s@ba
19th April 2010, 12:34 PM
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Article/ArticleImages/1/1388/Azar/05/65224.jpgمردم اغلب ستاره بینی ،طالع بینی، یا تنجیم را با نجوم یکی می گیرند. از آنجا که هر دو آنها درباره ی ستاره ها ، صورت های فلکی ،سیارات وماه و خورشید صحبت می کنند،این تصور را پیش می آورند که اینها هردواز شاخه های علمی اند که با کیهان سروکار درد.
. (http://karkabod.ir/)
مثالی برای این تصور فراخوان سال 2001/1380 کمیسیون پژوهانه دانشگاه است که درآن خواسته شده بود«... تنجیم ( ستاره بینی)» جزو سیلابس درس های علوم دانشگاهی بیاید.
آیا تنجیم علم است؟ با اندکی تامل در احوالات آن می توان گفت خیر.موضوعی که ادعای آن دارد که به حوزه ی علم تعلق دارد،باید حداقل معیارهای معینی را ارضاء کند. اول،تا آنجا که به دست اندرکاران آن موضوع مربوط می شود باید متکی براصول یا فرض هایی روشن و یکتا باشد. یعنی برای مسئله ای واحد،افراد مختلف آن حوزه با استفاده از این اصول یا فرض ها به پاسخ های یکسان بسند. دوم، از این اصول باید نتایجی حاصل شود که مستقل از افراد آزمون پذیر بوده وامکان رد آن باشد. بالاخره ،باید آزمون های خاصی وجود داشته باشد.که بتوان اعتبار یا رد نتیجه ی خاصی را تعیین کرد.
با تطبیق دادن شرایط فوق با موضوعات تنجیم مشاهده می کنیم که فاقد ویژگی هایی است که برشمردیم. مثلا، دربررسی اصول پایه ای آن گوناگونی زیادی دیده می شود. حتی با یک ابزار ستاره بینی معین،دوستاره بین تعبیرها یا پیش بینی های متفاوتی می کنند. آخرآنکه ،اغلب پیش بینی ها مبهم است و نمی توان صحت و سقم آنها را آزمود.
با وجود این ،درغرب، آزمون هایی در خصوص پیش بینی های ستاره بینی براساس گزاره های قطعی که خود آنها بیان کرده اند،انجام گرفته است. در اینجا ما به دو مثال ، که نشان می دهد چگونه می توان این کار را پیش برد، اشاره می کنیم. نخستین مثال مربوط می شود. به این اعتقاد( که در هند نیز رایج است) که یک دختر و پسر جوان تنها در صورتی باید با هم ازدواج کنند که طالع آنها با یکدیگر جور باشد.
آزمون فوق را برنی سیلورمن به عنوان بخشی از کار پایان نامه دکتری اش در دانشگاه میشیگان امریکا درسال 1971/1350 انجام داد. او 2978زوج را که زندگی موفقی داشتند به عنوان گروه (الف) و 478 زوج را که از هم جدا شده بودند به عنوان گروه (ب) انتخاب کرد. طالع تمامی این افراد استخراج شده و به دو ستاره بین داده شد.از این دو نفر خواسته شد که با توافق همدیگر تعیین کنید که آیا طالع دوزوج به هم می خورد یانه .البته آنها اطلاع نداشتند که زوج ها به کدام گروه تعلق دارند. مطالعه و بررسی نتایج کار این ستاره بینان با زندگی واقعی زوج ها نشان داد که بین پیش بینی مبتنی بر طالع بینی و زندگی واقعی رابطه ی معنا داری وجود ندارد.
رویکردی مشابه آزمون فوق در مثال دوم نیز مورد استفاده قرار گرفت. کارلسون جدولی مربوط به اطلاعات تولد افراد را تهیه کردو در اختیار طالع بینان قرارداد. در تنجیم این ادعا وجود دارد. که از موقعیت «سیارات» در لحظه ی تولد می توان برای تعیین خصوصیات شخصیتی عمومی فرد وگرایش در روحیات و رفتار وی استفاده کرد ،و مسائل عمده ای که فرد در زندگی با آنها روبه رو خواهد شد را مشخص کرد. در این آزمون به هرطالع بین مشخصات تولد یک فرد و مشخصات تولد مربوط به دو فرد دیگررا ،که به طور تصادفی انتخاب شده بودند، داده شد.آنها می بایست براساس این اطلاعات میزان هم خوانی توصیفات خود از شخصیت فرد را با داده های جدول رده بندی کنند.نتیجه نهایی نشان داد که تفسیرهای درست این افراد منطبق بود با احتمال 337/. وبا خطای 0/052 . این نتیجه ،خیلی نزدیک به نتیجه ای بود که به طور شانسی واز روی آمارو احتمال به دست می آید.
تجربه ی شهر پونه
آزمایش های کارلسون وسیلورمن با خطاهایی همراه بود که ما برای اجتناب از آن معیار دیگری را برگزیدیم که متفاوت با آنها ولی دقیق تر بود.برای این کار ما به این موضوع پرداختیم که آیا یک فرد خاص به لحاظ هوشی درخشان است یا عقب مانده. طالع بینان مدعی اند که قادرند. از روی طالع افراد این تفاوت را بیان کنند. بنابراین از میان دانش آموزان مدارس ما 200 دانش آموز را انتخاب کردیم که 100 نفر به لحاظ ذهنی عقب مانده بودند. دسته ی اول گروه(الف) و دسته دوم، که از یک مدرسه دانش آموزان استثنایی انتخاب شده بودند، گروه (ب) را تشکیل می دادند. دانش آموزان گروه (الف) براساس نتایج مدرسه وتایید معلمانشان انتخاب شده بودند. اطلاعات تایید شده مربوط به تولدآنها، که برای استخراج طالع آنها ضروری بود، از والدین دانش آموزان گرفته شد.
کار بعدی استخراج اطلاعات مربوط به طالع آنها بود. این کار را یکی از ما (پ.گ) که خودش تا چند سال پیش طالع بینی می کرد. تجربه ی کافی در این زمینه داشت. با استفاده از یک نرم افزارخاص انجام داد. داده ها با کدهای معینی، که به هر کدام داده شد،کد گذاری شد . اطلاعات تا زمانی که کد گشایی نمی شدند،ناشناخته می ماندند. در این صورت، نه شرکت کنندگان ونه آزمایشگران اطلاعی درباره ی صاحبان داده ها نداشتند. داده هایی که به این ترتیب به دست آمده بود درمحل امنی در بخش آمار دانشگاه پونه ذخیره شد.
درهمین حال،از طریق فراخوان عمومی و کنفرانس های مطبوعاتی در پونه در 12می 2008 (23اردیبهشت 1387)، ضمن توضیح فرایند کار،از طالع بینان فعال برای شرکت در این آزمایش دعوت شد. از 200 نمونه ای که انتخاب کرده بودیم،به هرشرکت کننده جدول تولد وداده های تولد 40 نفر را که به طور تصادفی انتخاب شده بودند، دادیم .شرکت کنندگان می بایست در زمان تعیین شده مشخص می کردند که هر دانش آموز به کدام گروه (الف)یا (ب) تعلق دارد. علاوه بر آن ، ما از سازمان های طالع بینی ثبت شده هم دعوت کردیم که به صورت حقوقی در این آزمایش شرکت کنند. در این صورت ما تمامی اطلاعات مربوط به 200 نفر را برای آنها ارسال می کردیم.
ماهیت کارآماری ساده بود. ما دو فرضیه را باید با هم مقایسه می کردیم . یکی فرضیه ی شانس H بود. یعنی تعیین اینکه یک انتخاب معین به کدام گروه (الف ) ویا (ب) تعلق دارد، مانند انداختن سکه با احتمال 5/. است . فرضیه دوم H1 مبتنی بر این بود که پیش بینی های مربوط به طبقه بندی متکی بر طالع بینی باید احتمالی بیش از 5/. داشته باشد.برای آزمودن هر دو فرضیه، برای اینکه H به نفع H1کنار گذاشته شود باید میزان موفقیت طالع بینی از میانگین ارزش انتظاری H، که برابر 2/325 برآورد شده بود،بیشتر شود. این روند تضمین می کرد که احتمال اشتباه در کنار گذاشتن Hاز یک درصد بیشتر نشود. خلاصه اینکه ،میزان موفقیت طالع بینان برای رد H باید 28 از 40 نفر می بود. در خصوص مؤسسات که تمامی 200 دانش آموز را بررسی می کردند شرط موفقیت H1 ،117 بود.
پاسخ طالع بینان
وقتی چارچوب کاررا اعلام کردیم،پاسخ های گوناگونی از طالع بینان دریافت کردیم برخی موافقت خود را برای این چالش اعلام کردند، عده ای نیز شرایط اضافی طلب کردند که با ماهیت این آزمون نمی خواند،درحالی که عده ای از طالع بینان نیز از اجتماع طالع بینان خواستند که آزمایش را تحریم کنند. ما با چندین طالع بین چه به طور فردی یا شرکت کننده در سمینار ملاقات کردیم و برای آنها درباره ی ماهیت آزمون، اهداف آن و ملاحظاتی که برای جلوگیری از جانبداربودن آن اختیار کرده ایم .توضیح دادیم . ما به آنها گوشزد کردیم که اگر به اعتقاد آنها تنجیم علم است،در این صورت بایستی در این نوع آزمون ها شرکت کنند.درحالی که در کل واکنش ها مثبت بود،برخی از پیشکسوتان ستاره بینی،از این آزمون فاصله گرفتند.
درنهایت، 51 ستاره بین در این آزمون شرکت کردند که از آنها خواسته شد. پاکت های رسمی مهردار برای ما بفرستند تا داده ها درون آنها گذاشته شده و برایشان ارسال شود. فقط 27 نفر پاسخ های خودرا به ما برگرداندند. آن گاه ، پاسخ های آنها با داده های موجود مقایسه شد.بهترین جواب 24از 40 بود که فقط یک ستاره بین به آن رسیده بود . این نتیجه کمتر از مقداری بود که برای کنار گذاشتن H در مقابل H1 می بایست به آن می رسیدند. میانگین کلی موفقیت به ازای هر نمونه برای همه ی 27 پاسخ دهنده 17/25 بود، که اگر چه کمتر از میانگین 20 مربوط به پیش بینی Hبود ، با آن سازگاری داشت. در خصوص مؤسسات دعوت شده به این آزمایش، دو موسسه حاضر شدند شرکت کنند، که در نهایت یک موسسه شرکت کرد. میزان موفقیت آن 102 از 200 بود، که باز هم کاملا زیر مقدار حداقلی 117 بود.
بنابراین ما بر پایه ی یافته های این آزمون به این نتیجه رسیدیم که پیش بینی های ستاره بینان به موفقیتی بهتر از آنچه از طریق کاملا شانسی سکه انداختن حاصل می شود، دست نیافتند.
نتیجه گیری
ما احساس می کنیم که پرسش مطرح شده در آزمون روشن بود و ستاره بینان نمی توانند مدعی شوند که در تفسیر آن دچار سردرگمی شده بودند. بسیاری از طالع بینان موفقیت خود در این آزمون را (گرچه کمتر از 50درصد، یعنی میزان پیش بینی توسط سکه،بود) شاهدی بر توانایی خود در پیش بینی تلقی کردند. ما مجبوربودیم به آنها توضیح بدهیم که تنها زمانی می توانند پیش بینی خود را موفق بدانند که نسبت به سطح نمونه در دسترسشان به 70 درصد پیش بینی درست برسند.
این آزمون به روشنی تو خالی بودن ادعای اساسی تنجیم را، که پیش از این بیان کردیم ،نشان می دهد البته ، معتقدان سرسخت آن عقیده ی خود را تغییر نخواهند داد. با این حال ، این ارزش آن را دارد که آزمون هایی مشابه در جنبه های دیگر پیش بینی های طالع بینی انجام بگیرد. یکی از این جنبه های مهم همان است که سیلور من انجام داد.از آنجا که درصد بالایی از ازدواج ها ( یا ممانعت ها از ازدواج ) متکی بر جور بودن از طریق طالع بینی است، مطالعه ی آماری در این خصوص می تواند مفید باشد. مشکلات فراوانی سرراه گرد آوری این داده ها وجود دارد،ولی این تلاش ارزش آن را دارد.
. (http://karkabod.ir/)
مثالی برای این تصور فراخوان سال 2001/1380 کمیسیون پژوهانه دانشگاه است که درآن خواسته شده بود«... تنجیم ( ستاره بینی)» جزو سیلابس درس های علوم دانشگاهی بیاید.
آیا تنجیم علم است؟ با اندکی تامل در احوالات آن می توان گفت خیر.موضوعی که ادعای آن دارد که به حوزه ی علم تعلق دارد،باید حداقل معیارهای معینی را ارضاء کند. اول،تا آنجا که به دست اندرکاران آن موضوع مربوط می شود باید متکی براصول یا فرض هایی روشن و یکتا باشد. یعنی برای مسئله ای واحد،افراد مختلف آن حوزه با استفاده از این اصول یا فرض ها به پاسخ های یکسان بسند. دوم، از این اصول باید نتایجی حاصل شود که مستقل از افراد آزمون پذیر بوده وامکان رد آن باشد. بالاخره ،باید آزمون های خاصی وجود داشته باشد.که بتوان اعتبار یا رد نتیجه ی خاصی را تعیین کرد.
با تطبیق دادن شرایط فوق با موضوعات تنجیم مشاهده می کنیم که فاقد ویژگی هایی است که برشمردیم. مثلا، دربررسی اصول پایه ای آن گوناگونی زیادی دیده می شود. حتی با یک ابزار ستاره بینی معین،دوستاره بین تعبیرها یا پیش بینی های متفاوتی می کنند. آخرآنکه ،اغلب پیش بینی ها مبهم است و نمی توان صحت و سقم آنها را آزمود.
با وجود این ،درغرب، آزمون هایی در خصوص پیش بینی های ستاره بینی براساس گزاره های قطعی که خود آنها بیان کرده اند،انجام گرفته است. در اینجا ما به دو مثال ، که نشان می دهد چگونه می توان این کار را پیش برد، اشاره می کنیم. نخستین مثال مربوط می شود. به این اعتقاد( که در هند نیز رایج است) که یک دختر و پسر جوان تنها در صورتی باید با هم ازدواج کنند که طالع آنها با یکدیگر جور باشد.
آزمون فوق را برنی سیلورمن به عنوان بخشی از کار پایان نامه دکتری اش در دانشگاه میشیگان امریکا درسال 1971/1350 انجام داد. او 2978زوج را که زندگی موفقی داشتند به عنوان گروه (الف) و 478 زوج را که از هم جدا شده بودند به عنوان گروه (ب) انتخاب کرد. طالع تمامی این افراد استخراج شده و به دو ستاره بین داده شد.از این دو نفر خواسته شد که با توافق همدیگر تعیین کنید که آیا طالع دوزوج به هم می خورد یانه .البته آنها اطلاع نداشتند که زوج ها به کدام گروه تعلق دارند. مطالعه و بررسی نتایج کار این ستاره بینان با زندگی واقعی زوج ها نشان داد که بین پیش بینی مبتنی بر طالع بینی و زندگی واقعی رابطه ی معنا داری وجود ندارد.
رویکردی مشابه آزمون فوق در مثال دوم نیز مورد استفاده قرار گرفت. کارلسون جدولی مربوط به اطلاعات تولد افراد را تهیه کردو در اختیار طالع بینان قرارداد. در تنجیم این ادعا وجود دارد. که از موقعیت «سیارات» در لحظه ی تولد می توان برای تعیین خصوصیات شخصیتی عمومی فرد وگرایش در روحیات و رفتار وی استفاده کرد ،و مسائل عمده ای که فرد در زندگی با آنها روبه رو خواهد شد را مشخص کرد. در این آزمون به هرطالع بین مشخصات تولد یک فرد و مشخصات تولد مربوط به دو فرد دیگررا ،که به طور تصادفی انتخاب شده بودند، داده شد.آنها می بایست براساس این اطلاعات میزان هم خوانی توصیفات خود از شخصیت فرد را با داده های جدول رده بندی کنند.نتیجه نهایی نشان داد که تفسیرهای درست این افراد منطبق بود با احتمال 337/. وبا خطای 0/052 . این نتیجه ،خیلی نزدیک به نتیجه ای بود که به طور شانسی واز روی آمارو احتمال به دست می آید.
تجربه ی شهر پونه
آزمایش های کارلسون وسیلورمن با خطاهایی همراه بود که ما برای اجتناب از آن معیار دیگری را برگزیدیم که متفاوت با آنها ولی دقیق تر بود.برای این کار ما به این موضوع پرداختیم که آیا یک فرد خاص به لحاظ هوشی درخشان است یا عقب مانده. طالع بینان مدعی اند که قادرند. از روی طالع افراد این تفاوت را بیان کنند. بنابراین از میان دانش آموزان مدارس ما 200 دانش آموز را انتخاب کردیم که 100 نفر به لحاظ ذهنی عقب مانده بودند. دسته ی اول گروه(الف) و دسته دوم، که از یک مدرسه دانش آموزان استثنایی انتخاب شده بودند، گروه (ب) را تشکیل می دادند. دانش آموزان گروه (الف) براساس نتایج مدرسه وتایید معلمانشان انتخاب شده بودند. اطلاعات تایید شده مربوط به تولدآنها، که برای استخراج طالع آنها ضروری بود، از والدین دانش آموزان گرفته شد.
کار بعدی استخراج اطلاعات مربوط به طالع آنها بود. این کار را یکی از ما (پ.گ) که خودش تا چند سال پیش طالع بینی می کرد. تجربه ی کافی در این زمینه داشت. با استفاده از یک نرم افزارخاص انجام داد. داده ها با کدهای معینی، که به هر کدام داده شد،کد گذاری شد . اطلاعات تا زمانی که کد گشایی نمی شدند،ناشناخته می ماندند. در این صورت، نه شرکت کنندگان ونه آزمایشگران اطلاعی درباره ی صاحبان داده ها نداشتند. داده هایی که به این ترتیب به دست آمده بود درمحل امنی در بخش آمار دانشگاه پونه ذخیره شد.
درهمین حال،از طریق فراخوان عمومی و کنفرانس های مطبوعاتی در پونه در 12می 2008 (23اردیبهشت 1387)، ضمن توضیح فرایند کار،از طالع بینان فعال برای شرکت در این آزمایش دعوت شد. از 200 نمونه ای که انتخاب کرده بودیم،به هرشرکت کننده جدول تولد وداده های تولد 40 نفر را که به طور تصادفی انتخاب شده بودند، دادیم .شرکت کنندگان می بایست در زمان تعیین شده مشخص می کردند که هر دانش آموز به کدام گروه (الف)یا (ب) تعلق دارد. علاوه بر آن ، ما از سازمان های طالع بینی ثبت شده هم دعوت کردیم که به صورت حقوقی در این آزمایش شرکت کنند. در این صورت ما تمامی اطلاعات مربوط به 200 نفر را برای آنها ارسال می کردیم.
ماهیت کارآماری ساده بود. ما دو فرضیه را باید با هم مقایسه می کردیم . یکی فرضیه ی شانس H بود. یعنی تعیین اینکه یک انتخاب معین به کدام گروه (الف ) ویا (ب) تعلق دارد، مانند انداختن سکه با احتمال 5/. است . فرضیه دوم H1 مبتنی بر این بود که پیش بینی های مربوط به طبقه بندی متکی بر طالع بینی باید احتمالی بیش از 5/. داشته باشد.برای آزمودن هر دو فرضیه، برای اینکه H به نفع H1کنار گذاشته شود باید میزان موفقیت طالع بینی از میانگین ارزش انتظاری H، که برابر 2/325 برآورد شده بود،بیشتر شود. این روند تضمین می کرد که احتمال اشتباه در کنار گذاشتن Hاز یک درصد بیشتر نشود. خلاصه اینکه ،میزان موفقیت طالع بینان برای رد H باید 28 از 40 نفر می بود. در خصوص مؤسسات که تمامی 200 دانش آموز را بررسی می کردند شرط موفقیت H1 ،117 بود.
پاسخ طالع بینان
وقتی چارچوب کاررا اعلام کردیم،پاسخ های گوناگونی از طالع بینان دریافت کردیم برخی موافقت خود را برای این چالش اعلام کردند، عده ای نیز شرایط اضافی طلب کردند که با ماهیت این آزمون نمی خواند،درحالی که عده ای از طالع بینان نیز از اجتماع طالع بینان خواستند که آزمایش را تحریم کنند. ما با چندین طالع بین چه به طور فردی یا شرکت کننده در سمینار ملاقات کردیم و برای آنها درباره ی ماهیت آزمون، اهداف آن و ملاحظاتی که برای جلوگیری از جانبداربودن آن اختیار کرده ایم .توضیح دادیم . ما به آنها گوشزد کردیم که اگر به اعتقاد آنها تنجیم علم است،در این صورت بایستی در این نوع آزمون ها شرکت کنند.درحالی که در کل واکنش ها مثبت بود،برخی از پیشکسوتان ستاره بینی،از این آزمون فاصله گرفتند.
درنهایت، 51 ستاره بین در این آزمون شرکت کردند که از آنها خواسته شد. پاکت های رسمی مهردار برای ما بفرستند تا داده ها درون آنها گذاشته شده و برایشان ارسال شود. فقط 27 نفر پاسخ های خودرا به ما برگرداندند. آن گاه ، پاسخ های آنها با داده های موجود مقایسه شد.بهترین جواب 24از 40 بود که فقط یک ستاره بین به آن رسیده بود . این نتیجه کمتر از مقداری بود که برای کنار گذاشتن H در مقابل H1 می بایست به آن می رسیدند. میانگین کلی موفقیت به ازای هر نمونه برای همه ی 27 پاسخ دهنده 17/25 بود، که اگر چه کمتر از میانگین 20 مربوط به پیش بینی Hبود ، با آن سازگاری داشت. در خصوص مؤسسات دعوت شده به این آزمایش، دو موسسه حاضر شدند شرکت کنند، که در نهایت یک موسسه شرکت کرد. میزان موفقیت آن 102 از 200 بود، که باز هم کاملا زیر مقدار حداقلی 117 بود.
بنابراین ما بر پایه ی یافته های این آزمون به این نتیجه رسیدیم که پیش بینی های ستاره بینان به موفقیتی بهتر از آنچه از طریق کاملا شانسی سکه انداختن حاصل می شود، دست نیافتند.
نتیجه گیری
ما احساس می کنیم که پرسش مطرح شده در آزمون روشن بود و ستاره بینان نمی توانند مدعی شوند که در تفسیر آن دچار سردرگمی شده بودند. بسیاری از طالع بینان موفقیت خود در این آزمون را (گرچه کمتر از 50درصد، یعنی میزان پیش بینی توسط سکه،بود) شاهدی بر توانایی خود در پیش بینی تلقی کردند. ما مجبوربودیم به آنها توضیح بدهیم که تنها زمانی می توانند پیش بینی خود را موفق بدانند که نسبت به سطح نمونه در دسترسشان به 70 درصد پیش بینی درست برسند.
این آزمون به روشنی تو خالی بودن ادعای اساسی تنجیم را، که پیش از این بیان کردیم ،نشان می دهد البته ، معتقدان سرسخت آن عقیده ی خود را تغییر نخواهند داد. با این حال ، این ارزش آن را دارد که آزمون هایی مشابه در جنبه های دیگر پیش بینی های طالع بینی انجام بگیرد. یکی از این جنبه های مهم همان است که سیلور من انجام داد.از آنجا که درصد بالایی از ازدواج ها ( یا ممانعت ها از ازدواج ) متکی بر جور بودن از طریق طالع بینی است، مطالعه ی آماری در این خصوص می تواند مفید باشد. مشکلات فراوانی سرراه گرد آوری این داده ها وجود دارد،ولی این تلاش ارزش آن را دارد.