همه چيز درباره تجارت الكترونيك

[B a R a N]

زمانى كه ميان صفحات اينترنت به جست‏وجو مى‏پردازيم، بى‏ترديد با انبوهى از تبليغات و بَنرهاى اينترنتى روبه‏رو خواهيم شد كه بخش عظيمى از صفحات وب را به خود اختصاص داده‏اند. اينها به همراه سفارش كالا و خدمات، خريدهاى آنلاين و انجام امور تجارى، بدون استفاده از مدارك و اسناد كاغذىِ معمول، تنها بخشى از آن چيزى است كه ما آن را «تجارت الكترونيك» مى‏ناميم.

مبادله الكترونيك داده‏ها در دهه 1960م.، سرآغاز انجام مبادلات از يك رايانه به رايانه‏اى ديگر گرديد و به اين ترتيب، تجارت الكترونيك، اولين بار در Berlin Airlift آغاز شد. از آن پس، تعاريف مختلفى از تجارت الكترونيك كه هر يك بيانگر كاركردهاى متفاوت اين فن‏آورى است، ارائه شده است. در يك تعريف اجمالى و در عين حال جامع كه كميسيون اروپايى در سال 1997م. از تجارت الكترونيك ارائه نموده، تجارت الكترونيك اين گونه معرفى شده است:

«تجارت الكترونيك، مبتنى بر پردازش و انتقال الكترونيكى داده‏ها، شامل متن، صدا و تصوير مى‏باشد. تجارت الكترونيك، فعاليت‏هاى گوناگونى از قبيل مبادله الكترونيكى كالاها و خدمات، تحويل فورى مطالب ديجيتال، انتقال الكترونيكى وجوه، مبادله الكترونيكى سهام، بارنامه الكترونيكى، طرح‏هاى تجارى، طراحى و مهندسى مشترك، منبع‏يابى، خريدهاى دولتى، بازاريابى مستقيم و خدمات پس از فروش را در بر مى‏گيرد».

يكى از مهم‏ترين ويژگى‏هاى تجارت الكترونيك، حذف فرآيندهاى غيرضرورى در امور تجارى، كاهش هزينه مبادلات و كاغذبازى و دسترسى سريع‏تر مشتريان به بازارهاى جهانى است. از سوى ديگر، اين امر سبب عرضه محصولات متنوعى - با توجه به نظرات و سلايق مشتريان - شده، منجر به رقابت شديدى ميان عرضه‏كنندگان مى‏شود.

يك مثال ساده از تجارت الكترونيك، خريد كالا از يك فروشگاه مجازى (اينترنتى) است. به اين ترتيب كه خريدار با جست‏وجويى ساده در اينترنت، فروشگاه مجازى را مى‏يابد و كالاى مورد نظر را با توجه به فهرستى كه در اختيارش قرار مى‏گيرد، از نظر رنگ، جنس، قيمت و ساير ويژگى‏هاى موجود، انتخاب و سرانجام پس از مدت زمان قيد شده، كالاى خود را دريافت مى‏كند. صورت حساب نيز به به روش‏هاى مختلف پرداخت مى‏شود؛ مثلاً به صورت نقدى پس از تحويل جنس، واريز وجه به حساب بانكى فروشنده (Postal Money Orders)، پرداخت از طريق پول الكترونيكى (Electronical Money) و يا از طريق كارت‏هاى اعتبارى مانند Visa و MasterCard.

با اين حال، همه چيز به اين سادگى هم نيست. تجارت الكترونيك براى دستيابى به اهداف مورد نظر خود، پيچيدگى‏هاى فراوان و پيش‏نيازهاى سخت‏افزارى و نرم‏افزارى بسيارى دارد. ابزارهاى مالى و پرداخت الكترونيكى، بخش بسيار مهمى از نيازهاى تجارت الكترونيك به شمار مى‏آيند. در حال حاضر، كارت‏هاى اعتبارى، كارت‏هاى هوشمند، ژتون و كوپن الكترونيك، چك الكترونيك، پول ديجيتال و... از ابزارهاى لازم براى پرداخت صورت حساب خريد كالا و خدمات مى‏باشند.

از سوى ديگر، فن‏آورى‏هاى پشتيبانى كننده تجارت الكترونيك، يعنى فن‏آورى‏هاى مخابراتى و ارتباطى، همچون شبكه اينترنت، شبكه‏هاى پست، تلگراف و تلفن، شبكه‏هاى ارزش افزوده و خدمات داده‏اى (VADS = Value Added Networks) نيز بسيار حائز اهميت هستند.

در كنار سخت‏افزار و نرم‏افزار، پايگاه‏هاى داده‏اى و ارتباطى - كه زيرساخت اصلى تجارت الكترونيك را تشكيل مى‏دهند - ارائه خدمات به صورت جست‏وجوى همكاران تجارى، مذاكره و توافق با آنها، سازماندهى محيط بازار الكترونيك، تبليغات و... نيز سهم عمده‏اى در كسب موفقيت در دنياى الكترونيك بر عهده دارند.

از نظر نوع مبادلات تجارى، تجارت الكترونيك را مى‏توان به گروه‏هاى زير تقسيم نمود:



متداول‏ترين نوع تجارت الكترونيك، تجارت بين بنگاه و مشترى (B2C) است كه امور مسافرت، فروش كتاب، ارسال گل، هديه، كارت پستال، مواد عذايى، جواهرات، كالاهاى ورزشى، سخت‏افزار، موسيقى و... را شامل مى‏شود.
مزايده و مناقصه كالاها و... از طريق اينترنت كه در گروه تجارت بين مشترى و مشترى (C2C) قرار مى‏گيرد.
تجارت بين بنگاه و بنگاهى ديگر؛ مانند تعامل بين توليد كنندگان خودرو و قطعه‏سازان (B2B).
«B2A» (Business to Administration) كه شامل انواع مبادلات تجارى بين شركت‏ها و سازمان‏هاى دولتى، پرداخت عوارض، ماليات‏ها و... مى‏باشد.
«C2A» (Customer to Administration) كه تعاملات تجارى بين مشترى و سازمان‏هاى دولتى را شامل مى‏شود.

برخى از مزاياى استفاده از تجارت الكترونيك را مى‏توان در فهرست زير خلاصه نمود:



افزايش رقابت در بازارهاى جهانى.
خريد و فروش كالا در حداقل زمان ممكن.
ايجاد اشتغال و انتقال فن‏آورى‏هاى جديد.
حذف واسطه‏هاى بازار.
افزايش سرمايه‏گذارى.
تبليغات گسترده به صورت پيام‏هاى تبليغاتى، نمايش كالا و... در سطح بين‏الملل.
كاهش ترافيك و حذف ترددهاى بى‏مورد (بهره‏ورى در منابع انرژى و حفظ محيط زيست).
افزايش سطح توليد.
كنترل سريع‏تر و دقيق موجودى‏هاى گمركى، انجام مناقصه‏هاى بين المللى و امور بانكى.
انتقال سريع‏تر نظرات و انتقادات مشتريان به فروشندگان كالا و خدمات (عرضه محصول با توجه به علايق و نيازهاى مشترى) و... .


با وجود ويژگى‏هاى منحصر به فرد و مزاياى چشم‏گير تجارت الكترونيك، اين صنعت بدون وجود سيستم بانكى روان و دقيق، امنيت اطلاعات، قوانين گمركى و مالياتى شفاف، كد تجارى محصول، توسعه مهندسى نرم‏افزار و ميكروالكترونيك، احراز هويت خريدار و مشترى، استفاده از كارت‏هاى اعتبارى، حفظ اطلاعات محرمانه افراد، عدم همكارى دانشگاه‏ها و مراكز تحقيقاتى، نبود خطوط ارتباطى پرسرعت و شبكه‏هاى بى‏سيم و عدم پذيرش اسناد و مدارك توسط قوه قضاييه، نمى‏توانيد به اهداف گسترده خود دست يابد.

از طرف ديگر، ايجاد اطمينان به اين نوع تجارت و فرهنگ‏سازى در ميان افراد جامعه از مهم‏ترين مسائل تجارت الكترونيك مى‏باشد.

ظهور شركت‏هاى تجارى، چون پنتاگونا، تجارت الماس، پريم بانك، اى بى ال و گلد كوئست، با ساختارى هرمى و بى‏نهايت - در ايران و ساير كشورهاى دنيا - سبب شده است كه بسيارى از مردم، تجارت الكترونيك را مترادف با قمار الكترونيكى، كلاه‏بردارى اينترنتى و... بدانند.
وعده‏هاى فريبنده‏اى چون درآمد روزانه 7200 دلار به عنوان پورسانت، عايدى روزانه هزار دلار تا پايان عمر، تجارت الماس و... كافى است تا هر بازديدكننده‏اى را به ثبت‏نام در سايت و خريد كالاهاى پيشنهادى ترغيب و تشويق نمايد.

اين در حالى است كه بسيارى از اين شركت‏ها در ازاى ميليون‏ها دلارى كه از فروش ماهانه عايدشان مى‏شود، مبلغى كمتر از يك ميليون و نيم درآمد خود را تحت شرايطى خاص كه به ندرت محقق مى‏گردد، به عنوان پورسانت به خريداران خود كه بايد نقش ويزيتور را هم ايفا كنند، مى‏پردازند.

با اين حال، به دليل عدم آگاهى مردم نسبت به معنى واقعى تجارت الكترونيكى و نيز پايين بودن سطح درآمد و اقتصاد كشور، همواره افراد بسيارى كه متأسفانه اكثر آنها از دانشجويان دانشگاه‏ها و مراكز عالى هستند، به اين امر مى‏پردازند و در كشاكش اين مبادلات، دو برابر رقمى كه به عنوان محصول شركت مورد نظر به كشور وارد مى‏شود، به صورت ارز از كشور خارج مى‏گردد كه اين خود ضربه‏اى بزرگ بر پيكره اقتصاد ملى خواهد بود.

تجارت الكترونيك، واقعيتى فراتر از كلاه‏بردارى‏ها و شرطبندى‏هاى اينترنتى دارد. تجارت الكترونيكى با قابليت‏هايى فوق‏العاده، توانسته است تا كنون جايگاه خاصى در سراسر دنيا بيابد.

تجارت الكترونيك، پيش از آن كه يك حرفه و يا صنعت باشد، يك فن‏آورى است و فن‏آورى، نيازمند آموزش صحيح شيوه‏ها و ابزارهاى امروزى و همگام با دنياى گسترده تكنولوژى است.

در هر صورت، لازمه موفقيت در هر بازى، آموختن قوانين آن بازى است.



مجله پرسمان