MR_Jentelman
20th July 2010, 12:26 AM
تهران بزرگ‌ترین شهر و پایتخت ایران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86) با جمعیت ۱۱٬۰۵۰٬۰۰۰ نفر (همراه با توابع، که به نام تهران بزرگ شناخته می‌شود، ۱۵٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر) است.
رویهمرفته همه ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده‌است. سطح شهر تهران به ۲۲ منطقه شهرداری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%B4%D9%87%D8%B1% DB%8C_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86) بخش شده‌است. نماد (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF) شهر تهران برج آزادی (شهیاد پیشین) است و هم‌اکنون برج نمادین دیگری به نام برج میلاد (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%DB%8C%D8%A7% D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%28%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D9% 85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%29) در تهران دست ساخت است.
جغرافیای منطقه تهران
شهر تهران از نظر موقعیت جغرافیایی در ۵۱ درجه و ۰۸ دقیقه , تا ۵۱ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است و ارتفاع آن از ۱۷۰۰ متر در شمال به ۱۲۰۰ متر در مرکز و بالاخره ۱۱۰۰ متر در جنوب می‌رسد. تهران در پهنه‌ای بین دو وادی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit) کوه و کویر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1) و در دامنه‌های جنوبی البرز گسترده شده‌است. از سمت جنوب به کوههای ری و بی‌بی‌شهربانو (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D 9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88) و دشتهای هموار شهریار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1) و ورامین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86) و از شمال به واسطه کوهستان محصور گردیده‌است و کلاً می‌توان این شهر را به سه منطقه طبیعی تفکیک نمود:
-کوهستانهای شمالی تهران که بلندترین قله این کوهستان توچال (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%86%D8%A7%D9%84) با ۳۹۳۳ متر بر تمام فضای شهر مشرف است.
دومین منطقه، دامنه‌های البرز (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%B2) است که به تپه ماهورها و دره‌های اوین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%86)، درکه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%A9%D9%87)، نیاوران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86)، حصارک (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DA%A9&action=edit) و سوهانک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%A9) منتهی می‌شود و همواره خیل عظیم دوستداران طبیعت را بسوی خود فرامی‌خواند.
-منطقه سوم دشتی است. که قسمت اعظم شهر تهران بر آن گسترده شده‌است و دارای شیب ملایمی با جهت شمالی- جنوبی است.
از نظر آب و هوایی، تهران غیر از نواحی کوهستانی شمال که اندکی مرطوب و معتدل است کلاً گرم و خشک میباشد و حداکثر دمای ثبت شده آن ۷/۳۸ و حداقل آن ۴/۷- و متوسط سالانه حدود ۱۸ درجه سانتیگراد ثبت شده‌است (۱۳۷۶ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B6_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit)). فصل سرما در تهران معمولاً از آذرماه شروع می‌شود و بیشترین دمای سال را در اواسط تابستان (مرداد ماه) شامل میباشد. کوههای اطراف تهران مانع بسیار مؤثری در نفوذ توده هواهای مختلف هستند بدین لحاظ هوای تهران آرامش و سکون بیشتری از مناطق مجاور خود دارد به عبارت دیگر واقع شدن کوهستان از سمت شمال و دشتهای حاشیه کویر از سمت جنوب و جنوب شرقی سبب ایجاد یک جریان خفیف و آهسته هوا از دشت به کوه در طی روز و از کوه به دشت در طول شب می‌گردد.
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتاً کم بوده و به مقدار ۸/۲۴۵ میلیمتر در طی سال اندازه گیری و تعداد روزهای یخبندان آن نیز ۳۶ روز در سال ثبت شده‌است (۱۳۷۶ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B6_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit)).
شهر تهران به وسیله دو رودخانه اصلی کرج و جاجرود و به همراه تعدادی رودخانه‌های فصلی دیگر مشروب می‌گردد، در واقع حد طبیعی فضای جغرافیایی تهران به واسطه این دو رودخانه مشخص می‌گردد.
رودخانه کرج پرآب‌ترین رود دامنه‌های جنوبی البرز است که از بارانهای فصل سرد و ذوب برفهای مناطق کوهستانی تأمین می‌شود و در ۴۰ کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه می‌گیرد و رودخانه جاجرود (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D9%88%D8% AF&action=edit) از کوههای کلون بسته که جزء بلندیهای خرسنگ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B1%D8%B3%D9%86%DA%AF&action=edit) کوه‌است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعاً قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تأمین می‌نمایند. شهر تهران از نظر زمین لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB% 8C&action=edit)) بشمار می‌آید.
تهران همچنین دارای شمار زیادی قنات (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%86%D8%A7%D8%AA)، آبراه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87&action=edit)، بوستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)،عمارت (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA&action=edit)، موزه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87&action=edit)، سینما (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7)، دانشگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87) و فرهنگسرا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%B1%D8%A7) است. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دوره‌ها با مشکل کمبود آب روبرو بوده‌است.
آلودگی هوا و طرح زوج و فرد
ارائه یارانه (سوبسید) سوخت و تعرفه بالای گمرکی بر خودروهای وارداتی به ایران و در نتیجه افت کیفیت تولیدات خودرو از یک سو و محصور بودن در بین کوه‌ها از ۳ طرف از سوی دیگر موجب شده که تهران به شدت دچار مشکل آلودگی هوا باشد. آلودگی هوا به تنهایی در شهر تهران روزانه حدود ۳۰ نفر را مستقیماً به کام مرگ می‌فرستد[1] (http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/09/060909_mv-pollution-tehran.shtml). این موضوع به دفعات باعث شده تا مسئولان مجبور به تعطیلی مدارس یا تعطیل رسمی شهر شوند[2] (http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/12/051206_he-pollution.shtml). آلودگی هوا در تهران موجب کاهش میانگین ضریب هوشی کودکان، افزایش درصد سقط جنین، کاهش طول عمر، خستگی زودرس و عوارض دیگر می‌گردد.حدود دویست سال قبل ، زمانی که تصمیم اولیه شاه اسماعیل برای پایتخت شدن تهران را آغا محمد خان قاجار به مرحله اجرا درآورد، این منطقه قصبه سرسبز و خوش آب و هوایی بود که به خاطر چنارهای بسیار بلند و همیشه پربرگ و توتستان‌هایش از شهرت و آوازه زیادی برخوردار بود، اما تهران امروز چندان شباهتی به آن قصبه خوش آب و رنگ ندارد.
بنابر نظر برخی از کارشناسان محیط زیست ، نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران در سال ۱۳۷۴ به صدا درآمد ، در آن هنگام نزدیک به یکصد نفر از کارشناسان و مدرسان حوزه‌های مرتبط محیط زیست، جغرافیا و شهرسازی در پی نشستی در سالن اجتماعات پارک شهر، متنی موسوم به بیانیه «هوای تهران ۷۴» منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پاییتخت به عنوان یک «بحران ملی» که راه مقابله با آن «عزم ملی» است، نام برده شد.
این بیانیه عمدتا بر آثار بهداشتی و بیماری‌زای آلودگی هوا تاکید داشت و نویسندگان آن کوشیدند بر این نکته پا فشاری کنند که یکی از علل اپیدمی بیماری‌هایی همچون افسردگی، اضطراب و انواع ناراحتی‌های تنفسی در تهران، آلودگی هوا است و این پدیده را می‌بایست از جمله عوامل قابل توجه مرگ و میر در تهران به شمار آورد.
البته، این بیانیه آنقدر بازتاب نیافت که بتوان تصور کرد که همه فعالیت‌های بعدی مقابله با آلودگی هوا در تهران را مورد تاثیر خود قرار میدهد، البته سه سال بعد از صدور بیانیه «هوای تهران ۷۴» توسط جایکا (کنسرسیومی از مشاوران بین‌المللی که با محوریت کارشناسان ژاپنی طرح جامع برای کاهش آلودگی هوای تهران را تدوین کردند) ، مرگ بین ۷ تا ۹ هزار نفردر تهران - یعنی تقریبا هر ساعت یک نفر- بر اثر آلودگی هوا اعلام شد.
بنابر گزارش سازمان‌های مسئول ، در بیش از دویست روز از ایام سال غلظت ذرات معلق آنچنان بالا است که گستره دید کامل را به کمتر از پانصد متر کاهش میدهد. به همین دلیل ساکنان محدوده دو سوم جنوبی شهر اغلب تصویر محو و کدری از توچال را می‌بینند. از یک سوم بالای شهر هم دو سوم جنوبی آن به زحمت دیده می‌شود، اغلب هم این بخش از شهر در هاله‌ای از «دود مه» خاکستری غرق است و میزان آلودگی در مواقعی از سال به حدی می‌رسد که سازمان‌های مسوول در کشور آن را در مرحله خطرناک و بحرانی اعلام کرده و خواستار ماندن کودکان ، سالخوردگان و بیماران قلبی و تنفسی در داخل منزل می‌شوند.
در شرایطی که آلودگی هوا در تهران در وضعیت ناسالم و یا هشدارآمیز قرار می‌گیرد میزان آلاینده‌ها بویژه گاز منو اکسید کربن و ذرات معلق موجود در هوا، افزایش می‌یابد و «مه دود» غلیظی آسمان شهر را می‌پوشاند.
به همین دلیل موقتاً در تهران، طرح محدودیت تردد خودرو‌ها در محدوده اداری - تجاری شهر به اجرا در آمده، به موجب این طرح ورود خودروهای شخصی به این محدوده در ساعات اداری به خودروهای دارای پلاک فرد در روزها فرد و خودروهای دارای پلاک زوج در روزهای زوج محدوده شده.
تاریخچه تهران
تهران در گذشته از روستاهای ری بوده و ری که در تقاطع محورهای قم، خراسان، مازندران، قزوین، گیلان و ساوه واقع شده به سبب مرکزیت مهم سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی از قدیم مورد نظر بوده و مدعیان همواره این مرکز راهبردی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF) را مورد تهاجم و حمله قرار می‌‌داده اند.
روستای تهران به واسطه برخورداری از مغاک‌ها (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%BA%D8%A7%DA%A9&action=edit) و حفره‌های زیر زمینی و مواضع طبیعی فراوان و دشواری نفوذ در آنها پناهگاه خوبی برای دولتمردان و دیگر اشخاصی بوده که احتمالاً مورد تعقیب مدعیان قرار داشته اند.
سوی دیگر، کاروان‌های بزرگی که از محورهای مورد بحث عبور می‌‌کردند شکارهای سودمندی بودند و اغلب مورد حمله چپاول مردم بومی واقع می‌‌شدند. روستای تهران در واقع کانون چپاولگران و نهانگاه کالاهای دزدیده‌شده بود و این وضع تا زمان شاه تهماسب صفوی که قزوین را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود ادامه داشت.
پیشرفت
به عبارتی دیگر تهران ترقی و حرکت سریع خود به سوی پیشرفت را از سال انتقال پایتخت به قزوین آغاز کرد و شاه تهماسب صفوی به دلیل آنکه سید حمزه، جد اعلای صفویه در شهر ری و در جوار مرقد حضرت عبدالعظیم مدفون بود گاه به زیارت می‌‌رفت. او با افزایش رفت و آمدهایش دستور داد پیرامون آن باروی محکمی برای وی بسازند. همچنین دستور داد بناهای جدید بسازند که درسال 971 ﻫ- ق با ایجاد 114 برج (به تعداد سوره‌های قرآن) در تهرن آغاز شد و وی دستور داد در زیر هر برج یکی از سوره‌های قرآن را دفن کنند.
حصاری که دور تهران کشیده شد شش هزار قدم طول داشت و برای ساختمان آن و برج هایش از دو نقطه خاکبرداری کردند که بعدها یکی از دو محل به "چاله‌میدان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit)" و دیگری به "چاله‌حصار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit)" معروف شد.
پس از انقراض صفویه، نادر شاه افشار در سال 1154 ﻫ- ق تهران را به رسم تیول به پسر خود رضا قلی داد و پس از افشاریه، کریم خان زند به علت درگیری و نزاع با آغا محمد خان قاجار و از آنجا که تهران در نزدیکی طبرستان (یعنی مقر اصلی آغا محمدخان) قرار داشت صلاح خود را در اقامت در تهران دید.
تهران دارلخلافه شد
بعد از مرگ کریمخان زند، آغا محمد خان قاجار در سال 1200 ﻫ- ق در اول فروردین بر تخت سلطنت نشت و تهران را به‌عنوان پایتخت برگزید و "دارالخلافه" نامید.
انتخاب تهران به عنوان پایتخت از سوی خان قاجار چند علت داشته که مهم‌ترین آنها نزدیکی به اراضی حاصل خیز ورامین و مجاورت آن با محل استقرار ایلات ساوجبلاغ بوده است، مضافا ایلات غرب ساکن در ورامین، یعنی هواخواهان وی در حوالی تهران اقامت داشتند و جز این، تهران با استرآباد و مازندران که در حقیقت ستاد اصلی نیروهایش بود فاصله چندانی نداشته است.
در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بر اثر موج حرکت ایران به سوی غرب، تهران بیش از پیش آباد گردید. از جمعیت تهران در دوره فتحعلی شاه اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی به طوری که در کتاب جام جم معتمدالدوله فرهاد میرزا آمده است جمعیت تهران در زمان ناصرالدین شاه، صد و پنجاه هزار نفر رسیده بود.
ناصر الدین شاه دو نفر را مامور کرد که محدوده و نقشه‌ای برای پایتخت در نظر بگیرند و با وسعت بیشتری به حفر خندق‌های جدیدی در اطراف تهران بپردازند.
دروازه‌ها و محلات تهران
ساختمان حصار و حفر خندق‌های جدید تهران قریب به ده سال طول کشید و شهر تهران چندین برابر توسعه یافت و مساحت آن به سه فرسخ و نیم رسید و از طریق 12 دروازه به محیط بیرون خود ارتباط یافت. این دروازه‌ها که هم اینک نیز، اگر چه ساختمان آنها از بین رفته، اما اسمشان باقی است. عبارت‌اند از:
1-دروازه‌های دولت، یوسف آباد و شمیران (در شمال شهر)
2-دروازه‌های خراسان، دولاب و دوشان تپه (در شرق شهر)
3-دروازه‌های باغشاه، قزوین و گمرک (در غرب شهر)
4-دروازه‌های غار، رباط کریم و حضرت عبدالعظیم (در جنوب شهر)
در واقع حدود جغرافیایی تهران به شرح ذیل بود:
شمال: طول خیابان انقلاب فعلی، از حدود پیچ شمیران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%DA%86_%D8%B4%D9%85%DB %8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) تا کمی بعد از چهار راه کالج که به شکل مایل به طرف غرب و خیابان سی متری (کارگر کنونی) امتداد داشت. غرب: از حدود چهار راه جمهوری کنونی تا حوالی میدان گمرک جنوب: خیابان شوش، از حدود میدان راه آهن تا حوالی میدان گمرک. شرق: خیابان شهباز(17 شهریور فعلی) تا بعد از میدان شهدای کنونی.
و محلاتی که در داخل این محدوده قرار داشتند و هنوز بسیاری از آنها با همان اسم و رسم قدیم وجود دارند. محله دولت که به دلیل نزدیکی با کاخهای سلطنتی به این نام خوانده می‌‌شد، خیابان‌های لاله زار، شاه آباد، اسلامبول، علاء الدوله (فردوسی) خیابان لختی (سعدی) خیابان واگن خانه (خیابان اکباتان) عین الدوله، دوشان‌تپه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%E2% 80%8C%D8%AA%D9%BE%D9%87&action=edit) (ژاله)، نظامیه (بهارستان) و دروازه شمیران را شامل بود.
محله عودلاجان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8% AC%D8%A7%D9%86&action=edit) (بر گرفته از واژه عربی عودلاجان به معنی بازار عطر فروشان است) تشکیل می‌‌شد از خیابان جلیل آباد (خیام) کاخ گلستان تا ناصریه (ناصر خسرو) و حدود مسجد شاه و شمال بوذرجمهری شرقی و پامنار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%A7%D8% B1&action=edit) و جنوب خیابان چراغ برق (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9% 86_%DA%86%D8%B1%D8%A7%D8%BA_%D8%A8%D8%B1%D9%82&action=edit) (امیر کبیر) و میدان توپخانه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8 %AA%D9%88%D9%BE%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit)، که محله کلیمیان و و زرتشتیان مقیم تهران بوده است.
محله سنگلج (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%AC) که بخش اعظم و عمده آن را امروزه پارک شهر تشکیل میدهد، در گذشته یکی از مراکز مهم سیاسی بود و با اینکه در حال حاضر تقریباً از بین رفته ولی هنوز اشتهار تاریخی خود را از دست نداده.
چاله حصار یکی دیگر از محلات جنوب تهران بود که چون آن را خاکبرداری و خاکش را به مصرف حصار کشی تهران رسانده بودند، مقدار زیادی چاله گود مانند داشت، بعدها برای تخلیه زباله‌های شهر از آنجا استفاده می‌‌کردند.
چاله میدان نیز که قبلا در دوره صفویه خاک آن را به مصرف حصار کشی تهران رسانده بودند، وضعی تقریباً مشابه چاله حصار داشت و محل تخیله زباله تهران به حساب می‌‌آمد، این محله محدود به جنوب بازار چهل تن و امامزاده سید اسماعیل و میدان مال فروش‌ها، میدان امین السلطان، گمرک، خانی آباد، دروازه غار و پاقاپوق (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%BE%D9% 88%D9%82&action=edit) (اعدام) بود.
تهران کهن
تهران در شمال شهر ری واقع است و دارای باغهای فراوان و میوه‌های متنوع ودرختان زیبا میباشد و همچنین آب و هوای خوش دارد. پس از آنکه شهر ری دو بار مورد حمله مغولان قرار گرفت اهالی آن رو به بلاد دیگر منجمله تهران نهادند. کهن‌ترین سند فارسی موجود درباره نام تهران نشان دهنده این مطلب است که تهران پیش از سده سوم هجری قمری وجود داشته است و همچنین در نوشته‌های تاریخنگارانی چون ابن اسفندیار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9 %81%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%B1&action=edit)، عمادالدین زکریای قزوینی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9% 84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A 7%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit) و حمدالله مستوفی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9% 84%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%81%DB%8C&action=edit) و برخی دیگر همگی معترفند که تهران دارای محلاتی بوده که در زیرزمین ساخته شده بود و اهالی آن در زیرزمین بیتوته (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%AA%D9% 87&action=edit) می‌‌کردند.
تهران صفوی
اهمیت و آبادانی و رونق تهران از زمان دودمان صفوی آغاز گردید. چون نیای بزرگ صفویان بنام سید حمزه در شهر ری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%B1%DB%8C) مدفون بوده و هم به جهت وجود باغهای وسیع و آب گوارا و چنارهای بلند و زیبا، شاهان صفوی هر چند یک بار بدانجا روی می‌‌آوردند و بدین ترتیب تهران مورد توجه پادشاهان صفوی بویژه شاه تهماسب یکم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AA%D9%87%D9 %85%D8%A7%D8%B3%D8%A8_%DB%8C%DA%A9%D9%85&action=edit) واقع گردید و وی دستور ساختمان بارویی به دور شهر را داد که دارای چهار دروازه و ۱۱۴ برج به تعداد سوره‌های قرآن بود و برای بنای حصار شهر از دو منطقه داخل شهر خاکبرداری انجام شد که بعدها این دو منطقه به چاله حصار و چاله میدان معروف شدند. حدود تقریبی نخستین حصار شهر تهران از جنوب به خیابان مولوی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9% 86_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C&action=edit) و حاج ابوالفتح، از سوی شرق به خیابان ری، از غرب به خیابان شاهپور (وحدت اسلامی) و از شمال به امیرکبیر و سپه (امام خمینی) محدود می‌‌شد و محوطه ارگ تهران در میانه شمالی شهر قرار داشت و خندقی نیز به دور حصار کشیده شده بود و محله‌های عمده درون حصار شامل بازار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%87%D8%B1% D8%A7%D9%86)، عودلاجان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8% AC%D8%A7%D9%86&action=edit)، سنگلج (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%AC)، ارگ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%DA%AF_%28%D8%AA%D9%87 %D8%B1%D8%A7%D9%86%29&action=edit)، چاله‌میدان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit) و چاله‌حصار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit) می‌‌شده است. محدوده درون حصار حدود ۴ کیلومتر مربع بوده و درازی باروی دور آن در کتابهای معتبر حدود ۶ هزار گام نگاشته شده است و فضای بیرون از حصار شامل باغها و کشتزارهای پهناوری بوده که امروزه همگی به محدوده‌های شهری تهران مبدل گردیده اند. پس از استقرار خاندان صفوی در قزوین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86) و سپس در اصفهان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86)، تهران از رشد و گسترش بازمانده و بی توجهی شاه عباس اول (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7 %D9%88%D9%84) به تهران نیز خود به این مسئله افزود زیرا که وی در سال ۹۹۸ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B9%DB%B9%DB%B8_%28%D9%87%D8%AC %D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) که رهسپار جنگ با عبدالمومن خان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9% 85%D9%88%D9%85%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86&action=edit) ازبک شد در تهران به سختی بیمار گردید و ناگزیر از سرکوبی به موقع ازبکان بازماند و در نتیجه ازبکها مشهد را گرفتند بدان جهت خاطره تلخی از تهران به دل گرفت و نسبت به پیشرفت و رشد آن بی توجه ماند.
در روزگار واپسین پادشاهان صفوی برخی اوقات تهران مقر موقتی دربار گردید و حتی شاه سلیمان در آنجا کاخی بنا نهاد و در زمان سلطان حسین صفوی که هم‌زمان با حمله افاغنه در تهران بسر می‌‌برده برابر یورش افغانها به سختی ایستادگی نموده و تلفات سنگینی را به نیروهای اشرف افغان وارد ساخت اما سرانجام تهران سقوط نمود و افغانها نیز به جهت گرفتن انتقام شهر را ویران کردند و بعدها پس از راندن افغانها، شاه تهماسب دوم به تهران بازگشت و در زمان نادرشاه افشار تهران ازنو نام و نشانی یافت و وی فرمان داد که انجمنی از همه دین شناسان شیعه و سنی در آنجا تشکیل شود و آنان اختلافات دیرینه خویش را کنار گذارند و موجبات یکپارچگی اسلام را فراهم آورند.
تهران قاجاری
بعدها با سرنگونی افشاریان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86) تهران در گستره نفوذ قاجارها (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1) که رقیب کریمخان زند بودند درآمد و در طی جنگ و کشاکش میان خان قاجار و کریمخان لشکر قاجار تارومار شد و کریمخان با لشکر خویش وارد تهران گردید و ظاهراً قصدش این بود که تهران را پایتخت خویش کند بدان سبب که ساختمان دیوانی را در آنجا بنا نهاد و به فرمان او برج و باروی شهر تعمیر گردید و ارگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%AF) سلطنتی نیز بازسازی شد.
پس از مرگ کریمخان زند آقا محمدخان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE% D8%A7%D9%86) پس از نبرد سختی که با لطفعلی خان زند داشت بر کشور چیره گردید و تهران را در آغاز سده سیزدهم و به سال ۱۰۲۴ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B0%DB%B4_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) پایتخت خویش قرار داد و از آن پس تهران دارالخلافه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D8%A7%D 9%81%D9%87) (به معنی پایتخت) نامیده شد.
در طول روزگار قاجاری تهران گسترش زیادی یافت و ساخت و سازهای فراوانی در آن انجام گرفت و در دوره سلطنت فتحعلی شاه محلات تازه و ساختمانهای چندی در تهران ایجاد گردید که از آن جمله مسجد امام خمینی (شاه)، مسجد سید عزیزالله، مدرسه مروی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87_%D9 %85%D8%B1%D9%88%DB%8C&action=edit)، قصر قاجار باغ نگارستان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8% AA%D8%A7%D9%86&action=edit) و لاله‌زار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B 1) را می‌توان نام برد. همچنین طول باروی شهر به ۵/۷ کیلومتر افزایش یافت و با ۶ دروازه به بیرون از شهر پیوسته گردید.
در زمان محمدشاه قاجار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%82% D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1) گسترش و رونق تهران همچنان ادامه یافت و دو کوی تازه، یکی بنام عباس‌آباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C% D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) و دیگری محمدیه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87) به محلات تهران افزوده گشت و آب رودخانه کرج (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9% 86%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D8%AC&action=edit) بنام نهر کرج (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AC) به تهران انتقال یافت که آب روان میان بلوار کشاورز یادگار همان زمان است.
در آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D 9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%87) به جهت افزایش چشمگیر جمعیت دیگر فضایی برای ساخت و ساز درون حصار قدیمی باقی نمانده بود بنابراین ایجاد محلات در بیرون از حصار قدیمی انجام یافت که از آن جمله کاخهای شاهی، کوشک‌های (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%DA%A9) اعیانی، سفارتخانه‌ها و منازل خارجیان همگی در بیرون از حصار ساخته شد و به کوشش اصلاحگر بزرگ ایران، امیر کبیر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1) نهادهای چندی از جمله مدرسه دارالفنون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D 9%86)، بازار امیر، بازار کفاشها و سرای امیر پدید آمد که خود در گسترش مکانی شهر تهران بی تأثیر نبوده است.
جمعیت تهران در این دوره بیش از ۱۵۰ هزار نفر نگاشته شده است. در همین زمان نیاز به تعیین محدوده تازه شهر تهران احساس می‌‌شد و این کار نیازمند تهیه نقشه‌ای از تهران بود. از این رو در سال ۱۲۷۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B7%DB%B5_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) گروهی به سرپرستی اعتضادالسلطنه با همکاری موسیو کرشیش سرتیپ و آموزگار توپخانه و دستیاری چندین نفر از شاگردان دارالفنون نقشه‌ای از تهران تهیه کردند و این نخستین نقشه دارالخلافه تهران به مقیاس ۱:۱۰۰۰ بوده است و از آنجایی که امکانات و وسایل فنی در اختیار هیئت تهیه نقشه نبوده از اینرو فاصله‌ها با گام و زاویه‌ها با تقریب اندازه گیری می‌‌شده است، بر این پایه نقشه مزبور از جهت نشان دادن شکل و موقعیت شهر و محله‌های درون آن و دروازه‌ها در نوع خود نقشه موفقی بوده و چهره تهران قدیم را کاملاً در برابر دیدگان مجسم می‌‌سازد.
آمار شهر
پس از تهیه نخستین نقشه تهران، از نو در سال ۱۲۸۴ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B8%DB%B4_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) با همکاری مهندس بوهلر فرانسوی و تعدادی از مهندسان و معماران ایرانی نقشه دیگری از تهران طرح ریزی شد که در آن پیرامون شهر را به وسیله خندقها و باروهای نو به شکل هشت ضلعی و با ۱۲ دروازه محدود ساختند که ارتباط داخل و خارج شهر از طریق این دروازه‌ها صورت می‌‌پذیرفته است. دروازه‌های مزبور به ترتیب شمیران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)، دولت، یوسف آباد، دوشان‌تپه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%E2% 80%8C%D8%AA%D9%BE%D9%87&action=edit)، دولاب، خراسان، باغشاه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D8%B4%D8%A7%D9% 87&action=edit)، قزوین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86)، گمرک، حضرت عبدالعظیم، دروازه غار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9% 87_%D8%BA%D8%A7%D8%B1&action=edit) و خانی‌آباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C% D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) نامیده شدند. مقارن سال ۱۳۰۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B5_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) مهندس عبدالغفار نجم الملک معلم ریاضیات مدرسه دارالفنون با دستیاری عده‌ای از معلمان دیگر و بیست نفر شاگردان مدرسه مزبور از شهر جدید به مقیاس ۱:۲۰۰۰ نقشه برداری کردند و محیط شهر را به میزان ۱۹۲۰۰ متر اندازه گیری کرده و جمعیت تهران را در حدود ۲۵۰ هزار نفر سرشماری نمودند. هیئت نامبرده برای تهیه نقشه ۴ سال وقت صرف نمودند و بالاخره در سال ۱۳۰۹ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B9_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit)نقشه تهران جدید به چاپ رسید که در سنجش با نقشه‌های قبل از دقت بیشتری برخوردار بوده است.
امروزه بخش بزرگی از مردم تهران از مهاجران تشکیل شده است. اکثریت مهاجرین به تهران ایرانی هستند و درصد کمی از مهاجرین را مهاجرین از کشورهای دیگر همچون افغانستان - عراق - یوگوسلاوی - بوسنی و روسیه تشکیل می‌دهند.
تهران پهلوی
بیگمان دگرگونی‌های بنیادین در تهران از سال ۱۳۰۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) به بعد ایجاد شده است که به چهار دوره کاملاً جدا تقسیم می‌شود. سال ۱۳۰۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۲۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که در طی آن خندقها (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D9%86%D8%AF%D9%82&action=edit) و دروازه‌ها از بین رفت و شهر از چهار جهت رو به گسترش نهاد و اندکی شکل منظم و هندسی یافت همچنین ساختمانها و تأسیسات بانک ملی، وزارت امور خارجه، شهربانی کل کشور، ایستگاه راه‌آهن (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86)، دانشگاه تهران و ایستگاه فرستنده رادیو تهران باشگاه افسران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%81% D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86) و چند بیمارستان مربوط، به این دوره میباشد.
سالهای ۱۳۲۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۳۲ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B3%DB%B2_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که هم‌زمان با جنگ جهانی دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_ %D8%AF%D9%88%D9%85) بوده و به دلیل پیامدهای ناشی از جنگ جهانی و مسائل و مشکلات سیاسی برآمده از آن تغییرات چشمگیری در کشور پدید نیامد.
سال ۱۳۳۲ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B3%DB%B2_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۵۷ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که طی آن شهر تهران به سرعت توسعه یافت و ساختمانها و شهرکها و باغراه‌ها (بلوارها)ی تازه‌ای ساخته شد و جمعیت شهر بر پایه آمار سال ۱۳۵۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B5_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) به ۴.۳۵۰.۰۰۰ نفر بالغ گردید.
تهران پس از انقلاب
دوره چهارم سال ۱۳۵۷ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که هم‌زمان با انقلاب 1357 خورشیدی، تغییر رژیم سیاسی کشور و حاصل آن تغییر چشمگیر در همه ابعاد جامعه بوده است که به وضوح شاهد آنیم، گسترش تهران در طی این سالها مربوط به عوامل چندی از جمله جنگ تحمیلی و مسئله جنگ زدگان، تمرکز همه امکانات آموزشی و بهداشتی، درمانی و رفاهی در تهران موجبات گسترش بی رویه جمعیت در این شهر گردیده است و دقیقاً همین امر سبب ایجاد معضلات اجتماعی و اقتصادی بیشماری را برای شهروندان تهرانی در پی داشته است که از آن جمله به اختصار می‌توان آلودگی محیط زیست، راهبندان‌ها و مشکلات ترابری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C) شهری، پیشه‌های کاذب و بسیاری مسائل اقتصادی و زیستی را برشمرد.
تهران مرکز کلیه وزارتخانه‌ها و ادارات و مراکز علمی کشور میباشد و هم اکنون نمایندگیهای سیاسی بیش از ۹۰ کشور جهان در تهران و اطراف آن مانند موزه ایران باستان، کتابخانه ملی، مجموعه کاخهای پیشین، بوستان‌ها و فضای سبز و موارد دیدنی دیگر نام برد.
دیدنی‌ها
شمس العماره (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8 %B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87&action=edit)، برج طغرل (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D8%B7%D8%BA%D8 %B1%D9%84&action=edit)، کاخ گلستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AE_%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7% D9%86)، صاحب قرانیه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8_%D9%82%D8 %B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87&action=edit)، دروازه دولت (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9% 87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit)، بازار تهران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%87%D8%B1% D8%A7%D9%86)، بی‌بی شهربانو (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C_ %D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88&action=edit) و .... بخشی از دیدنی‌های تهران هستند که برای عموم بازدید از آنها آزاد است.
موزه‌های ایران باستان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87%D9%94_%D8 %A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8% AA%D8%A7%D9%86&action=edit)، ایران اسلامی، مردم شناسی، فرش، هنرهای معاصر، صنایع دستی، آبگینه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87%D9%94_%D8 %A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D 8%A7_%D9%88_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D 9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1 %D8%A7%D9%86&action=edit)،کتابخانه و موزه ملک و حیات وحش و بسیاری از موزه‌های دیگر تهران از جذابیت‌های آن به شمار می‌آیند. از تماشاگه‌های تاریخ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA% AF%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit)، پول (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA% AF%D9%87_%D9%BE%D9%88%D9%84&action=edit)، و زمان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D9%87_%D8%B2% D9%85%D8%A7%D9%86) نیز می‌توان به عنوان دیدنی‌های تهران یاد کرد.
همچنین از نظر مذهبی آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری امامزاده صالح (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8% A7%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AA%D8% AC%D8%B1%DB%8C%D8%B4&action=edit) در تجریش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%B4)، امامزاده داوود در شمال کن و همچنین آرامگاه آیت الله خمینی مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان و زائرین داخلی و خارجی قرار دارد.
موزه‌های تهران
تماشاگه تاريخ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA% AF%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE&action=edit)، تماشاگه زمان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D9%87_%D8%B2% D9%85%D8%A7%D9%86)، کاخ‌موزه‌های سعدآباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%85% D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B 3%D8%B9%D8%AF%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) ، کاخ‌موزه‌های گلستان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%85% D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A F%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit) کاخ‌موزه‌های نياوران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%85% D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%8 6%D9%8A%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه آب‌انبار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1&action=edit) ، موزه آبکار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %A8%DA%A9%D8%A7%D8%B1&action=edit) ، موزه آبگینه و سفالینه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %A8%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%88_%D8%B3%D9%81%D8 %A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87&action=edit) ، موزه آزادی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit) ، موزه استاد صبا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D8 %B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%B5%D8%A8%D8%A7&action=edit) ، موزه امام علی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D9 %85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C&action=edit) ، موزه انقلاب (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D9 %86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8&action=edit) ، موزه ایران باستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7% D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86) ، موزه بانک (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A8%D8 %A7%D9%86%DA%A9&action=edit) ، موزه بنیاد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A8%D9 %86%DB%8C%D8%A7%D8%AF&action=edit) ، موزه پست و تلگراف (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%BE%D8 %B3%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9 %81&action=edit) ، موزه تاريخ طبيعی (تجریش) (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D8 %A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%DB% 8C_%28%D8%AA%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%B4%29&action=edit) ، موزه تاریخ طبیعی (تهران) (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D8 %A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB% 8C_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%29&action=edit) ، موزه تاریخ طبیعی و حیات وحش ایران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D8 %A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB% 8C_%D9%88_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%AD%D8 %B4_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه تمبر (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D9 %85%D8%A8%D8%B1_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86% 29&action=edit) ، موزه تنوع زیستی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D9 %86%D9%88%D8%B9_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit) ، موزه جواهرات ملی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87% D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C) ، موزه حيات وحش سرخه‌حصار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AD%D9 %8A%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%AD%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8 %AE%D9%87%E2%80%8C%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit) ، موزه دارآباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D8 %A7%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) ، موزه دکتر حسابی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%DA %A9%D8%AA%D8%B1_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8%DB%8C&action=edit) ، موزه دوران اسلامی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D9 %88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9% 85%DB%8C&action=edit) ، موزه رضا عباسی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B1%D8 %B6%D8%A7_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit) ، موزه سکه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B3%DA %A9%D9%87&action=edit) ، موزه سینمای ایران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B3%DB %8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8% A7%D9%86&action=edit) ، موزه شهدا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B4%D9 %87%D8%AF%D8%A7&action=edit) ، موزه شهید رجایی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B4%D9 %87%DB%8C%D8%AF_%D8%B1%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit) ، موزه صبا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B5%D8 %A8%D8%A7&action=edit) ، موزه صنعت برق ايران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B5%D9 %86%D8%B9%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%82_%D8%A7%D9%8A%D8 %B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه صنعتی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B5%D9 %86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7% D9%86%29&action=edit) ، موزه عکسخانه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B9%DA %A9%D8%B3%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit) ، موزه فرش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%81%D8 %B1%D8%B4&action=edit) ، موزه مردم‌شناسی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%85%D8 %B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D B%8C&action=edit) ، موزه ملی ايران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%85%D9 %84%DB%8C_%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه نظامی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%86%D8 %B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7% D9%86%29&action=edit) ، موزه نقاشی پشت شيشه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%86%D9 %82%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D9%BE%D8%B4%D8%AA_%D8%B4%D9 %8A%D8%B4%D9%87&action=edit) ، موزه هنرهای تزئینی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B2%D8%A6%DB% 8C%D9%86%DB%8C&action=edit) ، موزه هنرهای زیبا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8% A7&action=edit) ، موزه هنرهای معاصر (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8% B5%D8%B1&action=edit) ، موزه هنرهای ملی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit) ، موزه و نمايشگاه نقشه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%88_%D 9%86%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9 %86%D9%82%D8%B4%D9%87&action=edit)
امکانات شهر
برپایه آمار رسمی حدود ۷۳۹ بوستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86) (پارک) فعال در تهران وجود دارد که بیش از ۱۲٫۵۳۴٫۲۸۳ مترمربع از سطح تهران را اشغال کرده‌اند. بیش از ۷۱ فرهنگسرا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%B1%D8%A7) و خانه فرهنگ و همچنین ۳۳ موزه در سطح شهر تهران به فعالیت مشغولند که همه روزه تعداد کثیری را بسوی خود جلب می‌کنند. در تهران اماکن متبرکه متعددی نیز وجود دارد. افزون بر مسجدها و تکیه‌های معروف و همچنین وجود ۳۶ امامزاده در تهران و پیرامون آن باعث شده تا تعداد دیگری از جمعیت چند میلیونی این شهر را به سوی خود بکشاند. شهر تهران دارای جمعیتی بالغ بر ۶٫۷۸۵٫۸۴۵ نفر در سال ۱۳۷۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B5_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) و حدود ۸۶۴ کیلومترمربع مساحت میباشد که از دیدگاه تأمین نیازمندیها و اداره بهتر شهر به ۲۲ منطقه شهرداری تقسیم شده‌است که هر کدام از شهرداریهای مناطق به مسائل و مشکلات ناحیه‌ای خود می‌پردازند. این شهر به واسطه داشتن شبکه مخابراتی گسترده دارای نواحی هفتگانه میباشد و همچنین فرودگاه بین المللی مهرآباد (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF) با خارج از کشور ارتباط دارد بطوریکه در چند سال اخیر افزایش خطوط به سایر نقاط جهان چشمگیر بوده (خطوط جدید تهران-استکهلم و کپنهاک و ...). در ضمن فرودگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87) تازه‌ساز بین المللی امام خمینی (۷ تیر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%B7_%D8%AA%DB%8C%D8%B1)) هم طبق برنامه‌های پیش بینی شده در سال جاری فاز اول آن افتتاح خواهد شد. وسعت این فرودگاه بالغ بر ۱۵ میلیون مترمربع میباشد که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده و با ظرفیتی بالغ بر ۵/۷ میلیون مسافر در سال در نظر گرفته شده‌است. پایانه‌های مسافربری شرق، غرب، آرژانتین و جنوب و همچنین شبکه خطوط راه آهن محورهای ارتباطی دیگری می‌باشند که از نظر حجم مسافر و حمل و نقل کالا به کلیه نقاط ایران درصد بالایی را به خود اختصاص داده و همچنین خطوط سراسری تهران- اروپا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7) نیز از مبدا تهران فعالیت گسترده‌ای دارد. قابل ذکر است که در سالهای اخیر با احداث گذرگاه‌ها و بزرگراه‌های (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8% A7%D9%87&action=edit) کمربندی تازه‌ساز (بویژه بزرگراه‌های نیایش، تهران- پارچین (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9% 86&action=edit) و ...) رشد چشمگیری داشته‌است. یکی دیگر از طرحهای اجرایی جهت سرعت بخشیدن به حمل و نقل درون شهری ایجاد خطوط ویژه اتوبوسرانی برقی است که در حال حاضر خط امام حسین- ترمینال شرق فعالیت دارد و خط دوم آن در آینده نزدیک مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت که میدان امام حسین را به میدان خراسان متصل خواهد کرد. طرح ترافیک طرح جامع دیگری میباشد که برای کاهش بار ترافیکی در محدوده مرکزی شهر تهران از ساعات ۳۰/۶ تا ۵ بعدازظهر در حال اجرا است که حدود ۳۳ کیلومتر مربع را پوشش میدهد و به نظر می‌رسد بهبود قابل ملاحظه‌ای در زمینه رفت و آمد شهروندان در محدوده مرکزی حاصل گردیده‌است. بهره برداری از قسمت‌هایی از خطوط ۱، ۳ و ۵ متروی تهران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AA%D9%87%D8%B1% D8%A7%D9%86) طی سالهای ۱۳۷۸ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B8_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۸۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) آغاز شده و قسمتی از وظیفه جابجایی مسافران درون شهری و برون شهری (تهران- کرج) را به عهده گرفته‌است.
رکوردهای شهر
تهران در سال ۲۰۰۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B5_%28%D9%85 %DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) در کتاب رکوردهای جهان به عنوان ارزان‌ترین کلان شهر جهان، معرفی شد.
منبع: جغرافياي ايران
رویهمرفته همه ساختار اداری ایران در تهران متمرکز شده‌است. سطح شهر تهران به ۲۲ منطقه شهرداری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%B4%D9%87%D8%B1% DB%8C_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86) بخش شده‌است. نماد (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF) شهر تهران برج آزادی (شهیاد پیشین) است و هم‌اکنون برج نمادین دیگری به نام برج میلاد (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%DB%8C%D8%A7% D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%28%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D9% 85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%29) در تهران دست ساخت است.
جغرافیای منطقه تهران
شهر تهران از نظر موقعیت جغرافیایی در ۵۱ درجه و ۰۸ دقیقه , تا ۵۱ درجه و ۳۷ دقیقه طول شرقی و ۳۵ درجه و ۳۴ دقیقه تا ۳۵ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته‌است و ارتفاع آن از ۱۷۰۰ متر در شمال به ۱۲۰۰ متر در مرکز و بالاخره ۱۱۰۰ متر در جنوب می‌رسد. تهران در پهنه‌ای بین دو وادی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit) کوه و کویر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1) و در دامنه‌های جنوبی البرز گسترده شده‌است. از سمت جنوب به کوههای ری و بی‌بی‌شهربانو (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D 9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88) و دشتهای هموار شهریار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1) و ورامین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86) و از شمال به واسطه کوهستان محصور گردیده‌است و کلاً می‌توان این شهر را به سه منطقه طبیعی تفکیک نمود:
-کوهستانهای شمالی تهران که بلندترین قله این کوهستان توچال (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%86%D8%A7%D9%84) با ۳۹۳۳ متر بر تمام فضای شهر مشرف است.
دومین منطقه، دامنه‌های البرز (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%B2) است که به تپه ماهورها و دره‌های اوین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%86)، درکه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%A9%D9%87)، نیاوران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86)، حصارک (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DA%A9&action=edit) و سوهانک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%A9) منتهی می‌شود و همواره خیل عظیم دوستداران طبیعت را بسوی خود فرامی‌خواند.
-منطقه سوم دشتی است. که قسمت اعظم شهر تهران بر آن گسترده شده‌است و دارای شیب ملایمی با جهت شمالی- جنوبی است.
از نظر آب و هوایی، تهران غیر از نواحی کوهستانی شمال که اندکی مرطوب و معتدل است کلاً گرم و خشک میباشد و حداکثر دمای ثبت شده آن ۷/۳۸ و حداقل آن ۴/۷- و متوسط سالانه حدود ۱۸ درجه سانتیگراد ثبت شده‌است (۱۳۷۶ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B6_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit)). فصل سرما در تهران معمولاً از آذرماه شروع می‌شود و بیشترین دمای سال را در اواسط تابستان (مرداد ماه) شامل میباشد. کوههای اطراف تهران مانع بسیار مؤثری در نفوذ توده هواهای مختلف هستند بدین لحاظ هوای تهران آرامش و سکون بیشتری از مناطق مجاور خود دارد به عبارت دیگر واقع شدن کوهستان از سمت شمال و دشتهای حاشیه کویر از سمت جنوب و جنوب شرقی سبب ایجاد یک جریان خفیف و آهسته هوا از دشت به کوه در طی روز و از کوه به دشت در طول شب می‌گردد.
میزان بارندگی در سطح شهر تهران عمدتاً کم بوده و به مقدار ۸/۲۴۵ میلیمتر در طی سال اندازه گیری و تعداد روزهای یخبندان آن نیز ۳۶ روز در سال ثبت شده‌است (۱۳۷۶ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B6_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit)).
شهر تهران به وسیله دو رودخانه اصلی کرج و جاجرود و به همراه تعدادی رودخانه‌های فصلی دیگر مشروب می‌گردد، در واقع حد طبیعی فضای جغرافیایی تهران به واسطه این دو رودخانه مشخص می‌گردد.
رودخانه کرج پرآب‌ترین رود دامنه‌های جنوبی البرز است که از بارانهای فصل سرد و ذوب برفهای مناطق کوهستانی تأمین می‌شود و در ۴۰ کیلومتری غرب تهران از کانون آبگیر خرسنگ کوه سرچشمه می‌گیرد و رودخانه جاجرود (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D9%88%D8% AF&action=edit) از کوههای کلون بسته که جزء بلندیهای خرسنگ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B1%D8%B3%D9%86%DA%AF&action=edit) کوه‌است سرچشمه گرفته و این دو رود مجموعاً قسمت عمده آب مصرفی شهر تهران را تأمین می‌نمایند. شهر تهران از نظر زمین لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB% 8C&action=edit)) بشمار می‌آید.
تهران همچنین دارای شمار زیادی قنات (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%86%D8%A7%D8%AA)، آبراه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87&action=edit)، بوستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)،عمارت (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA&action=edit)، موزه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87&action=edit)، سینما (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7)، دانشگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87) و فرهنگسرا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%B1%D8%A7) است. تهران به رغم داشتن منابع آبی فراوان به دلیل رشد جمعیت و کمی بارندگی در برخی دوره‌ها با مشکل کمبود آب روبرو بوده‌است.
آلودگی هوا و طرح زوج و فرد
ارائه یارانه (سوبسید) سوخت و تعرفه بالای گمرکی بر خودروهای وارداتی به ایران و در نتیجه افت کیفیت تولیدات خودرو از یک سو و محصور بودن در بین کوه‌ها از ۳ طرف از سوی دیگر موجب شده که تهران به شدت دچار مشکل آلودگی هوا باشد. آلودگی هوا به تنهایی در شهر تهران روزانه حدود ۳۰ نفر را مستقیماً به کام مرگ می‌فرستد[1] (http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/09/060909_mv-pollution-tehran.shtml). این موضوع به دفعات باعث شده تا مسئولان مجبور به تعطیلی مدارس یا تعطیل رسمی شهر شوند[2] (http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/12/051206_he-pollution.shtml). آلودگی هوا در تهران موجب کاهش میانگین ضریب هوشی کودکان، افزایش درصد سقط جنین، کاهش طول عمر، خستگی زودرس و عوارض دیگر می‌گردد.حدود دویست سال قبل ، زمانی که تصمیم اولیه شاه اسماعیل برای پایتخت شدن تهران را آغا محمد خان قاجار به مرحله اجرا درآورد، این منطقه قصبه سرسبز و خوش آب و هوایی بود که به خاطر چنارهای بسیار بلند و همیشه پربرگ و توتستان‌هایش از شهرت و آوازه زیادی برخوردار بود، اما تهران امروز چندان شباهتی به آن قصبه خوش آب و رنگ ندارد.
بنابر نظر برخی از کارشناسان محیط زیست ، نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران در سال ۱۳۷۴ به صدا درآمد ، در آن هنگام نزدیک به یکصد نفر از کارشناسان و مدرسان حوزه‌های مرتبط محیط زیست، جغرافیا و شهرسازی در پی نشستی در سالن اجتماعات پارک شهر، متنی موسوم به بیانیه «هوای تهران ۷۴» منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای پاییتخت به عنوان یک «بحران ملی» که راه مقابله با آن «عزم ملی» است، نام برده شد.
این بیانیه عمدتا بر آثار بهداشتی و بیماری‌زای آلودگی هوا تاکید داشت و نویسندگان آن کوشیدند بر این نکته پا فشاری کنند که یکی از علل اپیدمی بیماری‌هایی همچون افسردگی، اضطراب و انواع ناراحتی‌های تنفسی در تهران، آلودگی هوا است و این پدیده را می‌بایست از جمله عوامل قابل توجه مرگ و میر در تهران به شمار آورد.
البته، این بیانیه آنقدر بازتاب نیافت که بتوان تصور کرد که همه فعالیت‌های بعدی مقابله با آلودگی هوا در تهران را مورد تاثیر خود قرار میدهد، البته سه سال بعد از صدور بیانیه «هوای تهران ۷۴» توسط جایکا (کنسرسیومی از مشاوران بین‌المللی که با محوریت کارشناسان ژاپنی طرح جامع برای کاهش آلودگی هوای تهران را تدوین کردند) ، مرگ بین ۷ تا ۹ هزار نفردر تهران - یعنی تقریبا هر ساعت یک نفر- بر اثر آلودگی هوا اعلام شد.
بنابر گزارش سازمان‌های مسئول ، در بیش از دویست روز از ایام سال غلظت ذرات معلق آنچنان بالا است که گستره دید کامل را به کمتر از پانصد متر کاهش میدهد. به همین دلیل ساکنان محدوده دو سوم جنوبی شهر اغلب تصویر محو و کدری از توچال را می‌بینند. از یک سوم بالای شهر هم دو سوم جنوبی آن به زحمت دیده می‌شود، اغلب هم این بخش از شهر در هاله‌ای از «دود مه» خاکستری غرق است و میزان آلودگی در مواقعی از سال به حدی می‌رسد که سازمان‌های مسوول در کشور آن را در مرحله خطرناک و بحرانی اعلام کرده و خواستار ماندن کودکان ، سالخوردگان و بیماران قلبی و تنفسی در داخل منزل می‌شوند.
در شرایطی که آلودگی هوا در تهران در وضعیت ناسالم و یا هشدارآمیز قرار می‌گیرد میزان آلاینده‌ها بویژه گاز منو اکسید کربن و ذرات معلق موجود در هوا، افزایش می‌یابد و «مه دود» غلیظی آسمان شهر را می‌پوشاند.
به همین دلیل موقتاً در تهران، طرح محدودیت تردد خودرو‌ها در محدوده اداری - تجاری شهر به اجرا در آمده، به موجب این طرح ورود خودروهای شخصی به این محدوده در ساعات اداری به خودروهای دارای پلاک فرد در روزها فرد و خودروهای دارای پلاک زوج در روزهای زوج محدوده شده.
تاریخچه تهران
تهران در گذشته از روستاهای ری بوده و ری که در تقاطع محورهای قم، خراسان، مازندران، قزوین، گیلان و ساوه واقع شده به سبب مرکزیت مهم سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی از قدیم مورد نظر بوده و مدعیان همواره این مرکز راهبردی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF) را مورد تهاجم و حمله قرار می‌‌داده اند.
روستای تهران به واسطه برخورداری از مغاک‌ها (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%BA%D8%A7%DA%A9&action=edit) و حفره‌های زیر زمینی و مواضع طبیعی فراوان و دشواری نفوذ در آنها پناهگاه خوبی برای دولتمردان و دیگر اشخاصی بوده که احتمالاً مورد تعقیب مدعیان قرار داشته اند.
سوی دیگر، کاروان‌های بزرگی که از محورهای مورد بحث عبور می‌‌کردند شکارهای سودمندی بودند و اغلب مورد حمله چپاول مردم بومی واقع می‌‌شدند. روستای تهران در واقع کانون چپاولگران و نهانگاه کالاهای دزدیده‌شده بود و این وضع تا زمان شاه تهماسب صفوی که قزوین را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود ادامه داشت.
پیشرفت
به عبارتی دیگر تهران ترقی و حرکت سریع خود به سوی پیشرفت را از سال انتقال پایتخت به قزوین آغاز کرد و شاه تهماسب صفوی به دلیل آنکه سید حمزه، جد اعلای صفویه در شهر ری و در جوار مرقد حضرت عبدالعظیم مدفون بود گاه به زیارت می‌‌رفت. او با افزایش رفت و آمدهایش دستور داد پیرامون آن باروی محکمی برای وی بسازند. همچنین دستور داد بناهای جدید بسازند که درسال 971 ﻫ- ق با ایجاد 114 برج (به تعداد سوره‌های قرآن) در تهرن آغاز شد و وی دستور داد در زیر هر برج یکی از سوره‌های قرآن را دفن کنند.
حصاری که دور تهران کشیده شد شش هزار قدم طول داشت و برای ساختمان آن و برج هایش از دو نقطه خاکبرداری کردند که بعدها یکی از دو محل به "چاله‌میدان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit)" و دیگری به "چاله‌حصار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit)" معروف شد.
پس از انقراض صفویه، نادر شاه افشار در سال 1154 ﻫ- ق تهران را به رسم تیول به پسر خود رضا قلی داد و پس از افشاریه، کریم خان زند به علت درگیری و نزاع با آغا محمد خان قاجار و از آنجا که تهران در نزدیکی طبرستان (یعنی مقر اصلی آغا محمدخان) قرار داشت صلاح خود را در اقامت در تهران دید.
تهران دارلخلافه شد
بعد از مرگ کریمخان زند، آغا محمد خان قاجار در سال 1200 ﻫ- ق در اول فروردین بر تخت سلطنت نشت و تهران را به‌عنوان پایتخت برگزید و "دارالخلافه" نامید.
انتخاب تهران به عنوان پایتخت از سوی خان قاجار چند علت داشته که مهم‌ترین آنها نزدیکی به اراضی حاصل خیز ورامین و مجاورت آن با محل استقرار ایلات ساوجبلاغ بوده است، مضافا ایلات غرب ساکن در ورامین، یعنی هواخواهان وی در حوالی تهران اقامت داشتند و جز این، تهران با استرآباد و مازندران که در حقیقت ستاد اصلی نیروهایش بود فاصله چندانی نداشته است.
در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بر اثر موج حرکت ایران به سوی غرب، تهران بیش از پیش آباد گردید. از جمعیت تهران در دوره فتحعلی شاه اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی به طوری که در کتاب جام جم معتمدالدوله فرهاد میرزا آمده است جمعیت تهران در زمان ناصرالدین شاه، صد و پنجاه هزار نفر رسیده بود.
ناصر الدین شاه دو نفر را مامور کرد که محدوده و نقشه‌ای برای پایتخت در نظر بگیرند و با وسعت بیشتری به حفر خندق‌های جدیدی در اطراف تهران بپردازند.
دروازه‌ها و محلات تهران
ساختمان حصار و حفر خندق‌های جدید تهران قریب به ده سال طول کشید و شهر تهران چندین برابر توسعه یافت و مساحت آن به سه فرسخ و نیم رسید و از طریق 12 دروازه به محیط بیرون خود ارتباط یافت. این دروازه‌ها که هم اینک نیز، اگر چه ساختمان آنها از بین رفته، اما اسمشان باقی است. عبارت‌اند از:
1-دروازه‌های دولت، یوسف آباد و شمیران (در شمال شهر)
2-دروازه‌های خراسان، دولاب و دوشان تپه (در شرق شهر)
3-دروازه‌های باغشاه، قزوین و گمرک (در غرب شهر)
4-دروازه‌های غار، رباط کریم و حضرت عبدالعظیم (در جنوب شهر)
در واقع حدود جغرافیایی تهران به شرح ذیل بود:
شمال: طول خیابان انقلاب فعلی، از حدود پیچ شمیران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%DA%86_%D8%B4%D9%85%DB %8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) تا کمی بعد از چهار راه کالج که به شکل مایل به طرف غرب و خیابان سی متری (کارگر کنونی) امتداد داشت. غرب: از حدود چهار راه جمهوری کنونی تا حوالی میدان گمرک جنوب: خیابان شوش، از حدود میدان راه آهن تا حوالی میدان گمرک. شرق: خیابان شهباز(17 شهریور فعلی) تا بعد از میدان شهدای کنونی.
و محلاتی که در داخل این محدوده قرار داشتند و هنوز بسیاری از آنها با همان اسم و رسم قدیم وجود دارند. محله دولت که به دلیل نزدیکی با کاخهای سلطنتی به این نام خوانده می‌‌شد، خیابان‌های لاله زار، شاه آباد، اسلامبول، علاء الدوله (فردوسی) خیابان لختی (سعدی) خیابان واگن خانه (خیابان اکباتان) عین الدوله، دوشان‌تپه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%E2% 80%8C%D8%AA%D9%BE%D9%87&action=edit) (ژاله)، نظامیه (بهارستان) و دروازه شمیران را شامل بود.
محله عودلاجان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8% AC%D8%A7%D9%86&action=edit) (بر گرفته از واژه عربی عودلاجان به معنی بازار عطر فروشان است) تشکیل می‌‌شد از خیابان جلیل آباد (خیام) کاخ گلستان تا ناصریه (ناصر خسرو) و حدود مسجد شاه و شمال بوذرجمهری شرقی و پامنار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%A7%D8% B1&action=edit) و جنوب خیابان چراغ برق (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9% 86_%DA%86%D8%B1%D8%A7%D8%BA_%D8%A8%D8%B1%D9%82&action=edit) (امیر کبیر) و میدان توپخانه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8 %AA%D9%88%D9%BE%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit)، که محله کلیمیان و و زرتشتیان مقیم تهران بوده است.
محله سنگلج (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%AC) که بخش اعظم و عمده آن را امروزه پارک شهر تشکیل میدهد، در گذشته یکی از مراکز مهم سیاسی بود و با اینکه در حال حاضر تقریباً از بین رفته ولی هنوز اشتهار تاریخی خود را از دست نداده.
چاله حصار یکی دیگر از محلات جنوب تهران بود که چون آن را خاکبرداری و خاکش را به مصرف حصار کشی تهران رسانده بودند، مقدار زیادی چاله گود مانند داشت، بعدها برای تخلیه زباله‌های شهر از آنجا استفاده می‌‌کردند.
چاله میدان نیز که قبلا در دوره صفویه خاک آن را به مصرف حصار کشی تهران رسانده بودند، وضعی تقریباً مشابه چاله حصار داشت و محل تخیله زباله تهران به حساب می‌‌آمد، این محله محدود به جنوب بازار چهل تن و امامزاده سید اسماعیل و میدان مال فروش‌ها، میدان امین السلطان، گمرک، خانی آباد، دروازه غار و پاقاپوق (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%82%D8%A7%D9%BE%D9% 88%D9%82&action=edit) (اعدام) بود.
تهران کهن
تهران در شمال شهر ری واقع است و دارای باغهای فراوان و میوه‌های متنوع ودرختان زیبا میباشد و همچنین آب و هوای خوش دارد. پس از آنکه شهر ری دو بار مورد حمله مغولان قرار گرفت اهالی آن رو به بلاد دیگر منجمله تهران نهادند. کهن‌ترین سند فارسی موجود درباره نام تهران نشان دهنده این مطلب است که تهران پیش از سده سوم هجری قمری وجود داشته است و همچنین در نوشته‌های تاریخنگارانی چون ابن اسفندیار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9 %81%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%B1&action=edit)، عمادالدین زکریای قزوینی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9% 84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A 7%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit) و حمدالله مستوفی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9% 84%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%81%DB%8C&action=edit) و برخی دیگر همگی معترفند که تهران دارای محلاتی بوده که در زیرزمین ساخته شده بود و اهالی آن در زیرزمین بیتوته (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%AA%D9% 87&action=edit) می‌‌کردند.
تهران صفوی
اهمیت و آبادانی و رونق تهران از زمان دودمان صفوی آغاز گردید. چون نیای بزرگ صفویان بنام سید حمزه در شهر ری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%B1%DB%8C) مدفون بوده و هم به جهت وجود باغهای وسیع و آب گوارا و چنارهای بلند و زیبا، شاهان صفوی هر چند یک بار بدانجا روی می‌‌آوردند و بدین ترتیب تهران مورد توجه پادشاهان صفوی بویژه شاه تهماسب یکم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AA%D9%87%D9 %85%D8%A7%D8%B3%D8%A8_%DB%8C%DA%A9%D9%85&action=edit) واقع گردید و وی دستور ساختمان بارویی به دور شهر را داد که دارای چهار دروازه و ۱۱۴ برج به تعداد سوره‌های قرآن بود و برای بنای حصار شهر از دو منطقه داخل شهر خاکبرداری انجام شد که بعدها این دو منطقه به چاله حصار و چاله میدان معروف شدند. حدود تقریبی نخستین حصار شهر تهران از جنوب به خیابان مولوی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9% 86_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C&action=edit) و حاج ابوالفتح، از سوی شرق به خیابان ری، از غرب به خیابان شاهپور (وحدت اسلامی) و از شمال به امیرکبیر و سپه (امام خمینی) محدود می‌‌شد و محوطه ارگ تهران در میانه شمالی شهر قرار داشت و خندقی نیز به دور حصار کشیده شده بود و محله‌های عمده درون حصار شامل بازار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%87%D8%B1% D8%A7%D9%86)، عودلاجان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D9%88%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8% AC%D8%A7%D9%86&action=edit)، سنگلج (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%AC)، ارگ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%DA%AF_%28%D8%AA%D9%87 %D8%B1%D8%A7%D9%86%29&action=edit)، چاله‌میدان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit) و چاله‌حصار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C% D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit) می‌‌شده است. محدوده درون حصار حدود ۴ کیلومتر مربع بوده و درازی باروی دور آن در کتابهای معتبر حدود ۶ هزار گام نگاشته شده است و فضای بیرون از حصار شامل باغها و کشتزارهای پهناوری بوده که امروزه همگی به محدوده‌های شهری تهران مبدل گردیده اند. پس از استقرار خاندان صفوی در قزوین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86) و سپس در اصفهان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86)، تهران از رشد و گسترش بازمانده و بی توجهی شاه عباس اول (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7 %D9%88%D9%84) به تهران نیز خود به این مسئله افزود زیرا که وی در سال ۹۹۸ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B9%DB%B9%DB%B8_%28%D9%87%D8%AC %D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) که رهسپار جنگ با عبدالمومن خان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9% 85%D9%88%D9%85%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86&action=edit) ازبک شد در تهران به سختی بیمار گردید و ناگزیر از سرکوبی به موقع ازبکان بازماند و در نتیجه ازبکها مشهد را گرفتند بدان جهت خاطره تلخی از تهران به دل گرفت و نسبت به پیشرفت و رشد آن بی توجه ماند.
در روزگار واپسین پادشاهان صفوی برخی اوقات تهران مقر موقتی دربار گردید و حتی شاه سلیمان در آنجا کاخی بنا نهاد و در زمان سلطان حسین صفوی که هم‌زمان با حمله افاغنه در تهران بسر می‌‌برده برابر یورش افغانها به سختی ایستادگی نموده و تلفات سنگینی را به نیروهای اشرف افغان وارد ساخت اما سرانجام تهران سقوط نمود و افغانها نیز به جهت گرفتن انتقام شهر را ویران کردند و بعدها پس از راندن افغانها، شاه تهماسب دوم به تهران بازگشت و در زمان نادرشاه افشار تهران ازنو نام و نشانی یافت و وی فرمان داد که انجمنی از همه دین شناسان شیعه و سنی در آنجا تشکیل شود و آنان اختلافات دیرینه خویش را کنار گذارند و موجبات یکپارچگی اسلام را فراهم آورند.
تهران قاجاری
بعدها با سرنگونی افشاریان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86) تهران در گستره نفوذ قاجارها (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1) که رقیب کریمخان زند بودند درآمد و در طی جنگ و کشاکش میان خان قاجار و کریمخان لشکر قاجار تارومار شد و کریمخان با لشکر خویش وارد تهران گردید و ظاهراً قصدش این بود که تهران را پایتخت خویش کند بدان سبب که ساختمان دیوانی را در آنجا بنا نهاد و به فرمان او برج و باروی شهر تعمیر گردید و ارگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%AF) سلطنتی نیز بازسازی شد.
پس از مرگ کریمخان زند آقا محمدخان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE% D8%A7%D9%86) پس از نبرد سختی که با لطفعلی خان زند داشت بر کشور چیره گردید و تهران را در آغاز سده سیزدهم و به سال ۱۰۲۴ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B0%DB%B4_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) پایتخت خویش قرار داد و از آن پس تهران دارالخلافه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D8%A7%D 9%81%D9%87) (به معنی پایتخت) نامیده شد.
در طول روزگار قاجاری تهران گسترش زیادی یافت و ساخت و سازهای فراوانی در آن انجام گرفت و در دوره سلطنت فتحعلی شاه محلات تازه و ساختمانهای چندی در تهران ایجاد گردید که از آن جمله مسجد امام خمینی (شاه)، مسجد سید عزیزالله، مدرسه مروی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87_%D9 %85%D8%B1%D9%88%DB%8C&action=edit)، قصر قاجار باغ نگارستان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8% AA%D8%A7%D9%86&action=edit) و لاله‌زار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B 1) را می‌توان نام برد. همچنین طول باروی شهر به ۵/۷ کیلومتر افزایش یافت و با ۶ دروازه به بیرون از شهر پیوسته گردید.
در زمان محمدشاه قاجار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%82% D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1) گسترش و رونق تهران همچنان ادامه یافت و دو کوی تازه، یکی بنام عباس‌آباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C% D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) و دیگری محمدیه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%87) به محلات تهران افزوده گشت و آب رودخانه کرج (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9% 86%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D8%AC&action=edit) بنام نهر کرج (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AC) به تهران انتقال یافت که آب روان میان بلوار کشاورز یادگار همان زمان است.
در آغاز پادشاهی ناصرالدین شاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D 9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%87) به جهت افزایش چشمگیر جمعیت دیگر فضایی برای ساخت و ساز درون حصار قدیمی باقی نمانده بود بنابراین ایجاد محلات در بیرون از حصار قدیمی انجام یافت که از آن جمله کاخهای شاهی، کوشک‌های (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%DA%A9) اعیانی، سفارتخانه‌ها و منازل خارجیان همگی در بیرون از حصار ساخته شد و به کوشش اصلاحگر بزرگ ایران، امیر کبیر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1) نهادهای چندی از جمله مدرسه دارالفنون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D 9%86)، بازار امیر، بازار کفاشها و سرای امیر پدید آمد که خود در گسترش مکانی شهر تهران بی تأثیر نبوده است.
جمعیت تهران در این دوره بیش از ۱۵۰ هزار نفر نگاشته شده است. در همین زمان نیاز به تعیین محدوده تازه شهر تهران احساس می‌‌شد و این کار نیازمند تهیه نقشه‌ای از تهران بود. از این رو در سال ۱۲۷۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B7%DB%B5_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) گروهی به سرپرستی اعتضادالسلطنه با همکاری موسیو کرشیش سرتیپ و آموزگار توپخانه و دستیاری چندین نفر از شاگردان دارالفنون نقشه‌ای از تهران تهیه کردند و این نخستین نقشه دارالخلافه تهران به مقیاس ۱:۱۰۰۰ بوده است و از آنجایی که امکانات و وسایل فنی در اختیار هیئت تهیه نقشه نبوده از اینرو فاصله‌ها با گام و زاویه‌ها با تقریب اندازه گیری می‌‌شده است، بر این پایه نقشه مزبور از جهت نشان دادن شکل و موقعیت شهر و محله‌های درون آن و دروازه‌ها در نوع خود نقشه موفقی بوده و چهره تهران قدیم را کاملاً در برابر دیدگان مجسم می‌‌سازد.
آمار شهر
پس از تهیه نخستین نقشه تهران، از نو در سال ۱۲۸۴ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B8%DB%B4_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) با همکاری مهندس بوهلر فرانسوی و تعدادی از مهندسان و معماران ایرانی نقشه دیگری از تهران طرح ریزی شد که در آن پیرامون شهر را به وسیله خندقها و باروهای نو به شکل هشت ضلعی و با ۱۲ دروازه محدود ساختند که ارتباط داخل و خارج شهر از طریق این دروازه‌ها صورت می‌‌پذیرفته است. دروازه‌های مزبور به ترتیب شمیران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)، دولت، یوسف آباد، دوشان‌تپه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%E2% 80%8C%D8%AA%D9%BE%D9%87&action=edit)، دولاب، خراسان، باغشاه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D8%B4%D8%A7%D9% 87&action=edit)، قزوین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86)، گمرک، حضرت عبدالعظیم، دروازه غار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9% 87_%D8%BA%D8%A7%D8%B1&action=edit) و خانی‌آباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C% D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) نامیده شدند. مقارن سال ۱۳۰۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B5_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit) مهندس عبدالغفار نجم الملک معلم ریاضیات مدرسه دارالفنون با دستیاری عده‌ای از معلمان دیگر و بیست نفر شاگردان مدرسه مزبور از شهر جدید به مقیاس ۱:۲۰۰۰ نقشه برداری کردند و محیط شهر را به میزان ۱۹۲۰۰ متر اندازه گیری کرده و جمعیت تهران را در حدود ۲۵۰ هزار نفر سرشماری نمودند. هیئت نامبرده برای تهیه نقشه ۴ سال وقت صرف نمودند و بالاخره در سال ۱۳۰۹ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B9_%28%D9%87 %D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C%29&action=edit)نقشه تهران جدید به چاپ رسید که در سنجش با نقشه‌های قبل از دقت بیشتری برخوردار بوده است.
امروزه بخش بزرگی از مردم تهران از مهاجران تشکیل شده است. اکثریت مهاجرین به تهران ایرانی هستند و درصد کمی از مهاجرین را مهاجرین از کشورهای دیگر همچون افغانستان - عراق - یوگوسلاوی - بوسنی و روسیه تشکیل می‌دهند.
تهران پهلوی
بیگمان دگرگونی‌های بنیادین در تهران از سال ۱۳۰۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) به بعد ایجاد شده است که به چهار دوره کاملاً جدا تقسیم می‌شود. سال ۱۳۰۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B0%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۲۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که در طی آن خندقها (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AE%D9%86%D8%AF%D9%82&action=edit) و دروازه‌ها از بین رفت و شهر از چهار جهت رو به گسترش نهاد و اندکی شکل منظم و هندسی یافت همچنین ساختمانها و تأسیسات بانک ملی، وزارت امور خارجه، شهربانی کل کشور، ایستگاه راه‌آهن (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86)، دانشگاه تهران و ایستگاه فرستنده رادیو تهران باشگاه افسران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%81% D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86) و چند بیمارستان مربوط، به این دوره میباشد.
سالهای ۱۳۲۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B2%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۳۲ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B3%DB%B2_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که هم‌زمان با جنگ جهانی دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_ %D8%AF%D9%88%D9%85) بوده و به دلیل پیامدهای ناشی از جنگ جهانی و مسائل و مشکلات سیاسی برآمده از آن تغییرات چشمگیری در کشور پدید نیامد.
سال ۱۳۳۲ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B3%DB%B2_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۵۷ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که طی آن شهر تهران به سرعت توسعه یافت و ساختمانها و شهرکها و باغراه‌ها (بلوارها)ی تازه‌ای ساخته شد و جمعیت شهر بر پایه آمار سال ۱۳۵۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B5_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) به ۴.۳۵۰.۰۰۰ نفر بالغ گردید.
تهران پس از انقلاب
دوره چهارم سال ۱۳۵۷ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) که هم‌زمان با انقلاب 1357 خورشیدی، تغییر رژیم سیاسی کشور و حاصل آن تغییر چشمگیر در همه ابعاد جامعه بوده است که به وضوح شاهد آنیم، گسترش تهران در طی این سالها مربوط به عوامل چندی از جمله جنگ تحمیلی و مسئله جنگ زدگان، تمرکز همه امکانات آموزشی و بهداشتی، درمانی و رفاهی در تهران موجبات گسترش بی رویه جمعیت در این شهر گردیده است و دقیقاً همین امر سبب ایجاد معضلات اجتماعی و اقتصادی بیشماری را برای شهروندان تهرانی در پی داشته است که از آن جمله به اختصار می‌توان آلودگی محیط زیست، راهبندان‌ها و مشکلات ترابری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C) شهری، پیشه‌های کاذب و بسیاری مسائل اقتصادی و زیستی را برشمرد.
تهران مرکز کلیه وزارتخانه‌ها و ادارات و مراکز علمی کشور میباشد و هم اکنون نمایندگیهای سیاسی بیش از ۹۰ کشور جهان در تهران و اطراف آن مانند موزه ایران باستان، کتابخانه ملی، مجموعه کاخهای پیشین، بوستان‌ها و فضای سبز و موارد دیدنی دیگر نام برد.
دیدنی‌ها
شمس العماره (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8 %B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87&action=edit)، برج طغرل (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D8%B7%D8%BA%D8 %B1%D9%84&action=edit)، کاخ گلستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AE_%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7% D9%86)، صاحب قرانیه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8_%D9%82%D8 %B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87&action=edit)، دروازه دولت (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9% 87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit)، بازار تهران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%87%D8%B1% D8%A7%D9%86)، بی‌بی شهربانو (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C_ %D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88&action=edit) و .... بخشی از دیدنی‌های تهران هستند که برای عموم بازدید از آنها آزاد است.
موزه‌های ایران باستان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87%D9%94_%D8 %A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8% AA%D8%A7%D9%86&action=edit)، ایران اسلامی، مردم شناسی، فرش، هنرهای معاصر، صنایع دستی، آبگینه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87%D9%94_%D8 %A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D 8%A7_%D9%88_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D 9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1 %D8%A7%D9%86&action=edit)،کتابخانه و موزه ملک و حیات وحش و بسیاری از موزه‌های دیگر تهران از جذابیت‌های آن به شمار می‌آیند. از تماشاگه‌های تاریخ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA% AF%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit)، پول (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA% AF%D9%87_%D9%BE%D9%88%D9%84&action=edit)، و زمان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D9%87_%D8%B2% D9%85%D8%A7%D9%86) نیز می‌توان به عنوان دیدنی‌های تهران یاد کرد.
همچنین از نظر مذهبی آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری امامزاده صالح (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8% A7%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%AA%D8% AC%D8%B1%DB%8C%D8%B4&action=edit) در تجریش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%B4)، امامزاده داوود در شمال کن و همچنین آرامگاه آیت الله خمینی مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان و زائرین داخلی و خارجی قرار دارد.
موزه‌های تهران
تماشاگه تاريخ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA% AF%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE&action=edit)، تماشاگه زمان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D9%87_%D8%B2% D9%85%D8%A7%D9%86)، کاخ‌موزه‌های سعدآباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%85% D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B 3%D8%B9%D8%AF%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) ، کاخ‌موزه‌های گلستان (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%85% D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A F%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit) کاخ‌موزه‌های نياوران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%85% D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%8 6%D9%8A%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه آب‌انبار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1&action=edit) ، موزه آبکار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %A8%DA%A9%D8%A7%D8%B1&action=edit) ، موزه آبگینه و سفالینه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %A8%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%88_%D8%B3%D9%81%D8 %A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%87&action=edit) ، موزه آزادی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A2%D8 %B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit) ، موزه استاد صبا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D8 %B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%B5%D8%A8%D8%A7&action=edit) ، موزه امام علی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D9 %85%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D9%84%DB%8C&action=edit) ، موزه انقلاب (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%D9 %86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8&action=edit) ، موزه ایران باستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7% D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86) ، موزه بانک (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A8%D8 %A7%D9%86%DA%A9&action=edit) ، موزه بنیاد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%A8%D9 %86%DB%8C%D8%A7%D8%AF&action=edit) ، موزه پست و تلگراف (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%BE%D8 %B3%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9 %81&action=edit) ، موزه تاريخ طبيعی (تجریش) (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D8 %A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%B9%DB% 8C_%28%D8%AA%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%B4%29&action=edit) ، موزه تاریخ طبیعی (تهران) (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D8 %A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB% 8C_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%29&action=edit) ، موزه تاریخ طبیعی و حیات وحش ایران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D8 %A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB% 8C_%D9%88_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%AD%D8 %B4_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه تمبر (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D9 %85%D8%A8%D8%B1_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86% 29&action=edit) ، موزه تنوع زیستی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AA%D9 %86%D9%88%D8%B9_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit) ، موزه جواهرات ملی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%87% D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C) ، موزه حيات وحش سرخه‌حصار (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AD%D9 %8A%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%AD%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8 %AE%D9%87%E2%80%8C%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1&action=edit) ، موزه دارآباد (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D8 %A7%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit) ، موزه دکتر حسابی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%DA %A9%D8%AA%D8%B1_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8%DB%8C&action=edit) ، موزه دوران اسلامی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D9 %88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9% 85%DB%8C&action=edit) ، موزه رضا عباسی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B1%D8 %B6%D8%A7_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit) ، موزه سکه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B3%DA %A9%D9%87&action=edit) ، موزه سینمای ایران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B3%DB %8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8% A7%D9%86&action=edit) ، موزه شهدا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B4%D9 %87%D8%AF%D8%A7&action=edit) ، موزه شهید رجایی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B4%D9 %87%DB%8C%D8%AF_%D8%B1%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit) ، موزه صبا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B5%D8 %A8%D8%A7&action=edit) ، موزه صنعت برق ايران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B5%D9 %86%D8%B9%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%82_%D8%A7%D9%8A%D8 %B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه صنعتی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B5%D9 %86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7% D9%86%29&action=edit) ، موزه عکسخانه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B9%DA %A9%D8%B3%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit) ، موزه فرش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%81%D8 %B1%D8%B4&action=edit) ، موزه مردم‌شناسی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%85%D8 %B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D B%8C&action=edit) ، موزه ملی ايران (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%85%D9 %84%DB%8C_%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit) ، موزه نظامی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%86%D8 %B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%28%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7% D9%86%29&action=edit) ، موزه نقاشی پشت شيشه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%86%D9 %82%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D9%BE%D8%B4%D8%AA_%D8%B4%D9 %8A%D8%B4%D9%87&action=edit) ، موزه هنرهای تزئینی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B2%D8%A6%DB% 8C%D9%86%DB%8C&action=edit) ، موزه هنرهای زیبا (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8% A7&action=edit) ، موزه هنرهای معاصر (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8% B5%D8%B1&action=edit) ، موزه هنرهای ملی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%87%D9 %86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit) ، موزه و نمايشگاه نقشه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87_%D9%88_%D 9%86%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9 %86%D9%82%D8%B4%D9%87&action=edit)
امکانات شهر
برپایه آمار رسمی حدود ۷۳۹ بوستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86) (پارک) فعال در تهران وجود دارد که بیش از ۱۲٫۵۳۴٫۲۸۳ مترمربع از سطح تهران را اشغال کرده‌اند. بیش از ۷۱ فرهنگسرا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%B1%D8%A7) و خانه فرهنگ و همچنین ۳۳ موزه در سطح شهر تهران به فعالیت مشغولند که همه روزه تعداد کثیری را بسوی خود جلب می‌کنند. در تهران اماکن متبرکه متعددی نیز وجود دارد. افزون بر مسجدها و تکیه‌های معروف و همچنین وجود ۳۶ امامزاده در تهران و پیرامون آن باعث شده تا تعداد دیگری از جمعیت چند میلیونی این شهر را به سوی خود بکشاند. شهر تهران دارای جمعیتی بالغ بر ۶٫۷۸۵٫۸۴۵ نفر در سال ۱۳۷۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B5_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) و حدود ۸۶۴ کیلومترمربع مساحت میباشد که از دیدگاه تأمین نیازمندیها و اداره بهتر شهر به ۲۲ منطقه شهرداری تقسیم شده‌است که هر کدام از شهرداریهای مناطق به مسائل و مشکلات ناحیه‌ای خود می‌پردازند. این شهر به واسطه داشتن شبکه مخابراتی گسترده دارای نواحی هفتگانه میباشد و همچنین فرودگاه بین المللی مهرآباد (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF) با خارج از کشور ارتباط دارد بطوریکه در چند سال اخیر افزایش خطوط به سایر نقاط جهان چشمگیر بوده (خطوط جدید تهران-استکهلم و کپنهاک و ...). در ضمن فرودگاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87) تازه‌ساز بین المللی امام خمینی (۷ تیر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%B7_%D8%AA%DB%8C%D8%B1)) هم طبق برنامه‌های پیش بینی شده در سال جاری فاز اول آن افتتاح خواهد شد. وسعت این فرودگاه بالغ بر ۱۵ میلیون مترمربع میباشد که در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده و با ظرفیتی بالغ بر ۵/۷ میلیون مسافر در سال در نظر گرفته شده‌است. پایانه‌های مسافربری شرق، غرب، آرژانتین و جنوب و همچنین شبکه خطوط راه آهن محورهای ارتباطی دیگری می‌باشند که از نظر حجم مسافر و حمل و نقل کالا به کلیه نقاط ایران درصد بالایی را به خود اختصاص داده و همچنین خطوط سراسری تهران- اروپا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7) نیز از مبدا تهران فعالیت گسترده‌ای دارد. قابل ذکر است که در سالهای اخیر با احداث گذرگاه‌ها و بزرگراه‌های (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8% A7%D9%87&action=edit) کمربندی تازه‌ساز (بویژه بزرگراه‌های نیایش، تهران- پارچین (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9% 86&action=edit) و ...) رشد چشمگیری داشته‌است. یکی دیگر از طرحهای اجرایی جهت سرعت بخشیدن به حمل و نقل درون شهری ایجاد خطوط ویژه اتوبوسرانی برقی است که در حال حاضر خط امام حسین- ترمینال شرق فعالیت دارد و خط دوم آن در آینده نزدیک مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت که میدان امام حسین را به میدان خراسان متصل خواهد کرد. طرح ترافیک طرح جامع دیگری میباشد که برای کاهش بار ترافیکی در محدوده مرکزی شهر تهران از ساعات ۳۰/۶ تا ۵ بعدازظهر در حال اجرا است که حدود ۳۳ کیلومتر مربع را پوشش میدهد و به نظر می‌رسد بهبود قابل ملاحظه‌ای در زمینه رفت و آمد شهروندان در محدوده مرکزی حاصل گردیده‌است. بهره برداری از قسمت‌هایی از خطوط ۱، ۳ و ۵ متروی تهران (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AA%D9%87%D8%B1% D8%A7%D9%86) طی سالهای ۱۳۷۸ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B8_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) تا ۱۳۸۰ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B0_%28%D8%AE %D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) آغاز شده و قسمتی از وظیفه جابجایی مسافران درون شهری و برون شهری (تهران- کرج) را به عهده گرفته‌است.
رکوردهای شهر
تهران در سال ۲۰۰۵ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B5_%28%D9%85 %DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%29&action=edit) در کتاب رکوردهای جهان به عنوان ارزان‌ترین کلان شهر جهان، معرفی شد.
منبع: جغرافياي ايران