soheiiil
22nd May 2010, 09:12 PM
توان دفاعي ايران در برابر پنهانكارها
سايتهاي پدافندي زمين به هوا، از بمباران هاي شبانه آلمان نازي تا حمله سال 2003 به عراق همواره بزرگترين كابوس نيروهاي هوايي غربي بوده اند، براي پي بردن به عمق كارآمدي سايتهاي پدافندي زمين به هوا اعم از توپخانه اي يا موشكي كافيست بدانيم، در جنگ سال 1991 خليج فارس علي رغم دستور صدام به پرهيز از در گيري سنگين با نيروهاي نظامي ايالات متحده ( تا انجا كه به فراري دادن قريب به يك سوم نيروي هوايي اين كشور به ايران براي در امان ماندن از حملات منجر شد)، پدافند عراق موفق به سرنگوني 48 فروند جنگنده نيروهاي آمریکا گرديد كه اين ميزان برابر تعداد پيروزي هاي 1800 جنگنده نيروهاي متحد در برابر پرواز هاي فرار يا شناسايي و يا اندك پروازهاي عملياتي شب نخست نبرد عراق بود، نرخ تلفات در برابر پيروزي براي نيرهاي متحد در اين نبرد به عدد 1 رسيد كه فاجعه اي حتي عميق تر از جنگ ويتنام بود(كه البته به مدد رسانه هاي قدرتمند برطرف گرديد)، براي تاثير گذاري سيستمهاي پدافندي مثالهاي ديگري نيز مي توان زد كه از آن جمله مي توان به شكست سنگين اسرائيل در 48 ساعت نخست نبرد سال 1982 به دليل پدافند قوي نيروهاي سوري در دره بقاع و نيز شكست سخت اين رژيم در جنگ سال 1973 اعراب اشاره نمود. با علم به قدرت اين سلاحها و با تحليل نقطه ضعف نيروهاي مخاصم، نيروهاي مسلح با تشكيل قرارگاه پدافندي خاتم الانبياء و با نگرش خاص مقام معظم رهبري برنامه هاي مبسوطي را براي استفاده از اين نقطه ضعف در زمان مقتضي تدارك ديده اند.
اما نيروهاي متخاصم نيز همواره براي كمرنگ نمودن ضعف خود در برابر سيستمهاي پدافندي در تلاش بودند، آخرين تلاشهاي تكنولوژيك بلوك غرب براي در امان ماندن از گزند سيستمهاي سام (Surface to Air Missile) استفاده از تكنولوژي پنهانكاري است، در اين روش با استفاده از طراحي خاص بدنه هواپيماهاي جنگنده و با استفاده از مواد خاص سعي مي گردد تا انرژي امواج رادار جذب گرديده يا از مسير بازگشت به طرف گيرنده دشمن منحرف گردد، با پنهان ماندن از ديد رادارها عملا سيستمهاي سام كارايي خود را از دست مي دهند و تا حدود زيادي اين ضعف نيروهاي مهاجم كمرنگ مي گردد. اهميت پنهانكاري جنگنده ها براي نيروهاي غربي در نبرد آنچنان زياد است كه نيروهاي امريكايي حاضرند براي خريد هر فروند بمب افكن استراتژيك B-2 اسپريت مبلغ سرسام آور 2 مييارد دلار را بپردازند، و اين هزينه براي جنگنده هاي بسيار كوچكتر F-22 رپتور به 270 ميليون دلار ميرسد ( قيمت يك جنگنده هم كلاس براي مثالF-15K قريب به 80 تا 100 ميليون دلار است)،اين هزينه هاي سرسام آور سرمستي و اعتماد به نفس عجيبي را براي نيروهاي غربي به ارمغان آورده است و موجب تحليل هاي بسيار غلطي در سطح بين المللي گرديده است، به طوري كه با زمزمه هاي ورود به خدمت سيستمهاي پدافندي اس300، بزرگترين مانور فني نيروي هوايي اسرائيل در برابر اين سلاح جديد بررسي خريد جنگنده هاي پنهانكار F-35 ساخت ايالات متحده ب بود كه انعكاس آن در دستور كار بسياري از خبرگذاري ها قرار گرفت، و يا به عنوان يك ابزار فشار، جنگنده هاي B-2 اسپريت مستقر در پايگاه ديگو گارسيا ايالات متحده در گوام، همواره در صدر تحليلهاي تخصصي در مورد حمله به تاسيسات هسته اي ايران بوده اند، تاثير هجموني جنگنده هاي پنهانكار ( كه معمولا ظاهري مثل سفينه هاي فيلمهاي سينمايي جنگ ستارگان دارند) آنچنان است كه حتي موجب تاثير پذيري تحليل گران روس گرديده به طوري كه خبرگذاري ريانوستي در تحليلي از يك آزمايش به فرماندهان ايراني توصيه مي كند كه بجاي خريد سيستمهاي اس300 به خريداري رادارهاي موج بلند قديمي شوروي روي بياورد زيرا آزمايشات نشان داده اند كه اين رادارها توانايي آشكارسازي جنگنده هاي پنهانكار را دارند! اما آيا تكنيك پنهاكاري تا اين حد بر عليه ايران كارآمد است؟ آيا فرماندهان ايراني تا كنون از دفاع در برابر پنهانكارها غافل بوده اند؟
جواب منفيست، بررسي ها نشان ميدهند علي رغم سكوت و عدم انجام مانورهاي تبليغاتي سنگين مانند نيروهاي غربي، يگانهاي پدافندي ايران براي دفاع در برابر پنهانكارها توانمندي هاي قابل قبولي دارند، در واقع فناوري پيشرفته جنگنده هاي پنهانكار داراي نقصانهاي ذاتي ظريفيست كه نيروهاي مسلح ايران براي بهره گيري از آنها برنامه ريزي نمودهع است، از جمله اين نقصانها همانطور كه ريا نووستي هم با خبر شده، ضعف اين جنگنده ها در برابر رادارهاي با طول موج بلند است، درواقع هواپيما هاي پنهانكار نتنها امواج اين رادارها جذب يا منحرف نمي كنند بلكه به دلايلي اين امواج را بسيار شديد تر از حالت عادي به منبع باز مي گرداند، با علم به اين اصل تكنولوژيك نيروهاي مسلح ايران سالها پيش اقدام به خريداري رادارهاي موج بلند و آرايه فازي پيشرفته نبو از كشور روسيه نمود كه اين رادارها بارها در رژه ها و رزمايشهاي مختلف به نمايش در آمده اند، پس از خريداري اين رادارها براي ايجاد توانمندي هاي غافلگيرانه، و بومي اقدام به خريد ليسانس تولد رادارهاي قديمي P-12 روسي گرفته شد و اين بار اين رادارهاي باند VHF با تغييرات و بهينه سازي هاي بنيادين و با نام مطلع الفجر وارد خدمت نيروهاي مسلح گرديدند، نكته جالب اينجاست كه كارشناسان روسي در خبر گذاري ريا نووستي خريداري نمونه هاي قديمي رادار P-12را به مسئولان ايراني توصيه (!) مي نمودند، غافل از انكه مدتها پيش توانمندهي هايي بسيار فراتر از "خريداري" رادراهاي قديمي شوروي در اختيار نيروهاي مسلح ايران بوده است، اين رادارها قابليت شناسايي اهداف پنهانكار در شعاع 200 كيلومتري را دارا مي باشند، از جمله ديگر اقدامات خلاقانه نيروهاي مسلح براي مقابله با پنهانكارها همچنين مي توان به استفاده از گيرنده هاي جدا از فرستنده در رادارهاي كاشف ( نمونه توليد تحت ليسانس رادار YLC-6 چيني) اشاره نمود، همانطور كه گفته شد يكي از تكنيكهاي پنهانكاري انحراف امواج از مبدا ارسال آنست كه با استفاده از اين گيرنده ها در فواصل دورتر از فرستنده هاي امواج راداري مي توان به راحتي اين تكنيك پنهانكاري را بي اثر نمود، آنچه اشاره شد را مي توان در نسل اول اقدامات فني ضد پنهانكاري نيروهاي مسلح دانست، به نظر مي رسد همانطور كه سردار زاهدي فرمانده نيروي هواي سپاه در گفتگوي ويژه خبري شبكه دوم سيما درحين رزمايش مدافعان آسمان ولايت به صورت سربسته بدان اشاره نمود نسل دوم اين اقدامات فني را مي توان در مواردي چون خريد و توليد رادارهاي غير فعال كالچوگا كه امواج منتشر شده از جنگنده هاي پنهانكار را تا فاصله 800 كيلومتري كشف مي نمايد و يا رادارهاي گاما متعلق به گردانهاي پدافندي اس-400 و يا رادارهاي رزونانسي كه به عنوان رادارهاي تخصصي براي رهگيري پنهانكارها شناخته ميشوند و قابليت شناسايي اهداف تا فاصله 1100 كيلومتري را دارا ميباشند مشاهده نمود.
رادار نبو
رادارمطلع الفجر
اما جالب ترين نكته نسل سوم يا به عبارتي آخرين نسل از تلاشهاي نيروهاي مسلح براي غلبه به فناوري پنهانكارها ميباشد. رادارهاي طراحي شده در ايران از بالاترين درجات حفاظتي برخوردار ميباشند، به صورتي كه تا كنون علي رغم طراحي چنيدن نوع رادار بسيار پيشرفته از جمله رادار ملي هيچكدام از اين رادارها به نمايش عمومي گذاشته نشده اند، اما در حاشيه هاي ظريف افتتاح خط توليد سيستم ضد كروز مصباح1 كه در هفته اخير صورت پذيرفت، در زمينه چند عكس عمق سطح فني نسل سوم تلاشهاي ضد پنهانكاري ايران آشكار گشت،در حاشيه چند عكس، سيستم راداري سامانه ضد كروز مصباح به نمايش گذاشته شد، با توجه به اندازه كوچك و استفاده وسيع از تكنيكهاي پنهانكاري در موشكهاي كروز، پيشبيني استفاده از يك سايت راداري يا اپتيكي كارآمد براي اين سامانه ميرفت، اما آنچه نمايش داده شد فراتر از حد انتظار بود، رادار به نمايش در آمده در اين تصاوير يك نوع رادار آرايه فازي فعال خاص بود كه اين نوع رادار مي تواند از گستره وسيعي از امواج راداري از باندهاي بلند UHFتا باندهاي كوتاه X براي جستجو در فضا استفاده نمايند. نكته جالب اينجاست كه اين نوع از آرايه هاي فازي فعال از جمله آخرين ژيشرفتهاي روز دنيا در عرصه ساخت رادارهاي پدافنديست، به نحوي كه هنوز هيچ نمونه اي از اين نوع در روسيه عملياتي نگشته و تنها طرح رسمي شناخته شده براي استفاده از اين تكنولوژي پيشرفته طرح MEANS ايالات متحده براي آينده نچندان نزديك است كه اين سامانه نيز جايگزين سيستمهاي پيشرفته پاتريوت خواهد بود. نمايش چنين فناوري پيشرفته اي بودن كوچكترين جنجال رسانه اي قطعا يك خبر وحشتناك براي نيروهيا غربيست، نه به خاطر سطح تكنولوژي به كار رفته در اين رادار، بلكه به اين دليل كه نيروهاي مسلح ايران يك بار ديگر اثبات نمود كه عمق تكنولوژيك تسليحاتش قابل تخمين نيست. با وجود اين سه نسل از فعاليتهاي "افشا شده" نيروهاي مسح براي غلبه بر نقطه اميد و تكيه گاه نيروهاي تهاجمي غرب براي حمله به ايران به نظر نمي رسد تاكتيك پنهانكاري بر ضد نيروهاي دفاعي ايران تاثير آنچناني داشته باشد، با توجه به تجربه بسيار موفق نيروهاي مسلح ايران در دوران جنگ هشت ساله بر ضد ساير تكنيكهاي و تاكتيكهاي متداول براي غلبه بر سايتهاي سام مانند ليك موشكهاي ضد رادار به نظر مي رسد نيروهاي مسلح ايران توانمندي هاي قابل قبولي را در برابر حملات هوايي نيروهاي مهاجم دارا ميباشند.
رادار مربوط به سامانه مصباح1
رادار مربوط به سامانه MEANS
جمع بندي:قريب به دو دهه تلاش تكنولوژيك ايالات متحده آرام آرام با ساخت پيشرفته ترين جنگنده هاي جهان به بار مي نشيند، قطعا سطح علمي ، ميزان بودجه هزينه شده براي اين پروژه ها در كشوري كه داراي قريب به 650 ميليارد دلار بودجه دفاعي و قريب به 100 سال پيشينه تكنولوژيك است، قابل قياس با پروژه هاي دفاعي كشورمان نيست، اما اين تلاش ايالات متحده ظرف كمتر از 10 سال با سه نسل متفوت از تلاشهاي ضد پنهانكاري صنايع دفاع كشور مان پاسخ داده شده است. به نظر نمي رسد از اين پس و با اين تعداد گزينه متنوع در برابر يك تكنيك خاص، پنهانكاري به عنوان اصلي ترين سلاح تكنولوژيك طرف مخاصم چالشي جدي براي نيروهاي دفاعي كشور باشد، علي رغم تمام پيچيدگي هاي فني و هزينه هاي عظيم اقتصادي و سياسي به نظر ميرسد نيروهاي مسلح ايالات متحده با توجه به حجم نيروهاي تحت امر و گستردگي صحنه عمليات در عرصه "چالاكي" تكنيكها و تاكتيكهاي ميدان را به نيروهاي مسلح كشورمان واگذار كرده اند.
سايتهاي پدافندي زمين به هوا، از بمباران هاي شبانه آلمان نازي تا حمله سال 2003 به عراق همواره بزرگترين كابوس نيروهاي هوايي غربي بوده اند، براي پي بردن به عمق كارآمدي سايتهاي پدافندي زمين به هوا اعم از توپخانه اي يا موشكي كافيست بدانيم، در جنگ سال 1991 خليج فارس علي رغم دستور صدام به پرهيز از در گيري سنگين با نيروهاي نظامي ايالات متحده ( تا انجا كه به فراري دادن قريب به يك سوم نيروي هوايي اين كشور به ايران براي در امان ماندن از حملات منجر شد)، پدافند عراق موفق به سرنگوني 48 فروند جنگنده نيروهاي آمریکا گرديد كه اين ميزان برابر تعداد پيروزي هاي 1800 جنگنده نيروهاي متحد در برابر پرواز هاي فرار يا شناسايي و يا اندك پروازهاي عملياتي شب نخست نبرد عراق بود، نرخ تلفات در برابر پيروزي براي نيرهاي متحد در اين نبرد به عدد 1 رسيد كه فاجعه اي حتي عميق تر از جنگ ويتنام بود(كه البته به مدد رسانه هاي قدرتمند برطرف گرديد)، براي تاثير گذاري سيستمهاي پدافندي مثالهاي ديگري نيز مي توان زد كه از آن جمله مي توان به شكست سنگين اسرائيل در 48 ساعت نخست نبرد سال 1982 به دليل پدافند قوي نيروهاي سوري در دره بقاع و نيز شكست سخت اين رژيم در جنگ سال 1973 اعراب اشاره نمود. با علم به قدرت اين سلاحها و با تحليل نقطه ضعف نيروهاي مخاصم، نيروهاي مسلح با تشكيل قرارگاه پدافندي خاتم الانبياء و با نگرش خاص مقام معظم رهبري برنامه هاي مبسوطي را براي استفاده از اين نقطه ضعف در زمان مقتضي تدارك ديده اند.
اما نيروهاي متخاصم نيز همواره براي كمرنگ نمودن ضعف خود در برابر سيستمهاي پدافندي در تلاش بودند، آخرين تلاشهاي تكنولوژيك بلوك غرب براي در امان ماندن از گزند سيستمهاي سام (Surface to Air Missile) استفاده از تكنولوژي پنهانكاري است، در اين روش با استفاده از طراحي خاص بدنه هواپيماهاي جنگنده و با استفاده از مواد خاص سعي مي گردد تا انرژي امواج رادار جذب گرديده يا از مسير بازگشت به طرف گيرنده دشمن منحرف گردد، با پنهان ماندن از ديد رادارها عملا سيستمهاي سام كارايي خود را از دست مي دهند و تا حدود زيادي اين ضعف نيروهاي مهاجم كمرنگ مي گردد. اهميت پنهانكاري جنگنده ها براي نيروهاي غربي در نبرد آنچنان زياد است كه نيروهاي امريكايي حاضرند براي خريد هر فروند بمب افكن استراتژيك B-2 اسپريت مبلغ سرسام آور 2 مييارد دلار را بپردازند، و اين هزينه براي جنگنده هاي بسيار كوچكتر F-22 رپتور به 270 ميليون دلار ميرسد ( قيمت يك جنگنده هم كلاس براي مثالF-15K قريب به 80 تا 100 ميليون دلار است)،اين هزينه هاي سرسام آور سرمستي و اعتماد به نفس عجيبي را براي نيروهاي غربي به ارمغان آورده است و موجب تحليل هاي بسيار غلطي در سطح بين المللي گرديده است، به طوري كه با زمزمه هاي ورود به خدمت سيستمهاي پدافندي اس300، بزرگترين مانور فني نيروي هوايي اسرائيل در برابر اين سلاح جديد بررسي خريد جنگنده هاي پنهانكار F-35 ساخت ايالات متحده ب بود كه انعكاس آن در دستور كار بسياري از خبرگذاري ها قرار گرفت، و يا به عنوان يك ابزار فشار، جنگنده هاي B-2 اسپريت مستقر در پايگاه ديگو گارسيا ايالات متحده در گوام، همواره در صدر تحليلهاي تخصصي در مورد حمله به تاسيسات هسته اي ايران بوده اند، تاثير هجموني جنگنده هاي پنهانكار ( كه معمولا ظاهري مثل سفينه هاي فيلمهاي سينمايي جنگ ستارگان دارند) آنچنان است كه حتي موجب تاثير پذيري تحليل گران روس گرديده به طوري كه خبرگذاري ريانوستي در تحليلي از يك آزمايش به فرماندهان ايراني توصيه مي كند كه بجاي خريد سيستمهاي اس300 به خريداري رادارهاي موج بلند قديمي شوروي روي بياورد زيرا آزمايشات نشان داده اند كه اين رادارها توانايي آشكارسازي جنگنده هاي پنهانكار را دارند! اما آيا تكنيك پنهاكاري تا اين حد بر عليه ايران كارآمد است؟ آيا فرماندهان ايراني تا كنون از دفاع در برابر پنهانكارها غافل بوده اند؟
جواب منفيست، بررسي ها نشان ميدهند علي رغم سكوت و عدم انجام مانورهاي تبليغاتي سنگين مانند نيروهاي غربي، يگانهاي پدافندي ايران براي دفاع در برابر پنهانكارها توانمندي هاي قابل قبولي دارند، در واقع فناوري پيشرفته جنگنده هاي پنهانكار داراي نقصانهاي ذاتي ظريفيست كه نيروهاي مسلح ايران براي بهره گيري از آنها برنامه ريزي نمودهع است، از جمله اين نقصانها همانطور كه ريا نووستي هم با خبر شده، ضعف اين جنگنده ها در برابر رادارهاي با طول موج بلند است، درواقع هواپيما هاي پنهانكار نتنها امواج اين رادارها جذب يا منحرف نمي كنند بلكه به دلايلي اين امواج را بسيار شديد تر از حالت عادي به منبع باز مي گرداند، با علم به اين اصل تكنولوژيك نيروهاي مسلح ايران سالها پيش اقدام به خريداري رادارهاي موج بلند و آرايه فازي پيشرفته نبو از كشور روسيه نمود كه اين رادارها بارها در رژه ها و رزمايشهاي مختلف به نمايش در آمده اند، پس از خريداري اين رادارها براي ايجاد توانمندي هاي غافلگيرانه، و بومي اقدام به خريد ليسانس تولد رادارهاي قديمي P-12 روسي گرفته شد و اين بار اين رادارهاي باند VHF با تغييرات و بهينه سازي هاي بنيادين و با نام مطلع الفجر وارد خدمت نيروهاي مسلح گرديدند، نكته جالب اينجاست كه كارشناسان روسي در خبر گذاري ريا نووستي خريداري نمونه هاي قديمي رادار P-12را به مسئولان ايراني توصيه (!) مي نمودند، غافل از انكه مدتها پيش توانمندهي هايي بسيار فراتر از "خريداري" رادراهاي قديمي شوروي در اختيار نيروهاي مسلح ايران بوده است، اين رادارها قابليت شناسايي اهداف پنهانكار در شعاع 200 كيلومتري را دارا مي باشند، از جمله ديگر اقدامات خلاقانه نيروهاي مسلح براي مقابله با پنهانكارها همچنين مي توان به استفاده از گيرنده هاي جدا از فرستنده در رادارهاي كاشف ( نمونه توليد تحت ليسانس رادار YLC-6 چيني) اشاره نمود، همانطور كه گفته شد يكي از تكنيكهاي پنهانكاري انحراف امواج از مبدا ارسال آنست كه با استفاده از اين گيرنده ها در فواصل دورتر از فرستنده هاي امواج راداري مي توان به راحتي اين تكنيك پنهانكاري را بي اثر نمود، آنچه اشاره شد را مي توان در نسل اول اقدامات فني ضد پنهانكاري نيروهاي مسلح دانست، به نظر مي رسد همانطور كه سردار زاهدي فرمانده نيروي هواي سپاه در گفتگوي ويژه خبري شبكه دوم سيما درحين رزمايش مدافعان آسمان ولايت به صورت سربسته بدان اشاره نمود نسل دوم اين اقدامات فني را مي توان در مواردي چون خريد و توليد رادارهاي غير فعال كالچوگا كه امواج منتشر شده از جنگنده هاي پنهانكار را تا فاصله 800 كيلومتري كشف مي نمايد و يا رادارهاي گاما متعلق به گردانهاي پدافندي اس-400 و يا رادارهاي رزونانسي كه به عنوان رادارهاي تخصصي براي رهگيري پنهانكارها شناخته ميشوند و قابليت شناسايي اهداف تا فاصله 1100 كيلومتري را دارا ميباشند مشاهده نمود.
رادار نبو
رادارمطلع الفجر
اما جالب ترين نكته نسل سوم يا به عبارتي آخرين نسل از تلاشهاي نيروهاي مسلح براي غلبه به فناوري پنهانكارها ميباشد. رادارهاي طراحي شده در ايران از بالاترين درجات حفاظتي برخوردار ميباشند، به صورتي كه تا كنون علي رغم طراحي چنيدن نوع رادار بسيار پيشرفته از جمله رادار ملي هيچكدام از اين رادارها به نمايش عمومي گذاشته نشده اند، اما در حاشيه هاي ظريف افتتاح خط توليد سيستم ضد كروز مصباح1 كه در هفته اخير صورت پذيرفت، در زمينه چند عكس عمق سطح فني نسل سوم تلاشهاي ضد پنهانكاري ايران آشكار گشت،در حاشيه چند عكس، سيستم راداري سامانه ضد كروز مصباح به نمايش گذاشته شد، با توجه به اندازه كوچك و استفاده وسيع از تكنيكهاي پنهانكاري در موشكهاي كروز، پيشبيني استفاده از يك سايت راداري يا اپتيكي كارآمد براي اين سامانه ميرفت، اما آنچه نمايش داده شد فراتر از حد انتظار بود، رادار به نمايش در آمده در اين تصاوير يك نوع رادار آرايه فازي فعال خاص بود كه اين نوع رادار مي تواند از گستره وسيعي از امواج راداري از باندهاي بلند UHFتا باندهاي كوتاه X براي جستجو در فضا استفاده نمايند. نكته جالب اينجاست كه اين نوع از آرايه هاي فازي فعال از جمله آخرين ژيشرفتهاي روز دنيا در عرصه ساخت رادارهاي پدافنديست، به نحوي كه هنوز هيچ نمونه اي از اين نوع در روسيه عملياتي نگشته و تنها طرح رسمي شناخته شده براي استفاده از اين تكنولوژي پيشرفته طرح MEANS ايالات متحده براي آينده نچندان نزديك است كه اين سامانه نيز جايگزين سيستمهاي پيشرفته پاتريوت خواهد بود. نمايش چنين فناوري پيشرفته اي بودن كوچكترين جنجال رسانه اي قطعا يك خبر وحشتناك براي نيروهيا غربيست، نه به خاطر سطح تكنولوژي به كار رفته در اين رادار، بلكه به اين دليل كه نيروهاي مسلح ايران يك بار ديگر اثبات نمود كه عمق تكنولوژيك تسليحاتش قابل تخمين نيست. با وجود اين سه نسل از فعاليتهاي "افشا شده" نيروهاي مسح براي غلبه بر نقطه اميد و تكيه گاه نيروهاي تهاجمي غرب براي حمله به ايران به نظر نمي رسد تاكتيك پنهانكاري بر ضد نيروهاي دفاعي ايران تاثير آنچناني داشته باشد، با توجه به تجربه بسيار موفق نيروهاي مسلح ايران در دوران جنگ هشت ساله بر ضد ساير تكنيكهاي و تاكتيكهاي متداول براي غلبه بر سايتهاي سام مانند ليك موشكهاي ضد رادار به نظر مي رسد نيروهاي مسلح ايران توانمندي هاي قابل قبولي را در برابر حملات هوايي نيروهاي مهاجم دارا ميباشند.
رادار مربوط به سامانه مصباح1
رادار مربوط به سامانه MEANS
جمع بندي:قريب به دو دهه تلاش تكنولوژيك ايالات متحده آرام آرام با ساخت پيشرفته ترين جنگنده هاي جهان به بار مي نشيند، قطعا سطح علمي ، ميزان بودجه هزينه شده براي اين پروژه ها در كشوري كه داراي قريب به 650 ميليارد دلار بودجه دفاعي و قريب به 100 سال پيشينه تكنولوژيك است، قابل قياس با پروژه هاي دفاعي كشورمان نيست، اما اين تلاش ايالات متحده ظرف كمتر از 10 سال با سه نسل متفوت از تلاشهاي ضد پنهانكاري صنايع دفاع كشور مان پاسخ داده شده است. به نظر نمي رسد از اين پس و با اين تعداد گزينه متنوع در برابر يك تكنيك خاص، پنهانكاري به عنوان اصلي ترين سلاح تكنولوژيك طرف مخاصم چالشي جدي براي نيروهاي دفاعي كشور باشد، علي رغم تمام پيچيدگي هاي فني و هزينه هاي عظيم اقتصادي و سياسي به نظر ميرسد نيروهاي مسلح ايالات متحده با توجه به حجم نيروهاي تحت امر و گستردگي صحنه عمليات در عرصه "چالاكي" تكنيكها و تاكتيكهاي ميدان را به نيروهاي مسلح كشورمان واگذار كرده اند.