AvAstiN
6th December 2008, 11:22 AM
عصرایران ؛ جعفر محمدی - صف های طولانی بنزین، ماههاست که به چهره آشنای شهرها تبدیل شده اند؛ اینک رانندگان دومین کشور نفت خیز جهان، با کراهت و عصبانیت مداوم ، پذیرفته اند که برای "بنزین زدن" باید حوصله به خرج دهند و فراموش کنند که "وقت طلاست" و اساسا مدتهاست که در این ملک، وقت مردم هیچ ارزشی ندارد، درست مانند خیلی چیزهای دیگر که روزگاری ارزشمند شمرده می شدند!
***
تابستان گذشته، سفری به کشور تاجیکستان داشتم. تاجیک ها، نه نفت دارند و نه گاز و مجبورند انرژی مورد نیاز خود را از خارج بخرند و طبیعتا قیمت بنزین هم در کشورشان بالاست، آن زمان، هر لیتر بنزین، حدود هزار و صد تومان بود.
با وجود محدودیت واردات بنزین توسط تاجیکستان ،که ریشه در محدودیت های مالی این کشور کم بضاعت دارد، در این کشور چیزی به نام صف خودرو در پمپ های بنزین وجود خارجی ندارد.
علتش نیز بسیار ساده است: تاجیکستان، کشور پمپ های بنزین است. در این کشور، گاه سه یا حتی چهار پمپ بنزین را می توان دید که چسبیده به هم فعالیت می کنند، درست مثل سوپرمارکت های ایرانی که در کنار یکدیگرند و هیچ کدامشان مزاحم دیگری نیست. به ویژه در جاده های این کشور، کمتر پیش می آید که 10 کیلومتر رانندگی کنی ولی حداقل یک پمپ بنزین- ولو با یک دستگاه پمپاژ بنزین- نبینی.
در واقع دولت تاجیکستان این اجازه را به افراد داده است که به راحتی و با هزینه اندکی پمپ بنزین های کوچک احداث کنند تا از یک سو، برایشان اشتغال زایی شود- ولو اینکه برخی پمپ بنزین ها توسط یک نفر اداره شود- و از سوی دیگر مردم برای بنزین زدن، همانند ایرانی ها گرفتار صف های طولانی نشوند.
***
در ایران، سالهاست که شهرها گسترش می یابند، جمعیت زیاد می شود و تعداد خودروها ،نه روز به روز که ساعت به ساعت افزایش می یابد و سالانه حدود یک میلیون خودروی جدید وارد خیابان ها و جاده های کشور می شود. اما از آنجا که همچنان گرفتار آفت مهلکی به نام "توسعه نامتوازن" هستیم، همزمان با این روند، تعداد جایگاه های بنزین افزایش نیافته است و نتیجه نیز همین وضعیت شرم آوری می شود که می بینیم، وضعیتی که یادآور برخی مقاطع حساس جنگ و بحران های خاص است ولی اینک به یک شرایط عادی (!) تبدیل شده است.
در شکل گیری این شرایط نیز تمام کسانی که در طول سالهای گذشته و دستکم در یک دهه گذشته تا به امروز زمامدار امور بوده اند، بی هیچ تردیدی مقصر و گناهکارند چرا که با وجود رشد شهرها و افزایش خودروها، این نکته ساده را متوجه نشده اند که این خودروها، بنزین می خواهند و بنزین هم فقط در پمپ های بنزین قابل عرضه است.
شاید، دلیل این مساله این باشد آنانی که قرار بود در این باره تصمیم گیری و برنامه ریزی کنند، سالهاست که راننده هایشان زحمت بنزین خودروهای آنها و حتی بعضا خانواده هایشان را کشیده اند و لذا اساسا در ذهن آنها، مساله ای در این باب موجود نبوده است که بخواهند برایش چاره اندیشی کنند!
گذشته از این که کمبود جایگاه های عرضه بنزین، علت مهم صف های طولانی فعلی بنزین است، یک علت دیگر طولانی شدن صف های بنزین نیز قیمت بالای بنزین آزاد است.
هم اکنون مالک یک خودرو برای پر کردن باک 50 لیتری خودروی خود با قیمت سهمیه ای، پنج هزار تومان پرداخت می کند ولی اگر بخواهد بنزین را به قیمت آزاد تهیه کند، باید 20 هزار تومان نقدا پرداخت نماید. از آنجا که بسیاری از خودروها فاقد سهمیه بنزین هستند و برای بسیاری دیگر نیز سهمیه های موجود، پاسخگوی نیازشان نیست، در حال حاضر، بخش بزرگی از رانندگان ناگزیر هستند بنزین را به قیمت آزاد بخرند ولی بی تعارف باید گفت که همه، همواره آنقدر پول به همراه ندارند که دفعتا 20-30 هزار تومان برای بنزین هزینه کنند و بسیاری از آنها، در هر بار با توجه به موجودی جیب خود، مقادیر کمی بنزین (مثلا 10-20 لیتر) می زنند و ناگزیرند زود به زود به پمپ بنزین ها بازگردند و لذا در پروسه تجمیعی، تعداد مراجعه به جایگاه های عرضه بنزین افزایش می یابد و نتیجتا صف های عذاب آور کنونی تشکیل می شود. در واقع ضعف بنیه مالی اکثر شهروندان، یکی از علل صف های کنونی در مقابل جایگاه های عرضه بنزین است.
حال با توجه به زمزمه های موجود مبنی بر کاهش سهمیه بنزین و آزادسازی قیمت آن، قطعا مردم ناگزیر خواهند بود بهای بیشتری برای بنزین بپردازند و به همان دلیل ساده که قبلا ذکر شد (کمبود نقدینگی همراه) حجم بنزین خریداری شده در هر بار کمتر و متقابلا تعداد مراجعه بیشتر و صف ها طولانی تر خواهد شد، مگر آنکه همزمان با افزایش قیمت بنزین یا کاهش سهمیه معجزه ای در معیشت مردم و وضع جیب های آنان رخ دهد که البته باید گفت ساحت اقتصاد، هیچگاه با معجزه رابطه خوبی نداشته است.
در چنین شرایطی و با توجه به اینکه فروش بنزین، همواره یک سود تضمین شده و قطعی دارد، می توان با ساده کردن شرایط احداث پمپ بنزین های کوچک در نقاط مختلف شهرها و ارائه کمک هایی در تهیه زمین لازم برای این منظور و کارهایی از قبیل تعبیه دستگاه های پمپ بنزین در پارکینگ های عمومی، راه اندازی پمپ های سیار و در کوتاه مدت، به افزایش قابل توجه تعداد جایگاه های عرضه بنزین و توزیع مناسب آن در محلات مختلف پرداخت والا صف های کنونی بنزین، می تواند آبستن حوادث ناگواری در آینده باشد که مطلوب هیچ کس نیست.
***
تابستان گذشته، سفری به کشور تاجیکستان داشتم. تاجیک ها، نه نفت دارند و نه گاز و مجبورند انرژی مورد نیاز خود را از خارج بخرند و طبیعتا قیمت بنزین هم در کشورشان بالاست، آن زمان، هر لیتر بنزین، حدود هزار و صد تومان بود.
با وجود محدودیت واردات بنزین توسط تاجیکستان ،که ریشه در محدودیت های مالی این کشور کم بضاعت دارد، در این کشور چیزی به نام صف خودرو در پمپ های بنزین وجود خارجی ندارد.
علتش نیز بسیار ساده است: تاجیکستان، کشور پمپ های بنزین است. در این کشور، گاه سه یا حتی چهار پمپ بنزین را می توان دید که چسبیده به هم فعالیت می کنند، درست مثل سوپرمارکت های ایرانی که در کنار یکدیگرند و هیچ کدامشان مزاحم دیگری نیست. به ویژه در جاده های این کشور، کمتر پیش می آید که 10 کیلومتر رانندگی کنی ولی حداقل یک پمپ بنزین- ولو با یک دستگاه پمپاژ بنزین- نبینی.
در واقع دولت تاجیکستان این اجازه را به افراد داده است که به راحتی و با هزینه اندکی پمپ بنزین های کوچک احداث کنند تا از یک سو، برایشان اشتغال زایی شود- ولو اینکه برخی پمپ بنزین ها توسط یک نفر اداره شود- و از سوی دیگر مردم برای بنزین زدن، همانند ایرانی ها گرفتار صف های طولانی نشوند.
***
در ایران، سالهاست که شهرها گسترش می یابند، جمعیت زیاد می شود و تعداد خودروها ،نه روز به روز که ساعت به ساعت افزایش می یابد و سالانه حدود یک میلیون خودروی جدید وارد خیابان ها و جاده های کشور می شود. اما از آنجا که همچنان گرفتار آفت مهلکی به نام "توسعه نامتوازن" هستیم، همزمان با این روند، تعداد جایگاه های بنزین افزایش نیافته است و نتیجه نیز همین وضعیت شرم آوری می شود که می بینیم، وضعیتی که یادآور برخی مقاطع حساس جنگ و بحران های خاص است ولی اینک به یک شرایط عادی (!) تبدیل شده است.
در شکل گیری این شرایط نیز تمام کسانی که در طول سالهای گذشته و دستکم در یک دهه گذشته تا به امروز زمامدار امور بوده اند، بی هیچ تردیدی مقصر و گناهکارند چرا که با وجود رشد شهرها و افزایش خودروها، این نکته ساده را متوجه نشده اند که این خودروها، بنزین می خواهند و بنزین هم فقط در پمپ های بنزین قابل عرضه است.
شاید، دلیل این مساله این باشد آنانی که قرار بود در این باره تصمیم گیری و برنامه ریزی کنند، سالهاست که راننده هایشان زحمت بنزین خودروهای آنها و حتی بعضا خانواده هایشان را کشیده اند و لذا اساسا در ذهن آنها، مساله ای در این باب موجود نبوده است که بخواهند برایش چاره اندیشی کنند!
گذشته از این که کمبود جایگاه های عرضه بنزین، علت مهم صف های طولانی فعلی بنزین است، یک علت دیگر طولانی شدن صف های بنزین نیز قیمت بالای بنزین آزاد است.
هم اکنون مالک یک خودرو برای پر کردن باک 50 لیتری خودروی خود با قیمت سهمیه ای، پنج هزار تومان پرداخت می کند ولی اگر بخواهد بنزین را به قیمت آزاد تهیه کند، باید 20 هزار تومان نقدا پرداخت نماید. از آنجا که بسیاری از خودروها فاقد سهمیه بنزین هستند و برای بسیاری دیگر نیز سهمیه های موجود، پاسخگوی نیازشان نیست، در حال حاضر، بخش بزرگی از رانندگان ناگزیر هستند بنزین را به قیمت آزاد بخرند ولی بی تعارف باید گفت که همه، همواره آنقدر پول به همراه ندارند که دفعتا 20-30 هزار تومان برای بنزین هزینه کنند و بسیاری از آنها، در هر بار با توجه به موجودی جیب خود، مقادیر کمی بنزین (مثلا 10-20 لیتر) می زنند و ناگزیرند زود به زود به پمپ بنزین ها بازگردند و لذا در پروسه تجمیعی، تعداد مراجعه به جایگاه های عرضه بنزین افزایش می یابد و نتیجتا صف های عذاب آور کنونی تشکیل می شود. در واقع ضعف بنیه مالی اکثر شهروندان، یکی از علل صف های کنونی در مقابل جایگاه های عرضه بنزین است.
حال با توجه به زمزمه های موجود مبنی بر کاهش سهمیه بنزین و آزادسازی قیمت آن، قطعا مردم ناگزیر خواهند بود بهای بیشتری برای بنزین بپردازند و به همان دلیل ساده که قبلا ذکر شد (کمبود نقدینگی همراه) حجم بنزین خریداری شده در هر بار کمتر و متقابلا تعداد مراجعه بیشتر و صف ها طولانی تر خواهد شد، مگر آنکه همزمان با افزایش قیمت بنزین یا کاهش سهمیه معجزه ای در معیشت مردم و وضع جیب های آنان رخ دهد که البته باید گفت ساحت اقتصاد، هیچگاه با معجزه رابطه خوبی نداشته است.
در چنین شرایطی و با توجه به اینکه فروش بنزین، همواره یک سود تضمین شده و قطعی دارد، می توان با ساده کردن شرایط احداث پمپ بنزین های کوچک در نقاط مختلف شهرها و ارائه کمک هایی در تهیه زمین لازم برای این منظور و کارهایی از قبیل تعبیه دستگاه های پمپ بنزین در پارکینگ های عمومی، راه اندازی پمپ های سیار و در کوتاه مدت، به افزایش قابل توجه تعداد جایگاه های عرضه بنزین و توزیع مناسب آن در محلات مختلف پرداخت والا صف های کنونی بنزین، می تواند آبستن حوادث ناگواری در آینده باشد که مطلوب هیچ کس نیست.