امکان و ضرورت تاسیس انجمن‌های ادبی زنان

[AreZoO]

زن ، زن است !

امکان و ضرورت تاسیس انجمن‌های ادبی زنان

بخش اول :

یك. به عشق معنی پیچیده داده‌ای و به زن
دو. از ترس مبادا با خطّی به دو نیم انسان / نیمی همه شیرینی، نیمی همه فرهادی
سه. "انجمن ادبی زنان"، بله یا خیر؟
چهار. معرفی
http://img.tebyan.net/big/1389/02/888322318313921411314018641718114587149.jpg
این عنوان‌ها، كوتاه شده حدیث مفصلی هستند كه در موضوع انجمن ادبی زنان، محور سخن خواهند بود. می‌توان مقدمه‌ای چید كه "زن" در لغت چنین تعریفی دارد و در نگرش‌های متفاوت با چنان زاویه‌های دیدی به او نگریسته شده است. سپس به شرح هر دیدگاه پرداخت و به مرزبندی‌هایی تن داد كه همیشه در علوم مختلف، ضمن این كه ذهن را با دسته‌بندی مفاهیم یاری می‌رسانند، مرزبندی‌ها و خط كشی‌ها را بیش از پیش ملکه ذهن انسان می‌كنند؛ انسانی كه آمد تا مسیر حیات را با قالبی آمیخته از خاك زمین و روح آسمان و سرشته با شبنم عشق ، با افتخار جانشینی خدا، به صبحگاه پریدن از پیله محدود و موقتی پیوند بزند.

الف.
«آورده‌اند كه چون روح به قالب آدم درآمد، در حال گرد جملگی ممالك بدن برگشت. خانه‌ای بس ظلمانی و با وحشت یافت بنای آن بر چهار اصل متضاد نهاده، دانست كه آن را بقایی نباشد. خانه‌ای تنگ و تاریك دید ... قدر انس حضرت عزت كه تا این ساعت نمی‌دانست بدانست ... چون وحشت آدم هیچ كم نمی‌شد و با كس انس نمی‌گرفت، هم از نفْس او حوا را بیافرید و در كنار او نهاد تا با جنس خویش انس گیرد. آدم چون در جمال حوا نگریست، پرتو جمال حق دید بر مشاهده حوا ظاهر شده كه "كل جمیل من جمال الله" ذوق آن جمال بازیافت ... » (مرصاد العباد/ در بدو تعلق روح به قالب)

وجود تفاوت‌‌ها منشا كشف‌های تازه‌اند و كشف‌ها، بازآفرینی معانی پیدا و پنهان جهان.
تفاوت‌ها عامل ایجاد جاذبه‌ها و نماینده و روشن كننده تصویرهای یكنواخت و بی‌صدای خلقت‌‌اند.

شب روز را معنی می‌كند و روز روشن كننده معنای تاریك شب است. زن در كنار مرد با تمام تفاوت‌های خلقی و خُلقی‌اش اشاره روشنگری‌ست به جهت داری خلقت و تجلی‌های گوناگونِ "یك". پیچیده است و معناگر. در دامن مهر، با دست نوازشی كه ویژه اوست، نسل می‌پرورد. مادر جهانی می‌شود كه به مهر تشنه است. زن اقیانوس است؛ موج می‌زند، آرام می‌گیرد و می‌پرورد. زن پیچیده‌ای ژرف است كه تنها خودش خودش را معنی می‌كند. زن، زن است و كاش هرگز فراموش نكند.
http://img.tebyan.net/big/1389/02/16725563682265879146225161878417244182123.jpg
ب.
شكستنی‌ست، پس احتیاطِ بیشتر ضرورت دارد. ترسِ مباداها یا هر علت و انگیزه دیگری این ضرورت را تأیید می‌كند. بنابراین موضوع‌های آسیب شناسی زن در جایگاه‌های مخلتف شكل می‌گیرد. زن در جامعه حضور دارد و حضورش روز به روز پررنگ‌تر به چشم می‌آید و این حضورِ ضروری و كارا كه كمترین اثرش "تكیه‌گاه روحی بودن" است، از ابتدای خلقت انسان خود را به شكل‌های متفاوتی نشان داده. شاید همین ظرافت و شكنندگی ذاتی ست كه سبب می‌شود در اجتماع ـ حتی در كشورهایی كه مقید به دین نیستند و الزام رعایت دستورات دینی را ندارند نیز ـ بعضی حریم‌های اختصاصی برای آنان در نظر گرفته شود تا از گزندها و آسیب‌‌های احتمالی در امان بمانند. در نظر گرفتن مكان‌هایی ویژه و منحصر به زنان در فضاهای مشترك اجتماعی به معنای درحصار نگه‌داشتن زن نیست. احترام به لطافت شخصی و حفظ روحیه‌ای ترد از خرد شدن‌های احتمالی‌ست، در جایی كه ممكن است به علت كم توجهی به این تفاوت طبیعی، آسیبی ناخواسته یا خواسته! بر روح و روان زن وارد شود. و این احترام زمانی كامل خواهد بود كه او بتواند به انتخاب خود از فضاهای اختصاص یافته استفاده كند. یعنی شرایط و امكانات فراهم ‌شود و زن، بر اساس ساختار شخصیتی خود و با توجه به ظرفیت و نیازش، آزاد باشد از این امكان بهره ببرد. ساده ترین مثال؛ ایجاد واگن‌های مخصوص خانم‌ها در متروست. این كه زن از این فضای اختصاصی استفاده كند یا خیر كاملا به انتخاب خود اوست. اما ایجاد این فضا كه همان احترام به حریم خاص زنان است و شرایط راحت‌تری را برای حضور زنان در جامعه فراهم می‌كند، ضروری می‌نماید.

ج.
با رجوع به ذهن خود و با مرور آنچه ناخودآگاه در آن ثبت و ضبط شده است، این عبارت‌ها برای ما آشنا می‌نمایند: انجمن نسوان وطن‌خواه، انجمن حریت زنان، مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان، بنیاد پژوهش زنان ایران، مركز آموزش زنان و خانواده، مشاور امور بانوان، مجله زنان، خبرگزاری زنان ایران، زن در شاهنامه، كتابخانه تخصصی زنان، زن و مدرنیسم، زن در قرآن، روز جهانی زن و در ایران خودمان روز زن ... و نیاز به یادآوری نیست كه به جای این سه نقطه تا كجا می‌توان ادامه داد. هم‌چنین برگزاری گنگره‌ها و همایش‌هایی با اختصاص همین موضوع و نیز بررسی‌های جزیی تر و دقیق تر در وقایع تاریخی و بررسی‌های اختصاصی نقش زنان در آفرینش و شكل‌گیری وقایع خاص تاریخی و مذهبی و حتی ادبیات افسانه‌ای، همه این نكات كه البته بسیار مختصر و اشاره‌ گونه نام برده شده‌اند، نشان می‌دهد كه به هر دلیلی، زن به طور ویژه مورد ارزیابی قرار گرفته و می‌گیرد و نیازمند اجتماع های ویژه و جمع‌های فعال زنانه‌ است تا در آن، با احساس آزادی و آرامش بیشتری به دغدغه‌های روحی شخصی یا اجتماعی خود بپردازد.

این اختصاص را معمولاً در مورد مردها نمی‌بینیم یا كمتر می‌بینیم و بررسی چرایی آن بحث مفصلی ست كه مجال دیگری را می‌طلبد. با این نگاه، بله یا خیر را به ذهن مخاطب وامی‌گذاریم كه آیا در كنار فضاهای ایجاد شده مختص بانوان، دایر شدن فضایی با نام "انجمن ادبی زنان" نیز ضرورت دارد؟
http://img.tebyan.net/big/1389/02/19624516411220924314918109212443218492225.jpg
د.
هدف اصلی این نوشته، معرفی انجمن‌های ادبی زنان در روزگار ما بود، صرف نظر از بررسی لزوم برپایی آن یا كنكاش در اهداف و نتایج برگزاری این انجمن‌ها. با این وجود، در این پاره نیز ناگزیر از بیان مقدمه‌ای كوتاه خواهیم بود.زن در ادبیات، یا مخاطبِ بخش وسیعی از ادبیات است ـ در شعر به طور ویژه و در تغزل به شكل ویژه تر ــ یا خود دست به آفرینندگی زده و در قالب‌های قدیم و جدید با دامنه وسیع تری كه شامل خاطرات و یادداشت‌های روزانه نیز می‌شود، به نوشتن پرداخته است و به این ترتیب مسایل شخصی و خاص زنانه را نیز به دنیای ادبیات وارد كرده؛ احساس‌های طبیعی و زنده‌ای مانند حس مادری یا حس عمومی تری مانند عشق یعنی آنچه كه در روزگاری پیش تر از این باید ناگفته می‌ماند یا اگر بازگو می‌شد باید بهایی سنگین ـ حتی، گاهی، جان ــ به ازای آن پرداخت می‌كرد، آن‌چنان كه رابعه. این بحث نیز برای بررسی چرایی اش نیازمند مجال دیگری ست.

[AreZoO]

مختصّ بانوان شعر دوست

امکان و ضرورت تاسیس انجمن‌های ادبی زنانhttp://img.tebyan.net/big/1389/02/61160233157292352449916623361411583822855.jpg
http://img.tebyan.net/big/1389/02/45158166102206154222102438723811310121116219.jpg












بخش دوم :

انجمن شعر زنان شیراز

این انجمن در سال 1374 با همت خانم پروانه نجاتی پایه‌گذاری شد و از همان سال تا امروز، فعالیت خود را بی‌وقفه ادامه داده است. انجمن شعر زنان شیراز، تاكنون سیصد عضو داشته و نمونه آثار شاعران این انجمن در تذكره زنان شاعر فارس از آغاز تاكنون، انتشارات نوید شیراز، گردآوری شده است.
هر جلسه این انجمن، معمولا با حافظ ‌خوانی و تفسیر اشعار حافظ، یا گلستان‌خوانی آغاز می‌شود و سپس با شعرخوانی و نقد كارگاهی شعر ادامه می‌یابد. تلاش برای رشد و تعالی زنان شاعر، با ارایه جزوات آموزشی شعر نیز صورت می‌پذیرد. مجموعه‌هایی با این عنوان‌ها در كارنامه كاری این انجمن به چشم می‌خورد:


ـ عطر یاس؛ با محوریت حضرت زهرا(س)
ـ كبو...ترانه؛ با محوریت امام رضا (ع)
ـ فرشته و عطش؛ با محوریت ادبیات آیینی.

هم‌چنین در سال 1386 سررسید "نارنج خاتون" توسط این انجمن به چاپ رسید كه در آن مشخصات و عكس و قطعه‌ای از شعر خانم‌های شاعر در روز تولدشان درج شده بود.
جلسات این انجمن، هم‌چنان عصر هر چهارشنبه، در كتابخانه منزل خانم نجاتی برگزار می‌شود.

انجمن شعر بانوان تهران

این انجمن ، انجمنی ست كه بعد از برپایی "دومین كنگره شعر زنان تهران" در زمستان 87، اولین جلسه خود را در آخرین پنجشنبه فروردین سال 88 برگزار كرد. تمامی شركت كنندگان در كنگره، به عنوان عضو رسمی انجمن شعر بانوان تهران به رسمیت شناخته شدند. خانم سودابه امینی ، دبیر این كنگره، در روزهای برگزاری مراسم اعلام كرده بود: «این كنگره كارنامه سی ساله شعر و جایگاه زنان را بررسی كرده و برآن است تا انگیزه و خلاقیت‌های بانوان را بارور كند». ایشان هم‌چنین یادآور شده بود: «ما قطعاً در پی آن هستیم كه این كنگره نیازهای بانوان شاعر را برطرف كند و هیچ‌گاه تلاش نمی‌كنیم شعر زنان را در برابر دیگر زنان و یا شعر زنان را در برابر مردان قرار دهیم. زنان شاعر با واقعیت در زمینه شعر اجتماعی، پایداری، نمادگرا و اساطیری زنان قلم می‌زنند و حقیقتا هم موفق گام برداشته‌اند.
باید به فكر آن باشیم كه انجمن شعر زنان در تهران پایه‌گذاری شود كه در این فضا هم شاعران زن قدم گذارند و هم تئوری‌پردازان و نظریه‌ پردازان كه علاقمند به كار هستند فعالیت داشته باشند».(خبرگزاری کتاب ایران)

http://img.tebyan.net/big/1389/02/135352491182482181992211422412127117611872.jpg
در دهمین جلسه این انجمن كه در دی ماه سال88 برگزار شد، با هدف گفت‌و‌گو در موضوع لزوم برگزاری چنین جلساتی، به این انجمن رفتم. شاعرانی كه در این روز در جلسه حضور داشتند دیدگاه‌های خود را صمیمانه بازگو كردند و تقریبا همه تأیید كردند كه در چنین نشست‌هایی زنان سروده‌های خود را در محیطی كه در آن احساس آرامش و راحتی بیشتری دارند، در معرض نقد قرار می‌‌دهند و یكی از فایده‌های این گونه جمع‌ها را پرهیز از مردانه‌سرایی زنان اعلام كردند. به جلسه شعر زنان به عنوان نقطه شروع برای آن دسته از شاعران زن كه در ابتدای راه هستند نگاه خوش بینانه‌ای وجود داشت. یكی از شاعران با تأكید بر ضرورت چنین جلسه ای یادآور شد كه گاهی بعضی زنان با این كه شعرهای بسیار خوبی هم دارند حاضر نیستند آن را در جمع ارائه دهند و این اجتماع به دلیل اختصاصی بودن محیط، این امكان را برای آنان فراهم می‌سازد تا با اعتماد به نفس بیشتری به عرضه اثر خود بپردازند. هم‌چنین اعلام شد كه منظور از برگزاری این انجمن این نیست كه در آن شعرهای خاص و زنانه خوانده شود یا ورود مردها به جلسه به كلی ممنوع باشد، بلكه هدف، ایجاد فضایی صمیمی‌تر است و شاعران مرد هم با اعلام قبلی می‌توانند در این جمع شركت كنند. یكی از ویژگی‌های این انجمن وجود بانك اطلاعاتی از زنان شاعر سراسر كشور است. نكته اصلی كه باید مد نظر قرار گیرد، این است كه این انجمن هنوز در آغاز راه است و در سایه حمایت‌ و حضور فعال زنان می‌تواند اثربخش بودن خود را در آینده‌ای نزدیك به اثبات برساند. از جمله شاعران حاضر در این جلسه خانم‌ها هوروش نوابی، مهری محبی، دكتر سیمین وحیدی، معصومه باغیان، لیلا كردبچه، مرضیه فراهتی، افسانه راز، صفورا میرزایی، طیبه طاووسیان و زهره قربانی بودند و خانم‌ها سودابه امینی، غزل تاجبخش، ناهید یوسفی، و مژگان عباسلو نیز غایب‌های جلسه بودند. شاید شاعران دیگری نیز از قلم افتاده باشند.
این انجمن آخرین پنجشنبه هر ماه، ساعت سه و نیم تا شش بعد از ظهر تشكیل می‌شود و دو آدرس اینترنتی آن www.zananpoem.com و www.zananpoem.blogfa.com است.
خانم غزل تاجبخش، كه اتفاقاً در جلسه انجمن شعر زنان دی ماه حضور نداشتند وقتی باخبر شدند كه ما در این نشست در مورد ضرورت برگزاری انجمن‌های خاص زنان گفت‌وگو كردیم، مثل همیشه به خاطر توجه مسئولانه و دقیق خود زحمت كشیدند و ضمن تماس، نظر خود را در این‌باره مطرح كردند. ایشان به لزوم چنین جلساتی در حد وجود فضایی آزاد و راحت برای زنان معتقد بودند به شرط این كه به سوی گرایش‌های منحصراً فمینیستی و جداسازی‌های متعصبانه سوق نیابد و معتقد بودند همان‌طور كه در خلقت، زن و مرد با مشاركت هم زندگی را می‌سازند در شعر هم كه بخشی از زندگی و بخش بسیار لطیف زندگی‌ست، می‌توانند در كنار هم بر سازندگی و آفرینش‌های ادبیات همت داشته باشند.
ایشان كه خود "انجمن ادبی غزل" را نزدیك به سی سال در منزل شخصی‌شان برگزار كرده‌اند یكی از راه‌های تداوم چنین انجمن‌هایی را، داشتن مسئول مستقیم و قابل مراجعه مطرح كردند.

به نظر ایشان می‌بایست تعدادی خانم فعال مسئولیت انجمن را به عهده بگیرند و آن را پشتیبانی كنند.

انجمن ادبی غزل

http://img.tebyan.net/big/1389/02/51129239592072502401451561808392190139170157.jpg
"انجمن ادبی غزل"، هرچند در شمار انجمن‌های ادبی زنان نیست، اما میزبانی مهربانانه خانم غزل تاجبخش در مدت زمانی نزدیك به سی سال، ویژگی خاصی به این انجمن بخشیده است كه اشاره به آن را در این نوشته موجّه می‌كند.
اولین جلسات انجمن غزل در سال 1360 با پیشنهاد و توافق آقایان: زنده یاد دكتر سیدضیاءالدین سجادی، زنده یاد حمید عاملی، غلامحسین قرشی، زنده یاد ابوالقاسم حالت ، سعید شمس‌انصاری (شاعر و استاد خوشنویسی) و چند تن از شاعران دیگر پایه گذاری شد. ابتدا جلسه‌ها هفتگی و سیار بود و به تدریج كسانی دیگر به این انجمن پیوستند. در همان دو سه هفته اول، با پیشنهاد و تأكید همسر خانم تاجبخش، زنده یاد مهندس محسن رازانی، قرار شد شب‌های شعر ماهی یك بار و در منزل ایشان برگزار شود و با پیشنهاد استاد سجادی مقرر شد با نام "انجمن ادبی غزل" در آخرین یكشنبه هر ماه پذیرای شاعران باشد و چنین شد كه این جلسات از مهرماه 1360 بدون وقفه تا امروز ادامه یافته است.
حضور در این جلسه‌ آزاد است، نه شرط سنی دارد نه شرط جنسی، اما معمولا اكثریت شركت‌كنندگان را جوانان تشكیل می‌دهند. انجمن ادبی غزل، نهادی‌ست صرفاً فرهنگی، بدون وابستگی به شخصیتی حقیقی یا حقوقی و كاملا مستقل و استوار بر پایه‌های ادب و اخلاق. نام آن بنا بر توصیه مؤكد زنده‌یاد استاد سجادی "غزل" انتخاب شده، اما قرائت انواع قالب‌های شعری در آن آزاد است و نهایت تلاش و دقت به كار گرفته می‌شود كه حاضران در جلسه بتوانند سروده‌های خود را در زمان مقرر، كه از ساعت شش تا نُه بعد از ظهر است، به سمع دیگران برسانند. مدیریت جلسه در ابتدای پیدایش به عهده زنده یاد حمید عاملی بود و بعد از ایشان چند سال آقای سید كریم قنبری و بعد از ایشان هم آقای علیشاه مولوی عهده‌دار اجرای جلسه بودند و درحال حاضر اداره آن را یكی از جوانان مستعد به نام آقای احسان هاشمی بر عهده دارند. توصیه همیشگی خانم تاجبخش این بوده است كه همگان با درك مسئولیت اخلاقی و با توجه به اهمیت ادب كهن كشور برای اعتلای فرهنگ و ادبیات، نهایت همت را به كار گیرند.

خانم تاجبخش با اشاره به مشكلات متعددی كه در جریان تداوم انجمن غزل داشتند، بخصوص بعد از درگذشت همسرشان و ضرورت‌هایی كه ایشان را به تبدیل منزل شخصی‌شان وا می‌داشت، هم‌چنین با اشاره به بیماری‌هایی كه گه گاه باعث برهم خوردن نظم طبیعی زندگی‌شان می‌شده، و مسافرت‌ها و حوادث دیگری كه معمولا در زندگی اشخاص رخ می‌هد، یكی از دلیل‌های تداوم انجمن غزل و هر انجمنی را صبر و پایداری و مسئولیت‌پذیری مسئولان آن اعلام كردند.
ایشان با نگاه احترام آمیزی كه به قلم دارند یادآوری كردند كه خداوند این قلم را بیهوده به دست ما نداده است و همه نویسندگان و شاعران در برابر استعداد و ابزاری كه دارند مسئول و موظف اند.


انجمن ادبی غزل از فروردین امسال دارای یك سایت اختصاصی نیز شده كه بعضی سطور این بخش، برگرفته از توضیحات مندرج در آن سایت است: www.anjomaneghazal.com


محفل شعری در منزل خانم سیمین‌دخت وحیدی

در شمار انجمن‌های ادبی زنان شایسته است به فعالیت‌های خانم سیمین‌دخت وحیدی نیز در این زمینه اشاره شود. ایشان از اوایل دهه هشتاد در منزل شخصی خود، پذیرای بانوان شاعر بودند و جلسات شعرخوانی زنان را كه هر پانزده روز یك بار تشكیل می‌شده میزبانی می‌كردند. پس از چند سال فعالیت دلسوزانه به علت‌ بیماری، جابه جایی منزل و مسافرت هشت ماهه به امریكا، هم‌چنین كم شدن تعداد زنان شركت كننده در این جلسات به دلیل مسئولیت‌های زندگی؛ ازدواج، مادر شدن و مسئولیت‌های خانه داری و خانوادگی، رفته رفته تعداد شاعرانی كه گرد هم می‌آمدند كم شد و در حال حاضر مدتی ست كه جلسات به روال سابق برگزار نمی‌شود. خانم وحیدی در گفتگویی تلفنی با ابراز مهر و احساس تعهد نسبت به شاعران زن و بخصوص شاعران جوان و دخترانی كه اولین گام‌های خود را در این مسیر برمی‌دارند، توضیح دادند كه چگونه بعضی خانم‌های شاعر از راه‌های دور با ایشان تماس می‌گیرند و با خواندن شعر خود از ایشان راهنمایی می‌گیرند. ایشان با اشاره به استعدادهای موجود اعلام كردند كه در صورت حمایت وزارت ارشاد، دست كم هر سال ده عنوان از كتاب‌های خانم‌های شاعر را می‌توانند به چاپ برسانند.


خاتمه

این البته تمام آنچه می‌شد و ‌بایست در مورد انجمن‌های شعر زنان نوشت نیست. حتماً مواردی از قلم افتاده است و حتما نظرهای مخالف و موافق در مورد لزوم برپایی انجمن های ادبی زنان بسیار است که باید به آن‌ها پرداخته شود. باشد که از رهگذر این کنکاش‌های ساده، به دریافت‌های کامل‌تری در خصوص این موضوع نایل شویم.