ali_sae110
9th October 2010, 12:45 AM
آفتكشهاي بيوارگانيك ، انقلابي در مبارزه با آفات
سید علی امامی
مقدمه :
توسعه كشاورزي به عنوان عمده ترين راه تامين مواد غذايي ، تنها زماني پاسخگوي جمعيت رو به رشد بشر خواهد بود كه پيشرفت آن همگام و متناسب با روند افزايش جمعيت باشد . از طرفي گسترش كشاورزي باعث ناپايداري در اكوسيستمهاي طبيعي شده و توازن آنها را بر هم زده است در حقيقت كشاورزي نوعي انحراف از تعادل طبيعي در اكوسيستم است كه هدف از آن به دست آمدن محصولات خاص مي باشد . اما طبيعت به طور مطلق تسليم اين فشارها نشده و تدريجا نوعي كشش به سوي برقراري مجدد تعادل به وجود مي آورد كه به صورت عوارض نا خواسته اي چون آفات ، بيماريهاي گياهي و نيز علفهاي هرز در كشاورزي بروز مي كند . اين همان مساله اي است كه بشر از اوايل زندگي كشاورزي خود با آن روبرو بوده و همواره در تلاش است تا تاثير اين عوامل را در طي سالها كمرنگ تر نمايد . و در ادامه منجر به ايجاد روشهاي مبارزه و خصوصا مبارزه شيميايي با آفات شده است كه توليد و عرضه سموم مختلف از نتايج آن مي باشد. سموم شيميايي در كنترل آفات و افزايش بازده محصولات كشاورزي مورد نياز جمعيت روز افزون جهان ، نقش حياتي دارند . اما كاربرد بي رويه و غير اصولي اين سموم ، به تاييد كارشناسان ، موجب بروز عوارض مخرب زيست محيطي و تهديد سلامت بشر گرديده است اين مشكل به ويژه دركشورمان ابعاد هشداردهنده اي يافته و محققان و سازمانهاي مسئول در صدد يافتن راهكارهايي براي حل آن هستند قدمت مبارزه شيميايي باآفات و بيماريهاي گياهي به بيش از 1000 سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد .
هومر شاعر و مورخ معروف يوناني در حدود 1000 سال قبل از ميلاد در مورد كنه كشهاي گوگردي و خاصيت تدخيني آنها مطالبي نوشته است كاربرد سموم ارسنيكي در غرب به قرن 17 بر مي گردد .در آن زمان اين تركيبات را با مواد قندي نظير عسل مخلوط كرده و از آن براي مبارزه با مورچه استفاده مي كردند. نيكوتين اولين حشره كش طبيعي بود كه در قرن 17 از برگهاي تنباكو استخراج و براي مبارزه با سر خرطومي گيلاس به كار رفت . ( اولين آفت كش بيو ارگانيك)
سموم از لحاظ ماندگاري به سه دسته:
پايداري زياد و مخرب
پايداري متوسط تخريب متوسط
پايداري كمتر تخريب كمتر ( سموم سازگار با محيط زيست )
اين گروه از آفت كشها حاوي مواد معدني ، طبيعي و گياهي بوده و در آزمايشات متعدد در گلخانه ها و مزارع كارآيي خود را در كنترل افات برروي محصولات گوناگون به اثبات رسانيده اند.
اين دسته از سموم به سه دسته زير طبقه بندي مي شوند :
1- حشره كشها با پايه گياهي ( بوتانيك ) :
ماده موثره اين حشره كشها از گياهان مختلف استخراج شده و داراي پايداري بسيار كم بوده و براي انسان و دام بي خطر است
2- حشره كشهاي ميكروبي :
حاوي باكتري Bacillus thuringiensis ( Bt )
اين باكتريها حاوي پروتئيني اند كه فقط بر روي برخي از لارو حشرات اثر سمي دارند .
3- آفت كشهاي با منشا طبيعي :
پرمصرف ترين آفت كشها در طبيعت در طبيعت به سرعت تجزيه مي شوند واثر سمي از خود به جاي نمي گذارند و بلافاصله پس از سمپاشي محصولات قابل خوردن
محا سن اين سموم به شرح زير ميباشند :
1- براي انسان و ساير موجودات بدون زيان بوده و باعث آلودگي محيط زيست و محصولات كشاورزي نمي شوند .
2- داراي دوره كارنس 1 روزه بوده و نتيجتا مصرف آن كاملا مقرون به صرفه مي باشد .
3- به دليل مكانيزم خاص آن ، آفات نسبت به آن مقاوم نمي شوند .
در مورد آفات سموم متنوعي استفاده مي شود كه به صورت اختصار نوع سم ، تركيب و چگونگي اثرگذاري آنرا بر روي آفات توضيح خواهيم داد ، سپس اثر تخريبي آن را بر روي محيط زيست بررسي كرده و در پايان نيز سموم گياهي را كه ما به عنوان مبارزه بااين آفات استفاده نموده ايم را معرفي نمائيم.
شرح و بحث :
سموم عرضه شده به بازار بسيار متنوع و متعدد هستند و هر گروه از آنها اثرات بيولوژيك خاص خود را دارا مي باشند
اما براي اينكه تركيب شيميايي شناخته شده به صورت يك آفت كش مناسب درآيد بايد يك سلسله مراحل آزمايش را طي كند اين مراحل به طور كلي به قرار زير مي باشند :
1- آزمايش تركيب شيميايي در فضاي محدود گلخانه و آزمايشگاه و تعيين ميزان اثر آن بر موجودات زنده
2- آزمايش در سطح محدود زراعي
3- آزمايش بر ماهيان و جانداران آبزي
4- معرفي به بازار مصرف به صورت انحصاري
بيشترين حجم سمومي كه در مزارع و گلخانه ها استفاده مي شود از نوعي هستند كه بتوانند آفاتي را همانند شته ها ( تصوير 1) ، كنه ها (تصوير 2 ) ، تريپسها ( تصوير 3 ) ، شپشكها و مگسهاي سفيد ، حلزونها ، را بهاي خاكستري و موشها را از بين برده و بيماريهاي قارچي را مثل سفيدك سطحي (حقيقي) ( تصوير 4 ) و سفيدك داخلي ( دروغي ) (تصوير 5 ) را كنترل نمايد بنابراين بايد فعاليت خود را بر روي ساختن اين دسته از سموم متمركز مي نموديم.
در ابتدا لازم بود تا هر كدام از آفات و بيماريهاي فوق را مورد بررسي قرار داده ، مكانيسم فعاليت و سيكل زندگي آنها را بشناسيم تا بتوانيم مبارزة خود را به صورت كامل و بدون هيچگونه نقصي انجام دهيم.
بنابراين هر كدام از آفات و يا بيماريهاي فوق الذكر رامورد بررسي قرار داديم ومتوجه چرخه زندگي آنها شديم كه از ذكر خصوصيات جزئي سيكل در اين مقاله خودداري نموده ايم.
آفت بسيار مهم براي كشاورز وكشاورزي شته مي باشد شته از خانواده Aphididae كه به واسطة داشتن پنجه هاي دو مفصلي، يك جفت ناخن ،يك جفت كورنيكول روي بند 5 يا 6 شكم از حشرات ديگر مشخص مي گردند .
از نظر توليد مثل در يك مرحله از زندگي به طور (پارتنوژنز) توليد مثل مي كنندو زنده زا هستند و در مرحله ديگر به حالت دو جنسي ظاهر مي شوند و تخمگذاري مي نمايند. فرمهاي مختلف در يك دوره زندگي شامل تخم، مادة مؤسس (Fundatrix) و ماده زنده زاي حاصل از ماده هاي مؤسس كه روي ميزبان اولي كه تخمها روي آن قرار داده باشد زندگي مي كنند و ماده هاي دختر زاي مهاجر virginiparus Migrants ،را به وجود مي آورند ماده هاي ***upar كه بيشتر در اواخر تابستان روي ميزبان دوم فعاليت ميكنند افراد نر و ماده را به وجود می آورند.
در رابطه با تمام آفات مذكور نيز سيكل كامل زندگي را مورد مطالعه قرار داديم و پس از اطلاع كامل در مورد چرخة زيستي آنها وارد مرحله اي شديم كه در آن بايد تركيبات شيميايي كه به منظور دفع آفات فوق الذكر استفاده مي شد را شناسايي كنيم .
در مورد شته سموم متنوعي استفاده مي شد كه به صورت اختصاصي نوع سم ، تركيب و چگونگي اثرگذاري آنرا بر روي شته توضيح خواهيم داد و سپس اثر تخريبي آن را بر روي محيط زيست بررسي كرده و در پايان نيز سموم گياهي را كه ما به عنوان مبارزه بااين آفت استفاده نموده ايم را معرفي نموده و مقايسه مي نمائيم.
سموم مورد مصرف عبارتند از :
1- مالاتيون 2- ديازينون 3- نگوس DDVP
4- گبوتكس ( دي نيتر و ارتوكروزل) 5- هوستاكوئيك 6- چس
7-فوزالون 8- متاسيتوكس 9- دي كلروس 10- قرصهاي فوستوكسين
از سموم فوق الذكر بيشترين استفاده را سموم زير خواهند داشت :
1. هوستاكوئيك
2. متاسيستوكس
3. چس
هوستاكوئيك
نام عمومي هپتنوفوس heptenophos
نام تجارتي هوستاكوئيك Hostaquick
سال مصرفي = 1970
فرمول بسته شيميايي CoH 12 ClO4
سم مذكور از مشتقات اسيدفسفريك بوده و حشره كش و كنه كشي سيستميك ، تماسي، گوارشي و تدخيني با اثر ضربه اي شديد و دوره محافظتي كوتاه مدت است. حسن اين سم سرعت بالاي نفوذ آن به داخل بافتهاي گياهي و به همة قسمتهاي آن مي باشد . از اين تركيب براي كنترل آفات مكنده ، نظير شته ها روي درختان ميوه ، نباتات زينتي و بويژه سبزي و صيفي جات استفاده مي شود .
معايب: اين سم حشرات مفيد و گرده افشان را نيز از بين مي برد سميت هپتوفوس را براي انسان و جانوران از راه گوارش بسيار زياد است اما سميت پوستي نسبتاً كمي دارد .
2 - متاسيستوكس
نام عمومي : اكسي دمتون ميتل
سال معرفي:1957
سم فوق الذكر از مشتقات اسيدفسفروتيوييك
اين سم داراي فعاليت بازدارندگي زيادي بر آنزيم كولين استراز بوده و لذا سميت آن براي انسان و جانداران خونگرم بسيار زياد مي باشد .
يك حشره كش و كنه كش تماسي، گوارشي است كه اثر ضربه اي شديد و دوره محافظتي بلند مدتي دارد (20 تا 25 روز ) اين تركيب براي حشرات مكنده سميت شديدي دارد و از آن براي مبارزه با انواع شته ها و كنه ها روي گياهان مختلف استفاده مي شود هنگامي كه اين تركيب روي گياه پاشيده مي شود به سرعت توسط برگها و ريشه آن جذب شده و وارد آوندها مي شود و به طور موقت داخل سلولها تجمع مي يابد حتي ممكن است از
منافذ تنفسي گياه خارج شود . اين سم در خاك و روي سطوح سمپاشي شده به سرعت تجزيه نمي شود و اثرات بسيار مخربي را بر روي خاكدانه ها خواهد گذاشت همچنين در بافتهاي برخي گياهان نظير بادمجان ممكن است تا 2 ماه نيز دوام بياورد . سميت آن براي انسان و جانوران خونگرم بسيار زياد مي باشد.
چس :
نام عمومي = پي متروزين pymetrozine
نام تجاري= chess
سال معرفي = 1992
داراي بنيان پيريدين با نحوه اثر ناشناخته است اين تركيب براي كنترل انتخابي حشرات راستة جوربالان به ويژه شته ها و سفيد بالكها در محصولات مختلف عرضه شده است يكي از خصوصيات عمدة اين تركيب توقف تغذيه در حشرات است . داراي اثر سوء بر بالتوريها و همچنين حشرات شكارگري است كه خاصيت پارازيته كردن دارند و در مبارزات بيولوژيكي از آنها استفاده مي شود بدين دليل اثرات مخربي را بر كنترل بيولوژيكي و همچنين بر محصولات زود برداشت خواهد داشت .
با توجه به مطالب بالا سه نوع از سموم اصلي و پراهميتي كه در دفع شته نباتي استفاده مي شد را شناسايي نموديم و ميزان تخريب آنرا نيز در مورد اكوسيستم طبيعي و موجودات زنده به صورت تقريبي آگاهي پيدا كرديم حال نوبت آن رسيده بود تا سمي با دورة محافظتي كوتاهتر و همچنين اثر تخريبي كمتري را جايگزين نمائيم در ابتدا اطلاعات قديمي درمورد سموم گياهي آفت كش را مورد بررسي قرار داديم .
در بسياري از كتابهاي سالهاي 1960 تا 1990 در مورد آفت كشهاي گياهي اشاراتي شده است كه نمونة بارز آن نيكوتين و تأثيرات آن بر روي حشرات بود اما به لحاظ اينكه اطلاعات جديد نيز بررسي شوند وارد سايتهاي اينترنتي نيز شديم كه به اختصار و درحاشيه بعضي از اثرات آفت كشهاي گياهي عصارة گياهان وبه صمغ آنها نيز اشاره شده بود .
گياهان مورد استفاده درآفت كشهاي بيو ارگانيك :
پيرتروم ( Pyrethrum ) : مواد موجود در گل
آزاديراكتين ( نيم – Neem ) : دانه هاي درخت
روتنون ( Rotenone ) : از ريشه گياهي به نام دريس
رايانا ( Rayana ) : عصاره استخراجي از ريشه و ساقه
ساباديلا ( Sabadilla ) : دانه هاي گياهي
از عصارة برگهاي اكاليپتوس برگهاي اكاليپتوس داراي مقاومت بالايي نسبت به انواع آفات بوده كه پس از بررسي برگهاي آن ديده شد كه آفات پس از تغذيه از برگهاي آن در مدت كوتاهي از بين مي روند بنابراين عصاره برگها و پوست درخت آن را استفاده نموديم و اثرات بسيار مفيدي را در رابطه با استفاده آن در جهت مبارزه با شته و كنه و ترپيس در مراحل پوره، لارو و حشره بالغ مشاهده نموديم .
تأثير اين عصاره بر روي آفات مذكور بر سيستم تنفسي آنها بوده و باعث مرگ سريع آنها در اثر اختلال تنفسي مي شود اين سم از طريق جلد وارد بدن حشره شده و يا در زماني كه حشره در حال عبور از سطوح سمپاشي شده است وارد بدن مي شود و با بستن روزنه هاي تنفسي باعث مرگ سريع حشره خواهد شد .
يكي ديگر از گياهاني كه باعث جلب توجه ما در مورد مبارزه با آفات به روش بيوارگانيك شد سير خوراكي بود اين گياه شامل تركيبات گوگردي اسيدهاي آلي بوده كه باعث دفع آفات نباتي چون شته ، كنه ، ترپيس و مگس سفيد است و عصاره آن در تركيب با روغنهاي خوراكي ايجاد يك امولسيون حشره كش كرد كه با اين امولسيون توانستيم جمعيت كثيري از آفات را كنترل نمائيم
نمونه اي از سموم گياهي ساخته شده به شرح زير مي باشند
نام محصول
مواد تشكيل دهنده
آفات مورد نظر
مكانيزم اثر
روش مصرف
ژل حشره كش
عصاره اكاليپتوس ، .امولسيفاير
شته ، كنه ، تريپس در مراحل پوره ، لارو و بالغ
اختلال در سيستم تنفسي و مرگ سريع
1تا 2 گرم در هر ليتر آب
امولسيون
حشره كش
عصاره سير و روغن هاي خوراكي
شته ، كنه ، تريپس ، شپشك ومگس سفيد
اختلال در سيستم تنفسي و مرگ سريع
5 گرم در هر ليتر آب
5 گرم در هر ليتر آب
قارچ كش
املاح پتاسيم و صمغ هاي گياهي
بيماريهاي سفيدك سطحي و سفيدك داخلي
تخريب سلول هاي قارچ
5تا 10 گرم در هر ليتر آب
چسب حشره گير
روغن هاي خوراكي و صمغ
طعمه حلزون كش
مگس سفيد ، شته هاي بالدار ، تريپس
به دام افتادن حشرات
بر روي كارت هاي مخصوص ماليده ميشود
نوار دور كننده حلزون از درختان مركبات
نوار فلزي حاوي املاح مس و آهن
حلزون قهوه اي مركبات
واكنش ناخوشايند الكتروشيميايي در بدن حلزون
نواري
طعمه حلزون كش
املاح آهن و جذب كننده هاي گياهي
راب خاكستري
مسموميت گوارشي و توقف تغذيه
طعمه آماده مصرف
پس از شناسايي و ساخت سموم بالا نياز بود تا با سموم شيميايي قبلي در يك طرح كشاورزي آنها را مقايسه نموده و تأثير آنها را به اطلاع كلية دوستداران محيط زيست برسانيم بنابراين طرحي را با 3 تيمار و با 4 تكرار به صورت زير انجام داده و نتايج آنرا به شرح زير ارائه نموديم .
A
B
C
D
نوع گياه آزمايشي
نوع آلودگي
شاهد
سم هوستاكوئيك
سم چس
ژل حشره كش گياهي
خيار گلخانه اي
شته سبز
سم متاسيتوكس بدليل اثرات مخرب زيست محيطي توسط سازمان FAO به عنوان مخرب ترين سم گروه فسفرو بيوتيك نامگذاري شده و استفاده از آن ممنوع شد اما متأسفانه هنوز در كشور ما به صورت سمي رايج در گلخانه ها و زمينهاي زراعي كاربرد داشته و دارد كه اميدواريم با اطلاع رساني بيشتر مسئولين اين سم را از فهرست سموم شيميايي حذف نمايند
نتيجه گيري :
ميزان برداشت ميوه در تيمار B ماكزيم خواهد بود و در مرتبه دوم تيمار D
درجه سميت در بافت ميوه در تيمار B ماكزيم ، تيمارC متوسط و درتيمار D صفرخواهدبود.
ريزش گلها : در تيمار B ماكزيم ،تيمار C متوسط و در تيمار D صفر خواهد بود .
كنترل: در تيمار B 90 % ،تيمار C 80 % و در تيمار D 85% خواهد بود .
نتيجه گيري :
با توجه به آناليز طرح نشان داده شده كه سموم گياهي با كنترل آفات به ميزان 85% اما با ريزش گل تقريبي صفر درصد و كمترين درجه سميت براي انسان و ديگر جانداران مفيد مناسب بوده و اثر تخريبي محيط زيست را به نحو چشمگيري كاهش خواهد داد .
سید علی امامی
مقدمه :
توسعه كشاورزي به عنوان عمده ترين راه تامين مواد غذايي ، تنها زماني پاسخگوي جمعيت رو به رشد بشر خواهد بود كه پيشرفت آن همگام و متناسب با روند افزايش جمعيت باشد . از طرفي گسترش كشاورزي باعث ناپايداري در اكوسيستمهاي طبيعي شده و توازن آنها را بر هم زده است در حقيقت كشاورزي نوعي انحراف از تعادل طبيعي در اكوسيستم است كه هدف از آن به دست آمدن محصولات خاص مي باشد . اما طبيعت به طور مطلق تسليم اين فشارها نشده و تدريجا نوعي كشش به سوي برقراري مجدد تعادل به وجود مي آورد كه به صورت عوارض نا خواسته اي چون آفات ، بيماريهاي گياهي و نيز علفهاي هرز در كشاورزي بروز مي كند . اين همان مساله اي است كه بشر از اوايل زندگي كشاورزي خود با آن روبرو بوده و همواره در تلاش است تا تاثير اين عوامل را در طي سالها كمرنگ تر نمايد . و در ادامه منجر به ايجاد روشهاي مبارزه و خصوصا مبارزه شيميايي با آفات شده است كه توليد و عرضه سموم مختلف از نتايج آن مي باشد. سموم شيميايي در كنترل آفات و افزايش بازده محصولات كشاورزي مورد نياز جمعيت روز افزون جهان ، نقش حياتي دارند . اما كاربرد بي رويه و غير اصولي اين سموم ، به تاييد كارشناسان ، موجب بروز عوارض مخرب زيست محيطي و تهديد سلامت بشر گرديده است اين مشكل به ويژه دركشورمان ابعاد هشداردهنده اي يافته و محققان و سازمانهاي مسئول در صدد يافتن راهكارهايي براي حل آن هستند قدمت مبارزه شيميايي باآفات و بيماريهاي گياهي به بيش از 1000 سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد .
هومر شاعر و مورخ معروف يوناني در حدود 1000 سال قبل از ميلاد در مورد كنه كشهاي گوگردي و خاصيت تدخيني آنها مطالبي نوشته است كاربرد سموم ارسنيكي در غرب به قرن 17 بر مي گردد .در آن زمان اين تركيبات را با مواد قندي نظير عسل مخلوط كرده و از آن براي مبارزه با مورچه استفاده مي كردند. نيكوتين اولين حشره كش طبيعي بود كه در قرن 17 از برگهاي تنباكو استخراج و براي مبارزه با سر خرطومي گيلاس به كار رفت . ( اولين آفت كش بيو ارگانيك)
سموم از لحاظ ماندگاري به سه دسته:
پايداري زياد و مخرب
پايداري متوسط تخريب متوسط
پايداري كمتر تخريب كمتر ( سموم سازگار با محيط زيست )
اين گروه از آفت كشها حاوي مواد معدني ، طبيعي و گياهي بوده و در آزمايشات متعدد در گلخانه ها و مزارع كارآيي خود را در كنترل افات برروي محصولات گوناگون به اثبات رسانيده اند.
اين دسته از سموم به سه دسته زير طبقه بندي مي شوند :
1- حشره كشها با پايه گياهي ( بوتانيك ) :
ماده موثره اين حشره كشها از گياهان مختلف استخراج شده و داراي پايداري بسيار كم بوده و براي انسان و دام بي خطر است
2- حشره كشهاي ميكروبي :
حاوي باكتري Bacillus thuringiensis ( Bt )
اين باكتريها حاوي پروتئيني اند كه فقط بر روي برخي از لارو حشرات اثر سمي دارند .
3- آفت كشهاي با منشا طبيعي :
پرمصرف ترين آفت كشها در طبيعت در طبيعت به سرعت تجزيه مي شوند واثر سمي از خود به جاي نمي گذارند و بلافاصله پس از سمپاشي محصولات قابل خوردن
محا سن اين سموم به شرح زير ميباشند :
1- براي انسان و ساير موجودات بدون زيان بوده و باعث آلودگي محيط زيست و محصولات كشاورزي نمي شوند .
2- داراي دوره كارنس 1 روزه بوده و نتيجتا مصرف آن كاملا مقرون به صرفه مي باشد .
3- به دليل مكانيزم خاص آن ، آفات نسبت به آن مقاوم نمي شوند .
در مورد آفات سموم متنوعي استفاده مي شود كه به صورت اختصار نوع سم ، تركيب و چگونگي اثرگذاري آنرا بر روي آفات توضيح خواهيم داد ، سپس اثر تخريبي آن را بر روي محيط زيست بررسي كرده و در پايان نيز سموم گياهي را كه ما به عنوان مبارزه بااين آفات استفاده نموده ايم را معرفي نمائيم.
شرح و بحث :
سموم عرضه شده به بازار بسيار متنوع و متعدد هستند و هر گروه از آنها اثرات بيولوژيك خاص خود را دارا مي باشند
اما براي اينكه تركيب شيميايي شناخته شده به صورت يك آفت كش مناسب درآيد بايد يك سلسله مراحل آزمايش را طي كند اين مراحل به طور كلي به قرار زير مي باشند :
1- آزمايش تركيب شيميايي در فضاي محدود گلخانه و آزمايشگاه و تعيين ميزان اثر آن بر موجودات زنده
2- آزمايش در سطح محدود زراعي
3- آزمايش بر ماهيان و جانداران آبزي
4- معرفي به بازار مصرف به صورت انحصاري
بيشترين حجم سمومي كه در مزارع و گلخانه ها استفاده مي شود از نوعي هستند كه بتوانند آفاتي را همانند شته ها ( تصوير 1) ، كنه ها (تصوير 2 ) ، تريپسها ( تصوير 3 ) ، شپشكها و مگسهاي سفيد ، حلزونها ، را بهاي خاكستري و موشها را از بين برده و بيماريهاي قارچي را مثل سفيدك سطحي (حقيقي) ( تصوير 4 ) و سفيدك داخلي ( دروغي ) (تصوير 5 ) را كنترل نمايد بنابراين بايد فعاليت خود را بر روي ساختن اين دسته از سموم متمركز مي نموديم.
در ابتدا لازم بود تا هر كدام از آفات و بيماريهاي فوق را مورد بررسي قرار داده ، مكانيسم فعاليت و سيكل زندگي آنها را بشناسيم تا بتوانيم مبارزة خود را به صورت كامل و بدون هيچگونه نقصي انجام دهيم.
بنابراين هر كدام از آفات و يا بيماريهاي فوق الذكر رامورد بررسي قرار داديم ومتوجه چرخه زندگي آنها شديم كه از ذكر خصوصيات جزئي سيكل در اين مقاله خودداري نموده ايم.
آفت بسيار مهم براي كشاورز وكشاورزي شته مي باشد شته از خانواده Aphididae كه به واسطة داشتن پنجه هاي دو مفصلي، يك جفت ناخن ،يك جفت كورنيكول روي بند 5 يا 6 شكم از حشرات ديگر مشخص مي گردند .
از نظر توليد مثل در يك مرحله از زندگي به طور (پارتنوژنز) توليد مثل مي كنندو زنده زا هستند و در مرحله ديگر به حالت دو جنسي ظاهر مي شوند و تخمگذاري مي نمايند. فرمهاي مختلف در يك دوره زندگي شامل تخم، مادة مؤسس (Fundatrix) و ماده زنده زاي حاصل از ماده هاي مؤسس كه روي ميزبان اولي كه تخمها روي آن قرار داده باشد زندگي مي كنند و ماده هاي دختر زاي مهاجر virginiparus Migrants ،را به وجود مي آورند ماده هاي ***upar كه بيشتر در اواخر تابستان روي ميزبان دوم فعاليت ميكنند افراد نر و ماده را به وجود می آورند.
در رابطه با تمام آفات مذكور نيز سيكل كامل زندگي را مورد مطالعه قرار داديم و پس از اطلاع كامل در مورد چرخة زيستي آنها وارد مرحله اي شديم كه در آن بايد تركيبات شيميايي كه به منظور دفع آفات فوق الذكر استفاده مي شد را شناسايي كنيم .
در مورد شته سموم متنوعي استفاده مي شد كه به صورت اختصاصي نوع سم ، تركيب و چگونگي اثرگذاري آنرا بر روي شته توضيح خواهيم داد و سپس اثر تخريبي آن را بر روي محيط زيست بررسي كرده و در پايان نيز سموم گياهي را كه ما به عنوان مبارزه بااين آفت استفاده نموده ايم را معرفي نموده و مقايسه مي نمائيم.
سموم مورد مصرف عبارتند از :
1- مالاتيون 2- ديازينون 3- نگوس DDVP
4- گبوتكس ( دي نيتر و ارتوكروزل) 5- هوستاكوئيك 6- چس
7-فوزالون 8- متاسيتوكس 9- دي كلروس 10- قرصهاي فوستوكسين
از سموم فوق الذكر بيشترين استفاده را سموم زير خواهند داشت :
1. هوستاكوئيك
2. متاسيستوكس
3. چس
هوستاكوئيك
نام عمومي هپتنوفوس heptenophos
نام تجارتي هوستاكوئيك Hostaquick
سال مصرفي = 1970
فرمول بسته شيميايي CoH 12 ClO4
سم مذكور از مشتقات اسيدفسفريك بوده و حشره كش و كنه كشي سيستميك ، تماسي، گوارشي و تدخيني با اثر ضربه اي شديد و دوره محافظتي كوتاه مدت است. حسن اين سم سرعت بالاي نفوذ آن به داخل بافتهاي گياهي و به همة قسمتهاي آن مي باشد . از اين تركيب براي كنترل آفات مكنده ، نظير شته ها روي درختان ميوه ، نباتات زينتي و بويژه سبزي و صيفي جات استفاده مي شود .
معايب: اين سم حشرات مفيد و گرده افشان را نيز از بين مي برد سميت هپتوفوس را براي انسان و جانوران از راه گوارش بسيار زياد است اما سميت پوستي نسبتاً كمي دارد .
2 - متاسيستوكس
نام عمومي : اكسي دمتون ميتل
سال معرفي:1957
سم فوق الذكر از مشتقات اسيدفسفروتيوييك
اين سم داراي فعاليت بازدارندگي زيادي بر آنزيم كولين استراز بوده و لذا سميت آن براي انسان و جانداران خونگرم بسيار زياد مي باشد .
يك حشره كش و كنه كش تماسي، گوارشي است كه اثر ضربه اي شديد و دوره محافظتي بلند مدتي دارد (20 تا 25 روز ) اين تركيب براي حشرات مكنده سميت شديدي دارد و از آن براي مبارزه با انواع شته ها و كنه ها روي گياهان مختلف استفاده مي شود هنگامي كه اين تركيب روي گياه پاشيده مي شود به سرعت توسط برگها و ريشه آن جذب شده و وارد آوندها مي شود و به طور موقت داخل سلولها تجمع مي يابد حتي ممكن است از
منافذ تنفسي گياه خارج شود . اين سم در خاك و روي سطوح سمپاشي شده به سرعت تجزيه نمي شود و اثرات بسيار مخربي را بر روي خاكدانه ها خواهد گذاشت همچنين در بافتهاي برخي گياهان نظير بادمجان ممكن است تا 2 ماه نيز دوام بياورد . سميت آن براي انسان و جانوران خونگرم بسيار زياد مي باشد.
چس :
نام عمومي = پي متروزين pymetrozine
نام تجاري= chess
سال معرفي = 1992
داراي بنيان پيريدين با نحوه اثر ناشناخته است اين تركيب براي كنترل انتخابي حشرات راستة جوربالان به ويژه شته ها و سفيد بالكها در محصولات مختلف عرضه شده است يكي از خصوصيات عمدة اين تركيب توقف تغذيه در حشرات است . داراي اثر سوء بر بالتوريها و همچنين حشرات شكارگري است كه خاصيت پارازيته كردن دارند و در مبارزات بيولوژيكي از آنها استفاده مي شود بدين دليل اثرات مخربي را بر كنترل بيولوژيكي و همچنين بر محصولات زود برداشت خواهد داشت .
با توجه به مطالب بالا سه نوع از سموم اصلي و پراهميتي كه در دفع شته نباتي استفاده مي شد را شناسايي نموديم و ميزان تخريب آنرا نيز در مورد اكوسيستم طبيعي و موجودات زنده به صورت تقريبي آگاهي پيدا كرديم حال نوبت آن رسيده بود تا سمي با دورة محافظتي كوتاهتر و همچنين اثر تخريبي كمتري را جايگزين نمائيم در ابتدا اطلاعات قديمي درمورد سموم گياهي آفت كش را مورد بررسي قرار داديم .
در بسياري از كتابهاي سالهاي 1960 تا 1990 در مورد آفت كشهاي گياهي اشاراتي شده است كه نمونة بارز آن نيكوتين و تأثيرات آن بر روي حشرات بود اما به لحاظ اينكه اطلاعات جديد نيز بررسي شوند وارد سايتهاي اينترنتي نيز شديم كه به اختصار و درحاشيه بعضي از اثرات آفت كشهاي گياهي عصارة گياهان وبه صمغ آنها نيز اشاره شده بود .
گياهان مورد استفاده درآفت كشهاي بيو ارگانيك :
پيرتروم ( Pyrethrum ) : مواد موجود در گل
آزاديراكتين ( نيم – Neem ) : دانه هاي درخت
روتنون ( Rotenone ) : از ريشه گياهي به نام دريس
رايانا ( Rayana ) : عصاره استخراجي از ريشه و ساقه
ساباديلا ( Sabadilla ) : دانه هاي گياهي
از عصارة برگهاي اكاليپتوس برگهاي اكاليپتوس داراي مقاومت بالايي نسبت به انواع آفات بوده كه پس از بررسي برگهاي آن ديده شد كه آفات پس از تغذيه از برگهاي آن در مدت كوتاهي از بين مي روند بنابراين عصاره برگها و پوست درخت آن را استفاده نموديم و اثرات بسيار مفيدي را در رابطه با استفاده آن در جهت مبارزه با شته و كنه و ترپيس در مراحل پوره، لارو و حشره بالغ مشاهده نموديم .
تأثير اين عصاره بر روي آفات مذكور بر سيستم تنفسي آنها بوده و باعث مرگ سريع آنها در اثر اختلال تنفسي مي شود اين سم از طريق جلد وارد بدن حشره شده و يا در زماني كه حشره در حال عبور از سطوح سمپاشي شده است وارد بدن مي شود و با بستن روزنه هاي تنفسي باعث مرگ سريع حشره خواهد شد .
يكي ديگر از گياهاني كه باعث جلب توجه ما در مورد مبارزه با آفات به روش بيوارگانيك شد سير خوراكي بود اين گياه شامل تركيبات گوگردي اسيدهاي آلي بوده كه باعث دفع آفات نباتي چون شته ، كنه ، ترپيس و مگس سفيد است و عصاره آن در تركيب با روغنهاي خوراكي ايجاد يك امولسيون حشره كش كرد كه با اين امولسيون توانستيم جمعيت كثيري از آفات را كنترل نمائيم
نمونه اي از سموم گياهي ساخته شده به شرح زير مي باشند
نام محصول
مواد تشكيل دهنده
آفات مورد نظر
مكانيزم اثر
روش مصرف
ژل حشره كش
عصاره اكاليپتوس ، .امولسيفاير
شته ، كنه ، تريپس در مراحل پوره ، لارو و بالغ
اختلال در سيستم تنفسي و مرگ سريع
1تا 2 گرم در هر ليتر آب
امولسيون
حشره كش
عصاره سير و روغن هاي خوراكي
شته ، كنه ، تريپس ، شپشك ومگس سفيد
اختلال در سيستم تنفسي و مرگ سريع
5 گرم در هر ليتر آب
5 گرم در هر ليتر آب
قارچ كش
املاح پتاسيم و صمغ هاي گياهي
بيماريهاي سفيدك سطحي و سفيدك داخلي
تخريب سلول هاي قارچ
5تا 10 گرم در هر ليتر آب
چسب حشره گير
روغن هاي خوراكي و صمغ
طعمه حلزون كش
مگس سفيد ، شته هاي بالدار ، تريپس
به دام افتادن حشرات
بر روي كارت هاي مخصوص ماليده ميشود
نوار دور كننده حلزون از درختان مركبات
نوار فلزي حاوي املاح مس و آهن
حلزون قهوه اي مركبات
واكنش ناخوشايند الكتروشيميايي در بدن حلزون
نواري
طعمه حلزون كش
املاح آهن و جذب كننده هاي گياهي
راب خاكستري
مسموميت گوارشي و توقف تغذيه
طعمه آماده مصرف
پس از شناسايي و ساخت سموم بالا نياز بود تا با سموم شيميايي قبلي در يك طرح كشاورزي آنها را مقايسه نموده و تأثير آنها را به اطلاع كلية دوستداران محيط زيست برسانيم بنابراين طرحي را با 3 تيمار و با 4 تكرار به صورت زير انجام داده و نتايج آنرا به شرح زير ارائه نموديم .
A
B
C
D
نوع گياه آزمايشي
نوع آلودگي
شاهد
سم هوستاكوئيك
سم چس
ژل حشره كش گياهي
خيار گلخانه اي
شته سبز
سم متاسيتوكس بدليل اثرات مخرب زيست محيطي توسط سازمان FAO به عنوان مخرب ترين سم گروه فسفرو بيوتيك نامگذاري شده و استفاده از آن ممنوع شد اما متأسفانه هنوز در كشور ما به صورت سمي رايج در گلخانه ها و زمينهاي زراعي كاربرد داشته و دارد كه اميدواريم با اطلاع رساني بيشتر مسئولين اين سم را از فهرست سموم شيميايي حذف نمايند
نتيجه گيري :
ميزان برداشت ميوه در تيمار B ماكزيم خواهد بود و در مرتبه دوم تيمار D
درجه سميت در بافت ميوه در تيمار B ماكزيم ، تيمارC متوسط و درتيمار D صفرخواهدبود.
ريزش گلها : در تيمار B ماكزيم ،تيمار C متوسط و در تيمار D صفر خواهد بود .
كنترل: در تيمار B 90 % ،تيمار C 80 % و در تيمار D 85% خواهد بود .
نتيجه گيري :
با توجه به آناليز طرح نشان داده شده كه سموم گياهي با كنترل آفات به ميزان 85% اما با ريزش گل تقريبي صفر درصد و كمترين درجه سميت براي انسان و ديگر جانداران مفيد مناسب بوده و اثر تخريبي محيط زيست را به نحو چشمگيري كاهش خواهد داد .