گل لوتوس نماد تمدن هخامنشی

[باستان شناس]

گل لوتوس یکی از نمادهای مهم تمدن هخامنشی


http://www.charmnegar.ir/charmnegar_content/media/image/2009/10/512_orig.jpg



گل لوتوس یکی از نمادهای مهم تمدن هخامنشی است.
این گل دوازده برگی در تخت جمشید و شوش از اصیل ترین نشانه های این تمدن 2500 ساله است.

سیر تحول گل لوتوس در طراحی گرافیک از هخامنشی تا دوره اسلامی یکی از راههای پی بردن به تاریخ هنر و معماری و بررسی نقش گیاهان مقدس است که در هر دوره و زمان مورد توجه هنرمندان بوده است.

تداوم حضور گل لوتوس در فرهنگ تصویری کشورمان را می توان اززمان حجاری بر روی سنگ در کاخ های هخامنشی تا تزئینات معماری قاجاریه ردیابی کرد.

گل لوتوس کنده کاری شده بر روی چوب درها وارسی های خانه ها و بافت های شهرها از جمله بوشهر دیده شده است.

طرح دیگری از لوتوس به صورت فرم گلدانی است در پایه تخت روان داریوش. نمونه دیگر نقشی است از ترکیب لوتوس و درخت نخل که بر دیواره های تخت جمشید دیده می شود و برخی آن را گل آفتابگردان هم می نامند.

و نهایتا" نقشی از لوتوس وجود دارد که بر روی دشنه داریوش شاه مشاهده می شود، ظرافت و زیبائی این طرح به حدی چشم نواز است که می توان روح هنر معماری را در آن مشاهده کرد.

در دین زردتشت این گل سمبل اهورا مزداست. سمبل انسانی اهورمزدا نیم تنه مردی است که شاخه ای از گل لوتوس را در میان انگشتان خود گرفته است.

از آنجائیکه این گل مظهر سه خدای دین هخامنشیان یعنی میترا یا مهر، آناهیتا و اهورامزدا است، بارزترین و زیباترین نقوش آن در تخت جمشید به تصویر کشیده شده است.

بیشترین تحول لوتوس در دوره صفویه شکل می گیرد. در دوران زندیه و قاجاریه تحول چندانی در این گل بوجود نیامد.

در آخر چنین می توان نتیجه گیری کرد که نقش لوتوس:

همانند سایر هنرهای کاربردی و تجسمی دارای یک روند تحول و سیر تکاملی در طول دوره های مختلف باستان به خصوص در دوره اسلامی بوده است. این نقش تحت تاثیر اشکال و تزئینات معماری قرارگرفته و معماری نیز متقابلا" تحت تاثیر این طرح بوده است.

سیر تحول نقش این گل ، تحول آن را از یک هنر آئینی به یک
هنر کاربردی نشان می دهد.

[نازخاتون]

نیلوفر آبی نماد ایران باستان

گل نیلوفر و نماد آن در دنیای باستان شرق نقش بارزی داشته است، از حجاری‌های تخت جمشید تا کنده کاری‌های طاق بستان ارتباط شگفت انگیزی با این گل دیده می‌شود. نام گل نیلوفر در زبان سانسکریت پادما در زبان چینی لی ین هوا به زبان ژاپنی رنگه و در زبان انگلیسی لوتوس است نیلوفر درشرق باستان همان قدر اهمیت دارد که گل رز در غرب.درسده هشتم پیش از میلاد تصویر نیلوفر احتمالا از مصر به فینیقیه و از آنجا به سرزمین آشور و ایران انتقال یافت و در این سرزمین‌ها گاهی جانشین درخت مقدس بوده است. الهه‌های فینیقی به عنوان قدرت آفریننده خود گل نیلوفر در دست دارند.جنبه تقدس نیلوفر به محیط آبی آن بر می‌گردد. زیرا آب نماد باستانی اقیانوس کهنی بود که کیهان از آن آفریده شده است از آنجا که گل نیلوفر در سپیده دم باز و در هنگام غروب بسته می‌شود به خورشید شباهت دارد. خورشید خود خاستگاه الهی زندگی است و از این رو گل نیلوفر سمبل تجدید زندگی شمسی به شمار می‌رفت. پس نماد همه روشنی‌ها ، آفرینش ، باروری، تجدید زندگی و بی‌مرگی است.نیلوفر نماد کمال است. زیرا برگ‌ها گل‌ها و میوه اش دایره ای شکلند. و دایره خود از این جهت که کامل‌ترین شکل است نماد کمال به شمار می‌آید. نیلوفر یعنی شکفتن معنوی. زیرا ریشه‌هایش در لجن است و با این حال به سمت بالا و آسمان می‌روید از آبهای تیره خارج می‌شود و گل‌هایش زیر نور خورشید و روشنایی آسمان رشد می‌کنند. در فرهنگ ایران باستان گل نیلوفر را در تخت جمشید و در نقش برجسته‌های آن مشاهده می‌کنیم. در حجاری‌های طاق بوستان کرمانشاه هم گل نیلوفر مربوط به زمان ساسانیان دیده می‌شود.
ظاهرا گلی که در دست های پادشاهان هخامنشی دیده می شود، نماد صلح و شادی بوده است. از آنجا که این گل با آب درارتباط است نماد آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان است و , همچونین برخی 12 گلبرگ , این گل را نماد 12 ماه سال دانسته اند .
آن رامی توان در جای جای بنای پارسه و در حاشیه ی بناها مشاهده کرد.

برخی از مردان بلند پایه پارسی و ماد به هنگام بازدید از شاه برای شادباش مهرگان یا نوروز این گل را به دست گرفته اند.(باتوجه به سنگ نگاره های تخت جمشید). گویا غنچه این گل مختص شاهان بوده است و در بسیاری از نقوش سنگی نیلوفر غنچه دار در دست شاهان است. حال اینكه چرا غنچه گل تنها به دست شاهان بوده است...؟