پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران طراحي و ساخته شده در حالی با حضور رئيس‌جمهور و وزير بهداشت رونمايي شد كه تاكنون چنین سامانه‌ای در كشور توليد نمي‌شده و دستگاه‌هاي موجود تماما وارداتي بوده‌اند.
تكنولوژي راهبري جراحي را بطوركلی مي‌توان به تكنولوژي Gps تشبيه كرد و درواقع به كمك آن، اطلاعات و تصاوير به صورت همزمان با روند جراحي، با راهنمايي لحظه‌به لحظه و تحليل و كنترل وضعيت بيمار در اختيار جراح قرار مي‌گيرد. به این ترتیب همانطور كه Gps كاربر را از درستي مسيرش مطلع مي‌كند، سامانه راهبري جراحي نيز مسيري را كه ابزار جراح بايد در امتداد آن حركت كند با جزئيات و به صورت سه‌بعدي به وي نشان مي‌دهد.
از آنجا كه تكنولوژي راهبري جراحي،با افزايش كيفيت جراحي و كاهش عوارض ناشي از آن در بيماران، يكي از مهم‌ترين نيازهاي اتاق‌هاي عمل در آينده است؛استفاده از اين سامانه مي‌تواند به ارتقا و بهبود فرآيندهاي درماني و تكنيك‌هاي جراحي در كشور منجر شده و ضمن كاهش زمان نقاهت و هزينه‌هاي درمان، به گسترش خدمات‌درماني در مناطق محروم كشور بينجامد. دستيابي به اين تكنولوژي بستري مناسب براي طراحي و توليد سيستم‌هاي جراحي پيشرفته، شبيه‌سازي و بهينه‌سازي عمل جراحي، حقيقت مجازي و رباتيك را در آينده فراهم كند.
در حال حاضر سامانه راهبري جراحي داراي نمونه‌هاي خارجي معدودي در سطح جهان است كه از مهم‌ترين آنها مي‌توان به محصولات شركت‌هاي Stryker CE BrainLab Medtronic اشاره كرد كه فقط در 2 كشور آمريكا و آلمان توليد مي‌شوند و ايران سومين كشوري است كه دانش طراحي، ساخت، توليد و تجاري‌سازي اين دستگاه را در اختيار دارد و با دستیابی به فناوری ساخت این سامانه پيش‌بيني مي‌شود استفاده از اين سيستم ميزان 15ميليارد ريال صرفه‌جويي سالانه ارزي براي كشور به همراه داشته باشد.در مجموع و به گفته رئيس مركز همكاري‌هاي فناوري و نوآوري رياست‌جمهوري، توليد اين دستگاه را بايد حاصل تلاش فراوان، شناخت به موقع فرصت‌ها، عكس‌العمل به هنگام و تسريع در امور بروكراسي دانست كه اگر هر كدام از اينها نبود، اين فناوري در كشوي ميزها باقي مي‌ماند.
جراحي دقيق، با سلامت و امنيت بيشتر
در حوزه جراحي مغز و اعصاب، تكنولوِژی راهبري جراحي از كاربردهاي متعدد در جراحي‌هاي حساس و ظريف يا تحريكات عميق در مغز يا خارج كردن تومور برخوردار است كه استفاده از اين تكنولوژي امكان مي‌دهد جراح براحتي از برداشته شدن كامل تومور اطمينان حاصل كند و از آسيب‌زدن به بافت‌هاي سالم پرهيز نمايد و به این ترتیب امكان انجام موفقيت‌آميز عمل‌هاي پيچيده و خطرناكي كه پيش از اين با مرگ و مير بسياري همراه بودند، ميسر شود. در واقع اين سامانه نوعي GPS است كه به پزشكان متخصص كمك مي‌كند تا در جراحي‌هايي كه تشخيص محل ضايعه دشوار است بتوانند يك جراحي دقيق، با سلامت و امنيت بيشتر داشته باشند.
میزان دقت این سامانه تا جایی است كه به گفته دكتر عليرضا احمديان، معاون پژوهشي مركز رشد لوازم و تجهيزات پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران در جراحي‌هايي مانند پاركينسون يا انواع جراحي اعصاب نقاط مورد نظر جراحي به راحتي شناسايي و محل دقيق آن مشخص مي‌شود.
مدير پروژه سامانه راهبري جراحي هوشمند همچنین يادآور شد: در حوزه جراحي گوش و حلق و بيني نيز به كارگيري تكنولوژي راهبري،سبب مي‌شود كه عمل جراحي با تهاجم به مراتب كمتري انجام پذيرفته و اجراي عمل‌هاي دشوار و حساس با سطح ايمني و كيفي به مراتب بالاتر از استانداردهاي پيشين امكان‌پذير باشد.
احمديان كه در مراسم رونمایی سامانه راهبري جراحي هوشمند صحبت می كرد با اشاره به روند طراحي و ساخت این تكنولوژی خاطر نشان كرد سال 1386 طراحي و ساخت راهبري جراحي با حضور فعال پژوهشگران در زمينه‌هاي مهندسي پزشكي، بيومكانيك، كامپيوتر، پردازش تصوير و رباتيك و علوم مرتبط در مركز رشد لوازم و تجهيزات وابسته به دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي و درماني تهران آغاز شد و با درك اهميت پروژه از سوي مركز همكاري‌هاي فناوري و نوآوري رياست‌جمهوري و حمايت مالي از آن، به صورت پيش‌خريد 8 دستگاه، فعاليت‌ها و تلاش‌ها شتابي دوچندان گرفت و سرانجام بعد از 4 سال كار متمركز مراحل مختلف اجرايي شامل طراحي و پياده‌سازي فراساختارها و پياده‌سازي و مجتمع‌سازي ماژول‌هاي پيشرفته و عيب‌يابي و بهينه‌سازي اتمام پذيرفت و سامانه ملي راهبري جراحي هوشمند با ويژگي‌هاي حتی برتر از نمونه‌هاي مشابه خارجي به صورت يك محصول كامل و يكپارچه ارائه شد.
نكته: استفاده از سامانه راهبري جراحي هوشمند مي‌تواند به ارتقا و بهبود فرآيندهاي درماني و تكنيك‌هاي جراحي در كشور بينجامد و ضمن كاهش زمان نقاهت و هزينه‌هاي درمان، گسترش خدمات‌درماني در مناطق محروم كشور را فراهم كند
پس از انجام موفقيت‌آميز آزمون‌هاي فني و كاربردي اوليه روي فانتوم (الگوی آزمایشی)، سامانه براي آزمون‌هاي پريكلينيكال و كلينيكال آماده شد و در پي كسب موافقت كميته اخلاق پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران، آزمون‌هاي پريكلينيكال روي 2 جسد و در 4 مرحله در مركز تحقيقات پزشكي قانوني كشور با همكاري تيم مجرب جراحان بيمارستان امام خميني(ره) انجام پذيرفت كه نتايج حاصله حاكي از دقت قابل قبول سامانه (خطاي حداكثر يك‌ميلي متر) در تعيين موقعيت ابزار نسبت به نقاط آناتوميكي مرجع مورد نظر بود.
گام به گام با برترین‌های جهان
رويكرد اصلي سامانه ملي راهبري جراحي، استفاده از تكنيك‌هاي پيشرفته آناليز و بازسازي اطلاعات حاصل از روش‌هاي تصويربرداري مرسوم پزشكي مانند CT Scan و MRI از يك سو و به كارگيري سيستم‌هاي غيرتماسي ردگيري سه‌بعدي از سوي ديگر به گونه‌اي است كه ديدن مجازي از ناحيه‌اي از عمل كه ديد مستقيم جراح به آن امكان‌پذير نيست منطبق يا تصوير آناتومي بيمار روي صفحه رايانه خلق شود و هنگامي كه جراح ابزار خود را حركت مي‌دهد، موقعيت آن بلافاصله محاسبه شده و به نمايش در آيد؛ به اين ترتيب با تسهيل به كارگيري اطلاعات تصويري و ردگيري بلادرنگ موقعيت ابزار در روند جراحي، مي‌توان دقت و كيفيت جراحي را بسيار بيش از پيش افزايش داد.
دكتر صدر حسيني، در مراسم رونمایی این سامانه درباره لزوم تجهيز اتاق‌هاي عمل به اين فناوري تاكيد كرد و افزود: ايران در زمينه جراحي سينوس پا به پاي جهان در حال حركت بود تا اين‌كه از 10 سال پيش سيستم‌هاي ناوبري وارد اتاق‌هاي عمل آنها شد و كشور در اين زمينه از آنها عقب ماند، اما خوشبختانه امروز با توليد اين سيستم مي‌توانيم به قله‌هاي علم دست يابيم. جراح بخش باليني طرح و متخصص گوش و حلق و بيني در عین حال ضمن ارائه گزارشي از مراحل كارآزمايي باليني اين پروژه گفت: سيستم‌هاي ناوبري به جراحان گروه‌هاي مختلف بخصوص جراحان آندوسكوپي سينوسي قاعده جمجمه، مغز واعصاب، ارتوپدي و جراحان ستون فقرات كمك مي‌كند تا موقعيت خود را به درستي شناسايي كنند و كم‌عارضه‌ترين جراحي را ارائه كنند.
قابلیت‌های ویژه این سامانه باعث شدند تا بيش از 12 عمل جراحي حساس گوش، حلق و بيني در بيمارستان ولي‌عصر روي بيماراني كه به توصيه كتاب‌هاي مرجع پزشكي به سيستم راهبري جراحي نياز دارند انجام پذیرد كه خوشبختانه همگی رضايت كامل جراح را به دنبال داشته است. علاوه بر اين عمل‌هاي جراحي انجام شده در بخش‌هاي گوش و حلق و بيني بيمارستان‌هاي امام حسين، مسيح دانشوري و رسول اكرم نيز كه با استفاده از سامانه ملي راهبري جراحي توسط تيم‌هاي جراحي متفاوتي انجام شده‌اند همگي حاكي از دقت و عملكرد مناسب سامانه و رضايت‌مندي كامل جراحان بوده‌اند.
در اقدامی تازه و به منظور مطالعه باليني ديگري براي ارزيابي توانايي‌ها و دقت سامانه در مقايسه با نمونه مشابه خارجي، عملكرد آن به صورت همزمان با سيستم Stryker (ساخت كشور آمريكا) در عمل‌هاي جراحي مغز و اعصاب بيماران در بيمارستان امام خميني مورد بررسي قرار گرفته است كه نتايج حاصله نشان‌دهنده دقت مشابه و توانايي‌هاي بعضا برتر (از نظر بازسازي و نمايش تصاوير) سامانه ملي راهبري جراحي بوده است.
در نهایت هم در پي تاييد سامانه در آزمايش‌هاي كلينيكي، ويژگي‌هاي ايمني و كاربري آن توسط سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران و اداره كل تجهيزات پزشكي مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت و مجوز ساخت و استفاده باليني از آن در خرداد 1390 صادر شد. هم‌اكنون نیز فرآيندهاي لازم جهت اخذ استانداردهاي جهاني ISO13485 ISO9001 براي مراحل توليد سامانه در جريان است و متعاقبا نسبت به اخذ استاندارد CE اقدام مي‌شود.
به گفته رئيس مركز علوم و تحقيقات تكنولوژي در پزشكي با توجه به ويژگي‌هاي برتر و قيمت رقابتي سامانه ملي راهبري جراحي به نظر می‌رسد استقبال خوبی از آن صورت گیرد. دكتر سعید سركار در عین حال اظهار امیدواری كرد: استفاده از اين سامانه مي‌تواند به ارتقا و بهبود فرآيندهاي درماني و تكنيك‌هاي جراحي در كشور بينجامد و ضمن كاهش زمان نقاهت و هزينه‌هاي درمان، گسترش خدمات‌درماني در مناطق محروم كشور را فراهم كند.
دستيابي به اين تكنولوژي را باید، بستري مناسب دانست كه امكان طراحي و توليد سيستم‌هاي جراحي پيشرفته شبيه‌سازي و بهينه‌سازي عمل جراحي، حقيقت مجازي و رباتيك را در آينده فراهم مي‌كند.
بهاره صفوي
گروه دانش
تكنولوژي راهبري جراحي را بطوركلی مي‌توان به تكنولوژي Gps تشبيه كرد و درواقع به كمك آن، اطلاعات و تصاوير به صورت همزمان با روند جراحي، با راهنمايي لحظه‌به لحظه و تحليل و كنترل وضعيت بيمار در اختيار جراح قرار مي‌گيرد. به این ترتیب همانطور كه Gps كاربر را از درستي مسيرش مطلع مي‌كند، سامانه راهبري جراحي نيز مسيري را كه ابزار جراح بايد در امتداد آن حركت كند با جزئيات و به صورت سه‌بعدي به وي نشان مي‌دهد.
از آنجا كه تكنولوژي راهبري جراحي،با افزايش كيفيت جراحي و كاهش عوارض ناشي از آن در بيماران، يكي از مهم‌ترين نيازهاي اتاق‌هاي عمل در آينده است؛استفاده از اين سامانه مي‌تواند به ارتقا و بهبود فرآيندهاي درماني و تكنيك‌هاي جراحي در كشور منجر شده و ضمن كاهش زمان نقاهت و هزينه‌هاي درمان، به گسترش خدمات‌درماني در مناطق محروم كشور بينجامد. دستيابي به اين تكنولوژي بستري مناسب براي طراحي و توليد سيستم‌هاي جراحي پيشرفته، شبيه‌سازي و بهينه‌سازي عمل جراحي، حقيقت مجازي و رباتيك را در آينده فراهم كند.
در حال حاضر سامانه راهبري جراحي داراي نمونه‌هاي خارجي معدودي در سطح جهان است كه از مهم‌ترين آنها مي‌توان به محصولات شركت‌هاي Stryker CE BrainLab Medtronic اشاره كرد كه فقط در 2 كشور آمريكا و آلمان توليد مي‌شوند و ايران سومين كشوري است كه دانش طراحي، ساخت، توليد و تجاري‌سازي اين دستگاه را در اختيار دارد و با دستیابی به فناوری ساخت این سامانه پيش‌بيني مي‌شود استفاده از اين سيستم ميزان 15ميليارد ريال صرفه‌جويي سالانه ارزي براي كشور به همراه داشته باشد.در مجموع و به گفته رئيس مركز همكاري‌هاي فناوري و نوآوري رياست‌جمهوري، توليد اين دستگاه را بايد حاصل تلاش فراوان، شناخت به موقع فرصت‌ها، عكس‌العمل به هنگام و تسريع در امور بروكراسي دانست كه اگر هر كدام از اينها نبود، اين فناوري در كشوي ميزها باقي مي‌ماند.
جراحي دقيق، با سلامت و امنيت بيشتر
در حوزه جراحي مغز و اعصاب، تكنولوِژی راهبري جراحي از كاربردهاي متعدد در جراحي‌هاي حساس و ظريف يا تحريكات عميق در مغز يا خارج كردن تومور برخوردار است كه استفاده از اين تكنولوژي امكان مي‌دهد جراح براحتي از برداشته شدن كامل تومور اطمينان حاصل كند و از آسيب‌زدن به بافت‌هاي سالم پرهيز نمايد و به این ترتیب امكان انجام موفقيت‌آميز عمل‌هاي پيچيده و خطرناكي كه پيش از اين با مرگ و مير بسياري همراه بودند، ميسر شود. در واقع اين سامانه نوعي GPS است كه به پزشكان متخصص كمك مي‌كند تا در جراحي‌هايي كه تشخيص محل ضايعه دشوار است بتوانند يك جراحي دقيق، با سلامت و امنيت بيشتر داشته باشند.
میزان دقت این سامانه تا جایی است كه به گفته دكتر عليرضا احمديان، معاون پژوهشي مركز رشد لوازم و تجهيزات پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران در جراحي‌هايي مانند پاركينسون يا انواع جراحي اعصاب نقاط مورد نظر جراحي به راحتي شناسايي و محل دقيق آن مشخص مي‌شود.
مدير پروژه سامانه راهبري جراحي هوشمند همچنین يادآور شد: در حوزه جراحي گوش و حلق و بيني نيز به كارگيري تكنولوژي راهبري،سبب مي‌شود كه عمل جراحي با تهاجم به مراتب كمتري انجام پذيرفته و اجراي عمل‌هاي دشوار و حساس با سطح ايمني و كيفي به مراتب بالاتر از استانداردهاي پيشين امكان‌پذير باشد.
احمديان كه در مراسم رونمایی سامانه راهبري جراحي هوشمند صحبت می كرد با اشاره به روند طراحي و ساخت این تكنولوژی خاطر نشان كرد سال 1386 طراحي و ساخت راهبري جراحي با حضور فعال پژوهشگران در زمينه‌هاي مهندسي پزشكي، بيومكانيك، كامپيوتر، پردازش تصوير و رباتيك و علوم مرتبط در مركز رشد لوازم و تجهيزات وابسته به دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي و درماني تهران آغاز شد و با درك اهميت پروژه از سوي مركز همكاري‌هاي فناوري و نوآوري رياست‌جمهوري و حمايت مالي از آن، به صورت پيش‌خريد 8 دستگاه، فعاليت‌ها و تلاش‌ها شتابي دوچندان گرفت و سرانجام بعد از 4 سال كار متمركز مراحل مختلف اجرايي شامل طراحي و پياده‌سازي فراساختارها و پياده‌سازي و مجتمع‌سازي ماژول‌هاي پيشرفته و عيب‌يابي و بهينه‌سازي اتمام پذيرفت و سامانه ملي راهبري جراحي هوشمند با ويژگي‌هاي حتی برتر از نمونه‌هاي مشابه خارجي به صورت يك محصول كامل و يكپارچه ارائه شد.
نكته: استفاده از سامانه راهبري جراحي هوشمند مي‌تواند به ارتقا و بهبود فرآيندهاي درماني و تكنيك‌هاي جراحي در كشور بينجامد و ضمن كاهش زمان نقاهت و هزينه‌هاي درمان، گسترش خدمات‌درماني در مناطق محروم كشور را فراهم كند
پس از انجام موفقيت‌آميز آزمون‌هاي فني و كاربردي اوليه روي فانتوم (الگوی آزمایشی)، سامانه براي آزمون‌هاي پريكلينيكال و كلينيكال آماده شد و در پي كسب موافقت كميته اخلاق پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران، آزمون‌هاي پريكلينيكال روي 2 جسد و در 4 مرحله در مركز تحقيقات پزشكي قانوني كشور با همكاري تيم مجرب جراحان بيمارستان امام خميني(ره) انجام پذيرفت كه نتايج حاصله حاكي از دقت قابل قبول سامانه (خطاي حداكثر يك‌ميلي متر) در تعيين موقعيت ابزار نسبت به نقاط آناتوميكي مرجع مورد نظر بود.
گام به گام با برترین‌های جهان
رويكرد اصلي سامانه ملي راهبري جراحي، استفاده از تكنيك‌هاي پيشرفته آناليز و بازسازي اطلاعات حاصل از روش‌هاي تصويربرداري مرسوم پزشكي مانند CT Scan و MRI از يك سو و به كارگيري سيستم‌هاي غيرتماسي ردگيري سه‌بعدي از سوي ديگر به گونه‌اي است كه ديدن مجازي از ناحيه‌اي از عمل كه ديد مستقيم جراح به آن امكان‌پذير نيست منطبق يا تصوير آناتومي بيمار روي صفحه رايانه خلق شود و هنگامي كه جراح ابزار خود را حركت مي‌دهد، موقعيت آن بلافاصله محاسبه شده و به نمايش در آيد؛ به اين ترتيب با تسهيل به كارگيري اطلاعات تصويري و ردگيري بلادرنگ موقعيت ابزار در روند جراحي، مي‌توان دقت و كيفيت جراحي را بسيار بيش از پيش افزايش داد.
دكتر صدر حسيني، در مراسم رونمایی این سامانه درباره لزوم تجهيز اتاق‌هاي عمل به اين فناوري تاكيد كرد و افزود: ايران در زمينه جراحي سينوس پا به پاي جهان در حال حركت بود تا اين‌كه از 10 سال پيش سيستم‌هاي ناوبري وارد اتاق‌هاي عمل آنها شد و كشور در اين زمينه از آنها عقب ماند، اما خوشبختانه امروز با توليد اين سيستم مي‌توانيم به قله‌هاي علم دست يابيم. جراح بخش باليني طرح و متخصص گوش و حلق و بيني در عین حال ضمن ارائه گزارشي از مراحل كارآزمايي باليني اين پروژه گفت: سيستم‌هاي ناوبري به جراحان گروه‌هاي مختلف بخصوص جراحان آندوسكوپي سينوسي قاعده جمجمه، مغز واعصاب، ارتوپدي و جراحان ستون فقرات كمك مي‌كند تا موقعيت خود را به درستي شناسايي كنند و كم‌عارضه‌ترين جراحي را ارائه كنند.
قابلیت‌های ویژه این سامانه باعث شدند تا بيش از 12 عمل جراحي حساس گوش، حلق و بيني در بيمارستان ولي‌عصر روي بيماراني كه به توصيه كتاب‌هاي مرجع پزشكي به سيستم راهبري جراحي نياز دارند انجام پذیرد كه خوشبختانه همگی رضايت كامل جراح را به دنبال داشته است. علاوه بر اين عمل‌هاي جراحي انجام شده در بخش‌هاي گوش و حلق و بيني بيمارستان‌هاي امام حسين، مسيح دانشوري و رسول اكرم نيز كه با استفاده از سامانه ملي راهبري جراحي توسط تيم‌هاي جراحي متفاوتي انجام شده‌اند همگي حاكي از دقت و عملكرد مناسب سامانه و رضايت‌مندي كامل جراحان بوده‌اند.
در اقدامی تازه و به منظور مطالعه باليني ديگري براي ارزيابي توانايي‌ها و دقت سامانه در مقايسه با نمونه مشابه خارجي، عملكرد آن به صورت همزمان با سيستم Stryker (ساخت كشور آمريكا) در عمل‌هاي جراحي مغز و اعصاب بيماران در بيمارستان امام خميني مورد بررسي قرار گرفته است كه نتايج حاصله نشان‌دهنده دقت مشابه و توانايي‌هاي بعضا برتر (از نظر بازسازي و نمايش تصاوير) سامانه ملي راهبري جراحي بوده است.
در نهایت هم در پي تاييد سامانه در آزمايش‌هاي كلينيكي، ويژگي‌هاي ايمني و كاربري آن توسط سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي ايران و اداره كل تجهيزات پزشكي مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت و مجوز ساخت و استفاده باليني از آن در خرداد 1390 صادر شد. هم‌اكنون نیز فرآيندهاي لازم جهت اخذ استانداردهاي جهاني ISO13485 ISO9001 براي مراحل توليد سامانه در جريان است و متعاقبا نسبت به اخذ استاندارد CE اقدام مي‌شود.
به گفته رئيس مركز علوم و تحقيقات تكنولوژي در پزشكي با توجه به ويژگي‌هاي برتر و قيمت رقابتي سامانه ملي راهبري جراحي به نظر می‌رسد استقبال خوبی از آن صورت گیرد. دكتر سعید سركار در عین حال اظهار امیدواری كرد: استفاده از اين سامانه مي‌تواند به ارتقا و بهبود فرآيندهاي درماني و تكنيك‌هاي جراحي در كشور بينجامد و ضمن كاهش زمان نقاهت و هزينه‌هاي درمان، گسترش خدمات‌درماني در مناطق محروم كشور را فراهم كند.
دستيابي به اين تكنولوژي را باید، بستري مناسب دانست كه امكان طراحي و توليد سيستم‌هاي جراحي پيشرفته شبيه‌سازي و بهينه‌سازي عمل جراحي، حقيقت مجازي و رباتيك را در آينده فراهم مي‌كند.
بهاره صفوي
گروه دانش