سجاد عابدی
28th December 2010, 11:37 AM
مبدا شانکر مرکبات احتمالاً آسیای جنوب شرقیاست و دامنه ی انتشار جغرافیایی آن به رغم اعمال غرنطینه ای رو به افزایش است . شانکر تیپ A در بیش از 30 کشور آسیایی از جمله ایران ، جزایر اقیانوس هند و آرام ،آمریکای جنوبی و ایالات متحده آمریکا شیوع دارد . همه گیریی های تا حدودی ضعیف اینبیماری در استرالیا ، نیوزلند ، آفریقای جنوبی و فلوریدا با موفقیت ریشه کن شدهاند . با این همه گاهی در فلوریدا و قسمت های شمالی استرالیا و بعضی از نواحی برزیلو اروگوئه بروز می کند .
در دوره ای که شاخساره های درخت مرکبات و میوههای جوان رشد می کنند ، اگر هوا گرم باشد و باران ببارد شانکر مرکبات شدید است . شانکر باکتریایی به طور عمده در برگ و پوست میوه لکه ایجاد می کند اما وقتی شرایطبرای وقوع عفونت بسیار مناسب باشد موجب خزان برگ ها ، سرخشکیدگی شاخه ها و ریزشمیوه ها نیز می شود . در کیفیت قسمت های داخلی میوه های آلوده ای که تا موقع رسیدنبازار پسندی آن ها کاهش می یابد به طور کلی گریپ فروت ، لیمو آب و نارنج سه برگچهای به شانکر تیپ A خیلی حساس هستند ؛ حساسیت نارنج ، لیمو و پرتقال به بیماری متوسطاست و نارنگی به این بیماری نسبتاً مقاوم است .
شانکر باکتریایی مرکباتپاتووارها و واریانتهایباکتری Xanthomonas campestris pv.citri فرم های خاصی از شانکر مرکبات را ایجاد میکنند . تمایز این فرم ها بر پایه ، دامنه ی میزبانی ، ویژگی های فیزیولوژیکی وشیوه های کشت ، حساسیت به باکتریوفاژها ، سرولوژی ، همسانی DNA-DNA و واکنش زنجیرپلیمراز ( PCR ) و تجزیه و تحلیل هضم آندونوکلئاز محدود کننده ژنوم DNA با روش چندشکلی طولی قطعات محدود کننده ( RFLP ) است . آزمایش های همسانی DNA-DNA ، PCR ، و RFLP نشان می دهد که فرم ها از لحاظ ژنتیکی یکسان اند . فرم آسیایی شانکر ( شانکرتیپ A ) که عامل آن X.campestris pv.citri است ، بیشترین دامنه انتشار را دارد وفرم شدید بیماری است .
شانکر تیپ B که بر اثر X.campestris pv.aurantifolii (Hasse) vault ایجاد می شود یک مسئله مهم درختان لیمو درآرژانتین ،پاراگوئه و اروگوئه به شمار می رود . لیمو آب ، نارنج و پوملو نیز به این بیماریحساس هستند . شانکر تیپ B روی میوه ها ، برگ ها و شاخه چه ها زخم های شانکر مانندیشبیه نشانه های شانکر ناشی از تیپ A ( ولی کوچکتر ) ایجاد می کند . در محیط کشتآگار مغذی باکتری های شانکر تیپ B خیلی کند تر از باکتری های شانکر تیپ A رشد میکنند . نوعی محیط کشت محتوی سوکروز ، پپتون ، املاح و آگار تصفیه شده مخصوص این فرمبه بازار عرضه شده است . جدایه های شانکر تیپ B را می توان از طریق سرولوژیکی ازباکتری های شانکر تیپ A تمیز داد ولی با جدایه های شانکر تیپ C قابل تمیز نیستند . شانکر تیپ C هم که بر اثر X.campestris pv.aurantifolii ایجاد می شود از لیمو آب دربرزیل شیوه یافته است . نشانه های این شانکر شبیه نشانه های تیپ A است .
فرم های دیگری از شانکر مرکبات گزارش شده استکه به عنوان مثال شانکر تیپ D که بعضی مواقع باکتریوز مرکبات نامیده می شود در سال 1981 از مکزیک گزارش شده است که بعداً معلوم شد این بیماری بر اثر Alternaria limicola ایجاد می شود . جدایه ای از Xanthomonas در سال 1986 در عمان کشف شد کهروی لیمو لکه هایی شبیه به علائم شانکر تیپ A ایجاد می کرد . جدایه های مشابهی درعربستان ، ایران و هند پیدا شده است . فرم غیر تیپ دیگری از باکتری های شانکر تیپ A که مقاومت زیادی به آنتی بیوتیک پنی سیلین دارند از ریونیون و جزایر اطراف آن دراقیانوس هند گزارش شده است .
نشانه های بیماری
نشانه های این شانکر در ابتدا به صورت لکه هایکوچکی به قطر 2-10 میلی متر ظاهر می شود . اندازه نهایی این لکه ها به طور عمده بهسن بافت میزبان به هنگام عفونت و رقم بستگی دارد . لکه ها ابتدا گرد هستند ولیبعداً ممکن است شکل آن ها منظم شود . این لکه ها در بیشتر موارد در حاشیه یا نوکبرگ یا در قسمت محدودی از برگ بروز می کنند . همه ی لکه های برگ تقریباً یک اندازهاند زیرا دوره ی حساسیت برگ به آلودگی کوتاه است . احتمالاً در مرکبات یک دوره یحساسیت برگ به آلودگی وجود دارد .
آفت مینوز آسیایی ( Phyllocnistis citrella ) می تواند تعداد لکه های بیماری را به سرعت زیاد کند ؛ این لکه ها بعداً بر اثرفعالیت مینوز به سرعت به هم وصل می شود و لکه ی نا منظم بزرگی به وجود می آید که درمسیر دالان های تغذیه آفت پیش می رود . در این موقع مقاومت مزرعه ای شکسته می شود ؛بسیاری از ارقام متحمل به این بیماری نیز حساس می شوند . روی میوه لکه ها به اندازههای متفاوت بروز می کند زیرا پوست میوه مرکبات به مدت طولانی نسبت به وقوع عفونتحساس است .
نشانه های بیماری حدود 7-10 روز بعد از عفونتدر سطح زیرین برگ ها و کمی بعد از آن در سطح بالایی برگ ها ظاهر می شود . لکه هایجوان در دو سطح برگ مخصوصاً در سطح زیرین برجسته و جوش مانند هستند . جوش ها ، مدتیبعد چوب پنبه ای و مانند دهانه ی آتشفشان فرورفته می شوند به طوری که حاشیه ی آن هابرجسته و مرکز آن ها فرو رفته می شود . لکه های شانکر مرکبات میوه و ساقه ها حداکثر 1 میلیمتر فرورفتگی دارند و همانند لکه های برگ سطحی هستند .
یکی از نشانه های ویژه این بیماری روی برگ ،وجود هاله ی زرد رنگی در اطراف هر لکه است . البته لکه هایی که بر اثر دیگر بیماریهای قارچی و عوامل غیر انگلی ایجاد می شوند هم ممکن است هاله ی زرد رنگ داشته باشند . این هاله ی زرد رنگ بعد از مسن شدن شانکر ها محو می شوند . لکه های ایجاد شده رویانواع لیمو خاگی و لیمو آب متفاوت است . یکی دیگر از نشانه های مفید برای تشخیصشانکر باکتریایی مرکبات ، پیدایش نوار آبگز در اطراف بافت مرده ی لکه برگ است کهوقتی برگی جلوی نور گرفته شود به آسانی قابل دیدن است .
عامل بیماری
باکتری X.campestris pv.citri (hasse) dye عاملشانکر باکتریایی مرکبات است . این باکتری چوب کبریتی ( میله ای) ، گرم منفی و هوازیاجباری است . پرگنه ها یا کلنیهای آن در محیط های کشت آزمایشگاهی به واسطه ی تولیدرنگدانه های زانتومونادین ، زرد است . هرگاه گلوکوز به محیط کشت اضافه شود پرگنهباکتری لعابدار می شود . با افزایش کاسوگامایسین به محیط کشت نوعی محیط نیمهانتخابی به دست می آید که از رشد همه ی باکتری های آلوده کننده محیط ، به استثنایزانتومونادها ، جلوگیری می شود . برای رشد این باکتری دمای بیشینه 39-35 و دمایبهینه 30-28 درجه سلسیوس است .
برای تشخیص این باکتری و طبقه بندی پاتوورهایآن استفاده از واکنش های سرولوژی ، باکتریوفاژها، پروفیلهای اسید چرب ، PCR و تجزیه DNA کارساز است . هرگاه اجرای این روش ها مقدور نباشد می توان برای تشخیص سویه های X.campestris pv.citri از زیست آزمون های بیماری زایی روی دامنه ی وسیعی از میزبانهای حساس و مقاوم بهره گرفت .
چرخه بیماری
باکتری این بیماری در لکه های ایجاد شده در برگها ، ساقه ها و میوه ها زمستان گذرانی می کند . این باکتری همچنین در لکه های موجودروی شاخه های چوبی نیز چندین سال زنده می ماند . هرگاه لکه های ایجاد شده روی درختخیس باشند ، باکتری ها به خارج تراویده شده و روی سرشاخه های تازه روییده عفونتایجاد می کنند . قطره های باران که با باد پخش می شوند از جمله مهمترین عوامل مهمگسترش این باکتری است . بادی که با سرعت 8 متر در ثانیه یا بیشتر باشد به نفوذباکتری ها از راه روزنه ها یا از زخم هایی بر اثر خار ، حشرات یا ضربه ذرات شنایجاد شده کمک می کند . زخم ایجاد شده بر اثر هرس به وقوع عفونت کمک می کند . باکتری ها بیشتر در مواقعی زیاد می شوند که لکه ها در حال پیشروی هستند و تعدادباکتری هایی که در هر لکه به وجود می آید به حساسیت کلی میزبان بستگی دارد .
باکتری های عامل بیماری تا زمان ریزش برگ ها درحواشی لکه های برگ و میوه زنده باقی می مانند . باکتری های موجود در تراوه هایتشکیل شده در سطح گیاه نمی توانند به مدت زیاد یه شکل اپی فیت باقی بمانند و وقتیهوا خشک می شود ، باکتری ها هم از بین می روند . مرگ باکتری هایی که در معرض هواقرار دارند با تابش آفتاب تسریع می شود . همچنین این باکتری ها که روی بقایایگیاهان در حال تجزیه موجود در خاک قرار دارند نیز بیش از چند ماه دوام نمی اورنداما در بقایای گیاه آلوده میزبان خیس و عاری از خاک چند سالی دوام می آورند .
اپیدمیولوژی
با بالا رفتن سن برگ ، ساقه و میوه مرکبات ایناندام ها نسبت به بیماری مقاوم تر می شوند و تقریباً می توان گفت همه ی عفونت هاییکه در برگ و ساقه روی می دهد در خلال 6 هفته اول شروع رشد است . بحرانی ترین دورهبرای وقوع عفونت در پوست میوه اولین 90 روز بعد از ریزش گل هاست ، آلودگی های بعداز این زمان منجر به تشکیل جوش های کوچک نامرئی می شود . حساسیت میوه و شاخساره بهطور مستقیم به ضخامت لایه های کوتیکولی بستگی دارد ، هرچه کوتیکول ضخیم تر باشدحساسیت کمتر می شود .
شرایطی را که بلوغ بافت میزبان را به تاخیر میاندازند یا عواملی که موجب تشکیل شاخه های جدید شوند عفونت را افزایش می دهد . درختانی که روی پایه های کم رشد مانند نارنج سه برگچه ای پیوند شده اند نسبت بهدرختانی که روی پایه های پر رشد مانند راف لمون پیوند شده اند کمتر به شانکرباکتریایی مرکبات مبتلا می شوند و این امر به دلیل جست های سالیانه بیشتر گروه دوماست .
همچنین درختان جوان ، نسبت به درختان مسن ،بیشتر به شانکر باکتریایی مبتلا می شوند . بیشترین موارد انتشار شانکر با باد وباران در فواصل کوتاه است . یعنی در این شرایط آلودگی بین درخت های مجاور روی میدهد . شانکر باکتریایی روی قسمتی از درختان که در معرض باد و باران هستند شدید تراست . در دگرگونی های آب و هوایی شدید مانند طوفان های حاره ای ، دیوبادها و گردبادها بیماری به مناطق دوردست انتشار می یابد . با این همه انتشار بیماری به مناطقدوردست بیشتر از راه انتقال مواد ازدیادی مانند پیوندک ، نهال های بذری و یا درختانپیوندی است . گزارشی از انتقال این بیماری با بذر وجود ندارد . حمل میوه های آلودهبا کشتی های تجاری بالقوه می تواند یکی از عوامل انتشار بیماری در مناطق دوردست ترباشد .
کارگران خزانه کار ممکن است بیماری را به نواحیجدید منتقل کنند مگر این که دست ، لباس و وسایل مورد استفاده ی آن ها ضد عفونی شود .
همچنین بیماری از راه وسایل هرس ، برداشت وسمپاشی باغات منتقل می شود . انتقال بیماری در مناطق دوردست می تواند بر اثر ریختنمیوه های آلوده در داخل یا مجاور باغ میوه مرکبات باشد . جعبه های چوبی مخصوصبرداشت میوه و حاوی برگ های آلوده به بیماری ، در انتشار بیماری موثر است .
مبارزه
مهمترین راه مبارزه با شانکر مرکبات جلوگیری ازورود بیماری است . نبود بیماری شانکر در کشورها و مناطقی که شرایط آب و هوایی مناسببرای شیوع بیماری دارند احتمالاً به دلیل اعمال مقررات شدید قرنطینه ای نسبت بهورود مواد ازدیادی و میوه از مناطق آلوده است . هرگاه بیماری به ناحیه ای وارد شود، حذف مایه از راه انهدام درختان آلوده موجه ترین راه ریشه کنی بیماری است . اینبیماری در قرن نوزدهم در آفریقای جنوبی ، استرالیا و ایالت های مجاور خلیج مکزیکایالات متحده آمریکا شیوع پیدا کرد و از راه بازبینی خزانه ها و باغ ها ، اعمالمقررات قرنطینه ای و سوزاندن درختان آلوده ریشه کن شد .
در مناطقی که بیماری شانکر مهم است باید عملیاتمناسب کشاورزی شامل احداث بادشکن ها ، مبارزه با مینوز برگ و سمپاشی های مکرر باقارچ کش های مسی به طور تلفیقی صورت بگیرد . در مناطقی که شانکر بومی شده استبادشکن در کاهش شدت آسیب بیماری بسیار موثر است . برگ بر اثر برخورد با شن هایی کهبا باد حمل می شوند آسیب می بیند . در این مناطق با کشت گیاهان بین ردیف های درختانمی توان آسیب ها را کاهش داد . از کار کردن در باغات آلوده به بیماری شانکر دراوقاتی که درختان بر اثر شبنم و باران خیس هستند خود داری کنید . مبارزه با مینوزبرگ مرکبات در درختان جوان و ارقامی از مرکبات که شاخ و برگ و جست های زیادی تولیدمی کنند اهمیت زیادی دارد .
سمپاشی سموم مسی در کاهش آلودگی موثر است . میوه ها مخصوصاً در 90 روز اول بعد از ریزش گلبرگ ها به بیماری شانکر حساس هستند ازاین رو سمپاشی پوششی میوه ها با فرآورده های مسی ، به طوری که در این دوره پوستمیوه به مواد مسی آغشته باشد در کنترل بیماری بسیار مهم است . بسته به مقداربارندگی دو تا سه مرتبه درختان سمپاشی شوند . در بعضی از کشور ها لازم است با سموممسی قبل از فصل گلدهی سمپاشی شود تا از فشار مایه ی بعدی روی میوه های جوان کاستهشود .
درخت گریپ فروت نسبت به پرتقال والنسیا یانارنگی انشو خیلی حساستر است و به همین جهت باید تعداد سمپاشی بیشتر شود . در کشورهایی که بیماری کاملاً مستقر یافته و شدید است فقط استفاده از تیپ های مقاوم مانندپرتقال والنسیا و نارنگی می تواند مقرون به صرفه باشد .
برای اطمینان بیشتر شما بهتر است با توجه بهشرایط محیطی و آب و هوایی از یک کارشناس مرکبات مشاوره بگیرید..
تصاویراین بیماری:
در دوره ای که شاخساره های درخت مرکبات و میوههای جوان رشد می کنند ، اگر هوا گرم باشد و باران ببارد شانکر مرکبات شدید است . شانکر باکتریایی به طور عمده در برگ و پوست میوه لکه ایجاد می کند اما وقتی شرایطبرای وقوع عفونت بسیار مناسب باشد موجب خزان برگ ها ، سرخشکیدگی شاخه ها و ریزشمیوه ها نیز می شود . در کیفیت قسمت های داخلی میوه های آلوده ای که تا موقع رسیدنبازار پسندی آن ها کاهش می یابد به طور کلی گریپ فروت ، لیمو آب و نارنج سه برگچهای به شانکر تیپ A خیلی حساس هستند ؛ حساسیت نارنج ، لیمو و پرتقال به بیماری متوسطاست و نارنگی به این بیماری نسبتاً مقاوم است .
شانکر باکتریایی مرکباتپاتووارها و واریانتهایباکتری Xanthomonas campestris pv.citri فرم های خاصی از شانکر مرکبات را ایجاد میکنند . تمایز این فرم ها بر پایه ، دامنه ی میزبانی ، ویژگی های فیزیولوژیکی وشیوه های کشت ، حساسیت به باکتریوفاژها ، سرولوژی ، همسانی DNA-DNA و واکنش زنجیرپلیمراز ( PCR ) و تجزیه و تحلیل هضم آندونوکلئاز محدود کننده ژنوم DNA با روش چندشکلی طولی قطعات محدود کننده ( RFLP ) است . آزمایش های همسانی DNA-DNA ، PCR ، و RFLP نشان می دهد که فرم ها از لحاظ ژنتیکی یکسان اند . فرم آسیایی شانکر ( شانکرتیپ A ) که عامل آن X.campestris pv.citri است ، بیشترین دامنه انتشار را دارد وفرم شدید بیماری است .
شانکر تیپ B که بر اثر X.campestris pv.aurantifolii (Hasse) vault ایجاد می شود یک مسئله مهم درختان لیمو درآرژانتین ،پاراگوئه و اروگوئه به شمار می رود . لیمو آب ، نارنج و پوملو نیز به این بیماریحساس هستند . شانکر تیپ B روی میوه ها ، برگ ها و شاخه چه ها زخم های شانکر مانندیشبیه نشانه های شانکر ناشی از تیپ A ( ولی کوچکتر ) ایجاد می کند . در محیط کشتآگار مغذی باکتری های شانکر تیپ B خیلی کند تر از باکتری های شانکر تیپ A رشد میکنند . نوعی محیط کشت محتوی سوکروز ، پپتون ، املاح و آگار تصفیه شده مخصوص این فرمبه بازار عرضه شده است . جدایه های شانکر تیپ B را می توان از طریق سرولوژیکی ازباکتری های شانکر تیپ A تمیز داد ولی با جدایه های شانکر تیپ C قابل تمیز نیستند . شانکر تیپ C هم که بر اثر X.campestris pv.aurantifolii ایجاد می شود از لیمو آب دربرزیل شیوه یافته است . نشانه های این شانکر شبیه نشانه های تیپ A است .
فرم های دیگری از شانکر مرکبات گزارش شده استکه به عنوان مثال شانکر تیپ D که بعضی مواقع باکتریوز مرکبات نامیده می شود در سال 1981 از مکزیک گزارش شده است که بعداً معلوم شد این بیماری بر اثر Alternaria limicola ایجاد می شود . جدایه ای از Xanthomonas در سال 1986 در عمان کشف شد کهروی لیمو لکه هایی شبیه به علائم شانکر تیپ A ایجاد می کرد . جدایه های مشابهی درعربستان ، ایران و هند پیدا شده است . فرم غیر تیپ دیگری از باکتری های شانکر تیپ A که مقاومت زیادی به آنتی بیوتیک پنی سیلین دارند از ریونیون و جزایر اطراف آن دراقیانوس هند گزارش شده است .
نشانه های بیماری
نشانه های این شانکر در ابتدا به صورت لکه هایکوچکی به قطر 2-10 میلی متر ظاهر می شود . اندازه نهایی این لکه ها به طور عمده بهسن بافت میزبان به هنگام عفونت و رقم بستگی دارد . لکه ها ابتدا گرد هستند ولیبعداً ممکن است شکل آن ها منظم شود . این لکه ها در بیشتر موارد در حاشیه یا نوکبرگ یا در قسمت محدودی از برگ بروز می کنند . همه ی لکه های برگ تقریباً یک اندازهاند زیرا دوره ی حساسیت برگ به آلودگی کوتاه است . احتمالاً در مرکبات یک دوره یحساسیت برگ به آلودگی وجود دارد .
آفت مینوز آسیایی ( Phyllocnistis citrella ) می تواند تعداد لکه های بیماری را به سرعت زیاد کند ؛ این لکه ها بعداً بر اثرفعالیت مینوز به سرعت به هم وصل می شود و لکه ی نا منظم بزرگی به وجود می آید که درمسیر دالان های تغذیه آفت پیش می رود . در این موقع مقاومت مزرعه ای شکسته می شود ؛بسیاری از ارقام متحمل به این بیماری نیز حساس می شوند . روی میوه لکه ها به اندازههای متفاوت بروز می کند زیرا پوست میوه مرکبات به مدت طولانی نسبت به وقوع عفونتحساس است .
نشانه های بیماری حدود 7-10 روز بعد از عفونتدر سطح زیرین برگ ها و کمی بعد از آن در سطح بالایی برگ ها ظاهر می شود . لکه هایجوان در دو سطح برگ مخصوصاً در سطح زیرین برجسته و جوش مانند هستند . جوش ها ، مدتیبعد چوب پنبه ای و مانند دهانه ی آتشفشان فرورفته می شوند به طوری که حاشیه ی آن هابرجسته و مرکز آن ها فرو رفته می شود . لکه های شانکر مرکبات میوه و ساقه ها حداکثر 1 میلیمتر فرورفتگی دارند و همانند لکه های برگ سطحی هستند .
یکی از نشانه های ویژه این بیماری روی برگ ،وجود هاله ی زرد رنگی در اطراف هر لکه است . البته لکه هایی که بر اثر دیگر بیماریهای قارچی و عوامل غیر انگلی ایجاد می شوند هم ممکن است هاله ی زرد رنگ داشته باشند . این هاله ی زرد رنگ بعد از مسن شدن شانکر ها محو می شوند . لکه های ایجاد شده رویانواع لیمو خاگی و لیمو آب متفاوت است . یکی دیگر از نشانه های مفید برای تشخیصشانکر باکتریایی مرکبات ، پیدایش نوار آبگز در اطراف بافت مرده ی لکه برگ است کهوقتی برگی جلوی نور گرفته شود به آسانی قابل دیدن است .
عامل بیماری
باکتری X.campestris pv.citri (hasse) dye عاملشانکر باکتریایی مرکبات است . این باکتری چوب کبریتی ( میله ای) ، گرم منفی و هوازیاجباری است . پرگنه ها یا کلنیهای آن در محیط های کشت آزمایشگاهی به واسطه ی تولیدرنگدانه های زانتومونادین ، زرد است . هرگاه گلوکوز به محیط کشت اضافه شود پرگنهباکتری لعابدار می شود . با افزایش کاسوگامایسین به محیط کشت نوعی محیط نیمهانتخابی به دست می آید که از رشد همه ی باکتری های آلوده کننده محیط ، به استثنایزانتومونادها ، جلوگیری می شود . برای رشد این باکتری دمای بیشینه 39-35 و دمایبهینه 30-28 درجه سلسیوس است .
برای تشخیص این باکتری و طبقه بندی پاتوورهایآن استفاده از واکنش های سرولوژی ، باکتریوفاژها، پروفیلهای اسید چرب ، PCR و تجزیه DNA کارساز است . هرگاه اجرای این روش ها مقدور نباشد می توان برای تشخیص سویه های X.campestris pv.citri از زیست آزمون های بیماری زایی روی دامنه ی وسیعی از میزبانهای حساس و مقاوم بهره گرفت .
چرخه بیماری
باکتری این بیماری در لکه های ایجاد شده در برگها ، ساقه ها و میوه ها زمستان گذرانی می کند . این باکتری همچنین در لکه های موجودروی شاخه های چوبی نیز چندین سال زنده می ماند . هرگاه لکه های ایجاد شده روی درختخیس باشند ، باکتری ها به خارج تراویده شده و روی سرشاخه های تازه روییده عفونتایجاد می کنند . قطره های باران که با باد پخش می شوند از جمله مهمترین عوامل مهمگسترش این باکتری است . بادی که با سرعت 8 متر در ثانیه یا بیشتر باشد به نفوذباکتری ها از راه روزنه ها یا از زخم هایی بر اثر خار ، حشرات یا ضربه ذرات شنایجاد شده کمک می کند . زخم ایجاد شده بر اثر هرس به وقوع عفونت کمک می کند . باکتری ها بیشتر در مواقعی زیاد می شوند که لکه ها در حال پیشروی هستند و تعدادباکتری هایی که در هر لکه به وجود می آید به حساسیت کلی میزبان بستگی دارد .
باکتری های عامل بیماری تا زمان ریزش برگ ها درحواشی لکه های برگ و میوه زنده باقی می مانند . باکتری های موجود در تراوه هایتشکیل شده در سطح گیاه نمی توانند به مدت زیاد یه شکل اپی فیت باقی بمانند و وقتیهوا خشک می شود ، باکتری ها هم از بین می روند . مرگ باکتری هایی که در معرض هواقرار دارند با تابش آفتاب تسریع می شود . همچنین این باکتری ها که روی بقایایگیاهان در حال تجزیه موجود در خاک قرار دارند نیز بیش از چند ماه دوام نمی اورنداما در بقایای گیاه آلوده میزبان خیس و عاری از خاک چند سالی دوام می آورند .
اپیدمیولوژی
با بالا رفتن سن برگ ، ساقه و میوه مرکبات ایناندام ها نسبت به بیماری مقاوم تر می شوند و تقریباً می توان گفت همه ی عفونت هاییکه در برگ و ساقه روی می دهد در خلال 6 هفته اول شروع رشد است . بحرانی ترین دورهبرای وقوع عفونت در پوست میوه اولین 90 روز بعد از ریزش گل هاست ، آلودگی های بعداز این زمان منجر به تشکیل جوش های کوچک نامرئی می شود . حساسیت میوه و شاخساره بهطور مستقیم به ضخامت لایه های کوتیکولی بستگی دارد ، هرچه کوتیکول ضخیم تر باشدحساسیت کمتر می شود .
شرایطی را که بلوغ بافت میزبان را به تاخیر میاندازند یا عواملی که موجب تشکیل شاخه های جدید شوند عفونت را افزایش می دهد . درختانی که روی پایه های کم رشد مانند نارنج سه برگچه ای پیوند شده اند نسبت بهدرختانی که روی پایه های پر رشد مانند راف لمون پیوند شده اند کمتر به شانکرباکتریایی مرکبات مبتلا می شوند و این امر به دلیل جست های سالیانه بیشتر گروه دوماست .
همچنین درختان جوان ، نسبت به درختان مسن ،بیشتر به شانکر باکتریایی مبتلا می شوند . بیشترین موارد انتشار شانکر با باد وباران در فواصل کوتاه است . یعنی در این شرایط آلودگی بین درخت های مجاور روی میدهد . شانکر باکتریایی روی قسمتی از درختان که در معرض باد و باران هستند شدید تراست . در دگرگونی های آب و هوایی شدید مانند طوفان های حاره ای ، دیوبادها و گردبادها بیماری به مناطق دوردست انتشار می یابد . با این همه انتشار بیماری به مناطقدوردست بیشتر از راه انتقال مواد ازدیادی مانند پیوندک ، نهال های بذری و یا درختانپیوندی است . گزارشی از انتقال این بیماری با بذر وجود ندارد . حمل میوه های آلودهبا کشتی های تجاری بالقوه می تواند یکی از عوامل انتشار بیماری در مناطق دوردست ترباشد .
کارگران خزانه کار ممکن است بیماری را به نواحیجدید منتقل کنند مگر این که دست ، لباس و وسایل مورد استفاده ی آن ها ضد عفونی شود .
همچنین بیماری از راه وسایل هرس ، برداشت وسمپاشی باغات منتقل می شود . انتقال بیماری در مناطق دوردست می تواند بر اثر ریختنمیوه های آلوده در داخل یا مجاور باغ میوه مرکبات باشد . جعبه های چوبی مخصوصبرداشت میوه و حاوی برگ های آلوده به بیماری ، در انتشار بیماری موثر است .
مبارزه
مهمترین راه مبارزه با شانکر مرکبات جلوگیری ازورود بیماری است . نبود بیماری شانکر در کشورها و مناطقی که شرایط آب و هوایی مناسببرای شیوع بیماری دارند احتمالاً به دلیل اعمال مقررات شدید قرنطینه ای نسبت بهورود مواد ازدیادی و میوه از مناطق آلوده است . هرگاه بیماری به ناحیه ای وارد شود، حذف مایه از راه انهدام درختان آلوده موجه ترین راه ریشه کنی بیماری است . اینبیماری در قرن نوزدهم در آفریقای جنوبی ، استرالیا و ایالت های مجاور خلیج مکزیکایالات متحده آمریکا شیوع پیدا کرد و از راه بازبینی خزانه ها و باغ ها ، اعمالمقررات قرنطینه ای و سوزاندن درختان آلوده ریشه کن شد .
در مناطقی که بیماری شانکر مهم است باید عملیاتمناسب کشاورزی شامل احداث بادشکن ها ، مبارزه با مینوز برگ و سمپاشی های مکرر باقارچ کش های مسی به طور تلفیقی صورت بگیرد . در مناطقی که شانکر بومی شده استبادشکن در کاهش شدت آسیب بیماری بسیار موثر است . برگ بر اثر برخورد با شن هایی کهبا باد حمل می شوند آسیب می بیند . در این مناطق با کشت گیاهان بین ردیف های درختانمی توان آسیب ها را کاهش داد . از کار کردن در باغات آلوده به بیماری شانکر دراوقاتی که درختان بر اثر شبنم و باران خیس هستند خود داری کنید . مبارزه با مینوزبرگ مرکبات در درختان جوان و ارقامی از مرکبات که شاخ و برگ و جست های زیادی تولیدمی کنند اهمیت زیادی دارد .
سمپاشی سموم مسی در کاهش آلودگی موثر است . میوه ها مخصوصاً در 90 روز اول بعد از ریزش گلبرگ ها به بیماری شانکر حساس هستند ازاین رو سمپاشی پوششی میوه ها با فرآورده های مسی ، به طوری که در این دوره پوستمیوه به مواد مسی آغشته باشد در کنترل بیماری بسیار مهم است . بسته به مقداربارندگی دو تا سه مرتبه درختان سمپاشی شوند . در بعضی از کشور ها لازم است با سموممسی قبل از فصل گلدهی سمپاشی شود تا از فشار مایه ی بعدی روی میوه های جوان کاستهشود .
درخت گریپ فروت نسبت به پرتقال والنسیا یانارنگی انشو خیلی حساستر است و به همین جهت باید تعداد سمپاشی بیشتر شود . در کشورهایی که بیماری کاملاً مستقر یافته و شدید است فقط استفاده از تیپ های مقاوم مانندپرتقال والنسیا و نارنگی می تواند مقرون به صرفه باشد .
برای اطمینان بیشتر شما بهتر است با توجه بهشرایط محیطی و آب و هوایی از یک کارشناس مرکبات مشاوره بگیرید..
تصاویراین بیماری: