مقاله بررسی کتاب در خلوت مصدق [بایگانی] - سایت علمی نخبگان جوان

توجه ! این یک نسخه آرشیو شده میباشد و در این حالت شما عکسی را مشاهده نمیکنید برای مشاهده کامل متن و عکسها بر روی لینک مقابل کلیک کنید : مقاله بررسی کتاب در خلوت مصدق

Admin

4th June 2010, 05:06 PM

شناسنامه كتاب
* كتاب : در خلوت مصدق
* نويسنده : شيرين سميعي
* ناشر : نشر ثالث
* نوبت چاپ : 1386
* شمارگان : 2200

درباره ناشر
نشر « ثالث » به مديريت « محمدعلي جعفريه » در سال 1376 در تهران تاسيس و در زمينه‌هاي « ادبيات » ، « هنر » و « علم معاني » به چاپ كتاب مي‌پردازد .

اين ناشر در سال 1385 تعداد 60 عنوان كتاب چاپ كرده‌است كه در حدود 46 عنوان آن چاپ اول بوده‌است . همچنين كمتر از 50 درصد از آثار نشر ثالث در حوزه ادبيات است كه حدود 26 عنوان آن اختصاص به ترجمه آثار خارجي دارد .

« محمدعلي جعفريه » مدير نشر ثالث ، يكي از اعضاي اصلي اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران است و در كنار ديگر اعضا نظير « رضا يكرنگيان » (مدير نشر خجسته) ، « عليرضا رمضاني » (مدير نشر مركز) ، « جعفر همايي » (مدير نشر ني) تركيب هيات مديره اين اتحاديه را تشكيل مي‌دهند . اين اتحاديه در اوايل سال 86 و در پي اعلام برگزاري نمايشگاه بين‌المللي كتاب در مصلي تهران ، اقدام به تحريم و جوسازي عليه آن كردند .

نشر ثالث در دسته بندي ناشران در طيف غيرارزشي قرار مي‌گيرد ، نشانه‌ها از اين امر حكايت مي‌كند كه فعاليت و همكاري نشر ثالث با برخي عناصر مشكوك نظير « علي دهباشي » و برگزاري برخي برنامه‌ها با همكاري نشريه « بخارا » ، نيز برگزاري نشست‌هاي مشترك با سفارت آلمان با عنوان نشست‌هاي ديوان شرقي ـ غربي « گوته » اين ظن را تقويت مي‌كند .

نشر ثالث بيشترين چاپ كتاب خود را در حوزه ادبيات ايراني و غيرايراني اختصاص داده‌است و در همين راستا تحت عنوان « چهره‌هاي شعر معاصر ايران » آثاري را درخصوص افرادي چون « فريدون مشيري » ، « اخوان ثالث » ، « علي باباچاهي » ، « فروغ فرخزاد » ، « منوچهر آتشي » ، « سيمين بهبهاني » و ... به چاپ رسانده ‌است .

در زمينه رمان و شعر ايراني ، نشر ثالث اقدام به چاپ آثاري از « علي عبداللهي » ، « پگاه احمدي » ، «‌ سيامك گلشيري » ، « محمود مشرف آزاد تهراني » ، « محمدرضا گودرزي » ، « علي قيصري » و « حافظ موسوي » نموده كه برخي از اين افراد در كانون نويسندگان عضويت دارند .

در حوزه شعر خارجي نيز دو اثر از آثار « پينك فلويد » كه در زمينه « متال » و « متاليكا » است و نيز ترانه « اريك كليتون » به چشم مي‌خورد . اين آثار در راستاي ترويج اباحه‌گري و تبليغ فرهنگ غربي موثر ارزيابي مي‌شوند .

نشر ثالث در حوزه تاريخ و خاطرات چند كتاب دارد كه قابل تامل به نظر مي‌رسد . كتاب‌هايي نظير « از سوادكوه تا ژوهانسبورگ » (زندگي رضا‌شاه پهلوي) اثر « خسرو معتضد » و « نجفقلي پسيان » ، (ناگفته‌هاي عصر پهلوي اثر نجفقلي پسيان) درراستاي تطهير رژيم پهلوي ، « در قلمرو پادشاهان » اثر « كارمن بن لادن » ترجمه « عليرضا مير‌اسدا... » در راستاي هجمه به دين اسلام ، قابل تامل و بررسي ارزيابي مي‌شوند .

دو كتاب « اسطوره مهر زندگي و سينماي سوسن تسليمي » و « گل گلدون و سيمين غانم از آغاز تا امروز » در راستاي تطهير خوانندگي زنان و بازيگر معلوم‌الحال ، « سوسن
تسليمي » است ، چرا كه فعاليت اين بازيگر از ايران گريخته در سوئد ، كاملاً در تعارض با اسلام و اخلاق جوامع ايراني مي‌باشد .

درباره نويسنده
« شيرين سميعي » نويسنده كتاب « در خلوت مصدق » متولد تهران است . وي تحصيلات دبيرستان را در ايران و ليسانس علوم سياسي خود را از دانشگاهي در « لوزان » سوئيس دريافت كرد . در شهر تهران با « محمود مصدق » ، نوه دكتر « محمد مصدق » آشنا شد كه اين آشنايي منجر به ازدواج آنها نيز شد .

شيرين سمعيي در زمان حيات دكتر مصدق ، در كشور سوئيس اقامت داشت و سالي يك يا دو بار جهت ملاقات با خويشان مخصوصاً دكتر مصدق روانه ايران مي‌شد . وي در سال 1354 ش (1975) از همسرش جدا شده و به همراه دو فرزندش مينو و رامين زندگي مستقلي را آغاز كرد ، آغاز زندگي مستقل و جدا از همسر براي شيرين سميعي مشكلاتي را دربرداشت و به همين جهت با سفارش‌هاي اطرافيانش در « سازمان زنان ايران » كه رياست آن با « اشرف » خواهر دوقلوي محمدرضا شاه بود مشغول به كار شد. سميعي تا آغاز انقلاب اسلامي ايران به عنوان رئيس تحقيقات و امور بين‌الملل اين سازمان مشغول به كار بود كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي با حكم خانم « طاهره طالقاني » دختر آيت‌اله طالقاني از اين سازمان بركنار شد.
بعد از بركناري سميعي از سازمان زنان ايران ، وي از ايران خارج و به همراهي اشرف پهلوي در « بنياد اشرف » مشغول كار شد و با اين بنياد كه در جهت مخالفت با حكومت اسلامي تشكيل شده بود همكاري كرد .

از سميعي تاكنون كتاب‌هايي چون « گل سنگ » (نشر البرز) ، « ايران سياه و سفيد » (نشر كتاب‌سرا) و « در خلوت مصدق » (نشر ثالث) به چاپ رسيده است . ضمن اينكه مقاله‌اي از وي در سايت « پژوهشنامه » كه منتشر كننده ديدگاه فرقة ضاله « بهائيت » است ، به چشم مي‌خورد .

درباره كتاب
كتاب «‌ در خلوت مصدق » يكي از دهها كتابي است كه در تعريف و تمجيد از نخست‌وزير سابق ايران « محمد مصدق » نوشته و روانه بازار نشر شده‌است.

اين كتاب نيز به سبك و سياق كتاب‌هايي است كه خواسته‌اند نتايج ملي شدن صنعت نفت و كودتاي مرداد سال 1332 را تجزيه و تحليل كنند ، اما فقط يك روي سكه آن وقايع را ديده و بررسي كرده‌اند .
با اين حال كتاب فوق از يك جهت با ديگر موارد تمايز دارد و آن اينكه نويسنده آن عروس دكتر مصدق است كه به سبب رابطه خوب خويشاوندي مي‌تواند مزيتي براي نويسنده به دنبال داشته باشد . ديگر اينكه كتاب فوق آميخته از روايت‌هاي تاريخي و خاطرات « شيرين سميعي » در رابطه با دكتر مصدق است .

روايت تاريخي نويسنده در رابطه با وقايع رخ داده در ايام ملي شدن صنعت نفت بر مبناي كليشه رايج مظلوم‌‌نمايي مصدق و عدم وفاداري ياران وي شكل گرفته و به تعبيري نگارنده در كتاب خود از زمين و زمان به خاطر تنها گذاشتن مصدق شكايت كرده‌است .

از سوي ديگر خاطرات وي از آن رو قابل توجه است كه به طور مثال ازدواج شيرين سميعي با نوه دكتر محمد مصدق نه از سر عشق و علاقه وي به شوهر ‌خويش ، كه از سر كنجكاوي و ارادت به محمد مصدق صورت پذيرفته و بعد از مرگ مصدق و سه سال قبل از فروپاشي رژيم طاغوت به جدايي مي‌انجامد .
سميعي در اين كتاب سعي كرده تا خاطرات خود را از ديدارهاي مكرر با مصدق شرح دهد و از سجاياي اخلاقي و دوران عزلت وي يادآوري كند ، كما‌‌اينكه در ضمن آن ، حاشيه‌ها و توضيحاتي را درباره اين خاندان براي خواننده كتاب بازگو مي‌كند .

با اين حال سميعي انگيزه خود از نوشتن اين كتاب را اينگونه شرح داده‌است :
« ‌آن قدر نوشته‌هاي ناباب در اين باب خواندم و كلام نامربوط شنيدم كه ناگزير از نوشتن اين اوراق شدم . به ويژه آن كه يك تن از ياران قديم تقاضاي مصاحبه‌اي كرد و من ترجيح دادم خود بنويسم؛ چه كلام را نه روان بر زبان، بلكه سهل تر بر كاغذ آورم . »
صفحه 1

رابطه شيرين سميعي و مصدق در خلال بازگويي خاطرات سميعي را مي‌توان به رابطه مريد و مراد تعبير كرد . تا آنجا كه مي‌توان گفت در خاندان نسبي مصدق ، هيچ كس به اندازه سميعي ، اينگونه عاشق مصدق نبوده‌است . البته اغراق نيز در واگويي خاطرات سميعي به چشم مي‌خورد ، چرا كه او فكر مي‌كند همه افراد بايد همانند او درباره مصدق بينديشند و رفتار كنند .

شكل كلي كتاب « در خلوت مصدق » پر از تعريف‌ها و تمجيدهايي است كه سميعي از مصدق مي‌كند و در نظر دارد تا از او در اين دوران اسطوره‌اي دست‌نيافتني در برابر اين همه جانفشاني‌‌ها و فداكاري‌هاي ملت ايران بسازد ! در ادامه به مهمترين محورهاي قابل توجه در كتاب اشاره شده است :

الف) افراط در تعريف و تمجيد از شخصيت مصدق
در ذيل برخي تعريف و تمجيدهاي سميعي از مصدق را كه گاه حالت افراطي به خود گرفته مي‌آيد :
« به خاطر كارنامه‌اش ابرمرد دوران شده بود و قهرمان ايران و ايرانيان و ساير ملت‌هاي در بند و كشورهاي اسير با آن كه خلق و خوي درويشان داشت و بر گليمي مي‌خسبيد با پادشاه در يك مملكت نمي‌گنجيد و به همين خاطر در كنج دهي ز انظار پنهاهنش مي‌داشتند . »
صفحه 1

وي در بخش ديگر مصدق را اين چنين توصيف مي‌كند :
« مصدق محبوب بود به خاطر اينكه در آن دوران به راستي و امانت همچون او نديده بودند و محبوب ماند از براي پايداري ، شرف و صداقتش به آن روز همگان بر اين باور بودند كه بايد سر به اجانب سپرد و چاره‌اي جز اطاعت بيگانگان ندارد ،‌ كم مي‌شناختند دولتمردي كه به دنبال جاه و مال نباشد ثروتمندي مي‌پنداشتند و در كنار مي‌ديدند كه با تمام هستي‌اش در اختيار ملك و ملت است و از دريغ جان و مال براي رسيدن به آرماني كه تحققش از رشوه و فساد ابايي نداشت خواه و ناخواه آدم‌هايي چو او مورد تحسين قرار مي‌گرفتند ... در عين سرسختي ، سخت‌گيري و وسواس ، آدم ملايم و مهرباني بود ، تيزهوش بود و مردشناس ، آشنا به خُلق و خَلق خدا ، بي‌نياز از همه كس و همه چيز از زرق و برق گريزان بود و در تمام طول عمرش به سادگي زيست . آزاده بود و وارسته و خلق و خويي خاص داشت . »
صفحات 15و16

گويي به نظر سميعي ديگر كسي مثل مصدق در تاريخ ايران زمين وجود نداشته كه وي را اينگونه توصيف مي‌كند :
« ‌موجودي بود سواي ديگران ، مرد نيايش ، سواي دنياي ديگران ، غولي بود و آن چنان عظيم كه در دنياي نزديكانش نمي‌گنجيد . آرمانش او را از خانه و خانواده به دور افكنده بود و خانه و كاشانه بدان‌سان كه از براي ديگران مطرح است براي او مطرح نمي‌بود . اطرافيانش توان ديدن چهرة راستين و هضم گفتار و كردارش را نداشتند و هر چه مي‌جستند او را نمي‌يافتند پيرمرد با عبايي و عصايي در كنارشان نشسته بود و اما هيچ زمان با آنها نبود و از آنها و اميالشان فرسنگ‌‌ها فاصله داشت . »
صفحه 25

از اين گونه تعاريف و تمجيدهاي افراطي در كتاب فراوان است و نمونه‌هاي آن را مي‌توان در صفحات 43 ، 51 ، 92 ، 93 ، 94 ، 101 ، 102 ، 146 ، 167 و200 مشاهده كرد .
[ لازم به ذكر است كه حضرت امام (ره) در مُسلِم بودن مصدق تشكيك كرده‌اند ... ]

ب) ارائه تحليل‌هاي تاريخي يكسويه
شيرين سميعي با آ‌نكه در اول كتاب يادآوري كرده كه قصد ندارد در موضوعات تاريخي مثل نهضت ملي نفت وارد شده و تحليل ارائه دهد ، اما در طول كتاب اين عهد را فراموش كرده و به كرات با موضعي جانبدارانه هر عمل مصدق را ستوده و مخالفان را كوبيده است .

نويسنده كتاب در‌خصوص قيام سي تير سال 1331 ه.ش بدون توجه به نقش عظيم روحانيت و در رأس آنها « آيت‌ا‌له كاشاني » ، مصدق را تنها رهبر واقعي قيام فوق معرفي
كرده و چنين مي‌نويسد :
« احمد قوام جانشين او [مصدق] شد و بي‌درنگ براي آن كه روند كار خود را مشخص كند تا همگان بدانند كه دنباله‌رو حكومت پيشين نيست ، سخنان تندي ايراد
كرد و جمله‌اي از آن ، « كشتيبان را سياستي دگر آمد » زبان زد خاص و عام شد . در پي آن مردم ناگهان به خود آمدند و براي حفظ دستاوردشان در نبرد با استعمار ، از هر گروه و دسته‌اي ، بدون هيچ‌گونه برنامه و قراري از پيش به خيابان‌‌ها ريختند ، با شعار « يا مرگ يا مصدق » كه تنها هماهنگ‌كنندة جماعت در آن روز پرآشوب بود . تعدادي كشته شدند و مردم خيابان پيروز . ملت قيام كرد و به بهاي خون شهيدانش توانست براي اولين بار ، خواست خود را به شاه تحميل كند . قوام مجبور به استعفا شد و مصدق دگر بار نخست‌وزير ، اين بار با مقام فرماندهي ارتش و به اراده ملت . »
صفحه 19

اينگونه ناديده گرفتن نقش روحانيت و آيت‌الله كاشاني در جريان قيام سي تير 1331 و اولتيماتوم 48 ساعته و اعلام جهاد وي به قوام و شاه در صورت عدم كناره‌گيري قوام از قدرت و بازگشت مصدق به مصدر نخست وزيري در خوشبينانه‌ترين حالت ، نشان از غفلت عمدي سميعي نسبت به نقش روحانيت دارد . چرا كه حتي مخالفين آيت‌الله كاشاني نيز به نقش ويژه ايشان در آن روزِ تاريخي اذعان دارند . گويي نويسنده از ياد برده چطور مصدق بدون هماهنگي و اطلاع با اطرافيان خود از سمتش استعفا مي‌دهد و زمينه‌ساز حضور قوام در ليست نخست‌وزيري مي‌شود .

سميعي در بخشي ديگر از تحليل‌هاي تاريخي خود ، منحل كردن مجلس هفدهم را كه همگان بزرگترين اشتباه مصدق و زمينه‌ساز بروز كودتا و دستور شاه براي بركناري وي دانسته‌ ، مصداق عملكرد مثبت او عنوان كرده و طوري القا مي‌كند كه گويي واجب‌تر از مبارزه با استعمارگران انگليسي و امريكا انحلال مجلس بوده‌است :
« مصدق درگير مبارزه در دو جبهة داخلي و خارج از كشور بود و عاقبت براي آن كه كار حكومت راست شود و از جبهه نخست فارغ به انحلال مجلس برخاست ، چرا كه آن مجلس ، بزرگ آفتي شده‌بود و كانون دشمن . مخالف عملكرد مصدق و دولتش بود و كارشكني مي‌كرد ، لكن انحلال آن را از شاه طلب نكرد و به صورت همه‌پرسي به ملت واگذار نمود . »
صفحه 34

شاهد از غيب رسيده و شيرين سميعي بدون ذكر هيچ منبع و سندي اظهارات يك خبرنگار را در تاييد عملكرد مصدق در جريان رفراندوم كذايي چنين مي‌آورد :
« در مورد تقلب در آرا « موزلي » خبرنگار جزاير انگليس و آمريكا در آن دوران مي‌نويسد : « حقيقت اين است كه پيرمرد پيژامه‌پوش به هيچ وجه نيازي به تقلب در آرا و رفراندوم نداشت . چرا كه از سواي ارتش و پليس و ملاكين ، توده مردم ايران هوا‌خواهش بودند . »
صفحه 25

نويسنده كتاب در خصوص وقايع 28 مردادماه سال 32 براي اثبات حقانيت مصدق گوشه‌اي از خاطرات وزير خارجه وقت انگليس را مي‌آورد كه اينگونه گفته‌است :
« مصدق هم كه نمي‌خواست تحت تسلط كمونيست‌ها درآيد روز 18 اوت (27 مرداد) به قواي شهرباني امر نمود اعلانات توده‌اي را از بين ببرند . مبارزه بر عليه شاه موجب عدم رضايت قشون شده بود و عمليات ضد كمونيست هم سبب گرديده بود كمونيست‌ها بر عليه مصدق بشوند . »
صفحه 42

واقعيت اين است كه توهمات ناشي از تسلط توده‌اي‌ها بر اوضاع كشور ناشي از القائات هندرسون سفير وقت ايالات متحده در ايران و ترس مصدق از اين امر بود و الا مصدق بعد از كشف و خنثي‌سازي كودتاي اول در 25 مرداد ، از طريق « نورالدين‌ كيانوري » توده‌اي توسط همسرش ، از وقوع كودتايي قريب‌الوقوع خبر داشت . كمااينكه نامه تاريخي آيت‌ا... كاشاني در غروب روز 27 مرداد‌ماه مويد اين مدعاست ؛ اما واقعيت اين است كه مصدق مي‌خواست قهرمان ملت ايران شود و بدون مقاومت در مقابل كودتاچيان بهترين فرصت را از ملت ايران جهت رهايي از سلطنت شوم پهلوي گرفت و زمينه‌ساز 25 سال ديكتاتوري سياه را در ايران فراهم آورد .

اما اينكه مصدق چرا زمينه حذف سلطنت را در ايران فراهم نكرد را مي‌توان ريشه در ميراث خانوادگي وي دانست . چرا كه مادرش شاهزاده قجري بود و خود و پدرش نيز از صاحب منصبان حكومت قاجار . ديگر اينكه وي بارها وفاداري خود را به حكومت پهلوي به اثبات رسانده‌ بود و اينكه هيچ حكومت ديگري را جايگزين بهتري براي سلطنت پهلوي نمي‌شناخت .

شيرين سميعي در بخشي ديگر از كتاب مدعي عدم حمايت روحانيت از مصدق مي‌شود و در مطلب خود طوري القا مي‌كند كه گويي روحانيت از اينكه مصدق رودرروي انگليس ايستاده ناراحت و ناراضي است :
« روحانيت نيز هيچ زمان قاطعانه از مصدق پشتيباني نكرد .

غلامحسين خان در تعريف‌هايي كه مي‌كرد نام مرد خيري را مي‌برد كه نگران زندگي مصدق در زندان بود . روزي به نزد آيت‌ا... بروجردي رفت تا از نخست‌وزير سابق ، نزد شاه وساطت كند و آيت‌ا... نپذيرفت . در خاطراتش نيز از اين ماجرا ياد مي‌كند و مي‌نويسد : « مرحوم حاج سيدرضا فيروزآبادي به مطب آمد و گفت رفته بودم ديدن آيت‌ا... بروجردي ، درخواست كردم نامه‌اي براي شاه بنويسد و خاطرنشان سازد كه مصدق به اين مملكت خدمت كرده‌است و نفوذ انگليسي‌ها را از كشور قطع نمود ، شايسته نيست به صلاح اعليحضرت هم نيست كه چنين رفتاري با او بشود . روزگار بالا و پايين دارد ، تاريخ همه اين وقايع را ثبت مي‌كند . آيت‌ا... بروجردي در پاسخ گفته بودند : حرف‌هاي شما را قبول دارم ، اما مصدق به روي انگليسي‌ها پنجول زده ، شفاعت او دشوار است . »
صفحه 168 و 169

ج) برخي از ديدگاه‌هاي شيرين سميعي دربارة اسلام و انقلاب اسلامي
همراهي شيرين سميعي با اشرف پهلوي در قبل و بعد از انقلاب در شكل‌دهي ديدگاه وي نسبت به انقلاب‌اسلامي تاثيري دوچندان داشته‌است . وي كه به دنبال پيروزي انقلاب اسلامي و كنار گذشته شدن از سازمان زنان توسط دختر آيت‌ا... طالقاني ، كينه انقلاب اسلامي را بر دل گرفت ، حركت مردم به رهبري حضرت امام (ره) را در قبل و بعد از انقلاب را شبيه به سراب دانسته و چنين مي‌نويسد :
« به زير سايه سازمان امنيت ، روزگار ظاهراً آرام و خلق رام مي‌نمود ، ناراضيان را كسي نمي‌ديد و سخنانشان را كه به ناچار در پرده و به دور از انظار گفته مي‌شود ، كسي نمي‌شنيد . روزنامه‌ها توقيف و افراد از هر تيره و طايفه‌اي گروهك‌هاي خود را تشكيل داده و براي مبارزه با حكومت ، به زيرزمين خزيده بودند . ديگراني هم كه بر روي زمين باقي ماندند ، در انتظار فرصتي مناسب از براي گردنكشي روزشماري مي‌كردند ، و در اولين فرصت گردن كشيدند ، به خيابان‌ها ريختند و به دنبال سراب « بهار آزادي » همه سرباز خميني شدند و گوش به فرمان او . »
صفحه 61

و ديدگاه شيرين سميعي درباره اسلام و مسلمانان [ در اينجا بازرگان ] آنجا كه آنها را كوته ‌فكر و خشك‌انديش ذكر مي‌كند بسي قابل تامل و توجه است :
« در ميان دانشجويان دوره ما ، تنها من و بازرگان به « گراند اكل » رفتيم . او خوب درس مي‌خواند ، اما از همان دوران يك مسلمان قشري به تمام معنا بود ، كوته‌ فكر خشك‌انديش و درباره يك تن ديگر مي‌گفت : وقتي به من اقرار كرد براي تصميماتي كه بايد اتخاذ كند استخاره مي‌كند ، با خود انديشيدم بيچاره ملت ايران كه بايد با استخاره به جنگ دولت انگلستان برود . »
صفحه 98

د) چاپ تصاوير نامناسب
در پايان كتاب چند تصوير از مصدق و سميعي چاپ شده است كه در مواردي از آنها سميعي در وضعيت بي حجاب و نامناسب است .

http://nahad-modares.com/UCfiles/uc/89/mosadegh2.JPG