باستان شناس
19th May 2010, 05:57 PM
شاهنشاهان هخامنشی
مهم‌ترین سنگ‌نوشته هخامنشی از دید تاریخی و نیز بلندترین آنها، سنگ‌نبشته بیستون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%D8%B4%D8%A A%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86) بر دیواره کوه بیستون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86) است.
سنگ‌نوشته بیستون بسیاری از رویدادها و کارهای داریوش یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%DB%8C%DA%A9% D9%85) را در نخستین سال‌های فرمانروایی‌اش که سخت‌ترین سال‌های پادشاهی وی نیز بود، به گونه‌ای دقیق بازگو می‌کند.
این سنگ‌نوشته عناصر تاریخی کافی برای بازسازی تاریخ هخامنشیان را داراست.
به درستی که با باشندگی (وجود) فراوانی بن‌مایه‌های میان‌رودانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%A F%D8%A7%D9%86)، مصری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1)، یونانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86) و لاتین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86) نمی‌توان با تکیه بر آنها تبارشناسی درستی از خاندان هخامنشی، از هخامنش تا داریوش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4) را به دست آورد.
برای همین نوشتار سنگ‌نوشته بیستون زمان مناسبی را در اختیار تاریخ‌نگار می‌گذارد که در آن شاه شاهان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86) ، نوشته بلند خود را با تایید دوباره‌ی خویشاوندی‌ش با خاندان شاهنشاهی پارسیان آغاز می‌کند و به آرامی پیشینیان خود را نام می‌برد:
ویشتاسپ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%BE)، آرشام (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%85)، آریارمنه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%87) چیش‌پش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE% D8%B4&action=edit&redlink=1) و هخامنش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4).
این تبارشناسی به شوندهای (دلایل) گوناگون زمان‌های درازی نادرست دانسته شده بود.
زیرا در این سیاهه (فهرست) نام دو نفر از شاهان هخامنشی که پیش از داریوش فرمانروایی می‌کردند، یعنی کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF) و کمبوجیه یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87_%DB%8C% DA%A9%D9%85) به چشم نمی‌خورد.
همین جریان موجب شده‌است که مفسران سنگ‌نوشته نسبت به نوشتارهای سنگ‌نوشته داریوش با شک و دو دلی نگاه کنند و او را غاصب پادشاهی هخامنشیان بدانند که با نوشتن این سنگ‌نوشته تلاش داشته‌است برای مشروعیت بخشیدن به پادشاهی خود از نگاه آیندگان، تبارنامه‌ی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) خود را دست‌کاری کند.
بر اساس نوشته‌های هرودوت،
گل‌نوشته‌ی نبونید (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AF)،
پادشاه بابل (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84) ،
بیانیه‌ی کورش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF) (استوانه کورش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%A9% D9%88%D8%B1%D8%B4))،
کتیبه بیستون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B3% D8%AA%D9%88%D9%86) داریوش یکم،
و سنگ‌نوشته‌های اردشیر دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%88% D9%85) و اردشیر سوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%88% D9%85) هخامنشی،
ترتیب شاهان این دودمان تا داریوش یکم، چنین بوده‌است:
(لازم به گفتن است درستی این جدول از هخامنش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4) تا کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF) جای تردید است).
هخامنش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4)
۱ چیش‌پش یکم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE% D8%B4_%DB%8C%DA%A9%D9%85&action=edit&redlink=1)
۲ کمبوجیه یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87_%DB%8C% DA%A9%D9%85)
۳ کورش یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B4_%DB%8C%DA%A9%D9%85)
۴ چیش‌پش دوم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE% D8%B4_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1)
شاخه اصلی:
۵ کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF) (دوم)
۶ کمبوجیه دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87_%D8%AF% D9%88%D9%85) (پیروز مصر)
۷ کوروش سوم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8 %B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1)
۸ کمبوجیه سوم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB% 8C%D9%87_%D8%B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1)
شاخه فرعی:
آریارومنه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9% 88%D9%85%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1)
ارشام (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%85)
ویشتاسب (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8% B3%D8%A8&action=edit&redlink=1)
۹ داریوش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2% D8%B1%DA%AF) (یکم)
کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF)
کمبوجیه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87)
بردیای دروغین (گوماته مغ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%BA) )
داریوش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2% D8%B1%DA%AF)
خشایارشا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7) (خشیارشا)
اردشیر یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%DB%8C%DA%A9% D9%85_(%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C) ) (اردشیر درازدست)
خشایارشای دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D B%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)
سغدیانوس (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3)
داریوش دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%AF%D9%88% D9%85)
اردشیر دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%88% D9%85_(%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C) )
اردشیر سوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%88% D9%85_(%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C) )
داریوش سوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D9%88% D9%85)
اردشیر چهارم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8% B1_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85&action=edit&redlink=1) (ارسس (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B3&action=edit&redlink=1))
مهم‌ترین سنگ‌نوشته هخامنشی از دید تاریخی و نیز بلندترین آنها، سنگ‌نبشته بیستون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%D8%B4%D8%A A%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86) بر دیواره کوه بیستون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86) است.
سنگ‌نوشته بیستون بسیاری از رویدادها و کارهای داریوش یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%DB%8C%DA%A9% D9%85) را در نخستین سال‌های فرمانروایی‌اش که سخت‌ترین سال‌های پادشاهی وی نیز بود، به گونه‌ای دقیق بازگو می‌کند.
این سنگ‌نوشته عناصر تاریخی کافی برای بازسازی تاریخ هخامنشیان را داراست.
به درستی که با باشندگی (وجود) فراوانی بن‌مایه‌های میان‌رودانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%A F%D8%A7%D9%86)، مصری (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1)، یونانی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86) و لاتین (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86) نمی‌توان با تکیه بر آنها تبارشناسی درستی از خاندان هخامنشی، از هخامنش تا داریوش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4) را به دست آورد.
برای همین نوشتار سنگ‌نوشته بیستون زمان مناسبی را در اختیار تاریخ‌نگار می‌گذارد که در آن شاه شاهان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86) ، نوشته بلند خود را با تایید دوباره‌ی خویشاوندی‌ش با خاندان شاهنشاهی پارسیان آغاز می‌کند و به آرامی پیشینیان خود را نام می‌برد:
ویشتاسپ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%BE)، آرشام (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%85)، آریارمنه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%87) چیش‌پش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE% D8%B4&action=edit&redlink=1) و هخامنش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4).
این تبارشناسی به شوندهای (دلایل) گوناگون زمان‌های درازی نادرست دانسته شده بود.
زیرا در این سیاهه (فهرست) نام دو نفر از شاهان هخامنشی که پیش از داریوش فرمانروایی می‌کردند، یعنی کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF) و کمبوجیه یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87_%DB%8C% DA%A9%D9%85) به چشم نمی‌خورد.
همین جریان موجب شده‌است که مفسران سنگ‌نوشته نسبت به نوشتارهای سنگ‌نوشته داریوش با شک و دو دلی نگاه کنند و او را غاصب پادشاهی هخامنشیان بدانند که با نوشتن این سنگ‌نوشته تلاش داشته‌است برای مشروعیت بخشیدن به پادشاهی خود از نگاه آیندگان، تبارنامه‌ی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) خود را دست‌کاری کند.
بر اساس نوشته‌های هرودوت،
گل‌نوشته‌ی نبونید (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AF)،
پادشاه بابل (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84) ،
بیانیه‌ی کورش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF) (استوانه کورش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%A9% D9%88%D8%B1%D8%B4))،
کتیبه بیستون (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B3% D8%AA%D9%88%D9%86) داریوش یکم،
و سنگ‌نوشته‌های اردشیر دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%88% D9%85) و اردشیر سوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%88% D9%85) هخامنشی،
ترتیب شاهان این دودمان تا داریوش یکم، چنین بوده‌است:
(لازم به گفتن است درستی این جدول از هخامنش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4) تا کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF) جای تردید است).
هخامنش (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4)
۱ چیش‌پش یکم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE% D8%B4_%DB%8C%DA%A9%D9%85&action=edit&redlink=1)
۲ کمبوجیه یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87_%DB%8C% DA%A9%D9%85)
۳ کورش یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B4_%DB%8C%DA%A9%D9%85)
۴ چیش‌پش دوم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%86%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE% D8%B4_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1)
شاخه اصلی:
۵ کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF) (دوم)
۶ کمبوجیه دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87_%D8%AF% D9%88%D9%85) (پیروز مصر)
۷ کوروش سوم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8 %B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1)
۸ کمبوجیه سوم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB% 8C%D9%87_%D8%B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1)
شاخه فرعی:
آریارومنه (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9% 88%D9%85%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1)
ارشام (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%85)
ویشتاسب (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8% B3%D8%A8&action=edit&redlink=1)
۹ داریوش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2% D8%B1%DA%AF) (یکم)
کوروش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1% DA%AF)
کمبوجیه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87)
بردیای دروغین (گوماته مغ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%BA) )
داریوش بزرگ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2% D8%B1%DA%AF)
خشایارشا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7) (خشیارشا)
اردشیر یکم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%DB%8C%DA%A9% D9%85_(%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C) ) (اردشیر درازدست)
خشایارشای دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D B%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)
سغدیانوس (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3)
داریوش دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%AF%D9%88% D9%85)
اردشیر دوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%88% D9%85_(%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C) )
اردشیر سوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%88% D9%85_(%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C) )
داریوش سوم (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D9%88% D9%85)
اردشیر چهارم (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8% B1_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85&action=edit&redlink=1) (ارسس (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B3&action=edit&redlink=1))