مسئله‌ای به نام drm

[MAHDIAR]

مسئله‌ای به نام DRM

مقالات سخت افزار
مقررات و قوانین وضع شده برای جلوگیری از تکثیر غیر قانونی بازی ها و حفظ حقوق و منافع تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان که به قوانین DRM معروف است، به مدیریت و نظارت بر حقوق کپی رایت در بازی های رایانه ای می‌پردازد. این قوانین، تعریف مشخص و ثابتی ندارند و جزئیات آن در بین شرکت های مختلف، متفاوت می باشد.
مسئله‌ای به نام DRM
ترجمه: حسین رسولی، فرزانه احسانی موید- دنیای کامپیوتر و ارتباطات
قرن بیست و یکم را می توان عصر رواج تجارت الکترونیک دانست؛ و ناگفته پیداست که بخش اعظم این بازار میلیاردی و سرشار را، محصولات نرم افزاری به خود اختصاص می دهند. در این هنگامه رواج نرم افزارهای رایانه ای و بالاخص بازی های الکترونیکی مبحث حفاظت از حقوق و منافع سازندگان نیز اهمیت بیشتری یافته است. از همین رو، لزوم رعایت حق تکثیر (کپی رایت)، تولیدکنندگان و ناشران را وادار به تولید و تدوین مجموعه قوانین منسجمی برای حفظ این حقوق کرده است. مقررات و قوانین وضع شده برای جلوگیری از تکثیر غیر قانونی بازی ها و حفظ حقوق و منافع تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان که به قوانین DRM معروف است، به مدیریت و نظارت بر حقوق کپی رایت در بازی های رایانه ای می‌پردازد. این قوانین، تعریف مشخص و ثابتی ندارند و جزئیات آن در بین شرکت های مختلف، متفاوت می باشد.

طبیعی است که کاربران و خریداران بازی ها با هر گونه محدودیتی که حقوق کپی رایت شرکت ها بر روی بازی ها و برنامه‌های نرم افزاریشان برای آنها تعیین می‌کنند، مخالفت کنند. اما تولیدکنندگان، با وضع این قوانین و نظارت بر اجرای آنها، قصد دارند جلوی تکثیر غیر قانونی محصولات خود را بگیرند و درآمد و سود واقعی خود را حفظ کنند. چرا که در غیر این صورت دچار ضررهای مالی شدیدی خواهند شد. البته وضع و اجرای قوانین DRM، از هر جهت سود و ضررهایی در پی دارد. باید در نظر داشت که تا چه حد لازم است قوانین DRM برای کاربران، محدودکننده و پیچیده باشد؛ و آیا اصلاً طرح و اجرای چنین محدودیت‌هایی و جلوگیری از تکثیر غیر قانونی بازی ها (و نرم‌افزارها) مفید فایده خواهد بود؟


دیابلو ۲، از اولین عناوین استفاده کننده از سیستم امنیتی SecuRom
برای بررسی بهتر، قوانین و محدودیت‌های DRM را در دو بخش مورد مطالعه قرار می دهیم. در بخش اول، به مطالعه ماهیت و معنای DRM می‌پردازیم: هدف از اجرای آن برای محصولات یک شرکت چیست و تا چه حد اهمیت دارد که چنین باشد، و در بعضی موارد چه مخالفت‌هایی را به دنبال داشت و چرا؟ در بخش دوم، نظرات چند تولیدکننده و توزیع‌کننده بازی های رایانه ای و گروهی از کاربران بازی های رایانه ای را درباره قوانین DRM و تأثیر آن در جلوگیری از تکثیر غیر قانونی بازی ها، مورد مطالعه قرار می‌دهیم و نهایتاً تأثیر DRM را روی بازار فروش بازی ها، بررس می‌کنیم.

[MAHDIAR]

Digital Rights Management
DRM مبحث گسترده‌ای در حوزه بازی های رایانه ای و بطور جامع‌تر، در حیطه صنعت دیجیتال محسوب می شود. این قانون، محدودیت‌هایی را برای کاربران تعیین کرده و عدم اجرای صحیح آن، مجازات هایی در پی دارد. در صورتی که اکثر کاربران، موافق وضع قوانینِ DRM در نرم‌افزارها و بازی های رایانه ای نیستند و تصور می‌کنند چنین قوانینی عادلانه نیست. زیرا آنها بر این باورند که به صورت قانونی نرم افزار مورد نظر را خریداری کرده‌اند؛ پس باید بتوانند هر طور که مایل هستند از آنها استفاده کنند. پیش از پاسخگویی به این سؤال ها باید بدانیم DRM چیست و قوانین و جزئیات آن چگونه اجرا می شود؟ DRM یک سری از قوانین و محدودیت ها‌ در استفاده از فناوری رایانه ای و نرم‌افزار‌هاست که توسط قانونگذاران حق کپی‌رایت (حق کپی و تکثیر قانونی محصولات) وضع شده است و بر نصب، استفاده و تکثیر قانونی نرم‌افزار‌ها و اطلاعات آنها، نظارت دارد.

تنظیم قوانین کپی رایت در نرم‌افزار‌های رایانه ای (DRM) برای به حداقل رساندن میزان تکثیر غیر قانونی نرم‌افزارها، بازی های رایانه ای و کاهش ضررهای مالی‌ است که برای شرکت‌های تولیدکننده و توزیع‌کننده همراه دارد. به عبارت دیگر DRM روش قانونی جلوگیری از تکثیر یا تغییر غیر قانونی و خودسرانه همه آن نرم‌افزارهایی‌ است که تولیدکنندگان آنها می‌خواهند از محصولاتشان محافظت شود. این نرم‌افزارها و برنامه‌ها که شامل بازی های رایانه ای، DVDها، CD‌های موسیقی، فایل های دیجیتال و غیره می شوند، تحت لوای قانون DRM قرار می‌گیرند. همچنین DRM راهی ا‌ست برای حفظ منافع مالی شرکت‌های تولیدکننده و توزیع کننده که بدون وضع و اجرای این قوانین و محدودیت‌ها، از حقوق اصلی و سود واقعی خود محروم می مانند و دچار ضررهای سنگینی می‌شوند.

بر همین اساس، قوانین DRM وضع شدند و چنین شد که وقتی کاربری یک برنامه، DVD، CD، یا بازی رایانه ای را می‌خرد، در واقع حق استفاده از محتویات آن را دارد، ولی صاحب آن محصول نیست و نمی‌تواند به میل خود و به هر شکلی از آن استفاده کند و سود ببرد. قوانین DRM در مورد بازی های رایانه ای به طرق مختلف اجرا می‌شود. یکی از اولین نمونه های قوانین DRM، روی بازی های ماجرایی (adventure) مانند «جستجوی پلیس» (police Quest) اجرا شد. بدین ترتیب که در هنگام نصب بازی، کاربر باید به یک سری سؤال و کد پاسخ می داد تا اطمینان حاصل شود که نسخه اصلی و خریداری شده از محلی معتبر در اختیار اوست.


Splinter Cell: Chaos Theory، نخستین بازی ای که از سیستم بحث برانگیز StarForce استفاده کرد

[MAHDIAR]

امروزه مدیران و مسئولان این حوزه، قوانین و معیارهای جدیدی درباره ممنوعیت استفاده غیر قانونی کالاهای دیجیتال وضع کرده‌اند تا فقط قابلیت خواندن و اجرای برنامه اصلی و نه کپی غیر قانونی آن، توسط دستگاه و کاربر، میسر باشد. به عنوان مثال در استرالیا، تکثیر غیر قانونی کلیپ‌ها به هر نحو، از لحاظ قانونی جُرم محسوب می شود. با به روز کردن مداوم ِ برنامه‌های حفاظتی نرم‌افزارها، تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان بزرگی همچون مایکروسافت، نینتندو و سونی می‌توانند اطمینان داشته باشند که قوانین و برنامه‌های حفاظتی، در مورد محصولاتشان اجرا می شود؛ حتی اگر کاربران به اینترنت دسترسی داشته باشند.

گرچه کنترل تکثیر غیر قانونی بازی ها، برای توزیع‌کنندگان این نرم‌افزارها مشکل است، باید روی تکثیر غیر قانونی آنها در سیستم‌هایی که نصب می‌شوند، نظارت دقیقی اعمال شود. در حقیقت محتوا و برنامه‌های این نرم‌افزارها و دیسک‌ها برای تولیدکنندگان و کاربران ارزشمند است و قوانین DRM برای حفظ حق تکثیر قانونی آنها تحت نظارت شرکت های تولید و توزیع‌کننده می‌باشد. اجرای قوانین DRM برای بازی های رایانه ای به چند شیوه مختلف انجام می شود. روش اول، فعال سازی آنلاین است. در این شیوه بلافاصله پس از نصب بازی برای نخستین بار، از گیمر خواسته می شود که به صورت برخط و با اتصال به اینترنت بازی را فعال کند.

در بعضی موارد نیز نیاز هست که کاربر بطور متوالی در بازه‌های زمانی مختلف به اینترنت وصل شود تا بتواند از بازی استفاده کند. بدین ترتیب، به صورت آنلاین، می‌توان اطمینان حاصل کرد که وی از راه صحیح و قانونی، و نه خارج از حیطه مقررات کپی رایت، به برنامه دسترسی پیدا کرده و از آن استفاده می‌کند. همچنین برای استفاده از بعضی نرم‌افزارها و بازی ها، لازم است که کاربر بطور دائم به اینترنت متصل باشد. روش دوم، ایجاد محدودیت‌هایی برای نصب برنامه بر روی سیستم‌هاست. در این مورد، DRM تعداد سیستم‌هایی را که بازی می‌تواند روی آنها نصب و اجرا شود، محدود می‌کند. به عنوان

مثال یک شرکت، بازی خود را چنان طراحی می‌کند که تنها ۳ بار قابل نصب و اجرا روی سیستم‌ها باشد. این روش، اولاً با کاهش کپی‌های غیر قانونی و ثانیاً با کاهش فروش نرم‌افزارهای تکثیر شده در بازار اجناس دست دوم و غیر قانونی، به سود تولیدکنندگان عمل می‌کند. روش دیگری که DRM در پیش گرفته است، طراحی شماره‌های سریال (Serial number) است. رمزهایی به صورت ترکیب حروف و اعداد برای هر بازی طراحی می‌شوند، که در ابتدای نصب از کاربر خواسته می­شود. بدون وارد کردن رمز صحیح، سیستم قادر به نصب و اجرای برنامه و بازی نخواهد بود.

[MAHDIAR]

بدین ترتیب کاربران تنها باید از دیسک‌های خریداری شده به صورت قانونی از مراکز معتبر استفاده کنند و کپی‌های غیر قانونی بلااستفاده می مانند. در یکی دیگر از روش ها که با به بازار آمدن نرم افزارهای درایو مجازی تقریباً منسوخ شده است، لزوم قرار دادن دیسک در درایو نوری، در تمام مدت استفاده از برنامه می باشد. اشکال بزرگ این روش این بود که به سبب سرعت نسبتاً پایین خوانده شدن اطلاعات از روی لوح فشرده، بعضاً اجرای بازی با مشکل مواجه و کند می شد. روش دیگری هم به نام DRM خاموش (Quiet DRM) وجود دارد که در آن از کاربران خواسته می شود به صورت آنلاین اکانتی برای خود ایجاد کنند تا بتوانند از تمام قابلیت های بازی بهره ببرند. (سیستم های توزیع آنلاین همچون Steam از جمله نمونه های بارز این متد هستند.) در عین حال در بهره گیری از DRM برای اجرای بازی ها بر روی سیستم‌های رایانه ای مشکلاتی نیز وجود دارد. بیشترین اختلال در بخش سخت‌افزاری دستگاه ها، به ویژه در سیستم‌های قدیمی رخ می دهد.

در این زمان سیستم، با برنامه و سخت‌افزار قدیمی خود، قادر به خواندن و شناختن نرم‌افزار با قوانین و محدودیت‌های DRM آن نمی‌باشد و بازی را اجرا نمی‌کند. و یا در حالت دیگر آن، نصب نرم‌افزار با قوانین DRM موجود در آن بر روی دستگاه، سرعت سیستم را به شدت پایین می آورد و بازی به درستی اجرا نمی‌شود. در بعضی موارد نیز حتی اگر بازی و جزئیات آن در دیسک سخت کامپیوتر حذف و پاک شوند، DRM باز هم به طور کامل از سیستم پاک نمی‌شود. اولین بار این مشکل سخت‌افزاری را سیستم حفاظتی StarForce (محصول شرکت Protection Technology ) بر روی سیستم‌هایی که نصب می‌شد، ایجاد کرد. (این سیستم امنیتی نخستین بار در بازی Tom Clancy’s Splinter Cell: Chaos Theoryمورد بهره برداری قرار گرفت) بدین ترتیب که مثلاً بعد از پاک کردن بازی و uninstall شدن آن، برنامه بطور کامل از سخت‌افزار سیستم پاک نمی شد و مشکلات و اختلالات بسیاری در دیسک درایو دستگاه به وجود می آمد و حتی امنیت سیستم عامل، مورد تهدید قرار می گرفت. بدین ترتیب، این شرکت و برنامه آن، عکس العمل‌های منفی بسیاری را بر ضد خود برانگیخت و کاربران بسیاری از ناکارآمدی برنامه و سهل‌انگاری مسئولان در پاسخگویی، شکایت کردند.

به خصوص در مورد اینکه بعد از استفاده از بازی، برنامه‌های حفاظتی خود رایانه هایشان، دچار اختلال شده است. حتی کار به جایی کشید که یوبی سافت به سبب شکایت بازی کننده هایی که ادعا می کردند امنیت سیستمشان به خاطر نصب بازی Brothers in Arms: Earned in Blood با سیستم امنیتی StarForce به خطر افتاده است، مجبور به پرداخت ۵ میلیون دلار خسارت شد. نتیجه این که بعد از مدتی، شرکت‌های معظم تولید و توزیع بازی مانند CDV و Ubisoft، نام StarForce را از فهرست شرکت‌های طراح DRM برای بازی های خود حذف کردند. در حال حاضر متداول ترین سیستم DRM که توسط بسیاری از شرکت‌ها برای برنامه‌ها و بازی ها استفاده می شود، SecuROM نام دارد. برنامه‌ای ویژه بازی های تحت ویندوز، ساخته Sony DADC با هدف حفظ تعداد کپی‌هایی که انجام می‌شود.


آیا DRM برای مقابله با بازی کننده ها طراحی شده است؟

[MAHDIAR]

طراحی برنامه امنیتی SecuROM به صورتی انجام شده است که جلوی هر گونه کپی برداری غیرقانونی از بازی، توسط دستگاه های کپی را می‌گیرد. ولی این برنامه نیز اشکالاتی داشت. از جمله اینکه بعد از پاک کردن (uninstall) کامل بازی از سیستم، برنامه کاملاً از هارد دستگاه پاک نمی شد و در سرعت کار دستگاه، اختلالاتی ایجاد می‌کرد. اولین نسخه SecuROM در سال ۱۹۹۷ روانه بازار شد که در ابتدا فقط برای جلوگیری از کپی کردن بازی های منتشر شده روی لوح فشرده طراحی شده بود. یکی از اولین بازی های معروفی که از SecuROM بهره بردند، بازی دیابلو ۲ ساخت اکتیویژن بود. ولی به تدریج و با تغییر بازار و روش های جدید کاربران در تکثیر غیر قانونی بازی ها، توزیع‌کنندگان به راه های جدیدتری برای سیستم DRM خود می‌اندیشیدند.

به همین منظور برنامه SecuROM را به روز کردند تا بازی ها در مقابل راه های جدید هک و تکثیر غیر قانونی ایمن باشند. تولیدکنندگان و طراحان، گزینه‌های جدید و متنوعی را به گزینه‌های قبلیِ برنامه DRMِ خود اضافه کردند تا توزیع‌کنندگان بازی های مختلف به فراخورِ نیاز و بازی مورد نظر خود، DRM مناسب را انتخاب و اجرا کنند تا امنیت بیشتری را برای بازی های خود فراهم کنند. به عنوان مثال بعضی بازی ها طوری طراحی می شدند که هم امکان حفاظت آنلاین برای تکثیر نشدنِ غیرقانونی را داشتند و هم محدودیت‌های نصب بازی روی سیستم، برای آنها اعمال می‌شد؛ در حالی که سایر برنامه‌ها و بازی ها تنها امکان اجرای یکی از این دو گزینه را داشتند. البته این بار هم تمام این تمهیدات، مانع از کپی غیر قانونی و آزادانه بازی نمی‌شد و تنها بر این نکته نظارت داشت که برنامه و بازی‌ای که در دست کاربر قرار گرفته و در سیستم استفاده می شود، از طریق قانونی و از محل معتبر خریداری شده است.

در حال حاضر، نسخه ۷ از برنامه SecuROM در بازار وجود دارد که هر سه یا چهار هفته هم به روز می‌شود تا امنیت و کارایی لازم را در مورد بازی داشته باشد. با گذشت زمان و استفاده کاربران از بازی هایی که با برنامه SecuROM محافظت می‌شدند، مشخص شد که این سامانه نرم افزاری امنیتی هیچ نارضایتی و شکایتی در پی ندارد و کاربران به راحتی از نرم‌افزار استفاده می‌کردند؛ مسئله ای که برای سازندگان و ناشران بسیار حائز اهمیت بود. این برنامه، با اجرای خوب قوانینِ DRM و حفظ رضایت کاربران، به عنوان یک گزینه بسیار مناسب شناخته شد که هم منافع ِ تولیدکنندگان و هم رضایت کاربران را تأمین می‌کند. SecuROM در حفظ و اجرای قوانینِ DRM روی نرم‌افزارها، بسیار خوب عمل می‌کند.

[MAHDIAR]

مشخصات و دستورالعمل‌ها مداوماً به روز می‌شوند و در نصب و اجرای بازی نیز برای کاربران و سیستم‌ها، مشکل ساز نیستند. برنامه SecuROM، تعداد دفعاتی را که بازی می‌تواند روی سیستم نصب شود محدود نمی‌کند. کاربرانی که نرم‌افزار را از محل معتبر تهیه کرده باشند، به دفعات می‌توانند آن را روی سیستم‌های مختلف نصب کنند. این برنامه فقط در مورد تعداد کاربرانی که بطور هم زمان از یک نرم‌افزار نصب شده بر روی چند سیستم استفاده می‌کنند، حساسیت دارد. در ابتدا SecuROM، چنین طراحی شده بود که کاربر برای هر بار بازی و استفاده از نرم‌افزار، میبایست دیسک اصلی (اورجینال) را داخل درایو می گذاشت. ولی در نسخه‌های بعد، برای راحتی بیشتر کاربران، طراحی برنامه اندکی تغییر کرد؛ به این صورت که کاربران تنها یک بار نرم‌افزار را روی سیستم نصب می‌کردند و می‌توانستند دفعات بعد، بدون گذاشتن دیسک داخل درایو، از برنامه استفاده کنند. البته این یک حالتِ موقتی‌ است و بعد از مدتی باید دوباره دیسک اصلی روی سیستم نصب شود تا دوباره فعال گردد و کاربر بتواند از برنامه یا بازی استفاده کند.

استفان پوزاجسکی، رئیس بخش «مدیریت محصولات جهانی» در DRM و رئیس واحد «خدمات محتوای دیجیتال» در SONY DADC (شرکت اصلی حامی SecuROM) واقع در اتریش است. وی درباره این سیستم امنیتی نظرات جامعی دارد: «بطور کلی اگر برنامه‌هایی که برای اجرای DRM طراحی می‌شوند، از لحاظ کاربردی راحت باشند و برای کاربران مشکلات سخت‌افزاری و نرم افزاری ایجاد نکنند، خریداران بیشتری ترغیب می‌شوند که دیسک‌های اصلی و نه کپی‌های غیر قانونی را از محل‌های معتبر تهیه کنند. در عین حال باید این واقعیت را نیز در نظر داشت که DRM و قوانین آن تنها راه هایی برای محدود کردن و کاهش تکثیرهای غیر قانونی نرم‌افزارها هستند، ولی با وجود هکرهای ماهری که همیشه در رقابت با یکدیگر هستند، نمی‌توان کاملاً جلوی تکثیرهای غیر قانونی را گرفت. اما بدون شک DRM به حفظ منافع تولیدکنندگان و تولید بازی های جدید در آینده کمک بزرگی می‌کند.

با برنامه‌نویسی صحیح و کاربردی برای اجرای DRM، کاربران ترغیب می‌شوند که نرم‌افزارهای اصلی را تهیه کنند، نه کپی‌های غیرقانونی را. برنامه‌نویسان بازی های رایانه ای و DRM همیشه به موازات هم در این عرصه حرکت می‌کنند. بقا و تداوم تولید و توزیع بازی های رایانه ای، بدون شک وابسته به میزان رضایت مشتریان و کاربران این بازی هاست. اگر قوانین DRM به درستی طراحی و اجرا شوند، رضایت کاربران در استفاده از نرم‌افزار بیشتر خواهد شد. این قوانین و اجرای آنها روی سیستم‌ها به هیچ وجه نباید هیچ گونه تأثیر منفی روی کار سیستم‌ها و کیفیت خودِ بازی بگذارد. این حق مسلّمِ کاربران است. هدف تولیدکنندگان، افزایش کیفیت نرم‌افزارها و کاربرد راحت‌تر آنها و ارائه خدمات دیگری مانند محدودیت مدت اعتبار بازی نصب شده روی سیستم، و امکان دانلود آنلاین از اینترنت می باشد.

کاربران باید علت طراحی و اجرای قوانین DRM را در برنامه‌های مختلفی مانند SecuROM بدانند و زمانی که از ارجحیت نسخه اصلی نسبت به کپی‌های غیر قانونی اطمینان حاصل کردند، بدون شک نسبت به خرید نرم‌افزار اصل (اوریجینال) اقدام می‌کنند. به عنوان مثال فروشندگان در محل‌ها می‌توانند برای تشویق کاربران گزینه‌ای به نام «امتحان کن، سپس بخر» را پیشنهاد کنند. اکثر کاربران نمی‌دانند که این گزینه برای تبلیغ DRM است و هدف آن، اجرای بهتر و بیشتر DRM و کمک به بازار بازی ها و سرمایه‌داران این صنعت می باشد و بدون شک رفاه و راحتی کاربران نیز در آن لحاظ خواهد شد.» در شماره آتی ادامه بحث مربوط به سامانه مدیریت حقوق دیجیتال (DRM) و معضلات و مشکلات مربوط به آن را پی خواهیم گرفت.