انواع روش تدریس

[ساناز فرهیدوش]

- بحث وگفتگو
گفت و گوی سنجیده و منظم پیرامون موضوعی مشخص و مورد علاقه ی معلم و دانش آموزان
2- پرسش و پاسخ
معلم با طرح سوالات سنجیده مشخص در دانش آموزان نسبت به درس جدید انگیزه و رغبت و کنجکاوی به وجود می آورد.
3- تدریس فعال
الف) انجام پروژه
هدف این روش آشنا کردن دانش آموزان با روشهای حل مسئله و اکتشاف است.
ب ) روش آزما یشگاهی
ج ) گردش علمی
4- بارش مغزی
تدریس فعال
تدریسی که متمایل به یادگیرنده بوده به او آزادی عمل دهد و نقش اساسی آن ،تسهیل یادگیری پایدار و موثر باشد.
امروزه به د لیل حجم گسترده اطلاعات و دانش بشری و آماده سازی دانش آموزان برای مواجهه با مسایل زندگی واقعی ،به کار گیری روشهای تدریس فعال،توصیه می شود.

[ساناز فرهیدوش]

رویکرد های فعال در تدریس
1-رویکرد اکتشافی برونر
از نظر برونر تفکر یعنی مفهومی کردن پدیده ها و مفهومی کردن به معنی طبقه بندی اشیاء و حوادث می باشد در این روش به جای ارائه موضوع اصلی به شکل نهایی به دانش آموز،خود
او مطالب را سازماندهی می کند.
دو هدف عمده این روش ،کمک به پرورش تفکر منطقی در یادگیرنده و لذت بخش و الهام دهنده کردن تدریس می باشد.

2- رویکرد پژوهشی
پژوهش به گام های بالاتری از اکتشاف اشاره داردکه در آن یادگیرنده با قوانین علمی و منطقی که برای بررسی عقاید و ایده ها ضروری هستند،آشنا میشود.
مراحل پژوهش عبارت است از :1) پیشنهادات 2) تعقل 3) فرضیه سازی 4) دلیل سازی 5)آزمایش برنامه
یکی از کاربردهای فرایند پژوهش تاکید بر مشارکت فعال یادگیرنده و ایجاد انگیزه در او برای می باشد.
3- رویکرد عرضه مطالب ( پیش سازمان دهنده آزوبل)
شامل یادگیری معنی دار کلامی و شیوه متفاوت عرضه مطالب در تدریس می باشد.آزوبل به ساخت شناختی اشاره نموده که عبارت است از کلیه اطلاعات مفاهیم،اصول و تعمیم هایی که فرد در یک رشته از دانش کسب کرده است.

انواع پیش سازمان دهنده
1) پیش سازمان دهنده توضیحی (زمانی ارائه می شود که مطالب نسبتا آشنا هستند و بر شباهت ها و تفاوت های آن ها با ساخت شناختی تاکید می شود.

[ساناز فرهیدوش]

بارش مغزی
از سوی متخصصان به عنوان روش تدریس حل خلاق مسائل معرفی شده است.
در این روش دانش آموز به راحتی می تواند اطلاعات ذخیره شده در حافظه بلند مدت خود را بازیابی کرده و برای حل مسئله به کار گیرد.
از فواید بارش مغزی یاد آوری مفاهیم و اصول مورد نیاز برای حل مسائل و تسهیل برقراری ارتباط بین راه حل ها و ایده ها می باشد.

[ساناز فرهیدوش]

اشاره
در پی استخراج نتایج اولین نظرسنجی نشریة معارف مشخص یکی از اولویت‌ها و نیازهای جدّی استادان معارف اسلامی آشنایی با روش‌ها و فنون تدریس می‌باشد که در راستای تحقق این خواستة استادان گرامی از این شماره اقدام به درج مطالبی پیرامون این مبحث از کتاب می‌نماییم.
عناوین:
تعریف روش
تعریف فن
تقسیم‌بندی روش‌های تدریس
الف- روش‌های تاریخی
1. روش سقراطی
2. نظام مکتبی در ایران
ب- روش‌های نوین
1. روش توضیحی
2. روش سخنرانی
تعریف روش

در اینجا، روش در مقابل واژه لاتینی «متد» به کار رفته است، و واژة متد در فرهنگ فارسی «معین» و فرهنگ انگلیسی به فارسی «آریانپور» به: روش، شیوه، راه، طریقه، طرز، و اسلوب معنی شده است. بطور کلی «راه انجام دادن هر کاری» را روش گویند. روش تدریس نیز راه منظم، باقاعده و منطقی ارائة درس می‌باشد.
تعریف فن

واژه «فن» که معادل واژة «تکنیک» به کار رفته است، در زبان فارسی به راه، روش، شیوه، مهارت و صنعت معنی شده است. همچنین، فن به معنی «راه به کارگیری مهارت‌های اساسی یا روش انجام ماهرانة کاری» تعریف شده است.
تقسیم‌بندی روش‌های تدریس

روش‌های تدریس به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند، روش‌هایی که در گذشته بسیار دور به کار می‌رفته‌اند «روش‌های تاریخی» و روش‌هایی که متکی بر یافته‌های روان‌شناسی و علوم تربیتی جدید می‌باشند،‌ «روش‌های نوین» نامیده می‌شوند.
الف- روش‌های تاریخی

از میان روش‌های تاریخی،‌ دو روش بیش از سایر روش‌ها در ایران شهرت دارند: یکی روش سقراطی و دیگری روش مکتبی.
1. روش سقراطی

سقراط، فیلسوف شهیر یونانی که در فاصلة سال‌های 470 - 377 قبل از میلاد مسیح می‌زیست، روش ویژه‌ای را برای اثبات سهو و خطا و رفع شبهه از اذهان به کار می‌برد. وی به وسیلة سؤال و جواب و مجادله، پس از آنکه خطای مخاطب را مشخص می‌کرد، تا رسیدن به کشف حقیقت، به همان ترتیب، مکالمه و پرسش و پاسخ را دنبال می‌کرد.
در روش سقراطی، معلم صحبت نمی‌کند؛ سؤال می‌کند و شاگردان سخن می‌گویند. اما سؤال‌ها بگونه‌ای تنظیم و مطرح می‌شوند که شاگرد را از جهل خویش نسبت به موضوع آگاه می‌گردانند و اندیشة او را برای دستیابی به حقیقت، ژرفا می‌بخشند. روش سقراط از چند ویژگی برخوردار است:
1. نخستین هدف سقراط، کنکاش دربارة مسئله موردنظر بود. سقراط به آموختن حقایق ویژه و مسائل جزیی کمتر اهمیت می‌داد؛ زیرا قصدش این بود که مهارت شاگردان برای کشف حقایق پرورش یابد.
2. همانطور که اشاره شد، در روش سقراطی، نقش معلم عمدتاً شامل پرسیدن و نقش شاگرد این بود که در سازمان‌دهی و بکارگیری دانش و تجربة گذشته خود برای پاسخ به سؤال‌ها بود.
3. روش سقراط نه تنها روش جدلی(دیالکتیک) و شامل کنش متقابل بین شاگرد و معلم بود، بلکه استقرایی نیز بود؛ یعنی از جزئیات به کلیات می‌رسید.
تحلیلگران، روش سقراطی را تا حدودی به روش‌های روانکاوی عصر حاضر تشبیه کرده‌اند. سقراط معمولاً بحث خود را با یک سؤال عادی دربارة مفاهیمی از قبیل شهامت،‌ عدالت،‌ پرهیزگاری، تقوا و غیره آغاز می‌کرد و به تدریج به شاگردان می‌فهماند که درست در نقطه‌ای که آنها بیش از حد خود را دانا می‌پنداشتند، جاهل و نادان بودند. شاگردانش در آغاز بحث از سقراط می‌رنجیدند، اما بعد از خویشتن شرمسار می‌گشتند. اما پس از اینکه خشم درونی آنها فرو می‌نشست، برای خودکاوی آماده می‌شدند. پاره‌ای از صاحبنظران بر این باورند که روش سقراط، روش تدریس نیست بلکه روشی اکتشافی است. سقراط در روش خود، هدف‌های آموزشی ویژه‌ای برای شاگردان خود در نظر نداشت؛ بلکه می‌خواست آنان، کاوشگران خوبی تربیت شوند.
2. نظام مکتبی در ایران

نظام آموزش مکتبی نیز جنبه تاریخی و سنتی دارد. این نظام از چند اصل و روش تشکیل شده است:
1-2. آزادی‌ها

مکتب که فلسفة آن باسواد شدن است، یک نوع نظام آموزش ابتدایی مبتنی بر آزادی است. این آزادی با نظام زندگی روستایی و کشاورزی کاملاً سازگار است و با واقعیت‌های زندگی اجتماعی و شرایط خاص زندگی مردم آن عصر انطباق کامل دارد. آزادی عمل در مکتبخانه‌ها را در مقوله‌های آزادی سِنی، آزادی در شروع،‌ آزادی در مدت تحصیل و آزادی فردی می‌توان طبقه‌بندی کرد.
آزادی سِنی

با وجود اینکه مکتب به کودکان گروه سنی 6 تا 10 ساله تعلق دارد هر فرد با توجه به شرایط خاص زندگی فردی، خانوادگی و شغلی می‌تواند زمان آغاز تحصیلات ابتدایی خود را آزادانه انتخاب نماید.
آزادی شروع

کودک در هر فصل و زمانی از سال، حتی هر ماه یا روز و هر ساعت که می‌تواند،‌ در مکتب را به روی خود باز می‌یابد.
آزادی مدت تحصیل

این آزادی را هم به او می‌دهدکه در هر مدتی که می‌تواند، درس‌ها را بیاموزد و دورة مکتب را تمام کند؛ منتهی هر چه زودتر، بهتر و افتخارآمیزتر.
اصل آزادی فردی

مکتب، برخلاف مدارس کنونی، برحسب هفته، ماه، فصل و سال، کلاسبندی و برنامه‌ریزی ثابت ندارد. هر شاگردی می‌تواند برحسب زمانی که شروع کرده است و استعدادی که در فراگیری دارد، آهنگ پیشرفت درسی خود را تنظیم کند. به اینگونه، هر فرد در عین حال که در جمع است، خود استقلال دارد. البته، اکثریت شاگردان درس مشترکی دارند، ولی افراد استثنایی که قدیمی‌ترند، دیرتر آمده‌اند، بااستعدادترند، کم‌هوش‌ترند؛ یا با معلومات بیشتری که در خارج فرا گرفته‌اند؛ و یا اساساً جزء کودکان معلول ذهنی و جسمی به حساب می‌آیند، در حاشیة جمع و با برنامه‌ای فردی کار می‌کنند.
2-2. خلیفه

وضع خاص پذیرش آزاد شاگرد، اختلاف سطح شاگردان، تنوع درس‌ها، اختلاف سن معلم مکتب و نوآموز،‌ نیاز بیشتر کودکان به سرپرستی، کمک، پاسخ به سؤالات، رسیدگی به تازه‌واردین و سایر مسائل، وجود مقامی را به نام «خلیفه» ایجاب می‌کند، خلیفه دستیاری است که از میان شاگردان انتخاب می‌شود تا در کلیه امور به معلم و همکلاسان خود یاری رساند.
3-2. درس‌ها

درس‌های مکتب بر اساس دو پایة اصلی مذهب و فرهنگ انتخاب می‌شود. قرآن، به عنوان سنگ زیربنای معنویت در ایران،‌کتاب اصلی تعلیم مکتب است.
پس از آن کتاب‌های گلستان سعدی، دیوان حافظ در منابع فارسی و کتاب معراج السعاده ملااحمد نراقی در اخلاق تدریس می‌شود.
ب- روش‌های نوین

در این قسمت، به معرفی روش‌های جدید می‌پردازیم. گرچه ممکن است برخی از این روش‌ها، مانند روش سخنرانی، سابقة تاریخی داشته باشند، اما از آنجا که هنوز در اغلب نظام‌های جهانی آموزش و پرورش متداول هستند و با روش‌های کاملاً‌ جدید درهم آمیخته‌اند، جزء روش‌های نوین به حساب می‌آیند.
3. روش توضیحی

روش توضیحی عبارت است از انتقال مستقیم اطلاعات به دانشجویان با استفاده از مطالب چاپی (کتاب و جزوه) و یا بوسیله سخنرانی. در این روش، معلم مطالب درسی کتاب، جزوه و یا غیره را برای دانشجویان توضیح می‌دهد. در روش توضیحی، معلم هم اصول و هم راه‌حل مسائل را ارائه می‌کند و تمام مطالبی را که باید آموخته شود، به دانشجویان عرضه می‌دارد. برخلاف روش اکتشافی، در روش توضیحی، معلم از دانشجویان نمی‌خواهد که بطور مستقل حقایق را کشف کند. کتاب‌های درسی معمولاً به شیوة توضیحی نوشته می‌شوند. سخنرانی‌های که در سالن‌های اجتماعات ایراد می‌شود، نمونه‌ای از روش توضیحی است. امروزه چون از ترکیب روش‌های مختلف استفاده می‌شود، نمی‌توان نمونة کاملی از روش توضیحی ارائه داد.
ار جمله محاسن روشن توضیحی این است که می‌توان مجموعة کاملی از حقایق، اصول، و مفاهیم را به شیوه‌ای منسجم به دانشجویان آموخت. به عبارت دیگر، این روش فرصت مناسبی در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد تا اطلاعات منظم و سازمان‌یافته‌ای را از معلم دریافت کند؛ کاری که از عهدة فرد کم‌اطلاع و کم‌تجربه‌ای مانند دانشجو ساخته نیست. محدودیت این روش آن است که دانشجو مطالب را حاضر و آماده دریافت می‌کند و در کشف حقایق، فعال نیست. همچنین ناچار است مطالبی را به وی عرضه می‌شود، به زور تکرار، حفظ کند.
مهارت توضیح

معلم به این منظور مطالب و مشکلات درسی را برای دانشجویان توضیح می‌دهد که نکات مبهم و مشکل درس، بهتر تفهیم شوند.

منبع : حوزه و دانشگاه

[ساناز فرهیدوش]

روش اکتشافی
یادگیری اکتشافی فرایندی است که دانشجو طی آن باید مسئلة موردنظر را مشخص کند؛‌ راه‌حل‌های ممکنی را برای آن در نظر گیرد؛ این راه‌حل‌ها را با توجه به شواهد آزمایش کند، با توجه به این آزمایش، نتیجه‌گیری‌های مناسبی به دست آورد؛ این نتیجه‌گیری‌ها را در موقعیت‌های جدید به کار گیرد و سرانجام به قوانین کلی و قابل تعمیم برسد.
یادگیری اکتشافی از حیث روش تدریس، به آن دسته از موقعیت‌های آموزشی اشاره دارد که در آنها دانشجو با راهنمایی محدود استاد و یا بدون راهنمایی او به هدف موردنظر نایل می‌آید. ویژگی عمدة روش اکتشافی عبارت است از میزان راهنمایی استاد نسبت به دانشجو.
راهنمایی استاد به دانشجو می‌تواند در محدوده‌های زیر باشد:
1. استاد می‌تواند اصول و راه‌حل مسئله را برای دانشجو توضیح دهد.
2. استاد می‌تواند فقط اصولی را که در یادگیری اکتشافی به کار می‌رود، برای دانشجو توضیح دهد، اما راه‌حل مسئله را در اختیار او نگذارد.
3. استاد می‌تواند اصول و راه‌حل را در اختیار دانشجو قرار ندهد؛ در این صورت، آن را یادگیری بدون راهنمایی استاد می‌نامیم.
بین نخستین مورد که در آن هم اصول و هم راه‌حل مسئله تشریح می‌شود و آخرین مورد که اصول و راه‌حل ارائه نمی‌شوند، یادگیری اکتشافی راهنمایی شده، نامیده می‌شود. در یادگیری اکتشافی، استاد در به خاطر آوردن اصول مربوط و کاربرد آنها به دانشجو کمک می‌کند. در این معنی، استاد اصول را شرح می‌دهد، اما دربارة راه‌حل چیزی نمی‌گوید.
محاسن روش اکتشافی از دیدگاه «برونر»

برونر (1972) محاسن زیر را برای روش اکتشافی برشمرده است:
1. یادگیری اکتشافی، توانایی ذهنی دانشجو را تقویت می‌کند.
2. یادگیری اکتشافی، انگیزة درونی دانشجو را افزایش می‌دهد؛ زیرا در این نوع یادگیری، دانشجو به طور خودجوش فعالیت‌های آموختن را دنبال می‌کند و پاداشی هم که دریافت می‌دارد، از فعالیت‌های خود او است.
3. یادگیری اکتشافی، فنون اکتشاف را به دانشجو می‌آموزد و او را خلاق و کاوشگر بار می‌آورد.
4. یادگیری اکتشافی موجب دوام بهتر آموخته‌ها می‌شود؛ زیرا خود دانشجو، آموخته‌هایش را سازمان می‌دهد و می‌داند که چه موقع و چگونه آنها را به دست آورد.
محدودیت‌های روش اکتشافی

آزوبل عقیده دارد: «هدف اساسی تدریس این است که مجموعة سازمان یافته‌ای از دانش و معلومات، به شیوه‌ای سازمان یافته ارائه شود.»
این مجموعه باید به وضوح تنظیم شود و به وضوح به دانشجو عرضه گردد. وی معتقد است که نمی‌توان تفکر اکتشافی را خارج از زمینة کلی رشتة علمی بخصوصی - مثل فیزیک، ریاضی، زیست‌شناسی و ... - آموخت؛ زیرا دستیابی به تفکر اکتشافی، از طریق ساختار کلی هر یک از رشته‌های علوم مختلف، میسر است .
یادگیری اکتشافی موجب دوام بهتر آموخته‌ها می‌شود؛ زیرا خود دانشجو، آموخته‌هایش را سازمان می‌دهد و می‌داند که چه موقع و چگونه آنها را به دست آورد.
بحث آزاد و فعال موجب شلوغی و سر و صدا می‌شود؛‌ استاد به دشواری کلاس را کنترل می‌کند؛ مدتی از وقت کلاس با گفتگوهای بی‌مورد می‌گذرد و زمینه را برای سوء‌استفادة احتمالی فراهم می‌سازد.
در بحث گروهی اعضای گروه به شکل دایره می‌نشینند و گفتگو بین اعضای گروه و رهبر گروه صورت می‌پذیرد و ناظر، خارج از گروه قرار می‌گیرد.

[ساناز فرهیدوش]

روش مباحثه و انواع آن
روش مباحثه یکی از کهنترین روش‌هایی است که در طول تاریخ تعلیم و تربیت به کار رفته است. روش سقراطی که مشهورترین روش‌های مباحثه است و جنبة تاریخی دارد، در نشریه شماره 27 معرفی شد. در اینجا به معرفی روش‌های جدید می‌پردازیم:
1-6. بحث کنترل‌شده توسط استاد
الگوی بحث کنترل شده به این قرار است: استاد – دانشجو - استاد. با این الگو، ابتدا استاد، دانشجو را به طرح مسئله یا سؤال ترغیب می‌کند سپس یکی از دانشجویان موضوعی را با اجازة استاد مطرح می‌سازد. استاد در رابطه با آن موضوع پاسخ می‌دهد. گفتگویی بین آن دو، تا جایی که استاد لازم بداند، ادامه می‌یابد. سپس دانشجوی دیگری وارد بحث می‌شود و این بار استاد، بحث را با وی دنبال می‌کند. این گفتگوی دو جانبه بین استاد و دانشجو ادامه می‌یابد. در این روش، استاد ضمن اینکه بحث را هدایت می‌کند، کنترل کامل آن را نیز برعهده دارد و دانشجویان مجاز نیستند بدون اجازة وی وارد بحث شوند.
این روش در موارد زیر به کار می‌رود:
¢ زمانی که استاد می‌خواهد مفهوم جدیدی را به دانشجویان بیاموزد و انتظار دارد که همة آنها مفهوم مشترک و واحدی از آن دریابند؛ در این صورت استاد سعی می‌کند بحث را به جهتی بکشاند که شکل صحیح مفهوم از آن نتیجه‌گیری شود.
¢ هنگامی که استاد بخواهد ذهن دانشجو را به تکاپو و کنکاش وادارد.
محاسن

در بحث کنترل شده، استاد بر کلاس احاطه دارد و اختیار بحث از او سلب نمی‌شود. استاد می‌تواند بحث را به سوی هدف موردنظر هدایت کند. با این روش، وقت کلاس هم با سؤال و جواب‌های بی‌مورد گرفته نمی‌شود.
محدودیت

بحث کنترل شده، استادمدار است. بدین معنی که وی اختیار کامل بحث را برعهده دارد. این روش برای درس‌های علوم تجربی و ریاضی کاربرد چندانی ندارد.

[ساناز فرهیدوش]

بحث آزاد
در این روش معمولاً استاد با طرح یک سؤال یا بیان مطلبی، بحثی را آغاز می‌کند و دانشجویان را برای مشارکت در بحث، آزاد می‌گذارد. دانشجویان به محض اینکه خود را آزاد می‌یابند، برای اظهارنظر و شرکت در بحث از یکدیگر سبقت می‌گیرند و گفتگوی بین آنان با شور و شوق فراوان ادامه می‌یابد؛ به طوری که استاد به سختی می‌تواند سؤال تازه‌ای مطرح کند و یا به فعالیت دیگری بپردازد.
محاسن

در این بحث، دانشجویان آزادانه و با علاقة فراوان در بحث شرکت می‌کنند. کلاس پرهیجان و فعال است. دانشجویان به راحتی می‌توانند عقاید و نظرات خود را با یکدیگر مبادله کنند. بحث آزاد زمینه‌ای برای سنجش عقاید دانشجویان کلاس فراهم می‌سازد و در آنان انگیزه ایجاد می‌کند؛ به طوری که با اشتیاق فراوان بحث را تا نتیجه‌گیری نهایی پی می‌گیرند.
محدودیت

بحث آزاد و فعال موجب شلوغی و سر و صدا می‌شود؛‌ استاد به دشواری کلاس را کنترل می‌کند؛ مدتی از وقت کلاس با گفتگوهای بی‌مورد می‌گذرد و زمینه را برای سوء‌استفادة احتمالی فراهم می‌سازد

[ساناز فرهیدوش]

روش بحث گروهی
بحث گروهی گفتگویی سنجیده و منظم است پیرامون موضوعی که مورد علاقه مشترک افراد شرکت‌کننده می‌باشد. تعداد افرادی که در بحث گروهی شرکت می‌کنند، معمولاً‌ بین شش تا بیست نفر باشد. قاعدتاً بحث گروهی را یک نفر به نام رهبر گروه اداره می‌کند.
بحث گروهی روشی است که به افراد فرصت می‌دهد تا نظرات، عقاید و تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارند. لیکن چنانچه بحث گروهی به درستی انجام نشود، وقت گروه به صحبت‌های بی‌نتیجه صرف می‌شود.
بحث گروهی در زمینه موضوعاتی که خصوصیات زیر را داشته باشند، به کار می‌رود:
1. موضوع مورد علاقة شرکت‌کنندگان در بحث باشد.
2. موضوع، در زمینه‌ای باشد که شرکت‌کنندگان دربارة آن اطلاعاتی داشته باشند و یا بتوانند اطلاعاتی کسب کنند، تا به این وسیله بحث گروهی برای آنان معنا و مفهوم داشته باشد.
3. موضوع برای شرکت‌کنندگان قابل فهم و آسان باشد.
4. موضوع در زمینه‌ای باشد که بتوان نظرات متفاوتی دربارة آن اظهار داشت.
در چه مواردی از بحث گروهی استفاده می‌کنیم؟
از این روش در موارد زیر استفاده می‌کنیم:
1. هنگامی که بخواهیم افرادی را نسبت به مسائل مشترک، آگاه و علاقه‌مند سازیم.
2. برای ایجاد توانایی اظهارنظر در حضور جمع.
3. برای آموختن موضوعاتی که مورد علاقه مشترک افراد است.
4. به منظور ایجاد توانایی رهبری و قدرت انتقاد در افراد.
5. جهت ایجاد رابطة اجتماعی مطلوب بین افراد.
6. برای شناخت مسائل و پیدا کردن راه‌حل برای آنها.
7. برای تصمیم‌گیری در زمینه انجام یک کار.
چه کسانی در بحث گروهی شرکت می‌کنند؟
اعضای یک بحث گروهی را معمولاً افراد زیر تشکیل می‌دهند:
1. اداره‌کننده یا رهبر گروه: برای رعایت نظم و ترتیب و به طور کلی به منظور سازمان دادن و ادارة بحث گروهی، یک نفر به عنوان رهبر گروه انتخاب می‌شود. این فرد می‌تواند استاد کلاس، یکی از افراد مطلع و یا یکی از دانشجویان باشد.
2. دانشجویان
3. منشی: در بحث گروهی یک نفر به عنوان منشی انتخاب می‌شود تا تصمیمات و نتایج مهم بحث را یادداشت نماید. معمولاً منشی باید موارد موافق و مخالف، پیشنهادات و توصیه‌ها را یادداشت کند.
4. شخص مطلع یا میهمان: چنانچه موضوع مورد بحث نیاز به اطلاعات فنی داشته باشد، می‌توان فرد مطلعی را با دعوت قبلی در بحث گروهی شرکت داد. چنین فردی می‌تواند اطلاعات لازم را عرضه کند و به سؤالات پاسخ دهد. مثلاً اگر موضوع مورد بحث «بهداشت» باشد، می‌توان از یک پزشک دعوت نمود تا در بحث گروهی شرکت کند و به سؤالات پاسخ دهد.
5. ناظر یا ارزیاب: در بحث گروهی یک نفر را هم به عنوان ناظر یا ارزیاب می‌توان تعیین کرد تا جریان بحث را مشاهده کند و انتقادات خود را در مورد چگونگی بحث، یادداشت و عرضه نماید. رهبر گروه هرگاه لازم بداند از ناظر می‌خواهد تا نظر انتقادی خود را اظهار نماید. معمولاً ناظر باید خارج از گروه و در محلی که بتواند جریان بحث را مشاهده کند، قرار گیرد.
در بحث گروهی اعضای گروه به شکل دایره می‌نشینند و گفتگو بین اعضای گروه و رهبر گروه صورت می‌پذیرد و ناظر، خارج از گروه قرار می‌گیرد.
وظایف اعضای شرکت‌کننده در بحث گروهی

الف- وظیفه رهبر گروه

رهبر گروه که معمولاً استاد کلاس است باید قبل از انجام بحث گروهی، کارهای زیر را انجام دهد:
1. پیرامون موضوع مورد بحث مطالعه کند و نکات اصلی را یادداشت نماید.
2. سؤال‌هایی را که برای شروع و ادامة بحث باید مطرح کند، تهیه نماید.
3. تدارکات لازم از قبیل محل تشکیل بحث گروهی، نظم و ترتیب، جای نشستن، وسایل لازم و غیره را فراهم نماید و در صورت لزوم فرد مطلعی را برای شرکت در بحث دعوت کند.
4. وظایف و مسؤلیت‌های سایر اعضای گروه را معین کند.
5. از دانشجویان بخواهد قبلاً پیرامون موضوع مورد بحث مطالعه کنند و با آمادگی قبلی در جلسة بحث گروهی حاضر شوند.
6. در شروع بحث گروهی، استاد یا رهبر گروه طی مقدمه‌ای، هدف از بحث و طرزکار گروه را شرح دهد.
7. رهبر گروه باید مراقب باشد که بحث از موضوع خارج نشود.
8. رهبر گروه نباید از هیچ فردی طرفداری و یا با کسی مخالفت کند.
9. او باید کوشش کند همه افراد در بحث شرکت کنند.
ب- وظایف سایر شرکت‌کنندگان در بحث گروهی
1. شرکت‌کنندگان در بحث گروهی باید قبلاً راجع به موضوع موردبحث فکر و مطالعه کنند.
2. عقاید و تجربیات خود را در جلسه مطرح کنند.
3. با دقت به جریان بحث و گفتگو گوش دهند.
4. در صورتی که موضوعی را متوجه نشدند، توضیح بخواهند.
5. در جریان بحث گروهی با یکدیگر بطور خصوصی حرف نزنند.
6. انتظار نداشته باشند که نظرات آنها را حتماً بپذیرند.
7. اگر نظر و پیشنهادی دارند، عرضه کنند.
محاسن و محدودیت‌های بحث گروهی

الف- محاسن:

1. افراد می‌توانند با بحث گروهی در عقاید و تجربیات یکدیگر سهیم شوند.
2. همکاری گروهی و احساس دوستی در بین اعضا تقویت می‌شود.
3. فرصتی فراهم می‌شود که افراد خود را مورد ارزیابی قرار دهند.
4. اعتماد به نفس در افراد تقویت می‌شود و روحیة نقادی در آنها ایجاد می‌گردد.
5. بحث گروهی، هراس افراد خجالتی را برای صحبت کردن در حضور جمع کاهش می‌دهد.
ب- محدودیت‌ها

1. این روش را برای تعداد محدود و حدوداً شش تا بیست نفر می‌توان به کار برد و در گروههایی که تعداد آنها بیشتر از 20 نفر باشد، بحث گروهی مشکل می‌شود.
2. اگر بحث گروهی درست سازمان نیابد و افراد شرکت‌کننده نقش خود را به خوبی ایفا نکنند، نتیجه مفیدی عاید نخواهد شد.
3. بحث گروهی را در تمامی موضوع‌ها و درس‌ها نمی‌توان به کار برد. بلکه از این روش در زمینه‌هایی که جنبة اجتماعی دارد و تمام افراد در آنها علاقه مشترک دارند، استفاده می‌شود

[ساناز فرهیدوش]

http://njavan.com/forum/showthread.php?t=36185