اشنایی با انوع سوختگی پوست

[poune]

سوختگی پوست از آسیب های شایع پوست است که می تواند در نتیجه قرار گرفتن در معرض منابع مختلف حرارتی از جمله آب داغ یا بخار ، اشیاء داغ و شعله و یا مواد شیمیایی ، برق ، و حتی قرارگیری بیش از حد در معرض نور خورشید ناشی شود.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، اغلب سوختگی های پوست سطحی بوده و با کمی مراقبت قابل درمان هستند. با این حال ، مهم است که علائم سوختگی جدی تر پوست که نیازمند درمان توسط پزشک است را بدانیم. بطور کلی این سوختگی ها نیازمند مراجعه به پزشک هستند:
سوختگی صورت
دست یا انگشتان دست
ناحیه تناسلی و یا پا
سوختگی در نزدیکی مفاصل
سوختگی وسیع (بزرگتر از ۳ اینچ یا ۷٫۵ سانتی متر) و یا عمیق (در ادامه مطلب)
اگر قربانی کودک کمتر از پنج سال و یا فرد مسن تر از ۷۰ سال باشد.
اگر نشانه های عفونت پوست ، مانند افزایش قرمزی ، درد ، ترشح چرک مانند ، و یا تب بیش از ۳۸ درجه سانتی گراد وجود دارد.

سوختگیهای پوست را می‌توان به دو دسته با ضخامت نسبی و تمام ضخامت طبقه‌بندی کرد. در سوختگیهای با ضخامت نسبی اپیدرم ، یا اپیدرم و قسمت فوقانی درم درگیر می‌شوند، و به بافتهای زیرین آسیبی وارد نمی‌شود.

سوختگیهای تمام ضخامت علاوه بر درم و اپیدرم به لایه‌های زیر پوستی نیز آسیب می‌رسانند. هر دو این سوختگیها را می‌توان با سیستم دیگری که درجه نامیده می‌شود به انواع درجه یک ، درجه دو و درجه سه تقسیم‌بندی کرد که خفیفترین نوع آن سوختگی درجه یک است. سوختگیهای درجه یک و دو از نوع با ضخامت نسبی و درجه سه از نوع تمام ضخامت هستند.


۱) سوختگی درجه یک

سوختگی سطحی خفیفترین نوع سوختگی است که فقط لایه خارجی پوست یعنی اپیدرم را درگیر می کند. علل آن سوختگی ناشی از شعله ملایم است.

▪ ظاهر سوختگی
پوست در محل سوختگی گرم ، قرمز و دردناک (گاهی درد شدید) و حساس به لمس است و می‌تواند کمی متورم باشد وقتی با نوک انگشت به ملایمت به ناحیه سوخته فشار وارد کنیم، قرمزی بطور موقت سفید می‌شود. سوختگی درجه یک در ابتدا بسیار دردناک است ولی معمولاً در عرض چند روز بدون بر جای گذاشتن جوشگاه و گوشت اضافه (اسکار) ، با پوسته ریزی محل سوختگی ، بهبودی می‌یابد.


۲) سوختگی درجه دو

سوختگی با شدت متوسط است که فقط اپیدرم و قسمتی از درم (اما نه همه درم) را مبتلا می‌کند و به بافتهای زیرین آسیبی نمی‌رساند. این نوع سوختگی مانند سوختگی درجه یک از نوع با ضخامت نسبی است. علل آن ریختن مایعات داغ (مثل آب جوش یا چای داغ ) روی پوست ، شعله آتش ، آفتاب سوختگی شدید و غیره هستند.

▪ ظاهر سوختگی
محل سوختگی دارای قرمزی قابل توجه ، تاول و ظاهری توری مانند یا شبکه‌ای شکل است. مانند سوختگی درجه یک با فشار انگشت در محل قرمزی ، سفیدی موقت ایجاد می‌شود. معمولاً شکافهای کوچکی در اپیدرم و تاولهای بزرگ پر از مایع دیده می‌شوند.

از آنجایی که پلاسما ( بخش خون) و مایعات بافتی به تراوش خود ادامه داده و باعث برآمده شدن لایه فوقانی پوست می‌شوند ممکن است تا ۴۸ ساعت پس از وقوع آسیب نیز تشکیل تورم و تاول ادامه داشته باشد. پوست ناحیه سوختگی در ظاهر متورم و خیزدار بوده و مرطوب و عرق کرده به نظر می رسد.

مشخصه این نوع سوختگی درد بسیار شدید و عمیق می‌باشد و سوختگی بینهایت به لمس حساس است بطوری که حتی برخورد باد یا جریان هوا با آن سبب درد سوزاننده‌ای می‌شود.
اگر سوختگی درجه دو بطور مناسب درمان و مراقب شود خودبخود بهبودی می‌یابد و جوشگاه بسیار کمی بر جای می‌گذارد. در این نوع سوختگی امکان عفونت یافتن زخم سوختگی وجود دارد که باید از این نظر مراقبت شود.


۳) سوختگی درجه سه (سوختگی تمام ضخامت)

در سوختگی درجه سه تمام ضخامت پوست ، یعنی اپیدرم و درم ، تخریب می‌شود و حتی ممکن است آسیب عمیقتر شده و بافتهای زیر پوستی (چربی ، ماهیچه و استخوان) را نیز درگیر کند. گاهی تمایز سوختگی درجه سه از سوختگی درجه دو مشکل می‌باشد؛ با این وجود ناحیه سوختگی در نوع درجه سه معمولاً سیاه رنگ و یا خشک و سفید است اما در نوع درجه دو قرمز و مرطوب بوده و ظاهر عرق کرده دارد.

از طرفی در سوختگی درجه دو بیمار درد شدیدی دارد ولی در سوختگی درجه سه به علت از بین رفتن اعصاب زیر جلدی معمولاً بیمار دردی احساس نمی‌کند؛ بجز مواردی که در اطراف سوختگی درجه سه ، مناطقی از سوختگی درجه دو نیز وجود داشته باشد.

علل سوختگی درجه سه عبارتند از مایعات بسیار داغ ، شعله شدید آتش ، جریان الکتریکی ، مواد شیمیایی قوی مانند فسفر سفید. عمق سوختگی نه تنها به شدت حرارت عامل سوزاننده بستگی دارد بلکه با مدت تماس ماده سوزاننده با پوست نیز ارتباط دارد.

▪ ظاهر سوختگی

پوست سوخته ، سفید مرواریدی یا زرد و قهوه‌ای و بعضی مواقع سیاه و زغالی است. بعضی از مناطق پوست ممکن است شفاف شود و می‌توان در زیر آن شبکه‌ای از سیاهرگهای حاوی لخته‌های خون را دید. پوست مرده که شامل پروتئینهای منعقد شده است. لایه‌ای سخت و غیر قابل ارتجاع به نام اسکار (جوشگاه) می‌سازد.
جوشگاه خشک و سخت است و به علت از بین رفتن پایانه‌های اعصاب پوست ، در لمس حساس نیست و دردی ندارد. برای ترمیم زخم سوختگی درجه سه ممکن است به پیوند پوست نیاز شود. عفونت مسئله عمده‌ای در ارتباط با این نوع سوختگی است.

● دسته بندی سوختگی بر اساس شدت

برای مشخص نمودن نوع و ترتیب مراقبت و درمان و ترتیب انتقال مصدومین باید سوختگیها را بر اساس شدت آنها طبقه بندی کرد. بر این اساس سوختگیها را به انواع خفیف ، متوسط و بحرانی (شدید) طبقه ‌بندی می‌کنند.


الف) سوختگیهای خفیف

۱) سوختگیهای درجه سوم که کمتر از ۲% سطح بدن به غیر از نواحی صورت مبتلا کرده‌اند، دست و پا (پایینتر از مچ) کشاله‌های یا مفاصل بزرگ.

۲) سوختگیهای درجه دوم که کمتر از ۱۵% سطح بدن را در گیر کرده‌اند.

۳) سوختگیهای درجه اول با سطحی کمتر از ۲۰ درصد سطح بدن.


ب) سوختگیهای متوسط

۱) سوختگیهای درجه سوم با وسعتی بین ۲تا۱۰% سطح بدن ، البته به غیر از نواحی صورت دستها ، پاها ، کشاله ران یا مفاصل بزرگ.

۲) سوختگی درجه دوم با سطح معادل ۱۵ تا۳۰% سطح بدن.


ج) سوختگیهای بحرانی

۱) تمام انواع سوختگی که با ضایعات دستگاه تنفسی ، آسیبهای بافتهای نرم و استخوانها همراه شده‌اند.

۲) سوختگی درجه سوم و دوم نواحی صورت ، دست و پا (پایینتر از مچ) ، کشاله ران و مفاصل بزرگ.

۳) سوختگی درجه سوم که بیش از ۱۰% سطح بدن را درگیر کرده باشد.

۴) سوختگی درجه دوم که با وسعتی بیش از ۳۰% سطح بدن.

۵) سوختگی درجه اول با وسعتی بیش از ۷۵% سطح بدن.

۶) سوختگی الکتریکی لبها و دریچه‌ها به علت خونریزی شدید که ممکن است ایجاد شوند، تحت عنوان سوختگیهای شدید طبقه‌بندی می‌شوند.


● چگونه عمق سوختگی را تشخیص دهیم؟

عمق سوختگی ممکن است در طی چند روز اول تغییر کند. خصوصا در سوختگی هایی مانند سوختگی با بنزین که علاوه بر سوختگی حرارتی در ابتدا، سوختگی شیمیایی ناشی از اثر تماس بنزین با پوست در روزهای بعد ظاهر شده و عمق و درجه سوختگی را شدت می بخشد.

● سوختگی سطحی پوست یا درجه اول:

فقط شامل لایه سطحی پوست بوده و در آن پوست دردناک ، خشک و قرمز می شود و هنگام فشردن محل ضایعه، سفید می گردد. سوختگی سطحی معمولا بین سه تا شش روز بدون بجا گذاشتن اثری التیام می یابد. سوختگی ناشی از نور آفتاب مثال خوبی از یک سوختگی سطحی است.

● سوختگی درجه دو سطحی:

علاوه بر لایه سطحی، لایه عمیق تر پوست نیز آسیب می بیند. در این حالت پوست بسیار دردناک است و حتی با جابجایی هوا یا تغییرات دما درد تشدید می شود. محل ضایعه قرمز بوده و معمولا تاول می زند. این نوع سوختگی نیز همانند نوع سطحی با فشار دادن محل سوختگی، سفید می شود. اغلب ظرف مدت هفت تا ۲۱ روز التیام می یابد ولیکن پوست منطقه سوخته ممکن است برای همیشه روشنتر یا تیره تر بماند. آفتاب سوختگی که منجر به ایجاد تاول شود مثالی از این نوع سوختگی است.

● سوختگی درجه دو عمقی:

لایه سطحی و لایه عمقی (درم) می سوزد. درد این نوع سوختگی با فشار دادن ایجاد می شود و همیشه همراه با تاول است و با فشار دادن محل ضایعه سفید نمی شود. برای التیام معمولا به بیش از ۲۱ روز درمان نیاز دارد و اثر سوختگی نیز بجا می ماند که در برخی موارد بسیار بدشکل می شود.

● سوختگی درجه چهارم:

در این نوع سوختگی تمام لایه های پوست (سطحی، عمقی، چربی زیر پوست) می سوزد و پوست بطور کامل از بین می رود. در این حالت پوست بصورت یک تکه چرم در می آید که ممکن است سیاه و یا سفید باشد. التیام این سوختگی معمولا بدون درمان های جراحی و پیوند پوست ممکن نیست.

● درمان سوختگی در منزل:

محل سوختگی را باید بلافاصله تمیز کرده و با آب فراوان خنک شستشو دهید و درد را نیز به کمک مسکن ها کنترل کنید. البته جریان خنک آب نیز به التیام درد نیز کمک می کند.لباس را از محل سوخته باید حذف کرد خصوصا در مواردی که لباس به یک ماده شیمیایی مانند بنزین آغشته است.

ولی چنانچه لباس به پوست چسبیده است ، سعی نکنید آن را به زور جدا کنید.محل سوختگی را می توان با ملایمت با آب خنک و صابون شست و نیازی به استفاده از مواد ضدعفونی کننده مانند الکل یا بتادین نیست.محل سوختگی را خنک نگه دارید. این کار را می توان با کمپرس سرد انجام داد (قرار دادن چند تکه یخ درون یک پارچه و گذاشتن آن روی محل سوخته و یا قرار دادن بطری خنک آب).

توجه کنید که یخ را بطور مستقیم روی پوست نگذارید چراکه ممکن است صدمه بیشتری به محل سوخته وارد آورد.پیشگیری از عفونت برای سوختگی های درجه دو سطحی و عمقی ضروری است. می توان از پماد آلوورا و یا یک کرم آنتی بیوتیک مانند باسی تراسین برای این منظور استفاده کرد. از بکار بردن سایر پماد ها در محل سوخته اجتناب کنید.

سوختگی های کوچک را می توان پانسمان و بانداژ کرد خصوصا در مواردی که سطح پوست تاول زده است و پانسمان دوبار در روز بایستی عوض شود.به هیچ عنوان تاول را چه با سوزن و چه با دست نترکانید؛ این امر خطر ایجاد عفونت را افزایش می دهد. تاول خود بخود و به موقع پاره می شود.

چنانچه از آخرین زمان دریافت واکسن کزاز بیش از ۵ سال می گذرد و سوختگی درجه دو و یا با شدت بیشتر است یک دوز واکسن کزاز بزنید. اگر سابقه مشخصی از واکسیناسیون علیه کزاز ندارید، علاوه بر واکسن نیاز به دریافت پادتن کزاز نیز دارید.

برای کنترل درد، محل سوخته را در سطحی بالاتر از سطح قلب قرار دهید تا ورم و درد آن کم شود. علاوه بر آن می توانید از داروهای مسکنی مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده کنید. چنانچه را رعایت تمام این نکات هنوز از درد رنج می برید با پزشک خود تماس بگیرید. در سوختگی های شدید ممکن نیاز به تجویز مسکن های تزریقی باشد.

از خاراندن محل سوخته اجتناب کنید بسیاری از افراد از خارش محل سوختگی به دنبال التیام آن رنج می برند. این حالت با استفاده از یک کرم مرطوب کننده ممکن است تقلیل یابد.
چنانچه بس از چند روز محل سوخته رو به بهبود نباشد و یا درد بیشتر شود و یا ظاهر عفونی و چرکی پیدا کند بایستی بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

اغلب سوختگی ها کوچک و سطحی هستند و در عرض یک هفته بهبود می یابند. در سوختگی های درجه دو سطحی ممکن است پس از بهبود، محل سوخته تیره تر یا روشن تر شود ولیکن بدشکلی بجا نمی گذارد.


جلوگیری از سوختگی پوست:

اغلب با ایجاد تغییراتی در خانه می توان از بروز سوختگی جلوگیری کرد:

-شمع روشن، کبریت و فندک را از دسترس اطفال دور نگه دارید.

-زمانی که خواب آلوده هستید و یا قرص خواب و آرامبخش مصرف کرده اید سیگار نکشید.

-غذا و نوشیدنی داغ و یا اطوی داغ را از لبه میز یا پیشخوان دور نگه دارید.

-از دستگا های بخور با بخار آب سرد به جای دستگاه های مرطوب کننده با بخار آب داغ استفاده کنید.

-کودکان را از گاز و شومینه روشن دور نگه دارید.

-دسته کتری همیشه به سمت دیوار باشد و در صورت امکان در بیرون از منزل آشپزی کنید.
هرگز کودکتان در هنگام پخت و پز در بغلتان نباشد.

-در هر طبقه خانه دستگاه تشخیص دهنده دود را نصب کنید و باتری آن را هر ماه چک کرده و در صورت نیاز عوض کنید.

-لباس خواب کودک باید از پارچه غیر قابل اشتعال باشد.

-شلواری که ایجاد عرق می کند و یا تی شرت گشاد جایگزین خوبی برای لباس خواب کودک نیستند. همچنین لباس خواب کودک بایستی کاملا اندازه باشد.

-ترموستات آبگرمکن را برای دمای بیش از ۴۹ درجه تنظیم نکنید. اگر قادر به تنظیم ترموستات آب گرمکن نیستید یک دستگاه جلوگیری کننده از آب جوش روی دوش حمام نصب کنید.

-اگر در یک روز خیلی گرم مجبورید ماشین را در آفتاب پارک کنید، روی صندلی ها، کمربند و فرمان ماشین را با پارچه بپوشانید. خصوصا روی صندلی بچه چراکه می تواند برای کودک بسیار داغ باشد.

-با استفاده از کرم های ضد آفتاب از پوست خود در برابر اشعه آفتاب محافظت کنید و در صورت امکان به محل های سایه بروید و از آفتاب مستقیم پرهیز کنید.