گرده افشانی و الکتریسیته‌ی ساکن

[Rez@ee]

گرده افشانی و الکتریسیته‌ی ساکن

تولید مثل بسیاری از گل‌ها وابسته به حشراتی است که گرده‌ها را از گلی به گل دیگر منتقل می‌کنند. زنبورهای عسل غالباً این وظیفه را هنگامی انجام می‌دهند که برای جمع‌آوری شهد سراغ گل‌ها می‌روند. توانایی زنبورهای عسل در انتقال گرده‌ها از گلی به گل دیگر به دو چیز بستگی دارد. ابتدا این که زنبورهای عسل در حین پرواز در هوا باردار می‌شوند. دوم این که سباک یک گل (شکل الف) از لحاظ الکتریکی نسبت به زمین منزوی است، ولی کُلاله به طور الکتریکی به زمین متصل شده است. وقتی یک زنبور عسل در اطراف سباک پرواز می‌کند، میدان الکتریکی حاصل از بار‌ِ زنبور روی گرده‌ی خنثی، بار القاء می‌کند و بدین ترتیب طرف نزدیک‌تر آن قدری منفی‌تر از طرف دورتر آن می‌شود (شکل ب). هر چند تعداد بارهای روی دو طرف گرده با هم برابرند، ولی فاصله‌ی آن‌ها از زنبور برابر نیست و بنابراین نیروی جاذبه‌ی وارد بر طرف نزدیک‌تر گرده قدری بزرگ‌تر از نیروی دافعه‌ی وارد بر طرف دورتر آن است. در نتیجه، گرده به سمت زنبور کشیده می‌شود و تا زمانی که زنبور به سوی گل دیگری پرواز کند به مویژه‌های آن چسبیده است.
وقتی زنبور به کلاله‌ی بعدی نزدیک می‌شود، بار روی زنبور و بار القاء شده روی گرده، الکترون‌های رسانش را تا نوک کلاله بالا می‌آورند (شکل پ)، زیرا کلاله به طور الکتریکی به زمین متصل شده است. این الکترون‌ها، طرف نزدیک‌تر گرده را جذب و طرف دورتر آن را دفع می‌کنند. اگر گرده به حدّ کافی به کلاله نزدیک باشد، نیروی خالص وارد بر گرده موجب جهیدن آن به سمت کلاله می‌شود و بدین ترتیب لقاح گل آغاز می‌گردد. امروزه مهندسان کشاورزی این فرایند را با افشاندن گرده‌های باردار بر روی گیاهان شبیه‌سازی می‌کنند، تا گرده‌ها به جای آن که بی استفاده روی زمین بیافتند، روی کلاله جمع شوند.

شکل الف
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/8/83/55.png

شکل ب
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/1/18/56.png

شکل پ
http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh_up/0/09/57.png