کویر زیبای ورزنه قطب کویر نوردی ایران

[آبجی]

کویر زیبای ورزنه قطب کویر گردی


كوير ورزنه در دسترس ترين كوير به شهر اصفهان است كه فاصله ماسه زار تا اصفهان ۱۱۰ كيلومتر است در يك سفر يك روزه مى توان از اين منطقه ديدار كرد.

وسعت تلماسه ها بالغ بر ۱۷ هزار هكتار است و انواع اشكال حاصل فرسايش باد را مى توان ديد مانند تپه هاى ماسه اى طولى، تپه هاى هلالى، هرم هاى ماسه اى و امواج روى ماسه ها كه اصطلاحاً به آنها ريپل مارك گفته مى شود و چشم انداز ماسه ها از بالاى تلماسه ها بسيار زيبا و بكر به نظر مى آيد و نوع پوشش گياهى آن و سكوت زيباى حكمفرما بر آن براى تمام گردشگران روزى زيبا خلق مى كند و ارتفاع تلماسه هاى ورزنه نسبت به برخى نقاط بلندتر و در برخى نقاط به ۱۰۰ متر نيز مى رسد، طول تلماسه ها حدود ۴۵ كيلومتر و عرض آنها از ۱۰ كيلومتر در نزديك ورزنه تا يك كيلومتر در خاراى جرقويه متفاوت است.
طبيعت گردى يا اكوتوريسم شاخه مهمى از گردشگرى است كه جايگاه آن در اقتصاد جهانى رشد قابل ملاحظه اى داشته است اما توزيع جغرافيايى اين درآمد بسيار نامتعادل بوده و ۸۰ درصد اشتغالزايى و درآمد ناشى از اين صنعت به اروپا و آمريكا اختصاص يافته است واز ۲۰ درصد باقى مانده ۲‎/۵ درصد سهم خاورميانه از اين ميان و يك درصد سهم ايران است و اين در حالى است كه ايران به لحاظ طبيعت بى نظير و جذاب و به واسطه تنوع زيستى اقليمى منحصر به فرد است و پنجمين كشور جهان بوده و پتانسيل بالايى در صنعت طبيعت گردى دارد.
* چشم انداز كوير
حدود يكصد كيلومتر دورتر از اصفهان در منتهى اليه جنوب شرق اين استان، زيباترين تابلو طبيعت كه با سر انگشتان نقاشى چيره دست روى گستره بوم كوير اين دياردست نخورده نقش بسته است هنر نمايى مى كند وقتى آدم، پايش را روى دل داغ اين شنزار لطيف مى گذارد، عملاً هيچ ردى نيست كه برجا نماند.
* پتانسيل هاى كوير ورزنه
با توجه به نزديكى كوير ورزنه به شهر( ۸ كيلومتر) و نزديكى به خطوط انتقال نيرو و آب در صورت سرمايه گذارى و استقرار امكانات زيربنايى براى گردشگران مى تواند به يك قطب گردشگرى در كشور تبديل شود خصوصاً اين كه در ۱۰۰ كيلومترى شهر زيباى اصفهان واقع شده است در برگزارى تورهاى ۲ يا ۳ روزه مى توانند گردشگران از ايستگاه هاى متعددى در شرق اصفهان بازديد كنند از جمله آثار متعدد تاريخى در محور شرق مانند منار تاريخى زيار متعلق به قرون اوليه اسلام، مسجد دشتى، مسجد سلجوقى برسيان، كبوترخانه هاى زيباى رودشت، قلاع تاريخى مانند قلعه ۱۰۰۰ ساله قورتان و طبيعت بكر و زيباى ورزنه، نمكزار گاوخونى كه داراى چند ضلعى هاى زيباى نمك است، تالاب بين المللى گاوخونى و مشاهده پرواز دسته جمعى پرندگان مهاجر و قلعه تاريخى خرگوشى در ۳۰ كيلومترى تالاب گاوخونى كه داراى آسمانى صاف است و براى ديدن آسمان شب و ستارگان در شب هاى كوير مساعد است.
همچنين در كوير ورزنه مى توان در صورت سرمايه گذارى خدمات زير را ارائه داد: شترسوارى، دوچرخه سوارى، موتورسوارى، ماشين سوارى، پرواز با پاراگلايدر، سقوط آزاد از ارتفاع تلماسه ها، اجراى موسيقى محلى و سنتى و ايرانى مانند دف و نى و نواختن سازها صحرايى، پاى برهنه راه رفتن در كوير كه رؤيايى دل انگيز در انسان ايجاد مى كند.
* راه هاى دسترسى به كوير ورزنه
۱- اصفهان- پل بزرگمهر- ۳ راه پينارت- برسيان- اژيه- ورزنه ۱۰۵ كيلومتر
۲- اصفهان- خيابان جى- كوهپايه- هرند- قورتان- ورزنه- ۱۱۳ كيلومتر
۳- كيلومتر ۳۰ جاده نايين، اصفهان- گردنه ملااحمد- ورزنه -۴۵ كيلومتر
برگرفته از روزنامه ایران

[آبجی]

بناهای مذهبی :


در جنوب شرقي ده ، دره كم عرض و طويلي شامل باغهاي ميوه قرار دارد كه به هیانزا شهرت دارد. در منتهااليه جنوبي باغها ، راه تنگ و باريكي است كه از پيش آمادگي صخره هاي سنگي مرتفعي شكل گرفته و اين نقطه شهرت به گله هينزا پيدا كرده است. در دل صخره جنوبي تو رفتگي اتاق مانندي است كه جلوي آن پنجره چوبی نصب شده و ساختمان زيارتگاهي بنا شده مشهور به گذرگاه بي بي زبيده خاتون است .
http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-mazhab_clip_image002_0000.jpg

مسجد يسمان

در ميان محله يسمان واقع و اثر نوشته اي تاريخي ندارد. اما به گفته آقاي خوانساري ابيانه از بناهاي قبل از دوره صفويه است.
http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-mazhab_clip_image002.jpg

مسجد جامع

تاريخ اوليه بناي آن 447 ه.ق ميباشد كه برروي محراب آن ذكرشده است. كه مسلم اً تاريخ بناي ساختمان اصلي و محراب و منبر ، ستونها و سرستونها وسط سالن بزرگ هم مربوط به اين تاريخ يا دوره سلجوقي و پايتخت قرار گرفتن اصفهان ميباشد.
http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-mazhab_clip_image002_0002.jpg

مسجد پرزله

اين مسجد در محله معروف پرزله واقع است. بناي اصلي آن در دوره صفويه است . بصورت يك سالن بزرگ بوده كه در اواخر دوره قاجاريه شبستان كم عرض جزيي به آن اضافه شده است.
http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-mazhab_clip_image002_0001.jpg

مسجد حاجتگاه

اين مسجد در قسمت غربي ده و در كنار قبرستان سابق واقع است. وجود اين نام براي مسجد احتمال اً به دليل داستانهايي است كه از حاجت دادن بيماران در اين مسجد صورت گرفته است. ساخت اين مسجد را به دوره صفويه نسبت داده اند. در جلو در ورودي مسجد تختگاهي است بنام تخت مزگه يا تخت مسجد وجود دارد كه براي هواخوري و يا آمادگی انجام فرايض مذهبی مورد استفاده بوده است .
http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-mazhab_clip_image004.jpg

امامزاده ابيانه

اين مكان در محله پايين ده واقع شده است و بنام زيارت معروف است. اين مکان مدفن دو نفراز فرزندان امام موسي كاظم (ع) بنام شاهزاده يحيي و شاهزاده عيسي است. اين بنا که حياط و حوض زيبايي دارد، داراي گنبد كاشيكاري فيروزه اي رنگی است كه درميان خانه هاي سرخ رنگ ابيانه جلوه اي خاص دارد.
http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-mazhab_clip_image006.jpg


مسجدهاي يك اتاقة ديگري نيز در محله هاي مختلف روستا وجود دارند



بناهای عمومی :



حمام ها

دو باب حمام كه به اصطلاح مردم ده گرم آوه : گرمابه ميگفتند .كه يكي در محله پايين ده وديگري در محله يسمان ميباشد.

http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-general_clip_image002.jpg



آسيابها

داراي سه آسياب آبي ميباشد كه يكي از آنها درسمت غربي مسجدحاجتگاه قرار گرفته است.چاه آبي : كه اين چاه در مزرعة گهه بالاي ابيانه واقع در قل ع ه شكاكي واقع بوده است .

قبرستان قديمي

كه اين قبرستان قديمي ده در قسمت شرقي قلعه شكاكي واقع بوده است



مردم شناسی :






مراسم و آداب و رسوم

از مراسم مهم در ابيانه شامل مراسم مذهبی ، مراسم عيد نوروز و مراسم ازدواج ميباشد که هر کدام از آنها به اختصار بدين قرار ميباشد



مراسم مذهبی

شامل ماه محرم، نخل برداری، ماه مبارک رمضان،نماز عيد فطر،مراسم عزاداری و مراسم خاک سپاری فوت شدگان،عيد فطر و عرفه آخر سال ميباشد.



مراسم عيد نوروز

شامل روز شماری سال ، روزی که کرد به کوه می رود،جشن نوروز، سيزده بدر و مراسم جشن پايان سال (چهارشنبه سوری ) می باشد.



مراسم ازدواج

جزئيات ازدواج ، مراسم عقد ، روز عروسی شامل : حمام يا برگرماده ، هيزم عروسی ، ميوه بونی ( ميان بامی ) ، خوان بری ، پاتختی و هدايای اين روز و ديگر اين مراسم زايمان و نامگذاری نوزاد می باشد .



واژه شناسي و زبان شناسي

زبان مردم اين ده که با آن گفتگو ميکنند بنام فرس قديم معروف است و شعبه ايست از زبان رايج مردم منطقه نطنز _ سيمه _ جوشقان قالی و با زبان بعضی از نقاط مرکزی ايران و زبان مردم حدود سمنان وسبزوار نزديکی و هماننديهايي دارد. از خصوصيات اين زبان اين است که از لحاظ ساختار ، درگردش خود خيلی روان است واژه ها را صريح ادا ميکند.دنباله واژه ها را کش و قوس آنچنانی نمی دهد تا لهجه ای به وجود آورد ، به آسانی به فارسی برميگردد .



صنايع دستی

از جمله هنرهای دستی می توان به جاجيم ، گليم که در نوعهای مختلف موئی ، نمدی و پشتی است .قالي وقاليچه ، جوال ، شال ، زری بافی ، طنابهای موئی ، سبد بافی ، آويزهای تزئينی ، سوزن دوزی ، نوار دوزی و تکيه دوزی می باشد که در همه اين هنرها دست انسان هنرمند در بوجود آوردن آن نقش اصلی ايفا کرده است که با مواد اوليه ای که در روستا يافت می شود اين فعاليتهای اقتصادی _ هنری انجام می پذيرد .
برکرفته از سایت ابیانه

[آبجی]

بيشينه تاريخي روستاي ابيانه :

تاريخ مندرج بر روی دربهای قديمی و فرم بناهای تاريخی و ساير شواهد موجود، قدمت ابيانه را بيش از هزار سال نشان ميدهد. در شبستان مسجد جامع محراب منبت کاری چوبی بسيار زيبايي با تاريخ 477 هجری قرار دارد که مقارن با زمان سلجوقيان و سپس رونق شهر اصفهان و پايتخت قرار گرفتن آن ميباشد.

http://www.abyaneh.ir/userimages/history-1_clip_image002.jpg
http://www.abyaneh.ir/userimages/history-1_clip_image002_0000.jpg http://www.abyaneh.ir/userimages/history-1_clip_image002_0001.jpg



وجه تسميه



در ريشه يابی نام ده که در مجاورت و مکاتبات يا به زبان فارسی به صورت ابيانه در آمده است. گاهی در ذهن بعضی ها به صورت ( آب ؟ يا نه = آب هست يا نه ) بيان شده است که البته توجيه درستی نيست وبرای ريشه يابی نام ده بايد به گويش خود مردم ده رجوع کرد. مردم روستا نام ابيانه را ويونه = ويانه و خود را ويانه ای = ابيانه ای يا ويونج می نامند و می گويند اين کلمه همان بيدبن و واژه ويانه از بيدانه و بيدستانه است که در مکاتبات و گفتار فارسی به صورت بيانه و ابيانه تحريف شده است.



شيوه معيشت



در گذشته اقتصاد روستا بر پايه باغداری ، کشاورزی و دامپروری استوار بود. باغهای ميوه در جنوب و در کنار رودخانه، مراتع سرسبز در اطراف وپيرامون روستا و آغلهای دام و انبار علوفه در زمينهای نزديک روستا بچشم ميخورد.




http://www.abyaneh.ir/userimages/IMG_60.jpg

http://www.abyaneh.ir/userimages/IMG_0238.jpg





ویژگیهای زمین شناسی منطقه
اشتوکلین عمده ترین ساختمان در رشته کوههای بین کاشان – اردستان ( که دره ابیانه را شامل می شود ) را طاقدیس بزرگ بالا آمده می داند که هسته مربوطه به پالئوزوئیک – تریاس آن در منطقه ابیانه و چیمه رخنمون دارد . روند محور این طاقدیس شمال غرب – جنوب شرق بوده که بر روند عمومی منطقه منطبق است . قدیمیترین تشکیلات زمین شناسی در منطقه مربوط به تشکیلات پرکامین است که بر روی آن به ترتیب تشکیلات پالئوزوئیک قرار دارد . تشکیلات دوران چهارم شامل تشکیلات پلیوستوسن و آبرفتهای قدیمی می باشد .جنس سنگهای دره ابیانه متفاوت بوده ، به طوری که تشکیلات پالئوزوئیک از قبیل د.ل.میتهای سبز رنگ ماسه سنگهای قرمز رنگ ، آهکهای تربلویت دار بر روی ماسه سنگها ( ماسه سنگ کنگلومرای ابیانه با ضخامت 50 متر و دانه های ریز قرمز رنگ که دارای میان لایه های مارن ماسه ای و شیل می باشد ، به طور هم شیب ولی با وقفه ای در رسوب گذاری و بر روی نهشته های پرمین قرار گرفته است ) دیده مس شود . لذا در اثر فعالیتهای تکنونیکی و گسلی کاملا خرد شده و ایجاد پرتگاههایی را نموده است .

زمین شناسی منطقه

مخروط افکنه : حدود 400 متر بعد از دو راهی نطنز – کاشان به طرف دره ابیانه اولین واحد ژئومورفولوژی که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند واحد مخروط افکنه است . این مخروط افکنه ، بزرگترین مخروط افکنه در منطقه کرکس نطنز در مصب رودخانه برزورد و چیمه رود ( رود هنجن ) قرار دارد که ارتفاع آن از 1500 متر شروع و در 1100 متری خاتمه می یابد .

سنگها

سنگهای موجود در دره ابیانه بسته به نوع و جنس ، مقاومت متفاوتی را در برابر فرسایش از خود نشان داده اند و این امر موجب ایجاد فرمها و اشکال مختلفی در منطقه مورد مطالعه گردیده است . بدلیل شرایط آب و هوایی خشک – نیمه خشک دره ابیانه ، فرایندهای فرسایش مکانیکی بیش از شیمیایی موثر هستند . در قسمتهای مرتفع و شیبهای تند این منطقه ، تخریب مکانیکی بسیار شدید است . زیرا پوشش گیاهی و پوشش خاک که موجب محفوظ نگهداشتن زمین در مقابل تغییرات حرارتی می شود وجود ندارد . یکی از نمونه های قابل توجه ریزش سنگ در اطاف روستای ابیانه دیده می شود . این روستا در دره نسبت عمیق و در دامنه دیواره های مرتفع و تقریبا قائم کوه قرار گرفته است . و جنس سنگهای قسمتهای بالائی دره ، اهکی و ماسه سنگی است و دارای شکستگیهای زیاد است . چنین شرایطی باعث شده است که آهکها به صورت قطعات ک.چک و بزرگ سقوط کنند و به روستا به حرکت درآیند . چنین وضعی می تواند تهدیدی دائم برای مردم روستای ابیانه باشد . با توجه به کیفیت ساختمانی منطقه و آب و هوا ، باد نقش فرسایشی مهمی در این دره انجام نمی دهد و فرسایش بادی در مقایسه با سایر پدیده ها اهمیت چندانی ندارد .

موقعيت و نحوه استقرار

روستای ابيانه بر دامنه کوه مستقر شده و از شيب به طرف بالا رشد ميکند. دو قلعه به نامهای قلعه هرده و قلعه پل درقفا و درسمت شمالی آن قرار گرفته اند، در قسمت جنوبی روستا پس از بالا رفتن از بستر رودخانه ( قسمت اغات ) قلعه ديگری بنام قلعه همونه ديده ميشود. در موارد خطر اين نحوه استقرار از نظر سوق الجيشی امتيازی محسوب ميشد و اين بخاطر تسلط روستا بر دشت و همچنين پناه گرفتن برسينه کوه و دفاع طبيعی آن بوده است.


http://www.abyaneh.ir/userimages/memari_clip_image002.jpg




بناهاي مسكوني ابيانه :



ساختمانهای موجود در روستا از دوره سلجوقيان به بعد ميباشند که در طول اين سالها بارها مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته اند.

http://www.abyaneh.ir/userimages/banaha_clip_image002.jpg

- خانه هاي دوره سلجوقي : فرم اين خانه ها داراي يك ايوان جنوبي به ارتفاع 5 متر است. اطراف اين ايوان خانه هاي دو طبقه بالا رفته و اتاقها قرار دارد و در هر خانه يك فضاي باز بنام صفه تعبيه شده و اين از آن جهت بوده كه خانه ها حياط ندارد و بعنوان حياط مسقف کار ميکرده است و همچنين براي مراسم عزا و عروسي مورد استفاده قرار ميگرفته است.

http://www.abyaneh.ir/userimages/banaha_clip_image004.jpg


- خانه هاي دوره صفويه : در اين دوره توجه بيشتري به صفه شده وخانه هاي چهار صفه ای پيشرفت كرده است . قرينه سازي در آن ها رعايت شده و تزئينات داخلي هم كامل اً از دوره قبل متمايز است. - خانه های دوره قاجاريه : از اواخر دوره صفويه در وضع عمومی روستا رکود بوجود آمد و تا اواخر دوره قاجار ادامه داشت.


در ابیانه آثار تاريخي متعددی وجود دارد که اسامی برخي از آنها از اين قرار ميباشد

آتشكده يا هرپك

اين بنا بر خلاف اصول ساختماني محل از پايه تا پوشش سقف با طاق ضربي و با سنگ لاشه و گچ ساخته شده داراي چهار طاق ی ميباشد و همچنين مردم محله نام قديمي ديگري بنام برازه(مخفف برآذر:برآذرگاه ) به اين ساختمان اطلاق كرده اند و همچنين دلايل زيادي كه نشان دهنده آتشكده بودن اين محل ميباشد و چون محل تجمع مردم بوده تا امروز نيز به همان صورت باقي مانده است.

http://www.abyaneh.ir/userimages/banaha_clip_image006.jpg

قلعه پايين ده

برقله سنگي بريده اي بنا ش ده كه پناهگاه مناسبي براي اهالی محله پايين ده روستا بوده است

http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-khas_clip_image002_0001.jpg

قلعه پل

که بر ستیغ كوه سنگي مشرف و مسلط بر خانه ها محله پل ميباشد

http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-khas_clip_image002_0000.jpg

قلعه پله همونه

قلعه محل یسمان بر دامنه جنوبي روستا ساخته شده كه ظاهر اً جديد تر به نظر ميرسد ولي خاكبرداريهاي انجام شده و بدست آوردن سفالهاي شكسته لعابدار نشان ميدهد كه بناي آن نيز قديمي بوده و احتمال اً ديواره هاي آن بعدا ً در توسعه قلعه ، نوسازي شده است.

http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-khas_clip_image004_0000.jpg



قلعه شكاكي

درجبهه جنوبي مزرعه گهه بالا (درفاصله تقريبي 15 كيلومتري سمت شمال غرب ابيانه) روي تپه ای كم ارتفاع آثار مخروبه اين قلعه ديده شده است


معبد هرشوگا

كه به اشتباه به آتشكده معروف شده درصورتي كه هرشوگا نام مكاني است كه پارچه ها را بعد از آماده كردن براي آهار دادن به اين محل مي آورده اند و آن را شو (آهار دادن ) ميدادند .

http://www.abyaneh.ir/userimages/ban-khas_clip_image002_0003.jpg



خانقاه

در زمان شاه عباس صفوي رونق يافته است. كه خانه هاي دوروبر آن محله را پ َ خون گاه : پس خانقاه ، و مردم محل را نيز ، پخ ونگاهي : پس خانقاهي مينامند ، كه علت ساخت آن توجه و آمد و شد مقامات و سران دولتي به اين روستا و تهيه خانه اي براي پذيراي و سكونت آنان بوده است كه بعدا ً به علت رفت و آمد دراويش مردم ده با تهيه خانه ديگري سكونت موقتي براي آنان ساخته اند كه آن را نيز خانقاه گفته اند .

[آبجی]

روستاي ابيانه در بيست و شش كيلومتري جاده كاشان به نطنز و در انتهاي دره هنجن، در دامنه كوههاي كركس قرار دارد. روستاي ابيانه داراي ويژگيهاي خاص است كه آنرا از ساير روستاهاي همجوار متمايز مي‌سازد و جزو آن دسته از روستاهاي كميابي است كه امروزه در كشور ما يكپارچگي و وحدت خود را چه از نظر طرحهاي زيباي ساختماني، بافت روستايي و چه از نظر زبان و سنن و آداب و رسوم حتي فرم لباس محلي در مقايسه با تمدن امروز حفظ كرده است.
ابيانه مانند اغلب روستاهاي كوهستاني در طرف شمال و در دامنه كوه ايجاد شده و خانه‌هاي خشتي و گلي آن كه بيشتر از زمان ساساني، ايلخاني، تيموري، صفوي، افشار و قاجار باقي مانده‌اند و به علت استفاده از خاك رس قرمز رنگ، يك دست صورتي و قرمز رنگ است. اين خانه‌ها به علت استفاده از شيب تندكوه و ارتفاع مناسب ساختمانها‌، هر كدام داراي ديد كامل به دره و كوه مقابل مي‌باشند. اغلب خانه‌ها نيز فاقد حياط هستند.
ابيانه مجموعه‌اي است كه تمام بناهاي آن اعم از هفتصد خانه قديمي، مساجد و قلعه‌ها، همه و همه جزو آثار تاريخي مي‌باشند از بناهاي تاريخي عمومي در ابيانه مي‌توان به مسجد پرزله با تاريخ هفتصد و يك هجري، مسجد حاجتگاه با تاريخ نهصد و چهل و نه هجري، مسجد جامع مورخ به سال هفتصد و هفتاد و شش هجري و امامزاده يحيي و عيسي از دوره قاجار اشاره كرد. قلعه پل، قلعه يسمون، قلعه هرده، دژ آتون از ديگر بناهاي تاريخي اين روستا محسوب مي‌شوند.
اما نکته جالب توجه در مورد اين روستا اين است که اکثر جوانان اين روستا به شهر مهاجرت کرده و جز تعدادي از زنان ومردان سالخورده در اين روستا با افراد ديگري برخورد نمي کنيد . اين زنان و مردان سالخورده با روي باز پذيراي گردشگران هستند و از آنان پذيرايي و مهمان نوازي مي کنند .گزارش تصويري زير از زنان سالخورده روستا ابيانه مي باشد .
http://www.ksabz.net/photos/t-1-abyyanh10.jpg

[آبجی]

وجه تسمية جويباره اينكه، دركنار جوي آبي قرار داشته. محله جوباره در شمال شرقي اصفهان فعلي واقع شده است كه از جنوب به خيابان ولي‌عصرو از غرب به خيابان هاتف و از شمال به خيابان سروش محدود است و در حقيقت به شكل مثلثي از قديمي‌ترين هسته‌هاي مركزي شهر اصفهان جلب توجه مي‌كند.زندگي مجتمع يهوديان ايران در يك نقطه از شهر و به عبارت ديگر در يك محله‌ي معين ريشه‌هاي كهن دارد. زندگي دسته‌جمعي يهوديان در ممالك اسلامي از زمان عمربن‌الخطاب شدت پيدا كرد، زيرا به دستور وي محدوديهاي نسبت به يهوديان به عمل آمد و از آزادي آنها به شدت جلوگيري شد. يكي از محدوديتهاي مهم براي قوم يهود در آن دوره، زندگي مجتمع آنان در محله‌ي شخص و معيني بوده است.البته بايد متذكر شد كه در مورد يهوديان اصفهان چنين امري صادق نيست. زيرا يهوديان اصفهان خود ساكنين قديمي شهر اصفهان را تشكيل مي‌دادند و پيوسته در محله‌اي كه از زمان قديم ايجاد شده بود زندگي مي‌كردند، به طوري كه قدمت اين محله‌ي كهن را بايد با قدمت شهر اصفهان فعلي يكسان دانست. اين محور تاريخي با توجه به اسناد و مدارك و نقشه‌هاي تاريخي يك محور شهري بوده است، كه مساجد، بازارچه‌ها، كسبه‌ها، حمام، كاروانسراها و ... از عملكردها و عناصر مهم در حاشيه اين محور تاريخي قرار داشته است. با توجه به اينكه جوباره يك محله يهودي‌نشين بوده اما امروزه نمي‌توان اينمحله را كاملا" يهودي‌نشين پنداشت. قديمي‌ترين قسمت آن، كه در گذشته "داراليهود" ناميده مي‌شد و در مركز اين محله قرار داشت، هنوز يهودي نشين است.
درباره‌ي وجه تسميه جوباره بايد گفت كه به معني جاري شدن نهر كوچك است، زيار جو به معني نهر كوچك و باره جاري روان شدنش مي‌باشد. البته لغت باره را به معني ديوار شهر هم مي‌دانيم كه از همان بارو آمده است.وجه تسميه اين محل به علت اين بوده كه محله‌ي مزبور متصل به جوي و گذرگاه آب بوده است كه از حصار شهر مي‌گذشت و جويباره بر اثر كثرت استعمال و مرور زمان به جوباره تبديل شده است.
ميرزا حسين‌خان تحويلداراصفهاني مي‌نويسد: "... و اصل جوباره اول شهر بوده و هست، نه محله‌ي بزرگ داشته است. بعد كه شهر اصفهان بزرگ شده تمام جوباره يك محله‌ي آن حساب مي‌شد. حال كه جوباره خراب شده همين دو محله‌ي مزبور يعني جوباره و دردشت از آن باقي است.
محله جوباره از قديم‌الايام دانشمندان و علماء و شعراي بسياري را در خود پرورش داده از جمله:
1- محدث بزرگ ابوبكر محمدبن‌علي‌بن‌الحسين اسماء‌الجوباري "وفات 465 ه- ق"
2- ابوالحسين، احمدبن‌ابراهيم‌بن‌صالح‌ بن منذري‌جوباري، راوي حديث و فقيه بزرگ قرن پنجم ه- ق
3- شاعر مشهور، جمال‌الدين عبدالرزاق "وفات 585 ه- ق"
4- شاعر گرانقدر كمال‌الدين‌اسماعيل‌بن‌ج مال‌الدين‌عبدالرزاق "وفات 635 ه- ق"
مسجد جامع دشتي
در ساحل جنوبي زاينده‌رود از مشرق به مغرب در بلوك براآن جنوبي، دو بناي تاريخي از قرن هشتم هجري مسجد جامع دشتي و مسجد از يران بر جاي مانده است .
مسجد جامع كاج
كاج در چند كيلومتري شرق اصفهان در شمال بستر زاينده‌رود واقع شده و جزء بلوك (براآن شمالي) مي‌باشند.
مسجد درب جوباره
در يكي از كوچه‌هاي محله جوباره مسجد محقر و ساده‌اي واقع شده كه آن را مسجد جوباره و يا مسجد "پيرپينه‌دوز" نيز مي‌نامند. وجه تسميه آن به جوباره به علت آنكه در محله جوباره واقع شده واضح است ولي وجه تسميه دوم آن سابقه و جنبي تاريخي ندارد. بناي مسجد داراي هيچگونه اهميت معماري نيست ولي سر در آن قديم و داراي تزئينات جالبي بوده است كه كليه آنها به باغ چهلستون انتقال يافته و بر يكي از ديوارهاي ضلع جنوبي باغ نصب شده است از كتيبه سر در اين مسجد استنباط مي‌شود در دوره سلطنت شاه طهماسب اول "مهترمحمدعلي" ساخته شده كه با خط ثلث با كاشي سفير معرق بر زمينه لاجوردي كه نام خطاط آن"شيخ‌محمدبابر" و به سال 955 هجري مي‌باشد.
مسجد سلطان ابوسعيد بهادرخان
متصل به مناره باغ‌قوشخانه تا اواحر قرن سيزدهم هجري يكي از مساجد تاريخي اصفهان از قرن هشتم وجود داشته است. مسجد مزبور به طوريكه از سفرنامه‌ها و تصاوير سياحان خارجي كه در قرن سيزدهم هجري اصفهان را ديده‌اند و از اين مسجد نيز توصيف نموده‌اند استنباط مي‌شود از يك سر در كارشيكاري و يك گنبد كاشيكاري با دو مناره كوچك در طرفين ايوان آن و يك صحن متناسب تشكيل مي‌شده و مناره فعلي باغ‌قوشخانه جنب سردر آن قرار داشته است. مؤلف كتاب (نصف جهان- في‌تعريف‌الاصفهان) از اين مسجد به نام مسجد سلطان ابوسعيد بهادرخان نام مي‌برد و چنين مي‌نويسد:"... و بعضي امكنه آباد قديم نيز درج از حد مذكور حال بوده چنانچه طرف شمال مشرقي مسجد سلطان‌ابوسعيدبهادر خان كه تا اين اوقات باقي بوده و در اين عصر خراب نمودند و اكنون مناره‌اي از آن باقي است حكايت آن را مي‌نمايد .
مسجد شعيا
وجه تسميه مرقدي كه فعلا" به نام (شعيا) آنرا زيارت مي‌كنند بر ما معلوم نيست. ساختمان مرقد فعلي هم خيلي قديمي نيست و بناي آجري منشوري شكلي است كه روي آن را با گچ اندود نموده‌اند. ارتفاع مرقد در حدود70/1 متر و عرض آن 1 متر است. در دوره رواج مذهب اسلام در اصفهان ظاهرا" در همين محل كه به نام (خوشينان) معروف بوده مسجدي بنا شده كه هيچ اثري از آن باقي نمانده است.صاحب مجمل التواريخ و القصص در كتاب خود مي‌نويسد: "جامع خوشينان نخستين مسجد بود كه باصفهان كردند در اسلام و بناي آن ابوخناس مولي‌اميرالمؤمنين عمربي‌خطاب كرد در خلافت علي‌بن‌ابيطالب (ع)، بر جانب شمالي مرقد شعيا كتيبه‌اي به خط نستعليق برجسته از دوره شاه سلطان حسين صفوي موجود است كه اولين مسجد بزرگي را كه در اصفهان ساخته شده به نام (مسجد شعيا) معرفي مي‌كند و نيز حكايت دارد از اينكه مسجد مزبور را ابوعباس مفتي در دوره خلافت علي‌بن‌ابيطالب (ع) بنا كرده و الب ارسلان آن را تعمير كرده است. متن كتيبه به خط علي‌نقي‌ امامي و مورخ به سال هزار و صد و دوازده هجري است.
مسجد مصري
در شمال ناحيه جوباره و نزديك قبرستان شور در كوچه مصري مسجد به نام "مسجد مصري" به طول پنجاه و عرض چهل متر واقع شده كه در دوره شاه‌ عباس دوم بنا شده است و چون باني آن به موجب كتيبه يك لوح سنگي مرمري كه در داخل مسجد نصب شده است شخصي به نام حاجي ميرزا خان مشهور به تاجر مصري بوده، مسجد به نام "مسجد مصري" معروف شده است. سر در مسجد، كاشيكاري شده ولي داخل آن با گچ پوشيده شده و فاقد تزئينات است.
در داخل محراب مهتابي مسجد لوح سنگي از مرمر به طول 118/1 متر و عرض 64 سانتيمتر نصب شده كه نام باني آن حاجي‌ميرزاخان در سال بناي آن (1061 هجري) و نام نويسنده كتيبه آن محمدرضا امامي را به خط نستعليق برجسته در بر دارد. كتيبه سر در مسجد به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي در دو سطر و به قلم جعفرابن‌عبدالله مورخ به سال هزار و صد و شانزده هجري مي‌باشد.
امامزاده اسماعيل
در حاشيه شرقي خياباني كه به نام هاتف معروف است و در قديميترين قسمت شهر اصفهان كشيده شده مجموعه ‌اي نفيس از معماري و تزئينات عهد سلجوقي و صفوي ديده مي‌شود كه به نام امامزاده اسماعيل شهرت دارد. اين مجموعه عالي شامل يك مسجد بسيار قديمي به نام مسجد شليا و مقبره امامزاده اسماعيل و رواق و سردر و صحن آن و يك گنبد بزرگ زيباي آجري از نوع گنبدهاي چهارسوهاي اصفهان برفراز سردر آنست كه هر يك از آنها در زمان معيني ساخته شده است .
بقعه جعفريه
بقعه جعفريه از بناهاي برج مانند قرن هشتم هجري و از دوره حكمراني ايلخانان مسلمان مغول است كه در حاشيه غربي خيابان هاتف اصفهان و مقابل كوچه امامزاده اسماعيل واقع شده است.اين بنا سابقا" در وسط صحن وسيعي قرار داشته ولي اكنون قسمتهايي از اطراف آن به صورت خانه‌هاي مسكوني درآمده است.گنبد جعفريه نمونه كاملي از مقابر دوره حكمرانان مغول محسوب مي‌شود و نظاير آن در آذربايجان و بعضي ديگر از نقاط ايران ديده مي‌شود شكل بقعه در قسمت پايين هشت ضلعي و سطح آن كوتاه و مسطح مي‌باشد و چنين به نظر مي‌رسد كه گنبد هرمي شكل بوده كه بعدها خراب شده است.گنبد فعلي تزئينات مختصري از كاشي دارد.
مقبره خواجه سيد حسن
در مقابل مسجد مصري مقبره خواجه سيدحسن واقع شده كه در كتب تاريخ و تذكره نامي از او برده نشده ولي با توجه به كتيبه سنگ قبر او اينگونه حكايت مي‌كند كه وي از عرفاي نامي نميه دوم قرن هشتم هجري بوده است. كتيبه سنگ قبر، از سنگ سياه و به صورت سكوي بزرگي است نيز حركت محسوس و مشهود مي‌شود.
مقبره كمال الدين اسماعيل
كمال‌الدين‌اسماعيل‌بن‌ج مال‌الدين‌عبدالرزاق ملقب به"خلاق‌المعاني" از شاعران و قصيده‌سرايان بزرگ سبك عراقي در قرن هفتم ه- ق وي روزگار را در مدح اكابر اصفهان و شاهان معاصر خود گذرانيد. كمال‌الدين دوره‌ي وحشتناك حمله مغول را به تمامي درك كرد و قتل و عام مغول را "633 ه- ق" در اصفهان به چشم خود ديد.
وي به استادي و مهارت خلق كردن معاني دقيق معروف و در قصايدش توجه خاصي نسبت به زادگاهش اصفهان را دارد. كمال‌الدين اسماعيل در سال 653 ه- ق در گوشه‌اي بيرون از شهر به زهد و رياضت زندگي مي‌كرد كه به دست مغولي كشته شد. مقبره اين شاعر گرانقدر در محله جوباره در نزديكي مناره ساربان مي‌باشد.
مناره باغ قوشخانه
در منتهي‌اليه شمالي محله جوباره و در يك محله خارج شهر سابق كه امروزه جزء شهر شده است مناره باغ‌قوشخانه كه آن را مناره "طوقچي" و به خاطر اينكه نزديك آرامگاه علي‌بن‌سهل است مناره (علي‌بن‌سهل) نيز مي‌نامند كه با ارتفاع 38 متر است و از آثار قرن هشتم مي‌باشد.
مناره چهل دختران
مناره چهل دختران در منتهي‌اليه شمالي محله جوباره واقع شده است. اين مناره در حدود 21 متر ارتفاع دارد و به نظر مي‌رسد كه قسمتي از نوك مناره از بين رفته باشد. پنجره بزرگي در قسمت بالاي منار و در ثلث دوم بدنه آن رو به سمت جنوب قرار دارد. دهانه اين پنجره به شكل مربع مستطيل است و قسمت بالاي آن از چوب و در طرفينش ستونهاي گرد كوچكي است كه نيمي از آنها در داخل ديوار مناره قرار دارد. بر روي يكي از اضلاع قاعده مناره چهل دختران به خط كوفي آجري برجسته بر زمينه آجري ساده در شش سطر كتيبه‌اي موجود است كه باني ساختمان آن را "ابي‌الفتح‌بن‌محمدبن‌عبد الواحدنهوجي" و سال اتمام ساختمان 501 هجري تعيين مي‌كند. مناره چهل دختران به شماره 231 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
دو مناره دارالضيافه
در طرفين كوچه‌اي كه از قديم‌الايام به كوچه "حاج كاظم" معروف بوده و در محله جوباره دو مناره مدور واقع شده‌اند كه تزئينات مقرنس‌كاري بسيار زيبايي را دارد. سبك تزئينات اين دو مناره آن را به دوره مغول مربوط مي‌كند تحقيقات و بررسيهاي محققين و پژوهشگران اين نكته را روشن مي‌كند كه قدمت اين دو مناره به ربع اول قرن هشتم هجري مي‌رسد.مورخين مي‌گويند: اين دو مناره بقاياي يك مجموعه‌ي بزرگ كه در قرن چهاردهم ميلادي و زمان حكومت سلطان محمد خدابنده آباد بوده كه به مسافرين خدمات مي‌داده‌اند. اين دو مناره به شماره272 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
مناره ساربان
اين مناره كه يكي از زيباترين مناره‌هاي عهد سلاجقه در اصفهان است در انتهاي شمالي محله (جوباره) ناحيه يهودي‌نشين اصفهان نزديك مناره چهل دختران در گوشه‌ي يك ميدان كوچك كه يقينا"در زمان ساختمان آن محل مسجد كوچكي در پاي مناره بوده، واقع شده است. ارتفاع اين مناره در حدود 48 متر است و محيط قاعده آن 14 متر مي‌باشد و از پايين به بالا داري هفت قسمت متمايز است: قسمت اول آن آجر چيني ساده و قسمت دوم و سوم آن داراي تزئينات عالي آجري و قسمت چهارم آن تاج اول مناره است كه مقرنس‌هاي آجري توأم با كاشي فيروزه‌اي دارد و بسيار جالب و پر حالت است. قسمت پنجم آن تزئينات آجري و قسمت ششم آن تاج دوم مناره و قسمت هفتم آن تارك مناره است.
در قاعده دو تاج اين مناره دو كتيبه بسيار زيبا از بهترين رنگ فيروزه‌اي كاشي ديده و خوانده مي‌شود سال ساختمان اين مناره در كتيبه‌هاي فعلي آن موجود نيست. پروفسور پوپ سال ساختمان اين مناره را در اواخر قرن پنجم هجري مي‌داند و آقاي پايرون بمنت سميث ساختمان آن را بين سالهاي 550 تا 688 هجري تخمين زده است.
خانه هاي يهودي
خانه يهوديان در جوباره خصوصيات خاص خود را داراست و آنها را از مساكن مسلمانان جدا مي‌كند خانه‌هاي كليميان داراي اتاقهاي زيادي است. برخي از محققين و پژوهشگران دلايلي بر اين موضوع ذكر كرده‌اند. يكي از دلايل محدوديتي بوده كه اين قوم در طول تاريخ داشته‌اند. آنها همچون مسلمانان حق خريد خانه‌هاي جديد را نداشتند و مسلمانان نيز حتي‌الامكان از فروش خانه به آنها خودداري مي‌كرده‌اند فقر آنها نيز دليلي ديگر براي اين مطلب بود چرا كه ناگزير بودند چند خانوار در يك خانه زندگي كنند علاوه بر آن چون گاه مورد تهديد و بي‌مهري واقع مي‌شدند اجتماع چند خانوار امنيت آنها را در برابر خطرات احتمالي زيادتر مي‌كرد.اغلب خانه‌هاي قديمي و كهنه كه تاريخ آنها حداقل به يك قرن قبل مي‌رسد به وسيله‌ي دالانهاي سقف كوتاهي به حياط راه پيدا مي‌كند و درب ورودي آنها نيز فوق‌العاده كوتاه ساخته شده كه منظور از اين كوتاهي، جنبه‌هاي دفاعي آن مورد نظر بوده است. كوتاهي درب ورودي موجب مي‌شد تا سواران دشمن نتوانند با اسب وارد منازل شوند و حتي براي ممانعت از ورود سربازان سواره دشمن به داخل كوچه‌ها درهايي به ورودي هر بن‌بست گذاشته‌اند كه نقش دروازه را داشته و در مواقع ناامني بسته مي‌شد. در طول كوچه به چندين طاق كوتاه خشتي بر‌مي‌خوريم كه مانع ورود سربازان دشمن به داخل واحدهاي مسكوني بوده است.ارتفاع طاق اينگونه معابر حداقل 5/1 متر و حداكثر 5/2 متر است كه گاهي اطلاقك ديده‌باني بر روي آن ساخته مي‌شد. يكي ديگر از عوامل طاقها جلوگيري از گرماي تابستان و سرماي زمستاني بوده است. اصولا" اتاقها را در اطراف حياط مي‌ساختند كه سقف آنها اغلب داراي طاق گنبدي شكل بوده و بيشتر از مصالح گل و خشت استفاده مي‌شده است. آب انبارهاي ساكن در زير يكي از اتاقهاي مسكوني بدون در نظر گرفتن جهات جغرافيايي ايجاد مي‌شده است ولي زيرزمينها معمولا" زير اتاقهاي رو به شمال بوده است. در قسمت جنوبي زيرزمينهاي ويژه‌اي به نام .......... وجود دارد كه در آنها مراسم مذهبي انجام مي‌شود به اين قسمت غسل‌خانه هم مي‌گويند.كليميان در طول تاريخ با محدوديتهاي زيادي روبرو بوده‌اند. بعد از دوره‌ي قاجار يهوديان آزاديهاي بيشتري به دست آوردند و برخي از آنها توانستند از جوباره خارج شده و در نقاط ديگر شهر اصفهان ساكن شوند. در حال حاضر يهوديان اصفهان هيچگونه محدوديتي براي ساختمان‌سازي و ... ندارند و همچون ديگر اقشار جامعه مي‌توانند از حق و حقوق اجتماعي برخوردار باشند
كنيسه هاي يهوديچون وضع زندگي و اجتماعي و آزادي يهوديان در طول تاريخ متغير بوده، بخصوص در دوره‌ي صفوي اين قوم كنيسه‌هاي جالبي نداشتند. اما در حال حاضر يهوديان اصفهان 21 كنيسه و زيارتگاه دارند كه در نقاط مختلف شهر پراكنده مي‌باشند. علت اينكه تعداد اين كنيسه‌ها بيشتر شده به خاطر آزاديهايي است كه اين قوم به دست آورده‌اند. به هر حال از ميان اين 21 كنيسه 16 كنيسه در جوباره و 2 كنيسه در محله دردشت و 1 كنيسه در دبيرستان اتحاد و 1 كنيسه هم در چهارراه فلسطين قرار دارد كه معروفترين آنها كنيسه ملانيون، موشي حيا، خرقيا، گلبار و ... مي‌باشند.كنيسه‌هاي اصفهان از نظر سبك معماري و ساختماني شباهت خاصي به همديگر ندارند، در داخل كنيسه قسمتي را مانند سكو، بلندتر ساخته‌اند كه براي وعظ و خطابه از آن استفاده مي‌شود. به طور كلي كنيسه‌هاي اصفهان به دليل تعداد پيروان اين دين رونق چنداني ندارد.
بازار غاز
بازار غاز از بازارهاي معروفي است كه در اكثر كتب مربوط به اصفهان نامي از آن به چشم مي‌خورد. مرحوم بهشتيان بازار غاز را به همراه برخي بازارهاي ديگر از بقاياي بازارهاي قديمي‌ مي داند.رفيعي مهرآبادي در مورد اين بازار مي‌نويسد: اين بازار از آخر ميدان عتيق شروع و به محله جوباره اتصال داشت و از طرف ديگر به بازار بزرگ متصل مي شد.
بازار غاز ار بازارهاي مهم و مطرحي بوه كه به ميدان كهنه منتهي و از طرف شمال به محله جوباره مرتبط مي‌شده است اين بازار در حال نيز دائر است بسياري از محققين و شهرسازان بر اين عقيده هستند كه اين بازار در روي بلندي قرار گرفته و نسبت به محيط اطراف ارتفاع دارد. امكان بسيار دارد كه در دوره‌هاي مختلف تخريب و بازسازي شده باشد كه آخرين دوره آن مربوط به صفوي است.
بازار و حمام و خانه شاه اسداله
با مراجعه به منابع هيچ نامي از اين مجموعه ديده نشد. اما با بررسيهاي متناوبي كه در محل صورت گرفته و با در نظر گرفتن بافت قديمي محله جوباره اين حمام متعلق به عصر صفوي بوده است.مرحوم "انصاري" مسجدي را در كتابش ذكر مي‌كند كه نامش "شاه اسداله و مساحت آن قريب 9 قفيز است. بنابراين مي‌توان چنين استنباط كرد كه شاه اسداله يكي از معروفترين آن روزگار بوده كه مسجد و بازارچه حمامي ساخته است كه به مرور زمان از ميان رفته‌اند.
حمام زعفران
حمام زعفران در محله جوباره واقع شده است. در منابع و مأخذ از اين حمام فقط با ذكر نامي از آن اكتفا نموده‌اند. تنها مرحوم جناب طول آن را 20 و عرض آن را 15 متر نداشتند.مرحوم انصاري نيز در كتابش هنگام معرفي مسجد زعفراني آن را جنب حمام نوشته است. اما آنچه ممسلم است اصل اين حمام صفوي بوده كه تقريبا" از وضعيت اصلي خارج شده است .
دروازه طوقچي
اصفهان از قديم دروازه‌هايي در جهات مختلف شهر داشته كه در موقع هجوم دشمن با بستن آنها سدي در برابر حملات به وجود مي‌آوردند. در اكثر منابع و مأخذي كه در ادوار مختلف، اصفهان را معرفي كرده‌اند از دروازه‌هاي متعدد اين شهر مطالبي به چشم مي‌خورد، از جمله دروازه طوقچي، به نوشته محققين اين دروازه نقطه شروع يكي از محورهاي شهر بوده و در همه ادوار اهميت خاصي داشت است. در روزگار صفويه كه شهر اصفهان وسعت يافت دروازه‌هاي شمالي شهر تغيير كرد. در اين زمان بود كه بالاتر از دروازه طوقچي چهارباغي ساخته شد.
در يك طرف اين دروازه سردر باغ معروف به قوشخانه احداث گرديد، بسياري از سياحان از وجود يك مسجد عالي و نفيس در كنار اين باغ مطالبي نوشته‌اند در اين منطقه آرامگاه صاحب‌بن‌عباد واقع شده است كه مزار اين دانشمند و اديب و شاعر قرنها زيارتگاه مردم اصفهان مي‌باشد.در اطراف دروازه دو شير سنگي وجود داشته كه اكنون در پل خواجو نصب است. اين دو شير در زمان صورات "حاج‌محمدحسين‌خان صدراصفهاني" و ايام سلطنت فتحعلي‌شاه قاجار از دروازه طوقچي به پل خواجو منتقل گرديده است .در مورد وجه تسميه اين محله به (طوقچي) نظرات گوناگوني ابراز شده است. برخي از محققين طوقچي) را همان محله‌اي (مي‌دانند كه قبلا" (دربه) يا (دريه) معروف بوده است.
در دوره آل‌بويه (طوقچي) از محلات جديدالاحداثي به حساب مي‌آمد كه اكثر بزرگان شهر در آن روزگار در اين محله ساكن بودند و بعد از فوت نيز در خانه‌هاي خود به خاك سپرده مي‌شدند. در دوره سلجوقيان نيز محله طوقچي به علت نزديكي با ميدان بزرگ شهر و مساجد از اهميت بسياري برخوردار بود. در دوره صفويه نيز محله طوقچي مهم و مطرح بود. شاردن اين محله را در عصر صفويه با 80 باب خانه و 4بازار نام برده و باغ‌قوشخانه يا باغ سلطنتي را نيز در صد و پنجاه قدمي اين محله نوشته است. امروزه نيز محله طوقچي از محلات بزرگ و مهم شهر به شمار مي‌رود

[آبجی]

محله بيدآباد از محلات بسيار مهّم و معروف تاريخي است كه در شمال زاينده‌رود واقع شده است. در قرن چهارم هجري محله بيدآباد خارج از دروازه‌هاي شهر بوده و در داخل حصار شهر قرار داشته است همين عظمت اهمّيت سبب شد تا رجال آن روزگار مانند "عليقلي‌آقا" مبادرت به احداث بناهاي عام‌المنفعه‌اي بنمايد در دروه‌هاي بعدي هم از موقعيت مهمي برخوردار بود.از اين محله دانشمندان و علما و محدثان و بزرگاني چون ابوعبدالله‌ بن ‌اسحاق ‌بن ماقه بيدآبادي .زاهد و محدث مشهور قرن پنجم- ابومحمّد جابربن‌منصور بن‌محمدبن صالح بيدآبادي محدث نامدار و مشهور قرن پنجم و آقا محمّدبن ملامحّمد رفيع بيگلدني بيدآبادي كه از حكما و افاضل سير و سلوك بود كه در سال 1197 هـ . ق در اصفهان درگذشت. به دليل نزديكي محله بيدآباد با چهارباغ عبّاسي و محلات بزرگي چون عبّاس‌آباد،درب‌كوشك، دردشت بعد از صفويه هم از موقعيت ممتازي برخوردار بوده است و بناها و آثار بسياري را داراست. مجموعه عليقلي‌آقا كه شامل مسجد، حمام، بازارچه چهارسوق، كاروانسرا، جوي بابا حسن، بقعه شيخ ‌ابومسعود رازي،بازارچه بيدآباد، خانه بخردي و ...
عليقلي‌آقا‌
عليقلي‌آقا از خواجگان معروف و نيكوكار اواخر دوره صفويه است كه در زمان سلطنت شاه سليمان و شاه سلطان حسين صفوي زندگي مي‌كرده است. عليقلي‌آقا همراه برادرش خسروآقا آثار قابل توجهي از خود به يادگار گذاشته‌اند.
مسجد علي قلي آقا
اين مسجد داراي صحن كوچك و شبستان زيبايي است كه اطراف آن با كاشيهايي از نوع گره تزئين نشده است. كتيبه سر در مسجد با خط ثلث قهوه‌اي رنگ برجسته به سنگ مرمر حاوي عباراتي به زبان عربي است و در پايان كتيبه نام "عليقلي‌آقا" و خطاط كتيبه "علي‌نقي امامي" خوشنويس نامدار عصر صفوي و تاريخ1122 هـ.ق آمده است. سر در شبستان مسجد نيز كتيبه زيبايي دارد كه به خط نستعليق سينه بر زمينه كاشي لاجوردي رنگ است كه تاريخ1297 هجري را دارد كه حاكي از اين است كه شخصي به نام قاضي‌ابوالقاسم اين شبستان را بنا كرده و اشعار آن را يحيي نام سروده و خط آن را عبدالجواد نوشته و معمار آن نيز شخصي به نام "محْمد اسماعيل" بوده است. مسجد عليقلي‌آقا به شماره دويست و بيست و پنج
در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .اين مسجد داراي يك درب چوبي منبت شده و در ورودي آن سنگ آب زيبايي بانقوش حجاري و هماهنگ شده با نقوش ديگر مي‌باشد. داراي يك صحن كوچك و شبستان زيبا كه اطراف آن با كاشيهاي از نوه ....
حمام علي قلي آقا
حمام عليقلي‌آقا روبروي مسجد عليقلي‌آقا مي‌باشد. اين حمام داراي ويژگيهاي خاص، كه دوقلو است "حمام مردانه و زنانه" كه هر كدام داراي قسمتهاي مختلفي از جمه هستي ورودي سربينه، گرمخانه، خزينه، چهار حوض، شاه نشين و ... است كه داراي تزئينات نقاشي و كاشيكاريهاي زيبا مي‌باشد و از بهترين حمامهاي اصفهان بوده كه اكثر محققين از آن نام برده‌اند.اين حمام در سال 1112 هـ.ق ساخته شده و به شماره 226 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است و هم اكنون با همت سازمان نوسازي و بهسازي مرمت شده و قسمت سربنيه حمام مردانه به عنوان يك موزه مردم شناسي تجهيز شده است .
بازارچه و چهار سوق علی قلی آقا
عليقلي‌آقا در بازارچه عمود بر يكديگر ساخت كه چهارسوي بسيار زيبايي را در اين مجموعه شكل داد كه از چهارسوهاي قابل توجه در اين شهر مي باشد و بسياري از پژوهشگران از آن بازديد كرده و درباره‌ي آن مطلب نوشته‌اند اين بازارچه به اين دليل زده شده كه حاصله از آن خرج نگاهداري مسجد باشد.
كاروانسراي علي قلي آقا
در حال حاضر اين كاروانسرا مخروبه است و هيچ استفاده‌اي از آن نمي‌شود ولي مرجوم جناب در كتاب "الاصفهان" مي‌نويسد كاروانسراي عليقلي‌آقا 40 متر طول و 22 متر عرض دارد .
جوي بابا حسن
جوي باباحسن شاخه‌اي از نهر فدن است كه از جلو حمام و مسجد عليقلي‌آقا مي‌گذرد. مرحوم حاج‌ميرزا حسن‌خان جابري‌انصاري در كتاب تاريخ اصفهان مي‌نويسد:"نهر باباحسن كه شعبه‌اي از مادي فدن است، ميان مسجد و حمام مي گذرد.دكتر لطف‌اله هنرفر در مورد وجه تسميه اين نهر "باباحسن" هنگام معرفي مدرسه باباقاسم در پاورقي به اين نكته اشاره مي‌كند، كه در فاصله سالها 700 تا 900هجري عده‌اي از دراويش و متصوفه در اصفهان زندگي مي‌كرده‌اند كه عنوان بابا داشته‌اند و بعد از معرفي چند عارف به بابا حسن در محله بيد آباد اشاره مي كند.
خانه بخردي
اين خانه معروف به خانه "حاج‌رسوليها" است. امّا پس از آن كه آخرين مالك خانه نام خانوادگي خود را به بخردي تغيير داد اين خانه نيز به اين نام مشهور شد. به طوري كه امروز به هر دو اين نامها شناخته مي‌شود. ساختمان اين خانه در اواخر سلطنت ناصرالدين شاه قاجار شروع مي‌شود و قسمتهايي از آن در دوران سلطنت او به پايان مي‌رسد امّا قسمتهاي ديگر مثل زيرزمين شمالي نا تمام مي ماند.اين خانه در اصل دو حياط داشته كه تالار در وسط اين دو حياط بوده و مشرف به حياطهاي بوده است از ظاهر بنا چنين استنباط مي‌شود كه جبهه شمالي آن حياط خلوت و قسمت جنوبي اندرون بوده است. خانه بخردي تزئينات خاص اواخر دوران قاجار را دارد و بدنه حياط با گچبري و نقاشي تزئين شده است.
خانه بخردي در مالكيت سازمان ميراث فرهنگي است و در فهرست بناهاي تاريخي ايران ثبت شده است و در حال حاضر در دست مرمت مي باشد.
بقعه شيخ ابو مسعود رازي
شيخ‌ ابومسعود احمدبن فرات رازي يكي از دانشمندان و محدثين بزرگ قرن سوّم هجري است كه در محلي كه امروز "بقعه مسعوديه" ناميده مي‌شود به هدايت و ارشاد مردم مي‌پرداخته است، كه در آن روزگار به محله شيخ ابومسعود و خانقاه شيخ ابومسعود هم مشهور بوده است و مورخيني كه از قرن چهارم هجري به بعد درباره اصفهان مطالبي نوشته‌اند آن را شامل مجموعه‌اي وسيع مركب از خانقاه و بازار و چهارسو و حمام و باغ نوشته‌اند. از اين مجموعه مشهور امروز سردر قابل توجهي بر جاي مانده است. بر بالاي اين سردر كتيبه زيبايي به خط ثلث با كاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي نوشته شده است .در پايان اين كتيبه تاريخ 895 هـ .ق و نام يعقوب بهادرخان (سلطان يعقوب تويونلو) و كاتب آن (كمال‌بن شهاب الكاتب اليزوي) آمده است. بقعه شيخ ابومسعود به شماره 219 به ثبت آثار تاريخي رسيده است

[آبجی]

جلفاي اصفهان يكي از مناطق مديريت شهر اصفهان است كه بناي آن از زمان شاه عباس بوده (1606 ميلادي) و در جنوب شهر واقع شده است. از نخستين روزهاي تكوين اين شهرك ارمني‌نشين،پنج محله به نامهاي ميدان بزرگ، ميدان كوچك، هاكوپ‌جان يا يعقوب‌جان و يا محله‌ي حصيربافها، چهارسوق قارا كل تشكيل دهنده‌ي اين شهرك نوبنياد عصر شاه عباس بوده است و ساكنين آنها را جلفاييان آذربايجان تشكيل مي‌دادند. در دوران سلطنت شاه عباس دوم بر وسعت آن اضافه شد و او دستور داد كه ارامنه‌ي داخل شهر كه در شمس‌آباد و عباس‌آباد هم سكونت داشتند به جلفا منتقل شوند (1655 ميلادي) محله‌ي زرتشتيان كه در نزديك جلفا و بدان پيوسته بود، به ارامنه تحويل داده شد و چون شغل اغلب مهاجرين جديد حجاري بود و به همين دليل اين محله به نام سنگ‌تراشان ناميده شد كه هنوز هم به همين نام است. به دنبال اين توسعه‌ي شهري، دو محله‌ي ديگر يعني كوي ايرواني‌ها (ايروان) و محله‌ي تبريزيها كه ساكنين آنها از دو شهر فوق‌الذكر آمده بودند به وجود آمد. محلات جديدالاحداث در جنوب و جنوب غربي جلفاي قديم شكل گرفت و آنجا را جلفاي نو گفتند و بعدها اين اسم به همه‌ي جلفا اطلاق گرديد. گزارش سياحان خارجي حاكي است كه جلفا از نظر اجتماعي و اقتصادي به دو منطقه‌ي متفاوت قابل تفكيك بوده (جلفاي قديم و جديد). جلفاي جديد را سه محله‌ي سنگ‌تراشان، ايرواني‌ها و تبريزيها تشكيل مي‌داد كه ساكنين آن در مقايسه با جلفاي قديم كم بضاعت‌تر بودند و كليساها و خانه اغلب ساده هستند. در منابع فارسي اسم جلفا به صورت "جولاه" و در زبان ارمني آن را "جوغا" مي‌گويند. قبل از ورود ارامنه به اصفهان، زمينهاي كشاورزي از املاك سلطنتي به شمار مي رفت كه در سال 1618 ميلادي ضمن فرماني، به ارامنه واگذار گرديد و چون شبكه آبرساني آن از نهر و جويهاي كوچك و بزرگ تشكيل مي‌شد،با ايجاد شهرك جلفا، معابر عمومي را به طوري به وجود آوردند كه منطبق با حريم آبها باشد لذا پيچ و خم كوچه‌ها خيلي زياد بوده و حتي توسعه ي جديد جلفا در نيم قرن گذشته و ادامه ي آن در حال حاضر، از حريم آبرساني مزارع تبعيت مي‌كند. جلفاي قديم داراي يك خيابان شرقي- غربي (خيابان نظر) بود و آن خيابان نيز دو دروازه در شرق و غرب داشت كه شبها بسته مي‌شد. دروازده‌ي غربي را سرقرازيان و شرقي را يمانيان مي‌گفتند. نام اين دو دروازه از دو خانواده ي معروف ارامنه‌ي جلفا گرفته شده بود كه در احداث آن نقش داشتند. بعد از سقوط صفويان يعني با روي كارآمدن افاغنه، افشاريه، زنديه و به ويژه قاجاريه پيوسته از وسعت و جمعيت آن به شدت كاسته شد، به طوري كه اغلب ساكن و كليساهاي آن رو به ويراني نهاد و نيمي از آنها كاملا" از بين رفت، در يك قرن گذشته با روي كارآمدن سلسله‌ي پهلوي شهرنشيني در كشور دستخوش تغيير و تحول بزرگي گرديد و شهر با خيابان‌كشي‌هاي جديد كه منطبق با چهارچرخه‌هاي موتوري بود، ساختاري فضايي جديدي را پيدا كرد.
در جلفا ايجاد خيابان نظر با جهت شرقي و غربي در سال 1314 ش و خيابان حكيم‌نظامي با جهت شمالي و جنوبي، جلفا را تقريبا" به چهار واحد جداگانه تقسيم كرد و پلهاي مارنان، فلزي و آذر ارتباط اين بخش شهري را با قسمت شمالي شهر برقرار كرد.جلفاي اصفهان درگذشته به صورت يك شهرك كاملا" مستقل و جداي از شهر اصفهان بوده و حتي فاصله‌اي بين اصفهان و جلفا نيز وجود داشته كه از فضاهاي سبز و باغات و مزارع تشكيل شده بود، اما در نيم قرن اخير با توسعه‌ي شهري، اغلب فضاهاي سبز به ساكن شهري تبديل گرديده است.
در گذشته مهارت ارامنه در تجارت ابريشم و صداقت آنان باعث شد تا بازرگانان ارمني در دارو ستد به موقعيتهاي بزرگي دست يابند و در اندك قدمي بسياري از آنان در زمره‌ي ثروتمندان اصفهان در آينده از اين زمان ساخت خانه‌هاي مجلل با تالارهاي زيبا منقوش به تابلوهاي نفيس و فرشهاي عالي و صندليهاي مزين به آب طلا و نقره و ... هم آغاز شد. زيبايي اين خانه‌ها آنچنان برخي از خارجيان را تحت تأثير قرار داده كه يكي از آنها مي‌نويسد ... "برخي از آنها چنان باشكوه و عالي است كه مي‌توان آنها را در رديف قصرها و كاخهاي سلطنتي به شمار آورد" ...
بر اساس نوشته مورخين و محققين اين آزادي و رفاه در تمام دوران صفويه ادامه داشت و ارامنه در اين مدت در نهايت امنيت و آزادي توانستند كليساهاي متعددي بسازند و به مراسم مذهبي خود بپردازند.هنگامي كه "پيترودولاواله" سياح ايتاليايي از جلفا بازديد كرده، 10 كليسا و به روزگار سزآرام اولئاريوس 12 كليسا و در زمان مسافرت تاورينه 15 تا 16 كليسا، شاردن 30 كليسا، در جلفا داير بوده است. جمعيت جلفا نيز روز به روز افزون مي‌شد، چنان كه بر اساس ارقام ارائه شده جمعيت جلفا در آغاز قرن 11 هجري بين 5000 تا 10000 نفر بوده است در اوايل سلطنت شاه صفي (جانشين شاه عباس) به 15000 نفر و در زمان شاه عباس دوم (جانشين شاه صفي) 20000 نفر و بالاخره در زمان جانشينان شاه عباس دوم به 30000 نفر رسيده است، ارنست هولستر كه در دوره قاجار در اصفهان زندگي كرده است و تعداد ارامنه ساكن در جلفا را در سال (1880 ميلادي) 2658 نفر ذكر مي‌كند كه در 380 خانه زندگي مي كرده اند.
با همه افول و تنزلي كه بعد از صفويه به جلفا حاكم شد هنوز نيز خانه‌هاي قديمي و كليساهاي باشكوه ساختمانهاي آن يادآور عظمت اين محله زيبا و مهم تاريخي مي باشد.
در حال حاضر جلفا در حدود 6500ارمني را در خود جاي داده كه در محلات ميدان بزرگ- ميدان كوچك- محله چهارسوق- هاكوپيان- تارگل- محله سنگ‌تراشها، تبريزيها و ايروان زندگي مي‌كنند از نظر تقسيمات شهري بخش پنجم شهر اصفهان به شمار مي‌رود و شعب برخي ادارات دولتي در آن مستقر هستند.
كليساي بيدخم
مهمترين كليساي تاريخي جلفا از دوره شاه عباس اول كليساي مشهور بيدخم يا "بيت‌اللحم" است. كه در ميدان جلفا و در مجاورت كليساي مريم واقع شده، اين كليسا به وسيله يكي از تجار ارمني به نام "خواجه پطرس" ساخته شده و در داخل آن تزئينات نقاشي و و تابلوهايي از زندگاني مسيح، موجود است. معماري و تزئينات داخل اين كليسا و تمام ديوارها و اطراف وو جوانب آن با تزئينات نقاشي به سبك ايراني و تابلوهايي كه نفوذ نقاشي ايتاليايي در آنها محسوس است و زندگاني مسيح را معرفي مي‌كند، تزئين شده و از ازه‌هاي كليسا با كاشيهاي خشت هفت‌رنگ آراسته شده است. در اين كليسا بيش از ساير كليساهاي جلفا نقاشي وجود دارد و از نظر كثرت طلاكاري كليساي منحصر به فرد محسوب مي‌شود. معماري كليسا و تزئينات طلاكاري آن كار استادان ايراني است و تابلوهاي نقاشي آن چنانكه مي‌گويند به وسيله هنرمندان ارمني و اروپايي نقاشي شده است. كتيبه سردر ورودي كليساي وانك در جانب غربي آن به خط ارمني طلائي رنگ بر زمينه كاشي خشت لاجوردي به سال 1104هجري در زمان سلطنت شاه عباس دوم و 1113هجري به پايان رسيده نوشته شده است.
كليساي مريم
ارامنه جلفا كليساي اولي خود به نام "هاكوپ" را كه بسيار كوچك بود وسعت دادند و كليساي بزرگتري به نام "مريم" بنا كردند. ساختمان اين كليسا چهار ضلعي و بدون ستون است. داخل اين كليسا داراي تزئينات نقاشي و تابلوهاي مذهبي است كه روي ديوارهاي گچي نقاشي شده و دوربين كتيبه‌هاي آن به زبان و خط ارمني است. كتيبه‌هاي تاريخ‌دار مورخ به سال هزار و صد و هزار و صد و پانزده (سال ارمني) موجود است.
نقاشي‌هاي كليساي مريم از بهترين نمونه‌هاي نقاشي كليسايي به شمار مي‌روند كه چهار تابلو آن در دنيز نقاشي شده و"گراف‌آقا" آن را به كليسا هديه كرده است. در يكي از تصاوير اين شخص با خانواده‌اش در حال نيايش ديده مي‌شوند. در قسمت غربي كليسا مقبره "خواجه آوريك" واقع شده است. به نوشته "پترودولاواله" اين شخص از افراد خير و نيكوكار جلفا بود كه ثروت عظيم خود را در راه كليساسازي به مصرف رسانيد.
كليساي گيورك
بعد از كليساي هاكوپ كليساي گيورك هم در محله ميدان كوچك در رديف كليساهاي قديمي جلفا محسوب مي‌شود مردم جلفا اين كليسا را كليساي (غريب) مي‌نامند داخل اين كليسا بسيار ساده است و فقط يك تابلوي نقاشي قديمي در قسمت محراب آن نصب شده ولي اهميت آن به داشتن ساختمان ديگري از بناهاي ضميمه كليسا است كه سيزده قطعه سنگهاي كليساي قديمي ارمنستان (اوج كليسا) كه ارامنه در موقع مهاجرت به اصفهان با خود همراه آورده‌اند در اين محل به جاي گذاشته‌اند و يكي از اماكن مقدسه ارامنه جلفا محسوب مي‌شود. در سردر اين كليسا در دوره سلطنت شاه سلطان حسين يك تابلوي كاشيكاري نصب شده كه تصوير حضرت مريم و مسيح و چند نفر ديگر را كه هدايائي آورده‌اند با كاشيهاي خشت هفت‌ رنگ نمايش داده‌اند و در زير اين تابلو در يك سطر بخط سفيد ارمني بر زمينه كاشي خشت لاجوردي كه تاريخ آن را به سال هزار و هفتصد و نوزده ميلادي نوشته شده است.
موزه كليساي وانك
كليساي وانك داراي موزه‌اي تاريخي است كه در جنب كليسا و در شمال آن واقع شده و داراي سالنهاي متعدد و اشياء و آثار تاريخي است. عمارت موزه در سال1905 ميلادي ساخته شده و تابلوهاي متعدد نقاشي از طرف بازرگانان ارمني كه به اروپا مسافرت كرده بوده‌اند به كليسا اهداء شده است. موزه كليسا داراي 700جلد كتاب خطي به زبان ارمني است و قديمي‌ترين آنها نسخه‌ايست كه در قرن دهم ميلادي (قرن چهارم هجري) نوشته شده اولين كتابي كه به وسيله ارامنه در جلفاي اصفهان به چاپ رسيده و عني حروفي كه به كار برده شده در اين موزه نگاهداري مي‌شودمجموعه فراميني كه سلاطين ايران بعد از شاه عباس درباره ارامنه جلفا صادر كرده‌اند در يكي از سالهاي اين موزه نگاهداري مي‌شود و از مجموعه‌هاي جالب موزه جلفا است. چند قطعه از تزئينات نفس كاخهاي هفت دست و آينه خانه از بناهاي دوره شاه عباس دوم تنها آثاري از تزئينات گچبري و طلاكاري فصور منهدم شده صفويه است كه فقط در اين موزه مي‌توان آنها را مشاهده كرد.
كليساي هاكوپ
در بين كليساهاي جلفا از همه قديمي‌تر كليساي يعقوب مقدس (هاكوپ) است كه در گوشه شمال غربي صحن فعلي كليساي مريم قرار دارد و كتيبه سردر آن كه به زبان ارمني است تاريخ ساختمان آن را 1056 به سال ارمني "در صورتيكه 551 سال به سال ارمني اضافه كنيم سال ميلادي به دست مي‌آيد." 1014 ه- ق تعيين مي‌كند و اين اولين كيسايي است كه ارامنه در جلفاي اصفهان بنا كرده اند.
كوچه نمازخانه مريم
در جلفا دو كوچه به اين نام وجود دارد. يكي از آنها در شمال كليساي مريم و ديگري در جنوب است. گذر شمالي مستقيما" محله شرقي را به ميدان جلفا مربوط مي‌كند. گذر جنوبي از طريق همان محله به كوچه حمام و از آنجا به ميدان جلفا و كوچه كليساي وانك مربوط مي‌شود.
كوچه خواجه عابد
از گذرهاي شاخص و مشهور جلفا كه به وسيله چهارسوي شكرچيان با گذر جلفا تلاقي مي‌كند.گذر خواجه عابد با وجود دو مادي كه از قديم به نامهاي (نهر شايج) و (نهر نايج) معروف بوده‌اند از كوچه‌هاي سرسبز و بسيار زيباي جلفا به شمار مي‌رود كه درختان تنومند و زيباي آن جلوه خاصي به اين گذر داده است.دو نهر شايج و نايج از قديم‌الايام در اصفهان شهرت داشته‌اند به طوريكه مرحوم"حاج ميرزا حسن ‌خان جابري‌ انصاري" در كتاب گرانسنگ و ارزنده در تاريخ اصفهان، در بخش تقسيم آب زاينده‌رود به كرات از اين دو نهر نام برده و مناطق مختلفي را ذكر مي‌كند كه از اين دو مادي سهمي برده اند.
مدرسه كاتارينيان مقدس
اين مدرسه به سال 1858ميلادي در محوطه صومعه كاتارينيان مقدس ساخته شده است. به پيشنهاد اسقف اعظم "تادئوس بگ نظريان" پيشواي مذهبي وقت و به هزينه "مائوك هوردانيان" كه ساكن جاوه بود ساخته شد. 1899ميلادي در محله چهارسو و در نزديكي صومعه راهبه‌ها مدرسه دخترانه "كاتارينيان" مقدس ساخته شد و از سال1900 رسما" در آن محل شروع به كار كرد در سال كتيبه‌اي كه در سر مدرسه موجود است تاريخ 1900 ميلادي را ذكر كرده و حاوي نام كساني است كه به ساخت اين مكان آموزشي كمك كرده اند. از مدرسه "كاتارينيان مقدس" در حال حاضر به عنوان مدرسه راهنمايي و دبيرستان پسرانه استفاده مي شود.
مدرسه كاناتيان
اين مدرسه در محله چهارس و در غرب مدرسه"كاتارينيان مقدس" واقع شده و در سال 1903 ميلادي به هزينه "وارواره كاتانيان" ساخته شد. .باني اين مدرسه، اين بنا را به ياد همسرش"گئورك كاتانيان"كه در مسكو مدير مدرسه بوده ساخته است. ساختمان اين مدرسه در دو طبقه بنا شده و بسيار محكم مي‌باشد. درنماي بالاي سمت جنوبي روي كاشي تاريخ شروع و پايان آن را "1901 مدرسه ملي گئورك كاتانيان 1905" اين اينگونه نوشته است.
ميدان جلفا
ميداني كه امروز به نام ميدان بزرگ ناميده مي‌شود از ميدانهاي قديمي جلفاست كه در كنار اين ميدان كاروانسراي بزرگي بود كه دو طرف آن را ساختمان دو طبقه احاطه كرده بود. در يك طرف كاروانسرا نيز محلي براي نگاهداري اسبها و ساير خدمات پيش‌بيني شده بود. كه در حال حاضر از اين كاروانسرا اثري نيست.
محله ميدان بزرگ در سرشماري 1851ميلادي داراي 54 خانه بوده كه 191 مرد و 200 زن در آنجا زندگي مي‌كرده‌اند ساكنان اين محله عمدتا" از خانواده آبكاريان هستند.
چهارسو
يكي از محلات مشهور جلفا محله چهارسو است. اين محله كه به نوشته محققين و پژوهشگران از محلات بزرگ و مشهور جلفا بوده است. در دوران صفويه به سكونت صنعتگران اختصاص داشته است. كوچه چهارسوق، از گذرهاي اصلي جلفا محسوب مي‌شود كه خيابان خاقاني را به محله سنگتراشها مربوط مي‌كند نام چهارسو بيانگر اين مطلب است كه اين كوچه مركز ارتباطي گذرهاي مختلف بوده است.محله سنگتراشها يكي از قديمي‌ترين محلات جلفا به شمار مي‌رود. اين محله را "گبرآباد" هم مي‌گويند. زيرا قبل از كوچ ارامنه زرتشتيان در آن ساكن بوده‌اند در اواخر سلطنت شاه عباس اول گروهي از مهاجران ارمني كه در سنگتراش مهارت داشتند به اين محله آورده شده و در اين جا سكني گزيدند. در سال 1049 هجري برابر با 1630 ميلادي (مقارن سلطنت شاه صفي) 200خانوار ديگر نيز به اين محل كوچانده شدند.
خاقاني
پس از احداث شهرك جلفا معابر اصلي و فرعي چندي در آن درست شد. در چند دهه اخير كه در شهر اصفهان نيز همچون ساير شهرهاي كشورمان ساخت و سازهاي متعددي انجام شد و كوچه‌ها و خيابانهاي متعددي در آن احداث شد. در جلفا هم خيابانهاي جديد و زيبايي كشيده شد كه يكي از آنها خيابان خاقاني است. اين خيابان كه با مسير شرقي- غربي خيابان حكيم نظامي را به خيابان وحيد متصل مي‌كند در حدود پنج دهه قبلي احداث گرديد.
آنچه مسلم است اينكه قبل از احداث اين خيابان در اين راستا گذري وجود داشته است. كوچه‌هاي متعددي كه اين خيابان را به مكانهاي مختلف و قديمي همچون كليساها، مدارس و خيابانهاي ديگر متصل مي‌كند. كوچه‌هاي تلگرافخانه، ميدان كوچك، يعقوب خان در شمال بين خيابان و كوچه‌هاي هوانس شيرازي و سنجدي در جنوب آن مبين وجود يك گذر بزرگ به جاي خيابان خاقاني امروز است.
دير سياه پوشان
دير راهبه يا سياه‌پوشان كه به دير "كاتارين" هم معروف است. در محله چهارسو و در مجاورت كليساي يوحنا (هوانس) واقع شده است. اين كليساي كوچك در سال 1623م برابر با 1032 ه-ق با هزينه يكي از افراد نيكوكار جلفا بنا شد .اكثر سياحان اروپايي از جمله تاورنيه و شاردن به اين ديردختران بي‌سرپرست اختصاص داشته است. كه قبلا" داراي 33حجره بوده كه در حال حاضر فقط 2 حجره از آنها باقي است.
حمام قديمي
در قديم در جلفا دو حمام وجود داشت كه يكي بزرگ و ديگري كوچك بود. حمام بزرگ را ارامنه "شهر يمانيان" مي‌ناميدند. نويسنده كتاب تاريخ جلفا اين حمام را شكوهمند معرفي كرده و مي‌نويسد اين حمام كه سقف آن بر ستونها استوار است با خرج بسيار زياد ساخته شده است.
باشگاه قديم ارامنه
در نزديكي كليساي وانك ساختمان بزرگي است كه تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي "باشگاه ارامنه" ناميده مي‌شد. پس از انقلاب چندي براي مدتي اين باشگاه تعطيل و در حال حاضر قسمتي از اين ساختمان زير نظر اداره كل تربيت بدني استان اصفهان به باشگاه بدنسازي تبديل شده و به نام"ماسيس"ناميده مي شود.

[آبجی]

زاینده رود، یا زنده‌رود - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/8b3/zayande-rod.jpg آدرس: اصفهان مکان: تفریـحی طبـیـعی

بزرگ‌ترین رودخانهٔ مرکزی ایران، بخش عمده‌ای از این رود از استان اصفهان می‌گذرد
بر روی این رودخانه پل‌های تاریخی بسیاری از زمان صفویان و پیش‌تر از آن برجا است که جاذبه گردشگری دارد، حاشیه‌سازی این رودخانه در شهر اصفهان (اسپهان)، و بوستان‌ها و بیشه‌های پیرامون این رودخانه در فصل تابستان گردشگاه مناسبی برای اهالی شهر و گردشگران است.

این رودخانه از زردکوه واقع در رشته کوه زاگرس سرچشمه می‌‌گیرد.وجه تسمیه آن بدین جهت می‌‌باشدکه درطول مسیر چشمه‌های متعددی زایش کرده وبه آن می‌‌پیوندد. جهت افزایش آب ان در زمانهای قدیم ازجمله هخامنشیان-ساسانیان-سلجوقیان-صفویان اقداماتی جهت حفر کانال صورت گرفته که نتیجه کاملی در برنداشته است. درزمان رضاشاه اولین تونل به بهره برداری رسید.تونل دوم نیز درزمان محمدرضاشاه راه اندازی گردید.عملیات حفر تونل سوم در همین زمان شروع ولی بدلیل وقوع انقلاب تعطیل گردید.بعد ازانقلاب باتاخیر بسیار زیادعملیات حفاری مجددا" آغاز گردید که تا کنون ادامه دارد.(سال۱۳۸۴) جهت آبیاری شهر اصفهان در قدیم از نهرها یی بنام مادی استفاده می‌گردید. درحال حاضر برای آبیاری زمینهای کشاورزی استان اصفهان از سدهای آبیاری که بدین منظوراحداث گردیده استفاده می‌‌شود. این رودخانه آب آشامیدنی شهر یزد را نیز تأمین می‌‌نماید که در آینده با اتمام تونل سوم پیش بینی می‌شود استان کرمان رانیز سیراب نماید. زاینده رود در انتهای مسیر خود به باتلاق گاو خونی میریزد


سی و سه پل - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/21b/sio-o-se-pol.jpg آدرس: میدان انقلاب مکان: تفریـحی تاریـخی

سی و سه پل در نوع خود شاهکار بی نظیری از آثار دوره شاه عباس اول صفوی است به هزینه و نظارت سردار معروف الله وردی خان بنا شده است . تاریخ ساخت این پل 1005-1011 هـ.ق می باشد
این پل در گذشته با 40 دهانه ، چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا ( جلفا ) متصل می کرد که اکنون سی و سه چشمه آن باقی است . اسامی دیگر آن پل الله وردی خان ، پل جلفا) ، ((پل چهل چشمه، پل چهار باغ و پل زاینده رود می باشند.

این پل در زمره اولین آثاری است که شاه عباس اول دستور ساختن آن را داده ، بنابراین نزد شاه عباس محبوبیت فراوانی داشت و هر سال در جشن نوروز آن را چراغانی و گل ریزان می کردند . در سفرنامه‌های سیاحان اروپائی آن دوران به برگزاری جشن آبریزان ارامنه جلفا جلفا نزدیک این پل اشاره شده است . این شاهکار ابنیه تاریخی ایران با طول 295 و عرض 75/13 متر از سنگ وآجر با پایه‌های آهکی ساخته شده است .

این پل با وجود گذشت زمان طولانی استحکام وزیبایی و عظمت انحصاری خود را حفظ کرده است


ساختمان چهلستون - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/de4/chelsotoon.jpg آدرس: میدان امام حسین ، خیابان سپه مکان: تفریـحی تاریـخی

ساختمان چهلستون از بناهای تاریخی استان اصفهان است. بالغ بر ۶۷۰۰۰ متر مربع مساحت دارد، در دوره شاه عباس اول احداث شده است.
. در سلطنت شاه عباس دوم، در ساختمان موجود مرکزی، تغییرات کلی داده شده است و تالار آینه، تالار ۱۸ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوانهای طرفین سالن پاد شاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با تمام تزیینات نقاشی و آینه ‌کاری و کاشیکاری دیوارها و سقفها افزوده شده است.

نمایی از حیاط و استخر روبه‌رو به عمارت چهلستون

بزرگ شود

نمایی از حیاط و استخر روبه‌رو به عمارت چهلستون

قسمت‌های جالب و دیدنی کاخ چهلستون به شرح زیر است:

۱. سقف باشکوه نقاشی تالار ۱۸ ستون و سقف آینه ‌کاری تالار آینه و مدخل آینه‌ کاری تالار جلوس شاه عباس دوم.

۲. ستونهای عظیم تالارهای ۱۸ ستون و تالار آینه که هر یک از آنها تنه یک درخت چنار است.

۳.شیرهای سنگی چهارگوشه حوض مرکزی تالار و ازاره‌های مرمری منقش اطراف که معرف صنعت حجاری در عهد صفویه است.

۴.تزیینات عالی طلا کاری سالن پادشاهی و اتاقهای طرفین تالار آینه و تابلوهای بزرگ نقاشی تالار پادشاهی که شاهان صفوی را به شرح زیر نشان می‌‌‌دهد:

* شاه عباس اول در پذیرایی از «ولی محمدخان» فرمانروای ترکستان

* شاه اسماعیل اول در جنگ چالد ران

* شاه طهماسب اول در پذیرایی از «همایون» پادشاه هندوستان

* شاه اسماعیل اول در جنگ با «شیبک خان ازبک»

* شاه عباس دوم در پذیرایی از «ندر محمد خان» امیر ترکستان

دیوارنگاره‌ای در چهلستون

بزرگ شود

دیوارنگاره‌ای در چهلستون

به علاوه یک تابلوی بزرگ از جنگ کرنال که در سلطنت نادرشاه افشار افزوده شده است.

۱. تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتورهای دیگری در اتاق گنجینه کاخ چهلستون که در سالهای ۱۳۳۴ و ۱۳۳۵ خورشیدی از زیر گچ‌ خارج شده است.

۲. آثار پراکنده‌ای از دوران صفویه مانند سردر «مسجد قطبیه» و سردرهای «زاویه درب کوشک» آثاری از «مسجد درب جوباره» یا «پیر پینه ‌دوز» و «مسجد آقاسی» که بر دیوارهای ضلع غربی و جنوبی باغ نصب شده است.

و اما چند نکته قابل توجه :

۱. سال ساختمان کاخ چهلستون به موجب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده مصراع: «مبارک ‌ترین بناهای دنیا» می‌‌‌باشد که به حساب حروف ابجد سال ۱۵۰۷ هجری می‌شود، یعنی پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم.

۲. سنگ شیرها و مجسمه‌های سنگی اطراف حوض و داخل باغچه ‌ها تنها آثاری است که از دو قصر باشکوه دیگر صفویه یعنی آینه ‌خانه و عمارت سرپوشیده باقی مانده و به این محل منتقل شده است.

. اگرچه انعکاس ستونهای بیست گانه تالارهای چهلستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهلستون را بیان می‌کند ولی در حقیقت عدد چهل در ایران کثرت و تعد د را می‌‌رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون به علت تعدد ستونهای این کاخ می‌‌باشد


عمارت تاریخی کاخ هشت بهشت - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/1ee/hasht_behesht.jpg آدرس: چهار باغ عباسی ، مقابل خیا بان شیخ بهائی مکان: تفریـحی تاریـخی

نمونه‌ای از کاخ های محل سکونت آخرین سلاطین دوره صفوی است . باغ وسیعی که عمارت درآن واقع شده است جزئی « از باغ بزرگ نقش جهان بوده بنام باغ بلبل که به دستور شاه اسماعیل اول احداث گردید » . این بنا در تاریخ 1080هـ.ق ساخته شده است

نامهای دیگر آن هشت به هشت ، هشت در بهشت ، باغ بلبل می باشند

این عمارت هشت ضلعی است که چهارنما دارد و با همه شباهتها هیچ یک مانند دیگری نیست . به نظر می‌رسد نمای شمالی نمای اصلی است حال اینکه وجود استخر در ضلع شرقی تعیین کننده نمای اصلی است .

عمارت دو متر بالا تر از سطح زمین ساخته شده است . عمارت دارای دو طبقه است و پله ها طوری طراحی شده‌اند که از هرطرف به عمارت فوقانی و تحتانی عبور و مرور می‌شود .

اتاقهای طبقه اول در چهار گوشه عمارت تزئیناتی از گچبری و نقاشی دارند در طبقه دوم مجموعه‌ای از رواقها و اتاقها با در و پنجره‌های خاتم کاری است .

در وسط تالار حوضی هشت ضلعی از جنس مرمر معروف به حوض مروارید قرار دارد. این حوض طوری حجاری شده که آب از سوراخهایش مانند مروارید تراوش میکند .

پارک مجلل و زیبایی در اطراف این کاخ ساخته شده که در حال حاضر ازگردشگاههای مشهور شهر اصفهان است


عمارت عالی قاپو - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/90d/emarate-aliqapo.jpg آدرس: غرب میدان نقش جهان مکان: تفریـحی تاریـخی

عمارت عالی قاپو به عنوان یکی ازمهمترین شاهکارها ی معماری اوائل قرن یازدهم هجری از شهرتی عالم‌گیر برخوردار است . تاریخ ساخت بنا به 1054 هـ.ق باز می گردد و بانی آن : شاه عباس اول می باشد
این قصر دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهایی بود که در دوران صفویه در محدوده میدان نقش جهان بنا شده بودند . عالی قاپو مرکب از دوکلمه عالی و قاپو است که با هم به معنای « سر در بلند » یا « درگاه بلند» هستند. اسامی دیگر آن علی قاپو ، دولتخانه مبارکه نقش جهان و قصر دولتخانه می باشند.

از زیر سر در بلند کاخ که تمامأ با سنگ ساخته شده به قصر وارد می شویم و به وسیله پلکانی که در دو طرف تعبییه شده اند به طبقات فوقانی می‌رسیم .

عالی قاپو دارای پنج طبقه است که هر طبقه آن تزئینات ویژه‌ای دارد در طبقه همکف دو تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و دیوانی اختصاص داشت ، در طبقه سوم ایوان بزرگی است که بر هجده ستون بلند و رفیع استوار است و در وسط این ایوان حوض زیبایی از مرمر وجود دارد .

آنچه عالی قاپو را در عداد آثار با شکوه و بسیار نفیس قرار داده است اثر هنرمند معروف عصر صفوی رضا عباسی یعنی گچبریهای آخرین طبقه است که تالار آن به اتاق موسیقی یا اتاق صوت نیز معروف است .

در این قسمت از کاخ شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبییه شده است که این اشکال علاوه بر نمایش زیبایی و خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار برای این بوده است که انعکاس حاصل از نغمه‌ها ی نوازندگان به وسیله این اشکال گرفته شود و صداها طبیعی و بدون انعکاس صوت به گوش برسند .

به طورکلی بنای عالی قاپو به عنوا ن یک بنای تشریفاتی خوش ساخت و زیبا دستاورد دیگری از هنر معماری دوران صفویه است.


غار نیاسر - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/e41/niyasarqar.jpg آدرس: نیاسر کاشان مکان: طبـیـعی تاریـخی

این غار از عجایب و نوادر آثارباستانی است. درحدود 1800 تا 2000 سال قبل در دل کوه کرکس و برفراز تپه های آهکی مشرف بر نیاسر کاشان و احتمالاً با مقاصد آیینی و مذهبی به صورت تونل سنگی پرپیچ و خم با ابزارهای ابتدایی کنده شده است
غار نیاسر کاشان شامل مجموعه زیرزمینی و پیچیده ای است که از راهروهای تنگ و طولانی و اتاق ها و چاه های متعددی تشکیل شده و دسترسی به اعماق آنها بدون بهره گیری از وسایل پیشرفته امروزی ممکن نیست. این غار که به ”سوراخ رئیس“ یا ”غار ویس“ شهرت دارد قرن ها نامکشوف ماند و در هیچ یک از متون تاریخی و آثار تحقیقی قرون اخیر و رغم ذکر سایر بناهای تاریخی منطقه نظیر آتشکده نیاسر (بنا شده توسط اردشیر بابکان مؤسس سلسله ساسانیان ) مورد اشاره قرار نگرفته است. از شگفتی های این غار انسان ساخت بودن آن است. کمبود هوا در هیچ نقطه ای از آن احساس نمی شود و حتی در عمیق ترین نقاط آن عمل تهویه به طور طبیعی انجام می گیرد. یکی از فرضیات درمورد منشاء تاریخی این غار بیانگر این است که درساخت آتشکده نیاسر از سنگ های تراشیده شده حاصل از کندن غار استفاده شده است. احتمالاً زمان حفر غار پیش از احداث آتشکده بوده است


با تشکر از سایت ایران آرتو

[آبجی]

تپه های سیلک - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/c98/tapeh-silk.jpg آدرس: سه کیلومتری جنوب غربی کاشان مکان: باستانی

سیلک Siyalk نام اولین تمدن شهرنشینی ایران مرکزی در کاشان است که در سه کیلومتری جنوب غربی کاشان واقع گشته است

قدیمی‏ترین خاستگاه تمدن بشری را سیلک Si_yalk در کاشان عنوان می‏کنند یعنی اولین جایی که شهرنشینی شکل گرفت آنجا که آریایی‏ها اولیه تمدن شهرنشینی را ایجاد کردند. 60 سال پیش یک هیات فرانسوی به سرپرستی رومن گریشمن تحقیقاتی انجام داد و 2 سال بر روی تپه‏های سیلک تقحیق کرد آثار جالب توجهی چون ظروف سفالی و فلزی از دل این تپه‏ ها به دست آمد. متاسفانه بخش عمده‏ای از آثار این تپه‏ ها به خارج از کشور منتقل شده و در موزه لوور پاریس نگهداری و بخش دیگر در موزه ملی ایران باستان و مقدار ناچیزی در موزه ملی ایران باستان و مقدار ناچیزی در موزه باغ فین قرار دارد. و از جواهرات این تمدن کهن هم در یک مجموعه شخصی در توکیو نگهداری می شود . (واقعا جوهرات زیبائی هستند که متاسفانه تصویری از آنها دردسترس نداشتم تا در وبلاگ قرار بدهم ) .آثار به دست آمده بیانگر این است که چند هزار سال قبل در سیلک ذوب فلزات و صنعت ریخته‏گری وجود داشت و مردم آن زمان با این حرفه آشنا بودند و دوکهای گلی و سنگی مربوط هزاره‏های دوم و سوم قبل از میلاد پیدا شده، بیانگر آن است که سیلک از قدیمی‏ترین محل‏های ریسندگی نخ و بافت پارچه بوده است. قدمت این تپه‏ ها به 7هزار سال می‏رسد.ظاهراً در 5500 سال پیش، این اقوام بر اثر ارتباط با مدنیت شوش، نگارش خط را فراگرفته اند و لوحه های گلی فراوانی با قدیمی ترین نوع این خط، در سیلک به یادگار گذاشته اند. تمدن اقوام تپه های سیلک در 2500 سال پیش، مغلوب تمدن آریایی گردید که آثار آنها در طبقات مختلف حفاری از قبیل ظروف لوله دار بلند با نقش اسب، خورشید، اسلحه آهنی، شمشیر و نیزه های بلند کشف شده است


تخت فولاد - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/360/takhefoolad.jpg آدرس: جنوب اصفهان و جنوب زاینده رود مکان: تاریـخی

گورستان تخت . تا قبل از دوران صفویه رونق چندانی نداشت و تنها یکی از چند گورستان اصفهان به شمار می‌آمد . اما عملا از زمان سلسله صفویه گورستان رسمی شهر اصفهان شد .

قبل از آن ، این منطقه محل سکونت زرتشتیان ، که به گبرها مشهور بودند ، محسوب می‌شد . در آن زمان گبرها به محل دیگری در جنوب جلفای اصفهان ، که امروز به نام حسین‌آباد شهرت دارد انتقال یافتند و از حمایت پادشاهان صفوی نیز برخوردار شدند ، ولی در زمان فتنه‌ی افغان ، که اصفهان مورد هجوم این قوم قرار گرفت ، بر اثر تعصبات مذهبی افاغنه و ظلم و جور و کشتاری که بر آنها روا می‌داشند ، جلای وطن گفته مملکت آباء و اجدادی خود را رها کردند و گروهی راهی هندوستان شدند . گروه دیگری نیز شهرهای یزد و کرمان را جهت سکونت انتخاب کردند .

پس از آنکه زرتشتیان ، بنا به دستور سلاطین صفوی ، محل سکونت خود در زمینهای کنونی تخت فولاد را تخلیه کرده و در جنوب جلفا ساکن شدند ، شاهان صفوی کاخها و باغهای زیبا و معروفی در این منطقه خوش آب و هوا ساختند . که عمارتهای معروف هفت دست ، تالار آیینه خانه ، قصر نمکدان ، باغ گلستان ، عمارت دریاچه و کاخ معظم و زیبای سعادت آباد و باغهایانارستان و نگارستان را می توان نام برد .

گورستان تخت فولاد که محل دفن عارف کامل عبدالله البیضاوی معروف به بابا رکن الدین متوفی به سال 769 هجری و تنی چند از مشاهیر و علما و شعرای دیگر بود ، از این زمان و به مناسبت همین پیر روشن ضمیر و عارف والا مقام به گورستان بابا رکن و یا تخت پولاد نامیده شد و عملا گورستان رسمی شهر اصفهان قلمداد گردید


خیابان چهارباغ - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/c46/chahar-baq.jpg آدرس: اصفهان.خ.چهارباغ مکان: تفریـحی تاریـخی

مهم‌ترین گردشگاه شهر اصفهان است که در دوره شاه عباس اول احداث شده و از زیباترین خیابانهای جهان بوده است
در اطراف آن باغهای سلطنتی قرار داشته که امروز تبدیل به مغازه‌ها و منزل شده است. پل الله وردی ‌خان یا پل سی و سه چشمه، خیابان چهارباغ را به دو قسمت (خیابان چهارباغ بالا و پایین) تقسیم می‌‌‌کرده و امروز نیز به همین ترتیب مشاهده می‌شود. امتداد این خیابان به سمت شمال در نیم قرن اخیر صورت گرفته و نقشه آن از چهارباغ عباسی پیروی شده است. ابتدای این خیابان ساختمان جهان‌نما در محل «دروازه دولت» و انتهای آن دامنه ‌های «کوه صفه» در جنوب شهر اصفهان بوده است و این پل الله وردی‌ خان بر بستر زاینده‌رود وسیله ارتباط چهار باغ بالا و پایین بوده است


خانه بروجردی ها - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/192/khaneh-borojerdiha.jpg آدرس: در کوی سلطان میر احمد خیابان علوی خیابان قلعه جلالی مکان: تاریـخی

یکی از زیباترین و معروفترین خانه‌های کاشان خانه بروجردی است که در کوی سلطان میر احمد خیابان علوی خیابان قلعه جلالی قرار دارد
این خانه در محله سلطان امیراحمد کاشان درخیابان علوی واقع است.این خانه توسط بازرگانی به نام حاج سید حسن نطنزی در حوالی سال 1275 قمری در دوره قاجاریه ساخته شده است.چون صاحب خانه مال التجاره از بروجرد وارد می کرده، لذا به بروجردی مشهور شده و خانه او هم به خانه بروجردی موسوم گردیده است

از کتیبه‌های موجود در بنا چنین به نظر می‌رسد که ساختمان این خانه در سال 1292 هجری به معماری استاد علی مریم آغاز شد و ساختمان آن 18 سال به طول انجامید و در سال 1310 به

پایان رسید. بانی بنا حاج سید جعفر نطنزی یکی از بازرگانان معروف کاشان در دوره قاجاریه می‌باشد

این خانه شامل دو قسمت بیرونی و اندرونی است.در بدو ورود به خانه وارد هشتی خانه می شویم که درب ورود به قسمت اندرونی خانه هم دراین هشتی قرار گرفته است.پس از آن از راهروی نسبتا طولانی و شیبدار گذشته ووارد حیاط می شویم، درکنار این راهرو ایوان شمالی خانه قرار دارد.در قسمت شمالی ایوان یک اتاق پنج دری واقع است که محل پذیرایی مهمانان بوده و دو طرف آن دو اتاق بهار خواب قرار دارد که به علت نور مناسب وگرمای زیاد، بیشتر در زمستانها مورد استفاده قرار می گرفته است.

در داخل حیاط یک حوض بزرگ و باغچه های وسیع در اطراف آن قرار دارد.در قسمت شمال شرقی مطبخ(آشپزخانه) قرار دارد.در قسمت شرقی بنا اتاقها و ایوانهای سرپوشیده به چشم می خورد که در جلو ایوانها پله هایی جهت رفتن به سردابها ساخته شده است.این سردابها در جبهه های مختلف بنا واقع اند که بوسیله بادگیرهایی هوای آنها خنک وتهویه می شوند.

در قسمت جنوبی بنا تالار سرپوشیده ای به چشم می خورد که بر پیشانی آن می توان هنرنمایی استادکار ایرانی را نظاره گر بود.تالار سرپوشیده که محل برگزاری اعیاد ومراسم سوگواری بوده است شامل یک ایوان که دارای سقف بلندی است درجلو ویک قسمت شاه نشین درانتهای تالار که از قسمتهای دیگر مرتفع تر بوده ودارای تزئینات خاصی است.سقف تالار با طرح بسیار زیبایی گچ بری ومقرنس کاری ورنگ آمیزی گردیده است.سقفها و بدنه داخلی سرپوشیده و تالارهای جانبی آن با نقوش گل و مرغ وشکارگاه و حیوانات گچ بری و یا نقاشی شده است.نقاشیهای این بنا در شیوه های متنوع و با رنگ و روغن وآبرنگ و زیر نظر هنرمند نامدار نقاشی ایران، کمال الملک ترسیم گردیده است.

با توجه به گچ بریهای قسمتهای مختلف این خانه به خصوص پنجره های مشبک گچی داخل اتاق بزرگ که از کمال ظرافت به پارچه توری شباهت دارد به مرتبه ذوق و هنر این هنرمند ایرانی ودیگر استادکاران و معمار این خانه واقف می گردیم


خانه طباطبائی - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/993/khaneh-tabatabaeiha.jpg آدرس: محله سلطان امیراحمد کاشان درخیابان علوی مکان: تاریـخی


این خانه در نزدیکی خانه تاریخی بروجردی ودر جوار بقعه مبارکه امامزاده سلطان امیراحمد قرار دارد، در زمینی به مساحت 4730 مترمربع ودر حدود سال 1250 قمری با مهارت و استادی معمار معروف کاشانی استاد علی مریم احداث گردیده است

این خانه مشتمل بر چهار صحن وحیاط می باشد که حیاط مرکزی متعلق به قسمت بیرونی و دو حیاط متعلق به اندرونی و یک حیاط متعلق به خدمه بوده است.

قسمت اندرونی:خانه شامل اتاق پنج دری ساده درمرکز و دو حیاط در دو طرف آن ودارای سردابهایی است که این قسمت محل زندگی خانواده مرحوم طباطبائی بوده است.حیاط ضلع شمال غربی بزرگتر وتعداد اتاقهای آن بیشتر می باشد.در زیر قسمت اندرونی مخصوصا اتاق مرکزی، سرداب بزرگی قرار دارد که دارای مشخصات منحصر به فرد خود است و به علل مختلف ازجمله:وجود بادگیر، سقف ضربی، نوع مصالح به کاررفته در بدنه، دوجداره بودن بدنه، وجود حوضی که قبلا در مرکز سرداب بوده، اختلاف ارتفاع با سطح کوچه درحدود10-8 متر، نسیم خنکی که از سطح حوض حیاط مرکزی وارد زیرزمین می شود؛همه این عوامل باعث شده تا بخصوص درفصل تابستان 20-15 درجه اختلاف دما با بیرون مشاهده شود.

قسمت بیرونی:شامل تالار بزرگ(اتاق شاه نشین)در مرکز با نورگیرها و پنجره های مشبک رنگی و پنجره های کناری دوجداره که عمودی باز و بسته می شود.این اتاق دارای تزئینات نقاشی وآیینه کاری وگچ بریهای جالب ازجمله پنچره های مشبک گچی است.در دو طرف اتاق شاه نشین اتاقهای گوشواره بنا شده است.در جلوی اتاق شاه نشین ایوانی با آیینه کاری وگچبری های جالب دیده می شود.

حیاط خدمه:شامل اتاق های خدمه، زیر زمین خدمه، آشپزخانه و اصطبل زمستانی و تابستانی می باشد که تعدادی از اتاق های خدمه از بین رفته است.

آب خانه از دو رشته قنات دولت آباد و نصرآباد تامین می گردیده است.خانه طباطبائی دارای 5 درب ورودی می باشد که ورودی اصلی به دو ورودی اندرونی و بیرونی در قسمت هشتی تقسیم می گردد.علت پیچ وخمهای راهروهای ورودی شکستن اختلاف ارتفاع و نداشتن دید مستقیم است


خانه عامری ها - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/49c/khaneh-ameri.jpg آدرس: خیابان علوی کاشان مکان: تاریـخی

مجموعه خانه های عامری ها یکی از قدیمی ترین خانه های تاریخی کاشان است. قدمت این مجموعه به دوران زندیه مربوط می شود، لیکن وضعیت فعلی آن مربوط به دوران قاجار (اواسط قرن سیزدهم هجری) است که بوسیله سهام السلطنه عامری بازسازی و توسعه یافت
این مجموعه مشتمل بر هفت حیاط می باشد که چهار حیاط آن بصورت بیرونی، اندرونی، مهمانخانه، حیاط خدمه، و سواران نظامی مورد استفاده و در سه حیاط دیگر بستگان نزدیک سهام السلطنه سکونت داشته اند. مجموعه مذکور دارای حمام اختصاصی زنانه و مردانه جدا از هم می باشد.

پس از سهام السلطنه، حیاط های بیرونی و اندرونی در اختیار فرزند وی مرحوم ابراحیم خلیل خان عامری و بقیه ساختمان ها به دیگر افراد این خاندان تعلق گرفته است و بمرور زمان بعضی از حیاط ها تفکیک و به افراد دیگری فرخته شده است

در سال 1374 تعمیرات حیاط های بیرونی و اندرونی با همکاری میراث فرهنگی کاشان و مساعدت شهرداری توسط هیات امناء بازسازی خانه های قدیمی کاشان آغاز گردی

و پیشبینی می شود با شروع بهره برداری از آن، به عنوان مهمانسرا به عنوان یکی از پر جاذبه ترین اقامتگاههای گردشگری ایران مورد توجه ایرانگردان و جهانگردان قرار گیرد

[آبجی]

آبشار سرسبز نیاسر - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/fd3/abshare-niesar.jpg آدرس: نیاسر مکان: طبـیـعی تفریـحی

آبشار سرسبز نیاسر دارای ارتفاعی بیش از 100 متر است

آب چشمه اسکندریه پس از گذر و چرخش از دورن باغ تالار، از آبشار سرازیر می‌شود که باعث بوجود آمدن یکی از زیباترین مناظر منطقه گردیده است.

به منظور بهره‌مند شدن گردشگران از زیبایی‌های وصف‌ناپذیر مناظر دیدنی آبشار و اطراف آن، توسط شهرداری نیاسر، از پای آبشار تا بالای آن و در ادامه تا باغ تالار، پله ساخته شده است که شمارش پله ها تقریباً 300 عدد می‌رسد


آتشکده نیاسر - کاشان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/f7a/niyasar-atashkadeh.jpg آدرس: 30 کیلومتری شمال غرب کاشان مکان: تاریـخی

این آتشکده مربوط به اوایل دوره اسلامی،قرن 7و8 میلادی،واقع در ارتفاعات شهر زیبا وخوش آب و هوای نیاسردر30 کیلومتری شمال غرب کاشان قراردارد
. بنای این آتشکده گنبددار که مربوط به اوایل دوره اسلامی است،یکی از زیباترین چارطاقی های به جای مانده ای است که به اندازه 14×14متر با سنگ و ساروج در کمال استحکام ساخته شده است


آتشکده نیاسر - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/3f0/atashgahIsfahan.jpg آدرس: مغرب اصفهان ، جاده اصفهان نجف‌آباد مکان: تاریـخی باستانی


بنای این آتشکده گنبد دار که به آتشکدهٔ اردشیر مشهور است و از زیباترین بناهای چهارتاقی دوران ساسانی است

بر فراز نیاسر واقع شده، بر اساس نظر آندره گدار معمار و باستان شناس فرانسوی به دستور اردشیر بابکان است و اولین معبد و آتشکده‌ای است که در اوج رواج دین زرتشتی در ایران بنیان گرفته. این آشکده با شمارهٔ 316 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است

دریچه‌های متعدد . این ساختمان از خشتهای گلی خام به طول و عرض 40 سانتیمتر و قطر 14 سانتیمتر ساخته شده و مصالح خشتها ، گل و سنگ ریزه و نی‌های ساحل زاینده رود است . در آثار باستانی کمتر خشت خام بدین بزرگی و با این مصالح دیده می‌شود.

در اطراف این آتشدان در سطحی پایین‌تر اتاقهای زیادی ساخته بودند که به علت خام بودن خشتها در مجاورت باد و باران به مرور زمان از بین رفته‌اند . بقایای این اتاقها در شمال و شمال شرقی بر جای مانده است .

برخی قدمت بنای آشتگاه را به دوره ساسانیان و هخامنشیان نسبت می‌دهند .

ولی محققین با مطالعات تخصصی بر روی نی‌های موجود در ملات خشتهای بنا ( کربن 14 ) طول عمر مصالح به کار رفته را بیش از 2500 سال تخمین زده‌اند و این بنا را به تمدن عیلامی نسبت می‌دهند.


بازارها - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/0dd/bazare-esfahan.jpg آدرس: اصفهان.مقابل مسجد امام مکان: تاریـخی

در مقابل مسجد شاه در شمال میدان شاه اصفهان سردرى هلالى شكل با كاشیكارى مجلل و با شكوهى پدیدار است كه از آنجا داخل بازار قیصریه می شوند
این سردر به امر شاه عباس بزرگ در سال1011ه.ق از روى سردر قیصریه آسیاى صغیر ساخته شده و چون در قدیم الایام عموم مردم بخصوص سلاطین و پادشاهان به اوضاع کواکب توجه داشتند ساختمان ها را نیز در ساعات میمون و اقترانات سعد بنا می کردند و گویا هنگام شروع به ساختمان ها این بنا طالع در برج قوس بوده است و از این رو در بالاى سر در برج قوس را که از ستاره هائى تشکیل می شود که پیکره کمان را نشان می دهد ترسیم و انسان نیم تنه دیگر آن به صورت حیوان درنده ‏اى است با درست داشتن تیر و کمان نقاشى کرده ‏اند و در وسط این سر در نقش خورشید با طرزى جالب و عالى مشاهده می شود.

در داخل این سردر نقاشی هاى بسیار زیبا وجود دارد که در اثر مرور و زمان خراب و از بین رفته و آن تصویر یکى از جنگ هاى شاه عباس بزرگ با ازبکها می باشد. در بالا و پائین سمت راست تصاویرى از مردان و زنان اروپائى در حال عشرت نمودار و طرف چپ شکارگاه است. در قسمت بالا روبرو دریچه‏ اى است که در قدیم جاى ساعت بزرگى بوده و در اوقات روز زنگ هائى میزده و پاندولش موجب حرکات و بازی هاى گوناگون به اشکال منقش مانند پرندگان و حیوانات که از چوب نقاشى شده بود می گردید. و گفته ‏اند که در بالاى آن ساعت ناقوسى وجود داشته که از دیر هرمز شاه آورده بود.

طرفین سر در قیصریه سکوهاى وسیعى از سنگ یشم و سماق نصب شده است در قدیم جواهر فروشان و زرگران بساط خود را روى آنها گسترده و متاع هاى خود را به فروش می رسانیدند. در جبهه چپ سر در منظره شکار دسته جمعى شاه عباس و نیز تصویر جوانى را نشان مى ‏دهد.

در طرفین سر در نقاره خانه ‏اى وجود داشته که تا این اواخر در ایوان هاى آن هنگام ‏غروب و طلوع آفتاب چنانچه مرسوم بود نقاره می نواختند، نگارنده بیاد دارم که در سال هاى تا 1307 این عمل انجام می شد. در حجرات و ایوان هاى نقاره خانه نقاشی ها و گچبری هاى عالى مانند تزیینات طبقه ششم عالى قاپو وجود داشت که در 1307 شمسى از میان رفت و تزیینات جدید انجام دادند.

هنگامى که عابران وارد سر در می شوند داخل بازار قیصریه می گردند این از بناهاى شاه عباس بزرگ است که در زمان قدیم گران بهاترین پارچه ‏هاى زربفت را در آنجا می فروخته ‏اند. نمایندگان تجار خارجى نیز در این بازار حجره هائى داشتند بازار مزبور که به بازار شاهى نیز شهرت دارد از سر در قیصریه شروع و ببازار چیت سازها و از آنجا ببازار دارالشفا منتهى می شود و امروز محل فروش بهترین قلمکارها و کارهاى دستى اصفهان است. در این بازار محلى بنام ضربخانه معروف شاهى وجود دارد و سراى معروف شاه نیز در این بازار واقع است.

چهارسوى ضرابخانه که مانند آن نه در اصفهان و نه در ایران وجود دارد چهارسوى بازار چیت سازها در جنب دارالشفا در این بازار واقع است. تیمچه ‏هاى جهانگیز و شله نیز در همین بازار است. بازار سماور سازهاى کنونى که در قدیم بازار مثقالى فروش ها موسوم بوده داراى چهارسوى بى نظیرى است مسمى به چهارکرباس فروش ها که حوضى به سبک صفوى در وسط آن می باشد و بوسیله بازار کوچکى به چهارسوى چیت سازها متصل می شود.

این که این بازار را مثقالى فروش ها می گفته ‏اند از این رو بوده که پارچه ‏هاى گران بها و زریفت را در آن بازار مثقالى می فروخته ‏اند. از بازارهاى متصل به بازار قیصریه است بازار زرگرها که به امر شاه عباس و بوسیله محبعلى لله بیک بنا گردید است این بازار از چهارسوى کرباس فروش ها ببازار قهوه کاشی ها منتهى می شود وسط آن چهارسوى زیبائى قرار دارد و انشعاب آن بازارى است که به دارالشفا منتهى می شود.

دارالشفا نام تاریخى بیمارستان بزرگ شاهى است که در عهد صفویه وجود داشته و اکنون قسمتى از زمین ویرانه آن به صورت مسجدى کوچک بنام مسجد دارالشفا بنا شده و معروف است.

بازار دیگر بازار تفنگسازها می باشد که از مبانى دوره شاه عباس بزرگ است بازار مزبور از در سراى مخلص به بازار سماورسازها منتهى می شود و بازار منشعب از آن چخماق سازها نام دارد این دو بازار را زمانى بنام بازار شمشیرگرها می خواندند.

تاریخ قطعى ساختمان سر در مذکور معلوم نیست آنچه مسلم است در سال 1014 که شاه عباس بازار قیصریه و تمام بازارهاى اطراف میدان نقش جهان و کاروانسرا و حمام نزدیک میدان از ساخته‏ هاى خود را وقف بر پیغمبر اسلام نموده و صورت وقفنامه آن در کتاب قصص الخانانى ضبط شده سر در قیصریه هم ساخته شده بوده است. ولى این نکته با آنچه در آثار ایران گفته شده که تاریخ اتمام ساختمان سر در قیصریه سال 1026 ه.ق است مطابقت ندارد مگر این که گفته شود تزئینات و نقاشی هاى آن در سال 1026 ه.ق انجام یافته است.

در گنجینه آثار تاریخى اصفهان درباره کتیبه سر در قیصریه چنین نوشته شده است:

بین نقاشی هاى جبهه ‏هاى سه گانه سر در قیصریه و پشت بغل هاى کاشیکارى عهد صفویه در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار دستور طل السلطان حکمران اصفهان یک حاشیه کاشیکارى در امتداد سه جانب سر در و بعرض سى سانتیمتر به تزیینات این سر در اضافه شده است و به این مناسبت کتیبه ‏اى نیز نصب شده که بخط نستعلیق سفید بر زمینه کاشى خشت لاجوردى بشرح زیر است:

در عهد دولت و زمان و سلطنت اقتدار سلطان الاعظم و الخاقان الاکرم، اعدل الخواقین و اکرم السلاطین اعلیحضرت قدر قدرت شاهنشاه جمجماه پادشاه اسلام پناه السلطان بن السلطان بن السلطان و الخاقان بن الخاقان ابو.... خسرو، صاحب قران ناصرالدین شاه قاجار خلدالله ملکه و سلطانه بر حسب امر قدر قدر مبارک حضرت سپهر رفعت اقدس اشرف امجد ارفع و الاشاهنشاه زاده اعظم ظل السلطان حکمران و فرمانرواى ایالات اصفهان و فارس و عراق و عربستان و لرستان و یزد و مضافات و بسر کارى و اهتمام مقرب الخاقان میرزا نصرالله خان مستوفى مخصوص صورت اتمام و سمت انجام پذیرفت کتیبه المنتسب بسیادة القرشى چاکر درگاه اسدالله الحسینى القرشى سنه 1298.

و در وسط این حاشیه کارى در جانب غربى سر در بخط نستعلیق آبى بر زمینه کاشى سفید نوشته شده.

بسعى مقرب الحضره الوالا مصطفى قلیخان فراشباشى با تمام رسید.

و در انتهاى این حاشیه کاشیکارى بخط نستعلیق آبى بر زمینه سفید نوشته شده. عمل کمترین آقاجان فخار سنه 1298.

خطوط بنائى در طرفین جلو خان سر در قیصریه.

برجرزهاى طرفین مدخل بازار قنادها در سمت راست سر در قیصریه و بازار کفاش ‏ها در سمت چپ سر در دو شکل مربع بخط بنائى لاجوردى رنگ معرق بر زمینه آجرى دو بیت شعر بشرح ذیل منقوش است.

غرض نقشى است کز ما باز ماند که هستى را نمى ‏بینم بقائى

مگر صاحب دلى روزى برحمت کند در کار مسکینان دعائى

در کتاب تاریخچه ابنیه تاریخى اصفهان راجع ببازار قیصریه چنین نوشته است:

در عقب سر در بازار شاهى مشهور به قیصریه است که در سال 1029 ه و 1619 م در برابر قیصریه رم ساختمان گردیده. این بازار بزرگترین و با شکوهترین بازارهاى اصفهان بوده است و در وسط بازار محوطه بزرگ مدور شکلى است که گنبد زیباى دارد و در طرف مغرب کاروانسراى با شکوه شاهى که دو طبقه و داراى تقریباً 150 حجره است قرار دارد در مشرق بازار ضرابخانه بوده که حالا تجارتخانه مى ‏باشد در این بازار مانند قدیم پارچه‏ هاى گوناگون و قلمکارهاى اصفهانى و غیره به فروش می رسد.

در جلو این سر در در قدیم حوض آب بسیار بزرگى وجود داشت و چهار بازار شاهى نیز همین جلوخان شروع می شده که فعلاً بجاى حوض قدیمى گلکارى و حوض کوچک دیگرى از طرف شهردارى ساخته شده و نسبتا قابل توجه است.

در بالاى سر در قیصریه روى کاشى به خط نستعلیق نوشته شده که:

در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکمرانى ظل السلطان بسر کارى میرزا نصرالله خان مستوفى بسال 1218 تعمیر به عمل آمده و براى نگهدارى این سر در تاریخى تا این سال توجهى به عمل نیامده و نقاشی هاى آن از بین رفته و به داخله آن نیز خرابى وارد شده اکنون باستان ‏شناسى در نظر دارد تا حد امکان آن را تعمیرات بنماید.

مجموعه سر در بازار و نقاره خانه طى شماره 103 بثبت تاریخى رسیده است.

بازار قیصریه

شرح این بازار و انشعابات آن در سر در قیصریه تشریح گردید و نیازى به اعادى آن نیست.

بازار گلشن یات جارچى

این بازار از چهارسوى قلندرها تا محل دروازه اشرف امتداد دارد و از ساختمان هاى عصر صفوى است.

اماکن قدیمه‏ ایکه در این بازار واقع شده مسجد ملک على بیک جارچى باشى از عهد شاه عباس کبیر (1019 ه.ق) و مدرسه ملا عبدالله (1022 ه.ق) می باشد. سراهاى: جارچى باشى، بزرگ، گلشن، فخر، دو تیمچه که همه تجارتى هستند در این بازار واقع شده ‏اند.

بازار دروازه اشرف

این بازار از دروازه اشرف شروع تا چهارسو شاه و مدرسه ملا عبدالله امتداد دارد و از احداثات عصر صفویه است. مدرسه جده بزرگ( 1058ه.ق) و مدرسه ملا عبدالله از بناهاى شاه عباس کبیر در این بازار واقع است، چهارسوى شاه از بناهاى شاه عباس است.

سراهانى: محمد صادق خان، مخلص، تیمچه در قهوه کاشیها، تیمچه ملک و عصارخانه و حمام شاه در این بازار قرار دارند بازار منجم باشى که به چهارسوى ساروتقى منتهى می شود از انشعابات این بازار است و قسمتى از کاشى کارى آن باقى مى ‏باشد.

مدرسه جده کوچک (1056 ه.ق) از احداثات زمان شاه عباش ثانى نیز در این بازار (منجم باشى) واقع است. دنباله این بازار در زمان صفویه به بازار بسیار طولانى و بزرگ مشعلدار باشى متصل می شده که امروز اثرى از آن نیست.

بازار لواف ها و آهنگران

این دو بازار در دو طرف خیابان حافظ که از میدان شاه منشعب می شود قرار دارند. در شرق بازار آهنگرها کوچه ایست بنام بیگدلیها و سرائى بزرگ و حمامى و محل دیگرى هم به همین نام معروف است.

خاندان بیگدلیها مربوط بسلسله شاملو از طوایف قزلباش بوده ‏اند و آن بیگدلى صاحب تذکره معروف این خاندان است.

مدرسه خواجه ملک در شمال شیخ لطف الله و مشرق بازار لوافان و آهنگران واقع بوده است.

بازار کفشدوزها

این بازار در مسجد شیخ لطف الله بدر مسجد شاه امتداد دارد از جانب جنوب و غرب میدان نقش جهان و طرفین کاخ عالى قاپو دنباله چهار بازار اطراف میدان نقش جهان پیوسته بوده و اکنون جز ادارات شهربانى و دخانیات است.

بازار رنگرزها

این بازار که از بناهاى شاه عباس کبیر است از بازارتر کشدوزها به بازار دارالشفاء منتهى می شود و اکنون هم دائر است.

بازار چهارسو نقاشى

بازار بزرگى بوده که قسمتى از آن باقى مانده و اکنون در جنوب خیابان شاه عباس واقع است مدرسه مریم بیگم و چهارسو نقاشى در این بازار واقع بوده ‏اند.

بازار مقصود بیک = یا چهارسو مقصود

این بازار از جنوب شرقى میدان نقش جهان تا بازار حسن آباد امتداد دارد. امامزاده احمد، مسجد ساروتقى، در این بازار در نزدیکى حسن آباد واقع شده ‏اند نیز تکیه گلبنده ‏ها در نزدیک امامزاده احمد قرار دارد.

بازار غاز

این بازار از آخر گلبهار شروع و به محله جوباره اتصال داشت و از طرف دیگر بواسطه بازار خروجى بزازها بیازار بزرگ متصل می شد و کنون در بین خیابان هاى رضا پهلوى و کمال اسماعیل قرار دارد.

بازار ریسمان

این بازار از انشعابات بازار عربان و به میدان هاتف متصل و مدرسه کاسه گران در آن بازار (ریسمان) واقع است.

بازار نجف آبادی ها

این بازار از منشعبات بازار عربان قدیم بوده است و سراهائى که در این بازار قرار دارند: خانى واردستانى می باشد. از این بازار کوچه‏ اى منشعب می شود که به دو مناره گنبد سلطان بخت آغاملکه آل مظفر می رسد در وسط راه حمام کوچکى است از آثار شیخ بهائى.

بازار مقابل بازار عربان

این بازار بازارى است مقابل بازار عربان از جانب جنوب خیابان جدید محمد رضا شاه از جنب هارونیه تا محل معروف به پادرخت سوخته یا درخت سوخته، این قسمت نیز از بازارهاى قدیمى اصفهان و از منشعبات آن بازار هارونیه است. که نامسجد على ادامه دارد و در قدیم این بازار , بازار بوریابافها می نامیدند و سرائى هم هنوز بنام سراى بوریاباف ها باقى است. انشعاب دیگر بازار عربان بازارچه آقا می باشد. سراهاى واقع در این بازار سراى آقا و سراى پادرخت سوخته است. یکى از درهاى هارونیه از بناهاى دورمیش خان شاملو(918 ه.ق( در این بازارچه می باشد قسمتى از کاشیکارى سر در آن مورد دستبرد و خرابى قرار گرفته است باغچه عباسى که در حدود سال (1000ه.ق) محل اقامت شاه عباس کبیر بوده در جانب غرب این بازار واقع و در مقابل هارونیه می باشد.

از سراهاى معروف این بازار است: سراى سفید، میراسماعیل، مردادرکشها، مروارید فروش ها میرزا کوچک، سراى تالار، سراى حاج کریم سه سراى اخیر تجارتى است سراى خوانساری ها تیمچه قزوینی ها.

بازار نیم آورد

از بازار تالار بازارى منشعب می شود به نام بازار نیم آورد و به خیابان جدید متصل می گردد مدرسه تاریخى نیم آورد که از بناهاى عهد شاه سلطان صفوى است در این بازار واقع و نیز مساجد: خیاط ها، مسجد نو، مسجد ذوالفقار، مسجد شیشه واقع در جنب باغ قلندرها که کتیبه آن به خط محمد رضا امامى و تاریخ آن (1100 ه.ق) قمرى است در این بازار قرار دارند.

بازار زرگرها

بازارى است که از چهارسوى کرباس فروش ها ببازار قهوه کاشی ها منتهى می شود در وسط آن چهارسوئى است و بدارالشفاء منشعب می شود. چنانکه گفته شده مسجد کوچک دارالشفا در این بازار انشعابى قرار دارد.

بازار تفنگ سازها

این بازار از احداثات عصر شاه عباس بزرگ است که در سراى مخلص به بازار سماور سازها مى ‏پیوندد و بازار انشعابى آن چنانکه گفته شده بازار چخماق سازها است که هر دو بازار زمانى بنام شمشیرگرها موسوم بوده ‏اند.

بازار کلاهدوزها

این بازار به در قیصریه منتهى می شود و مقابل بازار قنادها واقع گردیده است.

بازار قنادها

در عهد صفویه این بازار مخصوص قلمزن ها و قندیل سازان بوده و در دوران قاجارسیه تبدیل به بازار قنادی ها شده است.

بازار شاهى = بازارچه بلند

این بازار یا بازارچه در خیابان چهارباغ و در عصر صفوى بکوى شاهزادگان متصل می شده و آن را به نام شاهزادگان می نمامیدند. باقى مانده این بازار نفیس انبار دخانیات است از مدرسه چهارباغ و سراى فتحیه مهمان سراى کنونى شاه عباس و باغ هشت بهشت درهائى به این بازار باز می شده است و این بازار در تاریخ حاضر تعمیر شده و مرکز فروش کارهاى دستى اصفهان می باشد و به همت متصدى قابلى از صورت اندراس بیرون آمده است و وضع کنونى نمودار گذشته دوران زیبائى این بازار است.

بازار علیقلى آقا

این بازار در محله بید آباد واقع و داراى چهارسوئى زیبا می باشد که در دوران شاه سلطان بوسیله علیقلى آقا درباریان احداث گردیده است و در این بازار مسجد حمامى نیز قرار دارد.

بازار مجلسى

بازارى است که از نزدیکى مقبره مجلسى امتداد دارد و مسجد جامع و مقبره مجلسى در نزدیکى این بازار قرار گرفته است.

بازار جماله کله

این بازار از حدود نیم آورد به طرف مسجد جامع محمد جعفر آباده‏اى امتداد دارد و مسجد مزبور در این بازار است.

بازارچه در دشت

این بازارچه در محله دشت واقع گردیده و خود در حکم بازار بزرگى است.

بازارچه بید آباد

این بازارچه در حدود مسجد سید واقع و داراى طاقهاى ضربى و گنبد و چهارسو نیز می باشد و مقدارى از آن در اثر وقوع در خیابان جدید خراب شده است. در این بازارچه مسجد و مدرسه هم قرار دارد.

بازارچه حمام قاضى

این بازارچه در محله در دشت نزدیک فلکعه شهشهان قرار دارد و مسجد کوچک حاجى یونس از خواجگان شاه عباس ثانى که در (1073ه.ق) بنا شده در این بازارچه می باشد.

بازارچه خان

این بازارچه در محله دروازه نو واقع در مسجد کوچک سلیمان بیک از کارگزاران شاه عباس ثانى که در (1072 ه.ق) احداث گردیده در آن قرار دارد.

بازارچه آقا

همانطور که گفته شده از انشعابات بازار عربان و یکى از درهاى هارون ولایت در این بازارچه باز می شود.

بازار هارونیه

این بازار از بازارى که در مقابل بازار عربان از جانب جنوب خیابان جدید محمد رضا شاه از جنب هارونیه می گذرد منشعب می گردد و تا مسجد على ادامه دارد.

بازار بوریابافت ها

این بازار همان بازار هارونیه است که به مناسبت بودن کاروانسرائى به نام بوریاباف ها در آن محل که آنجا را بازار بوریابافها گفته‏ اند و هنوز هم آن سرا وجود دارد وجه تسمیه آن به این نام اشتغال عده ‏اى در آن کاروانسرا به بوریا باقى بوده است.

بازارچه چهارسوق شیرازیان

این بازار در محله چهارسوق شیرازیان قرار دارد و بازار بزرگى است .

بازار میدان میر این بازار در محله میدان میر واقع و منشعب از بازار عربان است.

بازار حبیب الله خان .

بازار خیار

این بازار با بازاری که به نام بازار ریسمان معروف است منطبق می گردد، چه سرائى که در بازار ریسمان بنام سراى بازار خیار نامیده می شود در همان بازارى است که ریسمان نامیده مى ‏شود و مدرسه کاسه گران در همین بازار که نام هاى مختلفى دارد قرار گرفته است.

بازارچه حاجیه خانم .

بازارچه حسن آباد .

بازار سار و تقى

این بازار که بقیه بازار ساروتقى اعتمادالدوله شاه عباس ثانى است میان بازار مقصود بیک و بازارچه حسن آباد و در نزدیکى امزاده احمد قرار داد قسمتى از طاق بازار خراب و قسمتى برفراز سر در مسجد ساروتقى و منزلش باقى مانده که جالب است. مسجد ساروتقى و منزل او در این بازار واقع بوده است.

بازار مرغ

این بازار روبروى مسجد جامع در خیابان هاتف واقع و شاید به اعتبار اینکه در آنجا روزى مرغ میفروخته ‏اند باین نام خوانده شده است.

بازار بزرگ اصفهان

این بازار از میدان شاه شروع و به بازار طوقچى ختم می شود و در این بازار عمده سرای ها و نیمچه ها و مساجد و مدارس اصفهان واقع گردیده است.

بازارچه حاج محمد جعفرآباده‏اىاین بازارچه در دنباله بازار نیم آورد و در محله جماله کله واقع است. مسجد حاج محمد جعفرآباده یا و تیمچه حوابیگم در این بازارچه قرار گرفته است.

بازار منشى

این بازار از بناهاى میرزا رضى منشى الممالک است که آثار زیادى چون قصر منشى و حمام منشى و مسجد منشى او بجامانده است.

بازار نجارها

این بازار ظاهراً جزء بازارها متصل ببازار قیصریه است.

بازار گندم فروشان

این بازار از انشعابات میدان کهنه اصفهان است.

بازارچه اسماعیل کوسه

این بازارچه در محله باغات واقع و مناره کله که در زمان امیرتیمور از کله مردم اصفهان ساخته شده بود در این بازارچه قرار داشته است


باغ فین - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/029/fin2.jpg آدرس: کاشان مکان: فرهنگی تفریـحی تاریـخی

بنای اولیه باغ فین کاشان به قبل از اسلام بر می گرددو با تمدن 7000هزار ساله شهر قدیمی سیلک پیوندی دیرینه داردو از آب چشمه سلیمانیه مشروب می شود که منسوب به حضرت سلیمان نبی است



باغ شاه فین به واسطه وجود چشمه سلیمانی کثرت درختان نهرها و حوضهای متعدد و عمارات با شکوه در اعداد زیباترین باغات قدیمی ایران محسوب می‌شود.بنای اولیه این باغ به قبل از اسلام بر می گرددو با تمدن 7000هزار ساله شهر قدیمی سیلک پیوندی دیرینه داردو از آب چشمه سلیمانیه مشروب می شود که منسوب به حضرت سلیمان نبی است.. این باغ نمونه ای از کاخهای عهد صفوی است و در دوره زندیه و قاجاریه الحاقاتی به آن افزوده شد.طراحی نهرها و نحوه گردش آب در خیابانهای باغ و فواره های فیروزه ای رنگ منصوب به غیاث الدین جمشید کاشانی ریاضی دان قرن 9 هجری است.یعقوب لیث صفاری در سال265 هجری قمری در اینجا اردو زده است وشاه اسماعیل صفوی به سال 909 هجری در این باغ مراسم تاج گذاری خود را جشن گرفت . رضا عباسی نقاش مشهور عهد صفوی هنر خوشنویسی خود را نخستین بار بر در و دیوار این باغ آزمود در حمله افغان این باغ آسیب فراوان دید و ناصر الدین شاه آن را مرمت کرد


میرزا تقی خان امیر کبیر در بازگشت از سفر اصفهان چند روزی در این باغ اقامت کرد ، شاید امیر هرگز تصور نمی کرد که زندگانیش در همین جا ، درست در ضلع چپ محوطه ی باغ در حمام عهد صفوی با رگهای بریده وسریع فرو افتاده، به پایان خواهد رسید. هنوز هم مردم ایران این باغ را به آن حادثه ناگوار بیشتر پیوند می دهند تا به این همه زیبایی و شوکت ماندگار


شتر گلوی شاه عباسی که از آثار دوره صفوی است به صورت بنای دو طبقه‌ای در وسط باغ واقع شده است و در وسط آن حوض کاشیکاری زیبایی وجود دارد. دیوار این بنای زیبا را با نقاشیهای جالب متشکل از دورنمای شکارگاه و تصاویری از شاهزادگان زینت داده‌اند. بنای دیگر باغ فین شترگلوی فتحعلی شاه است که در سال 1221 هجری ساخته شده است. عمارت کریم خانی و حمام معروف فین از بناهای دیگر این مجموعه زیبا هستند. سکوت و هم انگیز حمام مظلومیت بزرگمرد ایران امیر کبیر و قساوت وخیانت مستبدین و ظالمان را تداعی می‌کند در قسمتی از باغ عمارت بزرگ موزه ساخته شده است و از دو قسمت اصلی باستان شناسی و مردم شناسی و بخش کوچکی که اختصاص به هنرهای سنتی دارد تشکیل شده است

باغ پرندگان - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/f5e/bagheparandegan2.jpg آدرس: اصفهان مکان: تفریـحی

زیباترین مرکز تفریحی شهر اصفهان است که برای اولین بار در کشور به همت شهرداری اصفهان احداث گردیده است
مساحت داخل باغ پرندگان حدود 17000 متر مربع می‌باشد که بیش از پنج هزار نوع پرنده از کشورهای مختلف در آن زندگی می‌کنند .

محیط زیستهای مختلفی بسته به شرایط زندگی طبیعی پرندگان در این باغ در نظر گرفته شده است که به شرح زیر می‌باشد:

1 - انواع برکه برای پرندگان آبچر .

2 - قفسهای شیشه‌ای با امکانات ویژه برای پرندگانی که زندگی در هوای سرد زمستان اصفهان برای آنها امکان‌پذیر نیست.

3 - قفسهای فلزی برای پرندگان شکاری که به دلیل نوع تغذیه امکان رهایی آنها در باغ وجود ندارد.

4 - صخره برای پرندگان مناطق سنگلاخی و بیابانی.

5 - فضای سبز و پردرخت برای پرندگان مناطق جنگل.

[آبجی]

مسجد شیخ لطف‌الله - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/64a/masq-shikh-lotfolah.jpg آدرس: ضلع شرقی میدان نقش جهان مکان: مـذهبـی تاریـخی

ساخته شده در ۱۶۰۲ - ۱۶۱۹ میلادی شاهكاری از معماری و كاشی‏كاری قرن یازدهم هجری است به فرمان شاه عباس اول در مدت هیجده سال بنا شده و معمار و بنای مسجد استاد محمدرضا اصفهانی بوده است
. تزئینات كاشی‏كاری آن در داخل از ازاره‏ ها به بالا همه از كاشی‏های معرّق پوشیده شده است. باستان‌شناسان خارجی در مورد عظمت معماری این مسجد گفته‏ اند: «به سختی می‏توان این بنا را محصول دست بشر دانست».

شیخ‌ لطف‌‌الله جبل‌عاملی، پدر زن شاه عباس اول و از علمای‌ بزرگ‌ شیعه‌ در لبنان‌ امروزی‌ بود كه‌ به‌ دعوت‌ شاه‌ در اصفهان‌ اقامت‌ گزید. این‌ مسجد به‌ منظور تجلیل‌ از مقام‌ او و برای‌ تدریس‌ و نمازگزاری‌ وی‌ احداث‌ شد.

مسجد شیخ لطف الله‏ یكی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی‌قاپو واقع شده و به واسطه كاشیكاری‌های معرق داخل و خارج گنبد و كتیبه‏های بسیار زیبای خط ثلث كه مقداری از آنها به خط علیرضای تبریزی عباسی است از زیبایی و ظرافت كمتر نظیر دارد.

این مسجد به علت اینکه نه دارای مناره است و نه دارای شبستان ورودی (حیاط) و همچنین اینکه ورودی آن پله می‌خورد، غیر طبیعی است. عدم وجود شبستان و صحن ورودی این مسجد را به مقتضیات تقارنی میدان نقش جهان (قرار گرفتن مسجد رو به روی عمارت عالی‌قاپو) که در نهایت منجر به این مسئله شده‌است که نتوان صحنی یا حیاطی رو به قبله که برای نمازگزاری استفاده شود، برای آن طراحی کرد


نارنج قلعه - نائین



http://www.iranortho.com/upload/iblock/310/narenj-qalaeh.jpg آدرس: نائین مکان: تاریـخی

آثار باقیمانده بنایی که به نارنج قلعه ( نارین قلعه )معروف است حکایت از قدمت و دیرینگی آن دارد . سبک بنا و نوع مصالح(خشت خام) به کار رفته آن را به قبل از اسلام مربوط می کند
ارتفاع قلعه از سطح زمین 25 ذرع است . درباره کارکرد این قعله اطلاع صحیحی در دست نیست . اما بعید نیست که این فضا همواره با فضاهای مجاور آن حاکم نشین و مرکز اداری نظامی شهر بود باشد. مدارک و منافع متعدد به شهر هائی اشاره می کنند که قلعه های مانند نارنج قلعه داشته اند .حمدالله مستوفی در سال 740 هجری دور این قلعه را 4000 گام ذکر کرده است. اصطخری در کتاب خود از وجود پنج هزار قلعه در شهرها و کوهای پارس خبر داده است . اصطخری به آتشکده ای نیز اشاره می کند که بر بالای این قلعه قرار داشته است با توجه به این مطلب احتمال این که این قلعه در قبل از اسلام محل نگاهداری اتش بوده است بسیار است .در دوره صفویه نیز شهرهای متعددی وجود داشته اند که در آن قلعه های موسوم به نارنج قلعه بوده است . این قلاع جنبه نظامی داشته اند . بنا براین با توجه به این نکته و بادر نظر گرفتن خندقی که پیرامون این قلعه بوده است می توان(نارنج قلعه)نایین را هم یکی از قلاع نظامی به حساب آورد


چشمه اسكندریه نیاسر - کاشان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/19e/cheshmeh-eskandarieh.jpg آدرس: نیاسر مکان: طبـیـعی

یکی از آثار جالب و دیدنی نیاسر، چشمه نیاسر و یا چشمه اسکندریه است.آب این چشمه از پای آتشکده جاری می‌شود
آب پاک و زلال از میان شکاف سنگ‌های درون گودالی می‌جوشد. این چشمه یقیناً عامل اصلی ایجاد و تداوم تاریخ چند هزار ساله نیاسر بوده است و اکنون نیز منشأ زیبایی‌های فراوان و منبع اصلی آب شهر و مزارع کشاورزی محل است.

آب این چشمه همسان با آب چشمه سلیمانیه فین است. به نقل از کتاب تاریخ کاشان، اسکندر بن فیلقوس که علم کشف الاسرار داشته و از یاران دانیال نبی بوده محل این چشمه را کشف نمود و به حجاران دستور داد تا آنجا را حفر کنند.آنها هم در یک شبانه روز این چشمه را احداث و احیا نمودند.

آب این چشمه بسیار زلال و مصفا بوده و پس از خروج از دل کوه و در مسیری نسبتاً طولانی بعد از عبور از باغ تالار و باغات به صورت آبشار بسیار زیبایی به پایین و به سمت شهر در حرکت است.این چشمه در تمام طول سال پر آب است و آب آن در تابستان خنک و در زمستان گرم و ولرم است.


کلیسای مریم - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/cd2/kelisay-maryam.jpg آدرس: اصفهان.محوطه‌ میدان بزرگ جلفا مکان: فرهنگی مـذهبـی تاریـخی

اولین ساختمان این کلیسا در سال 1610 ساخته می‌شود که بعد از آن در سال هزار و ششصد و سیزده کاملاٌ ساخته می‌شود

این کلیسا در سال هزار و ششصد و شصت و شش با نقاشی مزین می‌شود و کاشیهای دیوارهای آن بین سالهای هزار و ششصد و پنجاه و یک و هزار و ششصد و شصت و شش به تدریج نصب می‌شود این کلیسا بدون ستون برپا شده است .

این کلیسا دارای نقاشی‌های زیبایی است که بر دیوارهای نمازخانه نقش بسته‌اند در دیوارهای شمالی و جنوبی دو تابلوی رنگ روغن روی بوم وجود دارد اثر یک هنرمند ماهر ونیزی که توسط آقای گراک هدیه شده است که متعلق به سیصد سال پیش هستند .

چون این کلیسا به نام حضرت مریم نام نهاده شده زنها با علاقه‌ی بیشتری به این کلیسا می‌رفتند در قدیم روزهای چهارشنبه دختران و زنها گروه گروه از محله‌های جلفا به این کلیسا می‌رفتند و چهارشنبه‌ی قبل از عید پاک بعضی‌ها پابرهنه به این کلیسا می‌آمدند تا با خوشحالی و شادی حضرت مریم شریک شوند و او را به خاطر قیام حضرت مسیح بشارت دهند .

در قسمت شمالی محوطه‌ی کلیسا کلیساهای کوچکی به نام هاکوب مقدس وجود دارد که خیلی پیشتر از بنای اصلی کلیسا ساخته شده بود تا مردم در آن محل به دعا و نیایش بپردازند .

کلیسای مریم تا سال 1848 به جای ناقوس ، تخته‌ای داشت که از آن استفاده می‌شد ولی در همین سال یعنی هزار و هشتصد و چهل و هشت کشیش بارسق گالستانیان به هنگام بازگشت از هند با خود ناقوسی به جلفا می‌آورد و به جای ناقوس تخته‌ای نصب می‌کند .

محوطه‌ی این کلیسا بعد از کلیسای وانک بزرگترین محوطه را داراست و مراسم بیشتری در این کلیسا برگزار می‌شود .

این کلیسا دارای دو در ورودی است در شرقی و غربی که بیشتر از در غربی آن استفاده می‌شود در غربی دقیقاٌ روبروی در شرقی کلیسای بتلهم باز می‌شود


کلیسای وانک - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/1d2/vank-kelisa.jpg آدرس: اصفهان.محوطه بزرگ میدان جلفا مکان: فرهنگی مـذهبـی تاریـخی

وانک اولین بار در سال 1604 ساخته شد که البته این بنا خیلی کوچکتر از بنای فعلی و با وسعت کم ساخته شد
ارامنه بعد از کوچ بزرگ یعنی در سال 1605 به دستور شاه عباس دوم به اصفهان آورده شدند . آنها از بدو ورود شروع به ساختن محل زندگی کردند و در وحله‌ی اول کلیساها را بنا کردند .

ارامنه مردمانی بودند که مذهب برایشان اهمیت بسیاری داشت . پس این باعث می‌شد که محلی برای دعا و راز و نیاز با خدای خود داشته باشند . اولین آنها کلیسای وانک بود

سال بعد از ساخت اولیه به خواست و تشویق خلیفه‌ وقت داویراول ( خلیفه شخصی است روحانی که ازدواج نمی‌کند و امور ارامنه در دست اوست این شخص از ارمنستان و یا لبنان که رئوس مذهبی ارامنه هستند انتخاب شده وبه نقاط مختلفی که ارامنه ساکن هستند فرستاده می‌شود )

این مکان ویران شده و جای آن بنایی با طرحی شکوهمند و عظیم ساخته می‌شود .

ساخت این مکان 9 سال به طول می‌انجامد .

و در سال 1664 در زمان سلطنت شاه عباس دوم به اتمام می‌رسد این مکان را برای تعلیم راهبان و اسکان خلیفه بنا می‌کنند این کلیسا و یا دیر آمناپرگیچ ( ناجی همگان ) در جنوب اصفهان در محله‌ جلفا یعنی در میدان بزرگ این محله واقع است ، بنای عظیم و برج ساعت آن از فاصله‌ی دور مشخص است با ایرن این بنا با ذوق و سلیقه‌ی مردمان این منطقه بیشتر آشنا می‌شویم مردمانی که خاک خود را رها کرده وبه سرزمین غریب آورده شدند و اثری چنین زیبا خلق کرده‌اند .

این بنا دو در ورودی دارد که در اصلی دری چوبی بزرگ است که مردم از آن رفت و آمد می‌کنند .

سر در این ورودی منظره‌ای از داخل دیر با کاشی لاجوردی و خاکستری مزین شده بالای تصویر به خط ارمنی این چنین نوشته شده ( دیر ناجی همگان محلی برای راهبان )

بعد از ورود دالانی وجود دارد که در دو طرف دالان دو اتاق وجود دارد که قبلاٌ در آن اتاقها به امور مربوط به ارامنه رسیدگی می‌کردند ولی در حال حاضر یکی به عنوان مغازه‌ای کوچک و دیگری به عنوان اتاق نگهبانی از انها استفاده می‌شود .

دالان ما را به سمت پلکان ورودی راهنمایی می‌کند .

در سمت راست پلکان برج ناقوس واقع است در زیر این برج دو قبر وجود دارد این قبرها مطعلق به سربازی ارمنی و دیگری مطعلق به پیشوای ارمنی است این برج 38 سال بعد از بنای اصلی دیر ساخته می‌شود هزینه‌ی آن را تاجری ارمنی به اسم هوانجان جمالیان متقبل می‌شود .

در سمت راست این بنا ( برج ناقوس ) کتیبه‌ای بزرگ به رنگ آبی مشخص است و دور آن را سنگهای صلیبی احاطه کرده‌اند این سنگهای صلیبی به زبان ارمنی ( خاچ کارم نام دارند یعنی همان سنگ صلیبی ) این سنگها یا خاچ کارها از کلیساهای ویران شده‌ی جلفا به این مکان آورده شده و در این دیوار نصب شده‌اند .

در قسمت سمت چپ برج ناقوس بنای یاد بودی چشم بیننده را به طرف خود جلب می‌کند این بنای یاد بود ، یاد بودی از قتل عام ارامنه است که در سال هزار و نه صد و پانزده به دست ترکان عثمانی صورت گرفته هر ساله در این مکان در روز بیست و سه آوریل مراسم برگذار می‌شود که مردم ( ارامنه ) جمع شده و شمع روشن می‌کنند و یاد شهدای ارمنی را گرامی می‌دارند

موزه کلیسای وانک

این موزه در سال 1871 در کلیسای وانک ساخته شد .بعد از کتابخانه موزه‌ی این کلیسا قرار دارد .

این مکان محل نگهداری اجناس گرانقیمت و نایابی است که در دنیا نظیر آنها وجود ندارد باید گفت که بشر این اموال گرانقیمت و نایاب به وسیله‌ی مردم هدیه شده‌اند که اهدای این اموال بیشتر برای آن بوده که جایگاه مناسبی برای یادگارهای گذشتگان وجود داشته باشد تا آیندگان بدانند پدرانشان که بودند و چه کردند .در این مکان از انجیلهای زیبایی نگهداری می‌شوند که یکی از آن انجیلها کوچکترین انجیل دنیا است که با هفت زبان نوشته شده و هفت گرم وزن دارد


کلیسای بتلهم - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/4fd/bethlehem-kelisa.jpg آدرس: اصفهان.محوطه‌ میدان بزرگ جلفا مکان: فرهنگی تاریـخی مـذهبـی

بلندترین کلیسای جلفا است و گنبد آن بزرگتر از کلیساهای دیگر است و از نظر نقاشی‌های داخل نمازخانه بهتر از کلیسای وانک است . این کلیسا در سال 1627 بنا شد
بانی این کلیسا شخصی ثروتمند بود به نام خواجه پطروس . خواجه پطرس بانی ساخت میدان بزرگ جلفا نیز هست .

گنبد کلیسای بتلهم دو پوش است 8 پنجره دور گنبد دارد از داخل نمازخانه دور گنبد با نقاشی‌های زیبایی آزین یافته است و سقف آن با گلبوته‌های زیادی زنگاری شده است . محراب آن نسبتاٌ وسیع است و دور تا دور آن 12 تصویر وجود دارد طبق روایات سال خوردگان این کلیسا از روی حسادت بنا شده است .

می‌گویند بانی کلیسای مریم به خادم خود دستور می‌دهد که روز هفته‌ی مقدس خواجه پطروس را به کلیسا راه ندهد به خاطر همین خواجه پطروس بعد از این ماجر خود کلیسایی بنا می‌کند تا به قول معروف پا در کفش آودیک بانی ساختمان کلیسای مریم بکند ، ولی بعضی‌ها نیز می‌گویند چون در روز هفته‌ی مقدس خواجه پطروس به کلیسای مریم می‌رود و جایی برای نشستن نمی‌یابد بنا را بر این می‌دارد که خود کلیسایی بسازد این کلیسا روبروی کلیسای مریم واقع است .

در سال 1970 هنگام تعمیر گنبد کتیبه‌ای یافته می‌شود که نام چند نقاش که نقاشی دیوارهای کلیسا را به عهده داشته‌اند آورده شده بود این نقاشان عبارت بودند از میناس - ماردیروس - آسدوازادور ( میناس یکی از نقاشان مشهور اصفهان بوده است )

این کلیسا دو انجیل خطی دارد که بر پوست نوشته شده‌اند که به سال هزار و صد و هشتاد و هفت میلادی بوده است .

در سمت غرب محوطه‌ی کلیسا قبر خواجه پطروس بانی کلیسا و خواجه غوکاس فرزندش و فرزند خواجه غوکاس قرار گرفته است .

کلیسای بتلهم به خاطر داشتن جاذبه‌ توریستی و به علت فرسودگی در حال حاضر به عنوان یک موزه استفاده می‌شود و مراسم مذهبی در آن انجام نمی‌شود . ولی هر ساله در آخر مرداد ماه بنا بر رسم ارامنه به 12 کلیسای موجود در جلفا سر می‌زنند و در هر کدام از کلیساها شمع روشن کرده دعا می‌خوانند و فقط در همین روز خاص است که این کلیسا شاهد رفت و آمد ارامنه می‌شود


کوه صفه - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/595/sofeh.koh.jpg آدرس: جنوب شهر اصفهان مکان: طبـیـعی تفریـحی

نام کوهی است در منتها الیه جنوب جغرافیایی اصفهان که گاهی خاجیک نیز نامیده می‌شود
خاجیک نام یک ارمنی است که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ در نزدیک چشمه در دامنه کوه دکه داشته‌است و مواد خوراکی و غیره به کوهنوردان می‌فروخته است

كوه صفه به ارتفاع 2232 متردر جنوب شهر اصفهان و چسبيده به شهر قرار دارد. كمربندي جنوب اصفهان در سال 1379 افتتاح گرديد و در دامنه اين كوه واقع شده است . جهت دسترسي به كوه از راههاي مختلفي مي توان اقدام كرد كه مرسوم ترين آن از ( سه راه حكيم نظامي ) ميباشد . عليرغم اينكه (سه راه حكيم نظامي) يك چهارراه است همچنان نام آن (سه راه حكيم نظامي) است . خودروهايي كه جهت دسترسي به بيمارستان الزهرا , كلينيك شبانه روزي خانواده و چند پادگان در ايستگاه مربوطه در چهارراه قرار دارند شما را به مبدأ حركت در پارك كوهستاني صفه راهنمايي خواهند كرد.

ديواره هاي كوه صفه :

1-ديواره گل زرد در قسمت شمال كوه قرار دارد

2-ديواره آينه در شرق كوه واقع گرديده است

3-دیواره شاهنشین بالای چشمه خاچیک قرار دارد

4-دیواره بوریل در جنوب غربی قله قرار دارد


پل مارنان - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/2c7/polemarenan1.jpg آدرس: درغربی ترین قسمت شهر اصفهان مکان: تاریـخی

این پل دراصل ماربین نام داشته و ازکلمه مهربین اوستایی گرفته شده است

قدمتی برابر تاریخ ساخت پل شهرستان را به این پل نسبت می دهند ولی مدرکی که این موضوع را ثابت کند در دست نیست.

این پل قبل از دوره صفوی بیش از 17 دهانه داشته و اکنون فقط 17 دهانه آن باقی مانده است . در زمان شاه سلیمان صفوی به همت یکی از ثروتمندان ارامنه ملقب به سرفراز تعمییراتی اساسی روی پل انجام گرفت و مدتی پل را به نام سرفراز می خواندند. نامهای دیگر این پل، ماربانان و مادنان می باشند


پل جویی - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/243/pol-joei.jpg آدرس: میان پل هاى الله وردیخان و خواجو مکان: تاریـخی تفریـحی

این پل كه با عرض كم و طول حدود 147 متر ساخته شده از مستحدثات دوره شاه‏ عباس ثانى در سال 1065 هجرى است
این پل براى عبور و مرور عامه مردم نبوده بلكه صرفاً وسیله ارتباط باغ هاى سلطنتى در ساحل شمالى و جنوبى رودخانه و محل عبور خانواده شاه ‏صفوى و امراء و اشراف و مهمان ‏ها و سفرایى بوده كه (در بناهاى باشكوه این باغ ها كه امروزه چیزى از آنها باقى نمانده) با شاه ‏عباس دوم ملاقات داشته‏ اند.

این پل میان پل هاى الله وردیخان و خواجو بنا شده و وسیله اتصال و ارتباط باغهاى سلطنتى واقع در شمال و جنوب رودخانه زاینده بوده است، و چون جوى كوچك سنگى روى این پل تهیه شده بود كه آب از آن عبود كند با این نام مشهور شده است. آن جوى كوچك ظریفى از سنگ بوده كه در عهد صفویه بر روى پل تعبیه كرده بودند و این جوى، آب را از طرفى به طرف دیگر پل جارى مى ‏كرده است. این پل بیست و یك دهانه دارد كه با سنگ و آجر بنا شده است. ولى در سالهاى اخیر جوى پر و مسطح گردیده است. نسبت به ثبت تاریخى این پل اقدام گردیده است ولى تاكنون به ثبت نرسیده است


پل خواجو یا پل شاهی - اصفهان



http://www.iranortho.com/upload/iblock/488/khajoo_pol.jpg آدرس: انتهای جنوبی خیابان چهار باغ خواجو مکان: تفریـحی تاریـخی

این پل به امر شاه عباس دوم در سال 1060 هـ.ق بر روی ویرانه‌های پلی از دوره تیموری به صورت امروزی آن ساخته شد. این پل در عصر صفویه یکی از زیباترین پلهای جهان بشمارمی رفت
در وسط پل، ساختمانی شامل چند اتاق مزین به نقاشی دارد و این اتاقها اختصاص به بزرگان و امرائی داشت که به هنگام ایجاد دریاچه مصنوعی مسابقات شنا و قایقرانی را تماشا می‌‌کرده اند. پل خواجو به دلیل معماری و تزئینات کاشیکاری بر سایر پلهای زاینده رود برتری دارد.

دف شاه عباس دوم از احداث این پل ارتباط دو قسمت محله خواجو و دروازه حسن آباد به تخت فولاد و راه شیراز بود .بنابراین به پل حسن آباد و پل شیراز معروفیت پیدا کرد. این پل با طول 133متر و عرض 12متر ،همراه با تزئینات کاشیکاری فراوان از آثار بسیار ممتاز اصفهان است بطوریکه کلیه جهانگردانی که در دوره‌های مختلف به اصفهان آمده‌اند زیبائیهای پل خواجو را وصف کرده و آن را در زمره شاهکارهای مسلم معماری ایرانی، اسلامی به شمار آورده اند

[آبجی]

پل شهرستان - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/5fd/polesharestan2.jpg آدرس: انتهای خیابان مشتاق دوم مکان: تفریـحی تاریـخی
این پل در زمان ساسانیان بنا گردیده و در زمان دیلمیان و سلجوقیان تعمیر و مرمت شد


قدیمی‌ترین پل زاینده رود پل شهرستان است که در ۴ کیلومتری شرق اصفهان قرار داشته و اکنون در محدوده شهر است

علت آنکه این پل شهرستان نامیده می‌‌شود این است که در روستایی به همین نام در شرق اصفهان واقع شده بود.

این پل در نزدیکی بقعهٔ الراشد بالله خلیفهٔ عباسی قرار دارد که در سال ۵۳۲ (قمری) در اصفهان به دست یکی از فدائیان اسماعیلی کشته شد. این پل در واقع یک پل جنگی و نظامی بوده و به لحاظ اینکه تاریخ ساخت آن پیش از اسلام است بسیار دارای اهمیت می‌‌باشد


منار جنبان - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/b4b/monarjonban.jpg آدرس: 5کیلومتری غرب اصفهان در جاده اصفهان به نجف آباد مکان: تفریـحی تاریـخی
منارجنبان یکی از آثار تاریخی مشهور ایران است این بنا دارای یک ایوان و دو مناره است که مزار یکی از صلحا و زهّاد مشهور قرن هشتم هجری به نام عمو عبدالله کارلادانی است

در سر راه اصفهان به نجف آباد قریه ای است که آن راکارلادان می گویند. امروز این روستا جزئی از شهر اصفهان به شمار می رود. در این قریه بنائی وجود دارد این بنا دارای یک ایوان و دو مناره است که مزار یکی از صلحا و زهّاد مشهور قرن هشتم هجری به نام عمو عبدالله کارلادانی است.تاریخی که بر فراز سنگ عمو عبدالله نوشته شده و سال 716 هجری را نشان می دهد مبین این نکته است که این عارف بزرگ در زمان سلطان (محمد خدابنده) ایلخان مسلمان می زیسته است ایوان منارجنبان یکی از آثار تک ایوانی دوران ایلخانی است اما برخی از محققین عقیده دارندکه مناره ها بعداً به ایوان مزبور افزوده شده است.

نکته ای که باعث شهرت منارجنبان شده و هر مسافری را برای بازدید از آن ترغیب میکند این است که حرکت دادن یک مناره نه تنها مناره دیگر را به حرکت در می آورد بلکه تمامی ساختمان مرتعش می شود.

بسیاری از معماران و مهندسان درباره جنبش مناره ها به اظهار نظر فنی و مهندسی پرداخته اند اما برخی نیز می گویند هیچ دلیل منطقی برای تحرک مناره ها ارائه نشده است. جهانگردانی که به نقاط مختلف دنیا سفرکرده اند در مشاهدات خود مناره هائی را معرفی کرده اندکه در نقاط دیگر جهان همین خصوصیت را داشته اند.

اما قدر مسلم اینکه منارجنبان اصفهان وجه تمایزی با سایر مناره های متحرک دارد و آن این است که گذشته از حرکت مناره ها سایر قسمت های بنا نیز حرکت می کند. ارتفاع ایوان مقبره عمو عبدالله اط سطح زمین بقعه 10 متر و ارتفاع هریک از دو مناره 7/5 متر است.

در این ایوان مزار عمو عبدالله قرار دارد و راه صعود به بام و مناره ها نیز به وسیله درگاه کوچکی است که با پلکانی مارپیچ به بام مربوط می شود این بنا از نقطه نظر معماری ، دارای ارزش فراوانی است . یکی از ویژگیهای این بنا این است که اگر یکی از مناره ها تکان داده شود ، مناره دوم و تمام ساختمان تکان و حرکت بسیار محسوس دارد. مسئله بسیار مهم این است که این بنا را برای تکان دادن نساخته اند وتکان دادن زیاد آن موجب ویرانی بنا می گردد.


میدان نقش جهان - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/28c/miydane-naqshe-jahan.jpg آدرس: میدان امام مکان: تفریـحی تاریـخی
پیش از آن‌که شهر اصفهان به پایتختی ایران صفوی برگزیده شود در این میدان باغی گسترده وجود داشته است بنام «نقش جهان». در دوره شاه عباس اول، آن باغ را تا حدود امروزی آن گسترش داده‌اند

در پیرامون آن مشهورترین و عظیم‌ترین بناهای تاریخی اصفهان مانند مسجد شاه (در ضلع جنوبی)، مسجد شیخ لطف‌الله (در ضلع شرقی)، عمارت عالی‌قاپو (در ضلع غربی) و سردر قیصریه (در ضلع شمالی) ساخته شده است. طول این میدان از شمال به جنوب بالغ بر ۵۰۰ متر و عرض آن حدود ۱۶۵ متر است.

این میدان در سدهٔ یازدهم هجری قمری (سدهٔ هفدهم میلادی) یکی از بزرگ‌ترین میدان‌های جهان بوده است و در دوره شاه عباس و جانشینان او محل بازی چوگان، رژهٔ ارتش، چراغانی، و محل نمایشهای گوناگون بوده است. دو دروازه سنگی چوگان از آن دوره هنوز در شمال و جنوب میدان از شکوه دیرین آن حکایت می‌کند.

شرح مفصل این میدان را جهانگردان نامدار اروپایی مانند شوالیه شاردن فرانسوی، تاورنیه، پی‌یترو دولاواله، سانسون، انگلبرت کمپفر و دیگران که در روزگار صفوی از پایتخت ایران دیدن کرده‌اند، بدست داده‌اند.

معمارچیره دست اصفهان استاد علی اکبر اصفهانی ساخت مسجد امام و عالی قاّّبو رابر عهده داشته است. بر در مسجد امام این "ماده تاریخ" نوشته شده است

فکر تاریخ کرد راغب و گفت «شد در کعبه در صفاهان باز»

که با محاسبهٔ حروف ابجد مصراع دوم این شعر تاریخ اتمام ساخت این مسجد به دست می‌آید


مجموعه تاریخی بازار - کاشان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/c1f/bazaar_kashan.jpg آدرس: بازار کاشان مکان: تاریـخی
قدمت بازار را مربوط به دوران سلجوقی می دانند، لکن دوران اوج بازار مربوط به زمان صفویه است.غالب سیاحان وجهانگردانی که درعصر صفویه و قاجاریه به ایران آمده و از کاشان دیدن کرده اند عظمت و شکوه و رونق بازار کاشان را ستایش کرده اند

یکی از اهم آثار تاریخی ودیدنی کاشان مجموعه تاریخی بازار است که از تقاطع خیابان باباافضل و میدان کمال الملک تا حدود دروازه دولت ادامه دارددرمجموعه تاریخی بازار علاوه بر راسته بازارهای اصلی نظیر:مسگرها، زرگرها، کفاش ها، بزازها و بازارچه های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرزها؛ مساجد، بقاع، کاروانسراها، تیمچه ها، حمامها وآب انبارهای متعدد ومختلفی وجود دارد که هر یک از آنها در دوره خاصی ساخته شده اند.

چنانچه از طرف میدان تاریخی فیض وارد بازار شویم در قسمت شرقی بازار مسگرها مشتمل بر کاوانسرای ذغالی ها(888 ه.ق) وکاروانسرای میرپنج وسرای غفارپور ومسجد و حسینیه رباط قراردارد.

از سمت غرب که به بازار وارد شویم از ابتدای بازار تا انتهای آن که بازارچه پانخل نامیده می شود بناهای زیبا و تاریخی زیر را در مجموعه بازار دیدن خواهیم نمود:

کاروانسرای گمرک، کاروانسرای نو، سرای نراقی ها، سرای بروجردیها، آب انبار بالا بازار، مسجد بالا بازار، حمام خان، سرای زرکشها، سرای قمی ها، قیصریه، سرای آب انبار، سرای چهارگوش، تیمچه حاج محمد صادق، تیمچه معروف، زیبا ودیدنی امین الدوله، مدرسه ومسجد میانچال، مسجد تبریزی ها، سرای ملک، تیمچه سیدآقا، مسجد کفش دوزها، زیارت درب زنجیر، آب انبار درب زنجیر، مدرسه و مسجد امام خمینی، زیارت شاه سلیمان، آب انبار گذرنو، مسجد گذرنو، حمام گذرنو، حسینیه پانخل و بقعه امامزاده قاسم.ضمنا مراکز مختلف فرش فروشی و صنایع دستی وسوغات کاشان نیز در بازارموجود است.

تیمچه امین الدوله

این بنا که در یکی از نقاط مرکزی بازار قرار دارد متعلق به دوره قاجاریه است که به دستور یکی از رجال نامدار آن عصر به نام فرخ خان غفاری ملقب به امین الدوله و با معماری استاد علی مریم دراواخر قرن سیزدهم قمری(1285) ساخته شده است.این بنای با شکوه درسه طبقه و با طول وعرض زیاد بنا گردیده است.همه ساله درایام سوگواری حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) این تیمچه میعادگاه گروهها و هیئات مذهبی کاشان می باشد


مجموعه خانه های عباسیان - کاشان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/ef2/khaneh-abasiha.jpg آدرس: کوی سلطان امیراحمد کاشان مکان: تاریـخی
در سال 1252 ه.ق ساخته شده است.مجموعه خانه های تاریخی عباسیان به تحقیق و طبق نظر نخبه ترین کارشناسان معماری، جزو برجسته ترین آثار معماری اسلامی است

و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران اسلامی است

این مجموعه مشتمل بر5 حیاط وگودال باغچه بوده است که پس ازفوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت 5 باب خانه مستقل از هم درآمد.در سالهای اخیر با همت و تلاش مسوولان ذیربط 4باب از 5 باب خانه خریداری وبازسازی شده است.

از4 باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دوطبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است.

خانه های عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی وغنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی وکاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر:رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک دراوج زیبایی وظرافت می باشد


مدرسه چهار باغ - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/ea0/madreseh-chaharbaq.jpg آدرس: اصفهان.خ.چهارباغ مکان: فرهنگی تاریـخی
مدرسه چهارباغ كه به نام مدرسه مادرشاه نیز نامیده مى‏شود، آخرین بناى تاریخى باشكوه عهد صفویه در اصفهان است كه براى تدریس و تعلیم طلاب علوم دینى در دوره شاه‏ سلطان حسین از سال 1116 تا 1126 هجرى ساخته شده است

مدرسه چهارباغ از لحاظ كاشى‏كارى انواع مختلف این فن را در خود جاى داده و در حقیقت موزه كاشى‏كارى اصفهان مى‏باشد كاروان‏سراى مادرشاه كه مجلل ‏ترین اقامتگاه مسافرین سه قرن پیش بوده هم‏ اكنون تبدیل به مهمان‏سراى عباسى شده و از لحاظ سبك معمارى در بین هتل هاى دنیا در زمان حاضر بى‏نظیر و منحصر به فرد است.

‏مدرسه چهارباغ كه به نام مدرسه سلطانى و مدرسه مادر شاه نیز نامیده مى‏شود آخرین بناى تاریخى با شكوه عهد صفویه در اصفهان است كه براى تدریس و تعلیم طلاب علوم دینى و در دوره آخرین پادشاه صفویه شاه سلطان حسین از سال 1116 تا1126 هجرى ساخته شده و درختهاى چنار كهنسال و نهر آبى كه در آن جریان دارد بر زیبایى تزئینات نفیس كاشیكارى آن افزوده و بناى مزبور را بسیار فرح بخش و روح نواز نموده است.

گنبد مدرسه چهار باغ بعد از گنبد مسجد شیخ لطف الله قرار دارد ولى در مجلل آن كه با طلا و نقره تزیین شده از لحاظ زرگرى و طلاكارى و طراحى و قلمزنى در نظر استادان بزرگ امروز این فن شاهكارى از صنایع ظریفه است و نظیر ندارد. مدرسه چهارباغ از لحاظ كاشیكارى هم انواع مختلف این فن را مانند كاشیهاى هفت رنگ و معرق و گره سازى و پیلى و معقلى واجد است. محراب با شكوه و منبر یكپارچه مرمرى و حجره مخصوص شاه سلطان حسین كاشیكارى معرق اطراف گنبد و داخل مدرسه و درها و پنجره ‏هاى چوبى آلب برى شده از قسمت هاى بسیار جالب و تماشایى این بناى نفیس تاریخى است.


مسجد و مدرسه آقابزرگ - کاشان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/5c1/masq-aqabozorg.jpg آدرس: خیابان فاضل نراقی کاشان مکان: تاریـخی مـذهبـی فرهنگی
یکی از باشکوهترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران بشمار می آید بنیان گذار این بنای عظیم محمدتقی خانبان بوده است


که آنرا جهت نماز جماعت و محل درس وبحث ملامهدی نراقی دوم ملقب به آقابزرگ در در طبقه تحتانی(مدرسه)وفوقانی (مسجد) بنا نهاده است.این مسجد دارای سردر زیبائیست که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته ودیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاش های خشتی الوان پوشیده شده است

هیئت اصلی بنا وگنبد وبارگاه با شکوه آن بواسطه عظمت ساختمان و طرح عالی ونقشه بی نظیر بخصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکاربرده شده یکی از مهمترین بناهای ایرانی اسلامی بشمار می رود

بعد از در ورودی هشتی بسیار زیبایی قرار دارد که سقف آنرا با آجر وکاشی مقرنس طاق بندی نموده اند. دودهلیز مسقف عریض به صحن و سرای مسجد و مدرسه اتصال داده شده است که در این دهلیزها دو حجره برای خادم و روی آن چهار بالاخانه در طرفین سرسرا ساخته اند بطوریکه نمای این جبهه سر دراز داخل محوطه مسجد نمودار چهر طبقه ساختمان می باشد

مسجد آقابزرگ از نظر پلان جزو مساجدی است که دارای سه شبستان می باشد و نکته مهم وقابل توجه در این محل تلفیق مسجد و مدرسه است. تمامی بنا با آجر ساخته شده تزئینات بکاررفته درآن عبارتند از : کتیبه های گچی وکاشی ,مقرنس های گچی زیبا همراه با کاشیکاری و نقاشی وتلفیق آجر وکاشی که بدان جذابیت خاصی بخشیده است


مسجد امام - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/8c4/maq%20emam.jpg آدرس: ضلع جنوبی میدان نقش جهان مکان: فرهنگی تاریـخی
این مسجد كه در ضلع جنوبى میدان امام قرار دارد در سال 1020 هجرى به فرمان شاه‏ عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وى شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است

معمار مهندس آن استاد على‏اكبر اصفهانى و ناظر ساختمان محب‏على بیك الله بوده‏ اند. این مسجد شاهكارهاى جاویدان از معمارى، كاشى‏كارى و نجّارى در قرن یازدهم هجرى است.از نكات‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد، انعكاس‌صوت‌ در مركز گنبد بزرگ‌ جنوبی‌ آن‌ است‌. ارتفاع‌ گنبد مسجد 52 متر و ارتفاع‌ مناره‌های‌ داخل‌ آن ‌48 متر وارتفاع‌ مناره‌های‌ سردر آن‌ در میدان‌ نقش‌ جهان 42 متر است‌. قطعات‌ بزرگ‌ سنگ‌های‌ مرمر یكپارچه‌ وسنگاب‌های‌ نفیس‌، از دیدنیهای‌ جالب‌ این‌ مسجد است‌. كتیبه سر در مسجد به خط ثلث علیرضاى عباسى و مورخ به سال 1025 حاكى از آن است كه شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا كرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است. در ذیل این كتیبه به خط ثلث محمد رضا امامى، كتیبه دیگرى نصب شده كه به موجب آن مقام معمارى و مهندسى معمار مسجد شاه استاد على اكبر اصفهان و ناظر ساختمان محب على بیكالله تجلیل شده است. مسجد شاه یكى از شاهكارهاى معمارى و كاشیكارى و حجارى ایران در قرن یازدهم هجرى است و آخرین سال تاریخى كه در مسجد دیده مى‏شود سال 1077 هجرى یعنى آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و 1078 هجرى یعنى اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم مى‏دارد كه اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس كبیر یعنى شاه صفى و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است. كتیبه‏هاى مسجد شاهكار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسى و عبدالباقى تبریزى و محمد رضا امامى است. تزیینات عمده این مسجد از كاشیهاى خشت هفت رنگ است. در مدرسه جنوب غربى مسجد قطعه سنگ ساده‏اى به شكل شاخص در محل معینى تعبیه شده است كه ظهر حقیقى اصفهان را در چهار فصل سال نشان مى‏دهد و محاسبه آن را شیخ بهائى دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است. از نكات جالب در مسجد شاه انعكاس صورت در مركز گنبد بزرگ جنوبى است ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه 52 متر و ارتفاع مناره‏هاى داخل آن 48 متر و ارتفاه مناره‏هاى سردر آن میدان نقش جهان 42 متر است. قطعات بزرگ سنگهاى مرمرى یكپارچه و سنگابهاى نفیس از دیدنیهاى جالب مسجد شاه است.

این مسجد كه ساختمان آن در سال 1020 هجرى قمرى آغاز و در سال 1025 به پایان رسید و براى تزیین آماده شد، از مهمترین مساجد عصر صفویه و در ضلع جنوبى میدان نقش جهان واقع است. تزیینات این مسجد كه از سال 1025، زمان سلطنت شاه عباس اول، آغاز شد تا زمان سلطنت دو تن از جانشینان او (صفى و عباس دوم) نیز ادامه یافت. معمار این بنا استاد على اكبر اصفهانى است كه نام او به عنوان مهندس و معمار در كتیبه سردرمسجد به خط ثلث آمده است.

كتیبه سر در با شكوه مسجد به خط علیرضا عباسى خوشنویس نامدار عصر صفویه است كه تاریخ آن سال 1025 ذكر شده است.

اسپرهاى طرفین در ورودى 8 لوحه با نوشته هایى مشكى بر زمینه فیزوه‏اى دارند كه در هر یك از این اسپرها 4 لوحه كار گذاشته شده. در جلو خان سردر مسجد نیز كتیبه هایى با عبارات و اشعارى وجود دارد. تخت سنگ بزرگى نیز در ضلع غربى جلوخان هست كه از نوشته‏ هاى آن تنها بسم الله الرحمن الرحیم به جا ماند. كتیبه نماى خارجى سردر، خط ثلث سفید بر زمینه كاشى خشت وجود دارد.

اشعارى به خط نستعلیق در اصلى مسجد را كه پوشش نقره و طلا دارد. زینت بخشیده است در این اشعار سال اتمام و نصب در 1038 تا 1052 ذكر شده است. اشعار فوق الذكر 16 بیت است كه هشت بیت آن بر یك لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه دیگر آن به طور برجسته نقش بسته است. این در، در ضلع جنوبى واقع است.

كتیبه‏ هاى داخل مسجد را خوشنویسانى چون عبدالباقى تبریزى، محمد صالح اصفهانى محمد رضا امامى و محمد غنى نوشته‏اند كه از آن جمله‏اند: كتیبه ایوان بزرگ مسجد و اطراف محوطه زیرگنبد به خط عبدالباقى تبریزى كتیبه بالاى محراب مرمرى به خط محمد صالح اصفهان، كتیبه‏هاى چهلستون شرقى گنبد جنوبى به خط محمد رضا امامى و كتیبه داخل ایوان شمالى مسجد به خط عبدالباقى تبریزى.

این مسجد عظیم داراى دو شبستان قرینه در اضلاع شرقى و غربى صحن است. یكى از این شبستانها (شبستان شرقى) بزرگتر اما ساده و بى تزیین است و دیگرى (شبستان غربى) كوچكتر است اما تزییناتى با كاشیهاى خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محرابهاى مساجد اصفهان است.

در دو زاویه جنوب غربى و جنوب شرقى دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد كه مدرسه زاویه جنوب شرقى را كه حجره‏هایى نیز براى سكونت طلاب دارد، مدرسه ناصرى و مدرسه زاویه جنوب غربى را سلیمانیه مى‏نامند.

ارتفاع ایوان بزرگ جنوبى مسجد 33 متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته‏اند كه ارتفاع هر یك از آنها 48 متر است. این دو مناره با كاشى تزیین شده‏اند و نامهاى محمد و على به طور تكراراى به خط بنایى بر بدنه آنها نقش بسته است.

گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبى از كاشیكارى دارد و نیز دارى كتیبه‏اى به خط ثلث سفید بر زمینه كاشى خشت لاجوردى است


مسجد جامع - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/30f/maq-jame.jpg مکان: فرهنگی تاریـخی
از آثار تاریخى بعد از ورود اسلام به ایران بوده كه در قرن چهارم هجرى بناگذارى شده و در دوره‏ هاى سلجوقیان، آل ‏مظفر و شاه‏ عباس اول بر ابعاد ان افزوده شده است

در جاى جاى مسجد، غیر از سبك هاى مختلف معمارى، انواع خطوط و نظم و نثر قابل ‏مشاهده است

این‌ مسجد مجموعه‌ای‌ از ساختمان‌ها و آثار هنری‌ دوره‌های‌ بعد از اسلام‌ در ایران‌است‌. بخش‌های‌ جالب‌ توجه‌ این‌ مسجد عبارتند از

صفه‌های‌ كوچك‌ سمت‌ راست‌ دالان‌ و رودی‌ همراه‌ با ستون‌های‌ مدور و گچ‌ بری‌های‌ زیبا كه‌ از آثار دوره ‌دیلمی‌ در قرن‌ چهارم‌ هجری‌ قمری‌ است - گنبد خواجه‌ نظام‌ الملك‌، وزیر ملكشاه‌ سلجوقی‌ كه‌ در سال‌های‌ 465 تا 485 ه. ق‌ ساخته‌ شده‌ است‌. چهل‌ستون‌ ضلع‌ غربی‌ این‌ گنبد در دوره‌ شاه‌ عباس‌ اول‌ به‌ ساختمان‌های‌ مسجد افزوده‌ شده‌ است‌ - چهل‌ ستون‌ كه‌ در سمت‌ چپ‌ دالان‌ ورودی‌ واقع‌ شده‌، از آثار دوره‌ پادشاهان‌ آل‌ مظفر است‌ - ساختمان‌ ایوان‌ جنوبی‌ مسجد از قرن‌ ششم‌ و تزئینات‌ داخل‌ و خارج‌ آن‌ از قرن‌ هشتم‌، نهم‌، دهم‌ و یازدهم‌هجری‌ قمری‌ است‌. دو مناره‌ این‌ ایوان‌ در عهد حسن‌ بیك‌ تركمان‌ افزوده‌ شده‌ و بانی‌ تعمیرات‌ و الحاقات‌ این‌مسجد «ابونصر حسن‌ عبادر» است - تزئینات‌ كاشی‌ كاری‌ اطراف‌ صحن‌ كه‌ از آثار دوره‌ حسن‌ بیك‌ تركمان‌ است‌ - ایوان‌ شرقی‌ مسجد باگچ‌ بری‌های‌ زیبا از آثار دوره‌ سلجوقی‌ است - صفه‌ عمر در شرق‌ این‌ ایوان‌ در دوره‌ قطب‌ الدین‌ محمود، شاه‌ آل‌ مظفر، به‌ وسیله‌ «مرتضی‌ بن‌ الحسن‌ العباسی‌الزینبی‌» ساخته‌ شده‌ است‌ - ایوان‌ غربی‌ مسجد با تزئینات‌ كاشی‌ كاری‌ از آثار قرن‌ ششم‌ هجری‌ است‌ كه‌ در دوره‌ شاه‌ سلطان‌ حسین‌ صفوی‌تعمیر و دوباره‌ تزئین‌ شده‌ است - ایوان‌ شمالی‌ مسجد، معروف‌ به‌ صفه‌ درویش‌ از قرن‌ ششم‌ و كتیبه‌ گچ‌ بری‌ داخل‌ آن‌ از دوره‌ شاه‌ سلیمان‌صفوی‌ است‌. چهل‌ ستون‌های‌ شمال‌ و شرقی‌ آن‌ از قسمت‌های‌ جالب‌ و دیدنی‌ این‌ بنای‌ عظیم‌ تاریخی‌ بشمارمی‌رود - اثر تاریخی‌ مسجد جمعه‌، گنبد تاج‌ الملك‌ است‌ كه‌ بانی‌ آن‌ «ابوالغنائم‌ تاج‌ الملك‌ خسرو فیروز شیرازی‌» یكی‌ از وزیران‌ ملكشاه‌ سلجوقی‌ است‌ كه‌ در سال‌ 481 ه.ق‌ ساخته‌ شده‌ است - ساختمان‌ حوض‌ وسط‌ مسجد نیز در زمان‌ سلطنت‌ شاه‌ محمد خدابنده‌ صفوی‌، به‌ وسیله‌ «یوسف‌ آقا» بنا شده‌ است

این بنا با عظمت خاموش و جدى واسرار آمیزش یكى از زیباترین آثار معمارى جهان است در اینجا تذكار چند نكته لازم است :

1- بعضى از بازدیدكنندگان ابنیه تاریخى اصفهان تصور كرده‏اند كه دو گنبد شمالى و جنوبى مسجد جمعه در اصل آتشكده بوده و بدیهى است این اشتباه از آنجا ناشى شده كه سبك ساختمان گنبدهاى نظام الملك و تاج الملك در جنوب و شمال مسجد جمعه از سبك معابد ایرانى در دوره ساسانیان اقتباس شده است.

در قرون اولیه اسلامى كه ایرانیان تدریجاً به دین اسلام گرویدند به فكر ساختن مساجد باشكوه افتادند وچون قرنها در ساختن ابنیه و عمارات مختلف سابقه داشتند مساجد را به سبك معمارى اصیل ایران ساختند و تزیین كردند، به این جهت از نظر سبك مشابهت زیاد بین مساجد اولیه و معابد دوره ساسانى موجود است و هین كیفیت در نظر اول تولید اشتباه مى‏نماید. كتیبه‏هاى داخل این گنبدها شامل آیات قرآنى و كتیبه‏هاى ساختمانى به نام پادشاهان و وزراى وقت است.

2- در آثار تاریخى موجود مسجد جمعه اصفهان غیر از سبك‏هاى مختلف معمارى انواع خطوط كوفى و ثلث و بنایى و نستعلیق راهم مى‏توان مطالعه نمود.

3- مسجد جمعه درهاى متعدد دارد ولى از همه آنها جالبتر در شمال شرقى مسجد و قدیمی ترین سردر مسجد مورخ به سال 515 هجرى است و كتیبه كوفى سردر كه خوشبختانه قسمت بیشتر آن باقى مانده است از تعمیرات مسجد پس از حریقى كه به وسیله اسماعیلیه در آن صورت گرفته است حكایت مى‏كند وبعد سردر باشكوه دیگرى است كه در جنب گنبد تاج الملك واقع شده و از الحاقات دوره محمود شاه آل مظفر و مورخ به سال 768 هجرى است


مسجد سید - اصفهان


http://www.iranortho.com/upload/iblock/04b/masq-seied.jpg مکان: فرهنگی تاریـخی
مسجد سید بزرگترین و مشهورترین مسجد اصفهان از قرن سیزدهم هجری است

که به دستور(حجت الاسلام حاج سیدباقر شفتی ) از علمای بزرگ امامیه که در دوره سلطنت محمدشاه قاجار می زیسته بنا شده است ، در تزئینات کاشیکاری با طرح گلدان و منظره هائیکه نما یش داده شده است . رنگ قرمز روشن نقش عمده ای دارد و این همان رنگی استکه در مساجد دیگر دوره قاجار مانند مسجد رحیم خان و مسجد رکن الملک نیز مشاهده می شود . آرامگاه (سید حجه الاسلام )که بسیار مجلل و باشکوه بنا شده است ، در گوشه شمال شرقی صحن مسجد قرار دارد . در این مسجد تاریخهای متعددی از سال 1255 تا1311 هجری دیده می شودکه کتیبه های آن به خط محمدباقر شریف شیرازی است . تزئینات داخل گنبد آرامگاه ، از نوع تزئینات گچبری ، آئینه کاری و طلاکاری است که به همراه ضریح نقره و طلاکوب آن با خطوط بسیار زیبا از قسمتهای تماشائی این مسجد می باشد .

[آبجی]

قلعه مرنجاب، كاروانسرايي است در كوير كه در مسير راه ابريشم قرار دارد و در گذشته كاروانها براي سفر به خراسان، اصفهان، ري و بالعكس از اين مسير مي گذشتند و از آب قنات نزديك اين قلعه سيراب مي‌شدند.

كاوانسراي شاه عباسي

اين قلعه در كنار درياچه نمك در قلب كوير ساخته شده است. درباره دليل ساخت اين قلعه و كاروانسرا در كنار درياچه نمك، نقل است كه شاه عباس با وجود ايجاد كاروانسرا و قلعه هاي متعدد در سراسر كشور، در اين منطقه تأسيسات دفاعي تعبيه نكرده بود، چون تا آن زمان دشمنان به خاطر درياچه نمك و گستره كوير، از اين سوي به پايتخت هجوم نبرده بودند. حمله ازبكها و افغانها از طريق درياچه نمك به كاشان كه تا اصفهان پيش رفتند، شاه عباس را به صرافت انداخت تا در سال 1012 قمري سريعا يك پايگاه نظامي در اين منطقه ايجاد كند و جلوي تهديد را بگيرد.


قنات كنار كاروانسرا كه بركه بزرگي به وجود آورده است، آب شيرين دارد و اين در كوير نمك و شوره‌زار يك معجزه است، معجزه اي بي‌مانند كه رازش هنوز فاش نشده است.


بالاي كاروانسرا به شكل سنگرهاي ديدباني است و ذكر شده كه هميشه 500 پاسدار مسلح در قلعه حضور داشتند و امنيت عبور كالا از چين به اروپا و بر عكس را در اين منطقه تأمين مي‌كردند. قنات كنار كاروانسرا كه بركه بزرگي به وجود آورده است، آب شيرين دارد و اين در كوير نمك و شوره‌زار يك معجزه است، معجزه اي بي‌مانند كه رازش هنوز فاش نشده است.

كاروانسراي مرنجاب در ارتفاع 810 متري از سطح درياي آزاد و در حاشيه جنوبي درياچه قم واقع شده است.

وضعيت اقليمي

كاروانسراس مرنجاب در مرنجاب از دهستانهاي شهرستان آران و بيدگل واقع شده است.

در منطقه كويري آران و بيدگل، باد مثل هر منطقه كويري ديگر، يك عامل تعيين كننده اقليمي است. باد، هم در شكل دهي به وضعيت طبيعي كوير و هم در شيوه زندگي انسان بيابان نشين تأثير تعيين كننده دارد. بادهاي نامطلوب بزرگترين آفت كوير و باد مطلوب، نسيمي از بهشت است كه كوير تفتيده را شاداب و با طراوت مي‌كند. متأسفانه در اين منطقه جز دو باد شهرياري و باد شمال، ساير بادها چون باد خراسان، باد قبله، باد طوفان، باد سياه و بويژه باد لوار از بادهاي نامطلوب محسوب مي‌شوند.

در منطقه آران و بيدگل همه چيز شكل و نمود كويري دارد و هر پديده‌اي، طبيعي يا انساني، آيينه كوير است.

چگونه به مرنجاب برويم؟

جاده آران و بيدگل به مرنجاب و دستكن يكي از راههاي ارتباطي است كه اصفهان را به شهرهاي كاشان، يزد، مشهد و تهران متصل مي‌ساخته است. در زمان صفويه مسير اصفهان(پايتخت) و مشهد اهميت خاصي داشته است.

مسير مرنجاب، اصفهان را از طريق كاشان به جاده سنگفرش اصفهان-مشهد متصل مي‌كرده است.

اين مسير از گرمسار به طرف پايين منحرف شده و تا سياهكوه ادامه مي‌‌يابد و به جاده دستكن متصل مي‌شود. دستكن در ادامه مسير مرنجاب، محل انشعاب جاده‌اي بوده كه كاشان را به گرمسار و ورامين مرتبط مي‌ساخته و شاخه‌اي به طرف اردستان و شاخه‌اي به جانب يزد ادامه مي‌يافته است.

مجموعه اين مسيرها به عنوان جاده‌هاي فرعي براي اتصال به جاده ابريشم در بخشي كه دامغان را به ري متصل مي‌كرد، عمل مي‌كرده است.


دوست‌داران آسمان که از آلودگي نوري شهرها و گستردگي آن گريزان هستند به اين کاروانسرا مي‌آيند تا در بام اين بنا و در زير آسماني صاف و تاريک شبي را به رصد بپردازند.


مجموعه تمامي زيباييهاي اين جاده، قلعه مرنجاب و قنات آب شيرين حوالي قلعه باعث شده است كه همه ساله بر تعداد مشتاقان ديدار اين منطقه افزوده شود. همچنين به علت نزديک بودن اين کاروانسرا به شهرستان آران و بيد گل بازديد کنندگان بسياري در سال از آن ديدن مي‌كنند.

کاروانسراهاي مرنجاب،قصر بهرام، ده نمک، سرخه و چندين کاروانسراي ديگر در اين مسير است. کاروانسراي مرنجاب و قصر بهرام در راه سياه کوه و جاده کويرنمک قرار دارد. نام کاروانسرا بر اساس نام منطقه که به کوير مرنجاب شهرت دارد گذاشته شده است. مرنجاب از شرق به دشت کوير و از جنوب شرقي به دو کوه يخاب و کوه لطيف منتهي مي‌شود. کاروانسراي مرنجاب ميزبان دوست‌‌داران تاريخ و طبيعت است که به آن جا مي‌آيند تا در سکوتي وصف ناشدني به گردش در کوير مرنجاب بپردازند و چند ساعتي را به دور از زندگي شهري سپري و به تاريخ سفر کنند. اما به جز آنها گروه ديگري نيز هستند که به اين کاروانسرا سفر مي کنند. دوست‌داران آسمان که از آلودگي نوري شهرها و گستردگي آن گريزان هستند به اين کاروانسرا مي‌آيند تا در بام اين بنا و در زير آسماني صاف و تاريک شبي را به رصد بپردازند. سکوت کوير و شب تاريک،فرصت بسيار مناسبي براي برگزاري يک شب رصدي است.

اين بنا در طول چند سال گذشته توسط اداره کل ميراث فرهنگي استان اصفهان به طور کامل مرمت و بازسازي شده و داراي امکانات کامل آب و برق است که البته آب آن کمي شور است. براي رفتن به کاروانسراي مرنجاب بايد از تهران به قم و سپس به کاشان برويد و از آن جا به سمت شمال شرق به سوي شمالي‌ترين شهر کويري استان اصفهان، آران و بيدگل حرکت کنيد.

در شهر بيدگل امام زاده‌اي بزرگ به نام امام زاده هلال وجود دارد که در در قسمت شرقي شهر واقع شده است. اين بنا مهم ترين بناي تاريخي و مذهبي و به قولي نشان شهر است که مردمان شهرهاي نزديک را براي زيارت به آن جا مي کشاند. از امام زاده هلال تا کاروانسراي مرنجاب جاده خاکي(شوسه) وجود دارد که به طور دقيقي مشخص نيست و در طول راه چند دو راهي دارد. بنابراين مسافراني که به قصد اين کاروانسرا سفر مي کنند از راهنمايان محلي کمک مي جويند. از آران و بيدگل تا کاروانسراي مرنجاب در حدود دو ساعت راه است. در اين مسير هيچ روستايي وجود ندارد و تنها چند مزرعه کوچک آن هم در ابتداي راه در منطقه چهار طاقي هست.در طول مسير تنها يک چاه آب قرار دارد که در نزديکي جاده خاکي کاروانسرا است. از جاذبه هاي اين مسير شترهايي هستند که در دوردست- ها به آرامي در حال حرکت هستند و گهگاه به نزديکي جاده مي‌آيند.

معماري بنا

نقشه کاروانسراي مرنجاب مربع شکل است. کاروانسرا از چندين اتاق و شاه نشين تشکيل شده که به دور حياطي در ابعاد 30×20 متر قرار دارند. کاروانسرا با گچ و آجر ساخته شده و داراي اتاق‌ها و اصطبل‌هاي متعدد و 6 برج است.


در فصل تابستان، مارهاي غير سمي و گهگاه سمي در اين تپه‌هاي شني ديده مي‌شوند که ممکن است براي گردشگران مشکل آفرين شود.


در ضلع جنوبي کاروانسرا استخر آبي در ابعاد تقريبي 10×4 متر قرار دارد. آب اين استخر از چشمه‌اي که در زير خود آن وجود دارد پر مي‌شود که آب مصرفي کاروانسرا نيز از همين چشمه است. وجود چنين چشمه پر آب و زلالي به همراه چندين درخت بلند قامت در ميان کويري خشک، نعمتي بس بزرگ و شگفت انگيز است که موجب حيرت و تعجب مسافراني است که به اين کاروانسرا مي‌آيند. کاروانسراي مرنجاب يکي از مهم‌ترين رصدگاه‌هاي ايران است که عاشقان آسمان را از نقاط مختلف كشور به سوي خود جلب مي‌کند.

گروه‌هاي نجومي در بام کاروانسرا مستقر مي‌شوند و تلسکوپ‌ها و دوربين‌هاي دوچشميشان را به سوي آسمان نشانه مي‌روند تا بتوانند زيبائيهاي آسمان را در سکوتي زيبا رصد كنند. دماي هواي منطقه در نيمه دوم سال به صفر درجه و به ندرت به يکي،دو درجه زير صفر هم مي‌رسد. در فاصله تقريبا 12 کيلومتري از شرق کاروانسرا، تپه‌هاي روان شني وجود دارد که از جاذبه‌هاي بسيار زيباي کوير مرنجاب است. اين تپه‌هاي شني در محدوده‌اي تقريبا وسيع و با شيب‌هاي تند مکان بسيار مناسبي براي آن دسته از عکاساني است که به سوژه‌هاي بديع و جذاب در طبيعت علاقمندند. البته در فصل تابستان، مارهاي غير سمي و گهگاه سمي در اين تپه‌هاي شني ديده مي‌شوند که ممکن است براي آن‌ها مشکل آفرين شود. از تپه‌هاي شني به سمت شمال شرقي، جاده خاکي‌اي وجود دارد که از شرق درياچه بزرگ نمک مي‌گذرد و به کاروانسراي قصربهرام در شمال درياچه مي‌رسد.

عرض جاده بسيار باريك است و گاهي اوقات بر اثر وزش بادهاي کويري قسمت‌هايي از جاده به طور کامل ناپديد مي‌شود. از اين مسير تنها خودروهايي همچون جيپ مي توانند عبور كنند. در طول مسير هيچ نشاني از تمدن وجود ندارد و تنها چيزي که به چشم مي‌خورد خاک و شن است.

در شمال کاروانسراي مرنجاب رشته کوه کوچک سياه کوه قرار دارد. ارتفاع قله سياه کوه 1865 متر است. زمين‌هاي اطراف سياه کوه باتلاقي است و تنها از چند نقطه خاص و با کمک راهنماي محلي خبره مي‌توان به اين قله صعود کرد. آب و هواي کوير مرنجاب در فصل تابستان گرم است و به خصوص در طول روز دماي هوا بسيار بالا مي‌رود.اين امر باعث مي‌شود که حيوانات موذي همچون عقرب، رتيل و گهگاه مار به کاروانسرا بيايند و براي ساکنان کاروانسرا مشکلاتي ايجاد كنند. البته به خاطر مرمت و بازسازي که در چند سال قبل انجام شده است کل کاروانسرا و به خصوص پشت بام آن به طور کامل سم پاشي شده است و هر چندمدت يک بار اين کار تجديد مي‌شود.

پيشنهاد مسئولان کاروانسرا اين است که گروه‌هايي که شب را در اين بنا به سر مي‌برند در بام کاروانسرا استراحت نکنند. کاروانسراي مرنجاب، تپه‌هاي شني، دشت بي انتهاي کوير، سياه کوه و طلوع و غروب زيباي خورشيد در افق باز کوير به همراه آسمان پرستاره‌اش به علاوه ده‌ها جاذبه طبيعي ديگر سوژه‌هاي بسيار زيبايي براي عکاسان طبيعت است که عازم اين منطقه از ايران زمين هستند.


مريم كريمپور