باستان شناس
7th September 2010, 11:17 PM
«چگاد دایتی» (Chagad-i Daiti یا Daitya)، لفظاً به معنای «قلهی قانون» (بسنجید با اصطلاح اوستایی -daitiia ="قانونی")، نام قلهای از کوه اسطورهای Harburz (فارسی: البرز؛ نام کنونی رشته کوه البرز از عنوان این کوه اسطورهای برگرفته شده است) واقع در ایرانویج (Eranwej) در میانهی جهان است.
املاهای گوناگون "دایتی" (d'yty[y], ydy-, yk-, یا y'-) به وامواژهای اوستایی اشاره و دلالت میکند (زیرا که حرف k- پایانی، نمودار واکهی بلند در واژههای وام گرفته شده از زبان اوستایی است).
"چگاد دایتی" با عنوان «نیک» توصیف گردیده (زند وهمنیشت 7/20) و گفته شده که به بلندی قامت یکصد مرد است (بندهش، ترجمهی مهرداد بهار، ص129).
مفهوم کهن Harburz به عنوان کوه بزرگ مرکزی، ظاهراً این انگاره را به وجود آورد که قلهی دایتی، نقطهی اتکا و شاهین ترازوی مینوی متعلق به Rashn (ایزد داوری) است؛ گفته شده است که یک کفهی ترازوی یاد شده بر بُن و پایهی شمالی Harburz جای داشت و کفهی دیگرش، بر بُن و پایهی جنوبی آن (بندهش، همان جا). ظاهراً بدین سبب است که این قله، «قانونی» خوانده شده بود.
در شرحی دیگر، پل Chinwad (= صراط)، که تختگاه اورمزد در بهشت بر آن استوار است (Persian Rivayats II, pp. 59.13, 444.16)، مستقر بر فراز چگاد دایتی انگاشته شده است (بندهش، دادستان دینیگ)؛ البته گفته شده است که یک انتهای این پل (ظاهراً انتهای جنوبی) بر چگاد دایتی جای داشت و انتهای دیگر آن بر Harburz [البرز] (Pahlavi Videvdad 19.30; cf. Dadistan-i denig)، به آشکارا بر بُن شمالی این رشته کوه، جایی که دروازهی دوزخ قرار داشت (Denkard, ed. Madan, p. 809.3f.; ed. Dresden, p. 60)؛ به سخن دیگر، چینود پل از شمال تا جنوب زمین، یعنی از جایگاه دوزخ تا جایگاه بهشت، امتداد داشت. به نظر میرسد که این شرح، با مفهوم بسط یافتهی Harburz به عنوان رشته کوه بزرگ احاطه کنندهی زمین، سازگار و مطابق باشد.
پس از پایان جهان، از چگاد دایتی، به عنوان اقامتگاه ایزدان، دو ایزد «نریوسنگ» (Neryosang) و سروش (Srosh)، برای بیدار کردن Pishyotan پسر گشتاسپ و یکی از جاودانان زرتشتی، به «کنگدژ» (Kangdiz) میروند و او را به احیا و تقویت دین وا میدارند (زند وهمنیشت 7/20). *
* Ahmad Tafazzoli, "Chagad-i Daiti": Encyclopaedia Iranica, vol. 4, 1990, pp. 612-613
املاهای گوناگون "دایتی" (d'yty[y], ydy-, yk-, یا y'-) به وامواژهای اوستایی اشاره و دلالت میکند (زیرا که حرف k- پایانی، نمودار واکهی بلند در واژههای وام گرفته شده از زبان اوستایی است).
"چگاد دایتی" با عنوان «نیک» توصیف گردیده (زند وهمنیشت 7/20) و گفته شده که به بلندی قامت یکصد مرد است (بندهش، ترجمهی مهرداد بهار، ص129).
مفهوم کهن Harburz به عنوان کوه بزرگ مرکزی، ظاهراً این انگاره را به وجود آورد که قلهی دایتی، نقطهی اتکا و شاهین ترازوی مینوی متعلق به Rashn (ایزد داوری) است؛ گفته شده است که یک کفهی ترازوی یاد شده بر بُن و پایهی شمالی Harburz جای داشت و کفهی دیگرش، بر بُن و پایهی جنوبی آن (بندهش، همان جا). ظاهراً بدین سبب است که این قله، «قانونی» خوانده شده بود.
در شرحی دیگر، پل Chinwad (= صراط)، که تختگاه اورمزد در بهشت بر آن استوار است (Persian Rivayats II, pp. 59.13, 444.16)، مستقر بر فراز چگاد دایتی انگاشته شده است (بندهش، دادستان دینیگ)؛ البته گفته شده است که یک انتهای این پل (ظاهراً انتهای جنوبی) بر چگاد دایتی جای داشت و انتهای دیگر آن بر Harburz [البرز] (Pahlavi Videvdad 19.30; cf. Dadistan-i denig)، به آشکارا بر بُن شمالی این رشته کوه، جایی که دروازهی دوزخ قرار داشت (Denkard, ed. Madan, p. 809.3f.; ed. Dresden, p. 60)؛ به سخن دیگر، چینود پل از شمال تا جنوب زمین، یعنی از جایگاه دوزخ تا جایگاه بهشت، امتداد داشت. به نظر میرسد که این شرح، با مفهوم بسط یافتهی Harburz به عنوان رشته کوه بزرگ احاطه کنندهی زمین، سازگار و مطابق باشد.
پس از پایان جهان، از چگاد دایتی، به عنوان اقامتگاه ایزدان، دو ایزد «نریوسنگ» (Neryosang) و سروش (Srosh)، برای بیدار کردن Pishyotan پسر گشتاسپ و یکی از جاودانان زرتشتی، به «کنگدژ» (Kangdiz) میروند و او را به احیا و تقویت دین وا میدارند (زند وهمنیشت 7/20). *
* Ahmad Tafazzoli, "Chagad-i Daiti": Encyclopaedia Iranica, vol. 4, 1990, pp. 612-613