poune
12th June 2011, 01:10 PM
عمل جراحي همواره ترس و دلهره‌اي براي بيمار ايجاد مي‌كند. يكي از دلايل اين استرس و نگراني هم ممكن است بيهوشي و عوارض ناشي از آن باشد.
دكتر حسين‌علي شريف، متخصص بيهوشي و مراقبت‌هاي ويژه در اين‌باره به «جام‌جم» مي‌گويد: «به‌طور معمول در جراحي‌هايي كه در گذشته انجام مي‌گرفت، خود متخصصين جراحي كار بيهوشي را هم انجام مي‌دادند، اما با پيشرفت علم و تكنيك‌هاي جراحي و با توجه به اهميت حفظ سلامت بيمار، پيدايش رشته‌اي جديد كه به صورت جداگانه وظيفه مراقبت از بيمار را داشته باشد احساس شد.»
وي مي‌افزايد: «با پيدايش رشته تخصصي بيهوشي ، جراح فقط كار جراحي را انجام داده و مراقبت از بيمار، كنترل وضعيت قلب، فشار خون و... به متخصص بيهوشي مربوط مي‌شود.»
روش‌هاي گوناگون مراقبت از بيمار در حين جراحي
دكتر شريف با ذكر شيوه‌هاي مختلفي كه براي مراقبت از بيمار در طول جراحي وجود دارد، توضيح مي‌دهد: «روش‌هايي مانند بيهوشي عمومي، بي‌حسي موضعي و بي‌حسي نخاعي روش‌هايي هستند كه با توجه به سن بيمار، طول مدت جراحي، محل جراحي و داشتن سابقه بيماري انتخاب مي‌شود.
وي مي‌افزايد: بهتر است براي بيماري با سن بالا كه به نارسايي قلبي هم مبتلاست، تا جايي كه ممكن است از روش بيهوشي عمومي استفاده نشود. در چنين شرايطي شايد بهتر باشد جراحي با روش بي‌حسي نخاعي انجام شود.
بيهوشي عمومي
اين پزشك متخصص توضيح مي‌دهد: «در بيهوشي عمومي، از طريق رگ بيمار، داروها تزريق شده و بيمار به طور كامل هوشياري‌اش را از دست مي‌دهد. البته متعاقب آن عوارض خاصي نيز ممكن است براي بيمار ايجاد شود. به عنوان مثال شايد وي دچار ايست تنفسي شود كه در آن شرايط نياز است از دستگاه‌هاي پيشرفتهاي استفاده شود. در طول جراحي به طور كامل از بيمار مراقبت شده، فشار خون و شرايط قلبي وي را كنترل كنند.»
وي در مورد عوارض بيهوشي عمومي نكاتي را بيان كرده و مي‌افزايد: «بهتر است تا حدي كه امكان دارد از روش بيهوشي عمومي به دليل اثرات مهمي كه روي قلب و ريه مي‌گذارد، پرهيز شود. به غير از عوارضي كه ممكن است حين عمل براي بيمار پيش بيايد، عوارضي نيز وجود دارد كه شايد بعدها بيمار را درگير كند.»
اين متخصص بيهوشي مي‌گويد: «در مواردي نادر بيمار ممكن است طي عمل در حالت بيداري باشد، به اين معنا كه چشمانش بسته بوده، كاملا بي‌حركت باشد، اما صداهايي را شنيده و حتي اندكي درد داشته باشد. اين موارد مي‌تواند باعث شود در آينده ناراحتي‌هاي عصبي، بي‌خوابي و حواس‌پرتي براي بيمار ايجاد شود.»
دكتر شريف ادامه مي‌دهد: «در برخي جراحي‌هاي خاص مانند سزارين و در مورد بيماران تصادفي كه به اتاق عمل مي‌آورند، به دليل استفاده از ميزان كمتر داروي بيهوشي، احتمال بروز اين مشكلات بيشتر است.»
البته وي تاكيد مي‌كند با توجه به پيشرفتهاي علم، امروزه بيهوشي عمومي نيز روشي كم خطر و با عوارضي كم است.
بي‌حسي نخاعي
وي در مورد روش بي‌حسي نخاعي توضيح مي‌دهد: «در اين روش دارو در قسمت كمر بيمار و در جايي كه نخاع وجود ندارد، تزريق مي‌شود. نوع دارو نيز با توجه به طول مدت زمان جراحي انتخاب مي‌شود. البته در شرايطي كه عمل طولاني باشد ـ معمولا بيشتر از 5/2 ساعت ـ بايد از بيهوشي عمومي استفاده كرد.»
شريف ادامه مي‌دهد: «عوارضي مثل افت فشارخون و كاهش ضربان قلب نيز طي مدت جراحي ممكن است وجود داشته باشد. برخي عوارض نادر نيز ممكن است بعد از عمل جراحي ايجاد شود؛ مثل سردرد كه البته امروز به علت استفاده از سوزن‌هاي ريزتر احتمال بروز آن خيلي كم شده است. اين سردردها خفيف بوده و حتي بدون درمان به‌طور معمول پس از 2 هفته كامل از بين رفته و هيچ اثري از آن باقي نمي‌ماند. كمردرد نيز ديگر عارضه‌اي است كه به احتمال خيلي كم ممكن است بروز كند. اما در اين شرايط نيز مريض با دارو درماني خوب خواهد شد. گاهي نيز كمردرد به علل مختلف ديگري ايجاد مي‌شود. براي نمونه در بارداري كمردرد وجود دارد؛ چه بي‌حسي نخاعي باشد و چه روش ديگري انجام شود.»
در كل بي‌حسي نخاعي از بيهوشي عمومي روشي بهتر و مناسب‌تر است؛ خطرات كمتري داشته و عوارض بعدي آن نيز كمتر است.
بي‌حسي موضعي
دكتر شريف در اين باره توضيح مي‌دهد: «در بي‌حسي نخاعي كل اعصابي كه از نخاع خارج مي‌شود، بلوك مي‌شوند. ولي حالتي نيز به نام بلوك عصبي محيطي وجود دارد، به اين معنا كه خود عصبي كه وارد منطقه جراحي مي‌شود بلوك مي‌كنيم.»
وي تاكيد مي‌كند بي‌حسي موضعي بي‌خطرترين روش است و براي كاهش استرس بيمار از داروهاي آرامبخشي كه خطر كمي دارند نيز مي‌توان استفاده كرد.
عوامل موثر در انتخاب روش مناسب
اين پزشك متخصص با اشاره به اين‌كه نوع جراحي نيز در انتخاب روش مناسب مهم است يادآور مي‌شود: «در برخي جراحي‌ها مانند سزارين سعي مي‌شود تا حد امكان دارو وارد خون جنين نشود، شايد بهتر است بگوييم در اينجا بهترين روش بي‌حسي نخاعي است.»
وي مي‌افزايد: «محل جراحي هم در انتخاب روش بيهوشي يا بي‌حسي مهم است. در برخي جراحي‌ها امكان استفاده از بي‌حسي نخاعي وجود ندارد؛ به عنوان مثال جراحي‌هايي كه روي صورت يا قسمت‌هاي فوقاني قفسه سينه انجام مي‌گيرد. ولي در كل سعي مي‌شود در جراحي‌هايي كه از قسمت ناف به پايين است از روش بي‌حسي نخاعي استفاده شود.»
دكتر شريف توضيح مي‌دهد كه امروزه و با توجه به پيشرفتهاي پزشكي، بيهوشي عمومي و بي‌حسي نخاعي بي‌خطر بوده و مشكلات خاصي ايجاد نمي‌كنند. وي در نهايت باز هم به بيماران توصيه مي‌كند، قبل از عمل جراحي، از جراح خود بخواهند آنها را به يك متخصص بيهوشي ارجاع داده و معاينات و آزمايشات لازم را انجام دهند. در مجموع بايد گفت اگرچه بي‌حسي موضعي از بي‌حسي عمومي بهتر است اما اين كه بهترين شيوه بيهوشي يك بيمار چگونه بايد باشد را پزشكان متخصص تشخيص مي‌دهند، به همين دليل، بيماراني كه قصد جراحي دارند براي كاهش عوارض و مشكلات بيهوشي بهتر است قبل از عمل با يك متخصص بيهوشي نيز مشورت كنند.
تبیان
دكتر حسين‌علي شريف، متخصص بيهوشي و مراقبت‌هاي ويژه در اين‌باره به «جام‌جم» مي‌گويد: «به‌طور معمول در جراحي‌هايي كه در گذشته انجام مي‌گرفت، خود متخصصين جراحي كار بيهوشي را هم انجام مي‌دادند، اما با پيشرفت علم و تكنيك‌هاي جراحي و با توجه به اهميت حفظ سلامت بيمار، پيدايش رشته‌اي جديد كه به صورت جداگانه وظيفه مراقبت از بيمار را داشته باشد احساس شد.»
وي مي‌افزايد: «با پيدايش رشته تخصصي بيهوشي ، جراح فقط كار جراحي را انجام داده و مراقبت از بيمار، كنترل وضعيت قلب، فشار خون و... به متخصص بيهوشي مربوط مي‌شود.»
روش‌هاي گوناگون مراقبت از بيمار در حين جراحي
دكتر شريف با ذكر شيوه‌هاي مختلفي كه براي مراقبت از بيمار در طول جراحي وجود دارد، توضيح مي‌دهد: «روش‌هايي مانند بيهوشي عمومي، بي‌حسي موضعي و بي‌حسي نخاعي روش‌هايي هستند كه با توجه به سن بيمار، طول مدت جراحي، محل جراحي و داشتن سابقه بيماري انتخاب مي‌شود.
وي مي‌افزايد: بهتر است براي بيماري با سن بالا كه به نارسايي قلبي هم مبتلاست، تا جايي كه ممكن است از روش بيهوشي عمومي استفاده نشود. در چنين شرايطي شايد بهتر باشد جراحي با روش بي‌حسي نخاعي انجام شود.
بيهوشي عمومي
اين پزشك متخصص توضيح مي‌دهد: «در بيهوشي عمومي، از طريق رگ بيمار، داروها تزريق شده و بيمار به طور كامل هوشياري‌اش را از دست مي‌دهد. البته متعاقب آن عوارض خاصي نيز ممكن است براي بيمار ايجاد شود. به عنوان مثال شايد وي دچار ايست تنفسي شود كه در آن شرايط نياز است از دستگاه‌هاي پيشرفتهاي استفاده شود. در طول جراحي به طور كامل از بيمار مراقبت شده، فشار خون و شرايط قلبي وي را كنترل كنند.»
وي در مورد عوارض بيهوشي عمومي نكاتي را بيان كرده و مي‌افزايد: «بهتر است تا حدي كه امكان دارد از روش بيهوشي عمومي به دليل اثرات مهمي كه روي قلب و ريه مي‌گذارد، پرهيز شود. به غير از عوارضي كه ممكن است حين عمل براي بيمار پيش بيايد، عوارضي نيز وجود دارد كه شايد بعدها بيمار را درگير كند.»
اين متخصص بيهوشي مي‌گويد: «در مواردي نادر بيمار ممكن است طي عمل در حالت بيداري باشد، به اين معنا كه چشمانش بسته بوده، كاملا بي‌حركت باشد، اما صداهايي را شنيده و حتي اندكي درد داشته باشد. اين موارد مي‌تواند باعث شود در آينده ناراحتي‌هاي عصبي، بي‌خوابي و حواس‌پرتي براي بيمار ايجاد شود.»
دكتر شريف ادامه مي‌دهد: «در برخي جراحي‌هاي خاص مانند سزارين و در مورد بيماران تصادفي كه به اتاق عمل مي‌آورند، به دليل استفاده از ميزان كمتر داروي بيهوشي، احتمال بروز اين مشكلات بيشتر است.»
البته وي تاكيد مي‌كند با توجه به پيشرفتهاي علم، امروزه بيهوشي عمومي نيز روشي كم خطر و با عوارضي كم است.
بي‌حسي نخاعي
وي در مورد روش بي‌حسي نخاعي توضيح مي‌دهد: «در اين روش دارو در قسمت كمر بيمار و در جايي كه نخاع وجود ندارد، تزريق مي‌شود. نوع دارو نيز با توجه به طول مدت زمان جراحي انتخاب مي‌شود. البته در شرايطي كه عمل طولاني باشد ـ معمولا بيشتر از 5/2 ساعت ـ بايد از بيهوشي عمومي استفاده كرد.»
شريف ادامه مي‌دهد: «عوارضي مثل افت فشارخون و كاهش ضربان قلب نيز طي مدت جراحي ممكن است وجود داشته باشد. برخي عوارض نادر نيز ممكن است بعد از عمل جراحي ايجاد شود؛ مثل سردرد كه البته امروز به علت استفاده از سوزن‌هاي ريزتر احتمال بروز آن خيلي كم شده است. اين سردردها خفيف بوده و حتي بدون درمان به‌طور معمول پس از 2 هفته كامل از بين رفته و هيچ اثري از آن باقي نمي‌ماند. كمردرد نيز ديگر عارضه‌اي است كه به احتمال خيلي كم ممكن است بروز كند. اما در اين شرايط نيز مريض با دارو درماني خوب خواهد شد. گاهي نيز كمردرد به علل مختلف ديگري ايجاد مي‌شود. براي نمونه در بارداري كمردرد وجود دارد؛ چه بي‌حسي نخاعي باشد و چه روش ديگري انجام شود.»
در كل بي‌حسي نخاعي از بيهوشي عمومي روشي بهتر و مناسب‌تر است؛ خطرات كمتري داشته و عوارض بعدي آن نيز كمتر است.
بي‌حسي موضعي
دكتر شريف در اين باره توضيح مي‌دهد: «در بي‌حسي نخاعي كل اعصابي كه از نخاع خارج مي‌شود، بلوك مي‌شوند. ولي حالتي نيز به نام بلوك عصبي محيطي وجود دارد، به اين معنا كه خود عصبي كه وارد منطقه جراحي مي‌شود بلوك مي‌كنيم.»
وي تاكيد مي‌كند بي‌حسي موضعي بي‌خطرترين روش است و براي كاهش استرس بيمار از داروهاي آرامبخشي كه خطر كمي دارند نيز مي‌توان استفاده كرد.
عوامل موثر در انتخاب روش مناسب
اين پزشك متخصص با اشاره به اين‌كه نوع جراحي نيز در انتخاب روش مناسب مهم است يادآور مي‌شود: «در برخي جراحي‌ها مانند سزارين سعي مي‌شود تا حد امكان دارو وارد خون جنين نشود، شايد بهتر است بگوييم در اينجا بهترين روش بي‌حسي نخاعي است.»
وي مي‌افزايد: «محل جراحي هم در انتخاب روش بيهوشي يا بي‌حسي مهم است. در برخي جراحي‌ها امكان استفاده از بي‌حسي نخاعي وجود ندارد؛ به عنوان مثال جراحي‌هايي كه روي صورت يا قسمت‌هاي فوقاني قفسه سينه انجام مي‌گيرد. ولي در كل سعي مي‌شود در جراحي‌هايي كه از قسمت ناف به پايين است از روش بي‌حسي نخاعي استفاده شود.»
دكتر شريف توضيح مي‌دهد كه امروزه و با توجه به پيشرفتهاي پزشكي، بيهوشي عمومي و بي‌حسي نخاعي بي‌خطر بوده و مشكلات خاصي ايجاد نمي‌كنند. وي در نهايت باز هم به بيماران توصيه مي‌كند، قبل از عمل جراحي، از جراح خود بخواهند آنها را به يك متخصص بيهوشي ارجاع داده و معاينات و آزمايشات لازم را انجام دهند. در مجموع بايد گفت اگرچه بي‌حسي موضعي از بي‌حسي عمومي بهتر است اما اين كه بهترين شيوه بيهوشي يك بيمار چگونه بايد باشد را پزشكان متخصص تشخيص مي‌دهند، به همين دليل، بيماراني كه قصد جراحي دارند براي كاهش عوارض و مشكلات بيهوشي بهتر است قبل از عمل با يك متخصص بيهوشي نيز مشورت كنند.
تبیان