اقدام اورژانسی در بیمار مبتلا به شوک

[غزل بارون]

شوک به عامل یا عواملی گفته می شود که زندگی یا حیات انسان را به خطر می اندازد و به انواع زیر تقسیم می شود:
۱- از دست دادن مایعات بدن
۲- شوک توزیعی که خود شامل : عفونی ـ عصبی ـ روانی و حساسیتی
۳- قلبی
از دست دادن مایعات بدن : این نوع شوک به دو صورت که توسط خونریزی شدید و دیر رسیدن مایعات به بدن صورت می گیرد.
اگر مصدومی به علل مختلف دچار خونریزی داخلی یا خارجی شود و ما نتوانیم آن را بلافاصله پس از حادثه مهار کنیم وی دچار شوک از دست دادن مایعات بدن می شود علائم این شوک می تواند بی قراری، نگرانی و ضعف تنفس و نبض تند کبودی در بعضی از اندامها عرق سرد تشنگی و در اواخر همراه با بیهوشی باشد.
کمکهای اولیه لازم برای این افراد :
نخست ارزیابی اولیه را که شامل ABCH بود را انجام می دهیم. شخص را گرم نگه داریم در حالت ریکاوری شخص را قرار دهید و یا زیر پای بیمار را حدود cm30 از سطح زمین بالا بیاورید و شخص را به مراکز درمانی برسانید در صورتی که این کاهش مایعات بدن از طریق اسهال که شایعترین علت مرگ در کودکان می باشد صورت گرفت حتماً باید از پودرهای O.R.S استفاده نماییم و مصدوم را به مراکز درمانی برسانیم.
شوک ناشی از تغییرات قطر عروق(وازوژنیک):
در این شوک، جریان خون بافت‌های بدن طبیعی بوده ولی به دلیل ترشح واسطه‌های شیمیایی که منجر به اختلال در نفوذپذیری و انقباض عروق می‌شود، حجم خون در گردش کم به نظر می‌رسد. این نوع شوک بر اثر عوامل زیر ممکن است بروز کند:
شوک عفونی(سپتیک): که یکی از علل شایع مرگ و میر می باشد توسط ورود ویروس در درون بدن می باشد که باعث می شود شخص دچار تب، افزایش فشار خون و ضربان قلب بالا می شود.
کمکهای اولیه لازم ارزیابی شامل ABC را انجام می دهیم و عامل شوک را مشخص می نماییم و رساندن شخص به مرکز درمانی.
شوک عصبی(نوروژنیک) : بر اثر آسیب‌های نخاعی، ضربه محکم به ستون فقرات یا سر و ایجاد درد و درک آن توسط سیستم عصبی و نهایتاً گشاد شدن ناگهانی عروق و سقوط شدید فشارخون، ایجاد می‌شود. علائم آن فاقد عکس العمل بودن اعضاء و تحریک خود ادراری یا خود مدفوعی می باشد.
کمکهای اولیه: ارزیابی اولیه را شامل ABC انجام می دهیم و با حفظ رعایت مشکل نخاعی مصدوم را به مراکز درمانی انتقال می دهیم.
شوک روانی(سایکوژنیک):
به علت اختلال موقت و گذرای خون‌رسانی به مغز برای چند لحظه ایجاد می‌شود مثل شنیدن خبر ناگهانی، خستگی مفرط، ایستادن طولانی و … .
علائم آن : دیدن نقاط نورانی (سیاه و تاریکی چشمها) سرگیجه ـ بیهوشی.
کمکهای اولیه: اولاً شخص را از زمین خوردن محافظت می کنیم تا دچار شکستگی نشود سپس زیر پاهای وی را ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر بالا می آوریم، بگذاریم اکسیژن به راحتی به شخص برسد و اطراف آن را شلوغ نکنیم. پس از هوشیاری کامل می توانیم به وی مایعات یا آب قند بدهیم امکان دارد این بیهوشی ۴ یا ۵ دقیقه طول بکشد اگر بیشتر از این زمان بود حتماً اقدامات ارزیابی اولیه را انجام می دهیم و به مراکز درمانی وی را انتقال می دهیم. نبایدها : به صورت مصدوم سیلی نمی زنیم تا هوشیاری کامل مایعات به وی نمی دهیم به صورتش آب نمی پاشیم.
شوک حساسیتی شدید(آنافیلاکتیک): این نوع شوک که از نوع خفیف آن و شدید آن می تواند برای بدن انسان خطرآفرین باشد نیاز به کمکهای اولیه خاص می باشد این نوع شوک می تواند توسط نیش حشرات، افزودنیهای غذایی یا داروهای خاص صورت گیرد. اصولاً این نوع شوک به خاطر اختلال در سیستم تنفس باعث مرگ زود هنگام می شود. علائم آن سرفه، کوتاهی تنفس، تورم صورت و زبان، گیجی، عدم هوشیاری، خارش شدید، تهوع و استفراغ.
کمکهای اولیه ارزیابی اولیه ABC و مشکلات تنفسی را حل کنیم. از داروهایی مانند دو پاین یا اپی نفرین استفاده می نماییم.
شوک ناشی از اختلال کارکرد قلب(کاردیوژنیک):
شایع‌ترین علت آن بیماری‌هایی نظیر سکته قلبی، صدمات قلبی، پرفشاری عروقی در ریه، تنگی دریچه آئورت می‌باشد که ۱۰۰- ۹۰ درصد بیماران دارای شوک قلبی می‌میرند.
شوک قلبی: یکی از شایعترین مشکلات سیستم گردش خون به حساب می آید و می تواند به طور خلاصه و ساده به ۲ بحث آن پرداخت. فشار خون بالا و فشار خون پایین.
فشار خون بالا : علائم این عارضه در اثر گرفتگی رگها یا وارد شدن ویروس به بدن و نشانه های آن احساس سردرد و سرگیجه احساس درد نقطه بیشتر از ۲ دقیقه در قلب و دست چپ احساس ویزویز گوش و درد در پشت قلب می باشد.
کمکهای اولیه شخص را به حالت نشسته قرار می دهیم طوری که زاویه سر از ۹۰ درجه کاهش پیدا کند و سپس در صورت فشار بالاتر از ۱۶۰ به او قرصهای کاهش دهنده فشار خون زیر زبانی می دهیم تا ۲۰ دقیقه. فشار وی را چک کرده و در صورت پایین نیامدن دوباره از این روش استفاده می نمائیم. برای بار سوم حتماً به سمت مرکز درمانی حرکت می نمائیم و در آنجا تحت درمان شخص را قرار میدهیم.
فشار خون پایین : علائم احساس سرگیجه، ضعف و سیاه و تاریکی چشمها.
کمکهای اولیه : جلوگیری از زمین نخوردن شخص بالا بردن کف پاها بین ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر استفاده بعد از هوشیاری کامل از آب قند و مواد قندی در صورت کاهش خیلی کم فشار خون می توانیم از اپی نفرینها استفاده کنیم.
شوک کاهش حجم خون(هایپوولمیک):
۶۰% وزن بدن انسان را مایعات تشکیل می‌دهد. از بین رفتن ۱۰% این حجم با مکانیسم‌های جبرانی، جبران می‌شود ولی اگر حجم خون در گردش، ۲۵-۲۰ درصد کاهش یابد، مکانیسم‌های جبرانی قادر به جبران نبوده و شوک هیپوولمیک رخ می‌دهد. این نوع شوک از شایع‌ترین علل شوک می‌باشد که می‌تواند به عللی مثل اسهال، استفراغ، تعریق شدید، کم آبی، خونریزی داخلی و خارجی، سوختگی وسیع و وقایع حاد داخل شکم مثل پاره شدن آپاندیس ایجاد شود.
به طورکلی: ******************************************
علائم شوک عبارتند از :
رنگ‌پریدگی پوست- پوست سرد و مرطوب- نبض تند و ضعیف- تنفس تند و سطحی- کاهش فشارخون(علامت دیررس)- کاهش درجه حرارت بدن- مردمک‌های گشاد- تهوع و استفراغ- اضطراب- بی‌قراری- کاهش سطح هوشیاری یا بیهوشی- تشنگی- گیجی و منگی.
کمک‌های اولیه :
بهترین درمان شوک پیشگیری از آن است. بنابراین اگر برای کسی حادثه‌ای اتفاق افتاده (مثلاً تصادف کرده) که احتمال می‌دهید دچار شوک شود ولی هنوز علائم شوک را نشان نمی‌دهد، با این حال اقدامات درمانی شوک را در مورد وی اجرا کنید تا دچار شوک نشود.
این اقدامات عبارتند از :
۱- کنترل و باز نگه داشتن راه‌های هوایی مصدوم و جلوگیری از آسپیره کردن مواد استفراغی.
۲- دادن اکسیژن.
۳- کنترل خونریزی.
۴- آتل‌بندی محل شکستگی.
۵- مریض را به پشت دراز کرده و پاهایش را حدود ۳۰- ۲۰ سانتی‌متر بلند کنید. نکته مهم اینکه اگر با این کار تنفس مصدوم مشکل شد فوراً پاها را پائین بیاورید و یا اگر احتمال شکستگی پا یا ستون فقرات می‌رود، پاها را بلند نکنید.
۶- جلوگیری از دفع حرارت بدن مصدوم به وسیله پیچیدن وی درون پتو یا لحاف یا هر چیز مشابه آن، توجه داشته باشید که با حرارت خارجی (بخاری) مصدوم را گرم نکنید.
۷- درصورتی که مصدوم بیهوش نبوده و استفراغ ندارد به او مایعات بدهید.
۸- کنترل علائم حیاتی را هر ۵ دقیقه یک بار به عمل آورید.