پديده
24th February 2010, 10:24 AM
نقش سیستم اطلاعات مدیریتی(Mis) چیست؟
پشتیبانی عملیاتی :
پشتیبانی روند كسب و كار و عملیات پایه ای ترین نقش این سیستمها میباشد كه شامل گرد آوری، ظبط، ذخیره سازی و پردازشهای اولیه داده ها است. روشهای پشتیبانی سیستمهای اطلاعاتی از روند كسب و كار و عملیات عبارتند از:
ظبط و نگهداری اطلاعات فروش، پرداختها، اطلاعات سرمایه گزاریها، صورت حسابها و سایـــر اطلاعات حسابداری پردازش این اطلاعات به صورت اطلاعاتی راجع به درآمدها، ترازنامه ها، دفاتر كل و معین، گزارشات مدیریتی و سایر اطلاعات مالی
ظبط و نگهداری فهرست اموال، كارهای در حال اجرا، اطلاعات تعمیر و نگهداری تجهیزات، داده های خط تولید و سایر داده های تولیدی و عملیاتی پردازش این اطلاعات به صــــورت زمانبندی تولید، كنترلگر های تولید، سیستم امـــــــوال و سیستم نظارت بر تــــــولید ظبط و نگهداری اطلاعات پــــــرسنل، اطلاعات حقوق و دستمــــــزدها، تاریخچه اشتغال و سایر اطلاعات منابع انسانی پردازش اطلاعات منابـــــــع انسانی و تولید گزارش هزینه های نیــــــــروی انسانی و گزارشات مبتنی بر بهـــــره وری ظبط و نگهداری اطلاعات بازار فروش، اطلاعات مشتری، تاریخچه پرداخت مشتری، اطلاعات تحقیقات بازرگانی، اطلاعات تبلیغات و سایر اطلاعات بازرگانی.
پردازش این اطلاعات به صورت گزارشات انعطاف تبلیغات، بــــــرنامه ریزی بازرگانی، گزارش فعالیتهای فــــــروش ضبط و نگهداری اطلاعات كسب و كار، اطلاعات تحلیل رقبا، داده های صنعت، اهداف سازمان و سایر اطلاعات استراتژیك پردازش این اطلاعات استراتژیك به صورت گزارشات جهت دهی صنعتی، گزارش سهم بازار، شرح ماموریت سازمان و مدلهای اطلاعات استفاده از تمام موارد فوق الذكر جهت اجرا، كنترل و نظارت بر برنامه ها، استراتژیها، تاكتیكها، محصولات جدید، مدلهای كسب و كار جدید و یا ریسكهای كسب و كار.
پشتیبانی تصمیم گیری :
پشتیبانی تصمیم گیری یك قدم فراتر می رود و بخش كاملی از تصمیم گیری را تشكیل میدهد. در این روند اغلب سوالهایی نظیر ""اگر ... شود چه خواهد شد؟"" مطرح می شود. مثلا بررسی میكند كه در صورت افزودن به قیمت محصول چه وضعی داریم. این روند همچنین به احتمالات توجه میكند. مثلا در صورت افزایش تورم چه وضعی خواهیم داشت.
ابتدایی ترین ابزار تصمیم گیری صفحات گسترده (Spreadsheet) هستند كه اغلب برای كاربری مناسب نمی باشند. برنامه های خبره تر اغلب به طور یكپارچه از ابزارهای آماری تصمیم گیری مانند آنالیز حساسیت، آنالیز ""مونته كارلو""، تحلیل ریسك و ... بهره میبرند. مثالی از كاربرد این سیستم را میتوان در تصمیم گیری راجع به تولید یك محصول جدید در نظر گرفت.
پشتیبانی استراتژیك :
سیستمهای اطلاعاتی قادرند پشتیبانی موقعیت رقابتی سازمان را بر عهده گیرند. میتوان چهار نوع آنالیز متمایز در این رابطه را تشخیص داد.
1- پشتیبانی در كمك به استفاده از زنجیره داده های داخلی كه باید آخرین و واقعی ترین اطلاعات باشند و به سرعت در دسترس مدیران قرار گیرند.
این كمكها به كاهش هزینه های مدیریت بهره وری كمك می كنند و تحت عنوان ""آنالیز جریان كسب و كار"" و یا "" سیستم مدیریت كسب و كار P2P "" از آنها یاد می شود.
2- هر شركت موفقی یك یا دو عملیات كسب و كار دارد كه آنها را بهتر از رقبا انجام میدهد. به این عملیات معمولا شایستگی های محوری گویند. در صورتی كه این شایستگی محوری مدت زیادی سازمان را در بازار بالا نگه دارد به آن برتری پایدار رقابتی گوییم. برای اینكه یك شایستگی محوری به برتری پایدار رقابتی تبدیل شود باید تقلید از آن مشكل باشد، یكتا و پایدار باشد، برای رقابت یك امتیاز به حساب آید و در چندین موقعیت قابل استفاده باشد. لیست بسیار بلندی از این نوع قابلیت ها وجود دارد كه میتوان از آن بین به شهرت خوب شركت، قیمت پایین، كیفیت محصول، تیم مدیریت كارآمد، انحصار محصول و ... اشاره كرد. در عین حال برخی معتقدند كه هیچ كدام از موارد یاد شده نمیتوانند در دراز مدت پایدار بمانند و تنها برتری رقابتی پایدار، ساخت ساختاراطلاعاتی مناسب و قدرتمندی است برای یافتن یك برتری مناسب در بازار در هر زمان مستقل از اینكه چه تغییراتی رخ می دهد.
3- سیستمهای اطلاعاتی اغلب از برتریهای رقابتی پشتیبانی و گاهی آنها را تولید می كنند. سرعت بالای تغییرات، دسترسی سریع به اطلاعات به روز را بسیار حیاتی ساخته و خود سیستمهای اطلاعاتی به یك برتـــری رقابتی تبدیل شده اند.
نظارت بر بهره وری :
سیستمهای اطلاعات مدیریتی تنها محدود به آمار و آنالیز داده ها نیستند. آنها میتوانند به عنوان ابزارهای مدیریت هدفمند مورد استفاده قرا گیرند. این سیستمها در موارد زیر كمك كننده میباشند:
تولید اهداف مرتبط و قابل اندازه گیری
نظارت بر نتایج و بهره وری اعلام اختيار، گاهی به طور روزانه، برای مدیران در هر رده از سازمان، راجع به هر گونه اختلاف بین نتایج كار و اهداف و بودجه های از پیش تعیین شده عملاً كارمدیر سیستم اطلاعات مدیریت ارائه گزارشات روزآمد واطلاعات مفید به مدیرشركت یا موسسه برای برنامه ریزی های آینده وتصمیم گیری می باشد این مدیر برای گردآوری داده ها وپردازش آنها نیاز به سیستم های اطلاعاتی ورایانه‌ای وحتی سیستم های خبره می باشد پس مدیریت سیستم هم باید دید مدیریتی وسیستمی داشته واز امكانات سیستم های اطلاعاتی وفن آوری اطلاعات استفاده كند كه لازمه این استفاده، دانش سوادرایانه‌ای وسواد اطلاعاتی می باشد.
مقدمه :
درمیان سرمایه های یك سازمان اعم از نیروی انسانی، سرمایه هایمالی، ماشین آلات و تجهیزات، اطلاعات، باارزشترین آنهاست واین مساله به این دلیل است كه تمام امكانات فیزیكی ومحیطی ازطــــــــــــریق اطلاعات توجیه می شونداطلاعات ممكن است بصورت استراتژیكیمورد استفاده قرارگیرد وامتیازات قابل رقابت برای سازمان كسب كند یا زمینه های رقابت را بین سازمانها تغییر دهد وامتیازاتقابل‌توجهی برای سازمان كسب كند یا زمینه های رقابت را بین سازمانها گسترش دهد یا صنایع رامتحول سازد وفرصتهای جدید بازرگانی برای آنها پدید آورد. یك سازمان باید بتواند سیستم اطلاعاتی ایجاد كند كه قادرباشد نیازهای اطلاعاتی اكثریت رادردرون سازمان برآورد، سازد.
ومساله مهم در این میان استفاده ی بهتر از این اطلاعات برای مدیریت بهتر می باشد ویكی از قدیمی ترین سیستم ها برای همیاری مدیران در این زمینه سیستم های اطلاعات مدیریت می باشد.
چکیده تعریف سیستم اطلاعات مدیریتی:
سیستم اطلاعات مدیریتی به مجموعه عناوین و ابزاری اطلاق می شود كه اطلاعات مورد نیاز مدیران سازمان را در زمینه ها و حیطه های مسئولیت حرفه ای آنان، بادقت، در زمان مناسب و شكلی مطلوب فراهم می كند. هدف اساسی MIS حمایت از سطوح مدیریتی میانی سازمان از طریق عرضه اطلاعات در قالب های متناسب با نوع بهره برداری مدیران است.
سیستم اطلاعات مدیریت:
سیستمی منسجم برای تهیه اطلاعات به منظور حمایت از برنامه ریزی ، کنترل وعملکرد سازمان است که از طربق ارائه گزارشهای خاص مدیریتی وظایف مدیریت میانی را پوشش میدهد.
سیستمهای اطلاعات مدیریتی ( MIS ) سیستمهای اطلاعاتی عموما مكانیزه ای هستند كه در داخل سازمانها به كار می روند و شامل تمام كانالهای اطلاعاتی و ارتباطات آن سازمان میشوند. یك سیستم اطلاعاتی شامل تمام المانهایی است كه در جمع آوری داده ها و تغییر و انتشار اطلاعات نقش دارند و معمولا در بر گیرنده سخت افزار، نرم افزار، افراد، كانالهای ارتباطات و خود داده ها و اطلاعات است. عملیات این سیستم شامل جمع آوری داده ها، پردازش داده ها و تبدیل دادههای خام به اطلاعات ارزشمند، ذخیره و بازیابی داده ها و اطلاعات و تولید خروجی هایی نظیر گزارشات مدیریتی میباشد. فیلدهای مورد توجه در سیستم اطلاعات مدیریتی شامل مدیریت كسب و كار، مباحث تجاری و مهندسی نرم افزار است و نقش عمده این سیستمها در سازمان را میتوان در پشتیبانی روند و عملیات كسب و كار، پشتیبانی اتخاذ تصمیمات مدیریتی و پشتیبانی اتخاذاستراتژیهای رقابتی خلاصه كرد. در واقع یك سیستم اطلاعات مدیریتی (MIS) بر خلاف Transaction ProcessingSystems ها (TPS)به ارائه اطلاعات خام و سطح پایین نمی پردازد و اطلاعاتی را ارائه می كند كه در اخذ تصمیمات مدیریتی حایذ اهمیت باشند. این امر در مواجهه با حجم انبوه اطلاعات اهمیت خود را نشان میدهد و با پردازشهای مفیدی كه انجام میدهد به مدیران در انجام وظایف خود یاری میرساند.
MIS كنترل وبازسازی اطلاعات رااز دنیای محیطی وعملیات بازرگانی داخل سازمان بعهده دارد، بطریقی كه باسازماندهی وانتخاب داده ها اطلاعات لازم را جهت اتخاذ تصمیم، برنامه ریزی وكنترل برای مدیران آماده سازد سیستم اطلاعاتی مدیریت نامیده می شود. مدیران همواره بدنبال اطلاعات هستند واتخاذ تصمیمات آنان براساس داده های مرتبط وبا موضوع تصمیم است.
حاصل رشد سیستم های اطلاعات مدیریت تغییرات درعملیات وفعالیتها ووظایف سازمانهای تجاری دنیا به شرح است:
1-مدیریت متمركز وتكیه برمحورهای تمركز اطلاعات وبهره گیری ازفن‌آوری پیشرفته
2-طراحی اطلاعات وارائه گزارشات لازم موردنیاز برای اتخاذ تصمیم مدیریت، برنامه ریزی وكنترل سازمان
3-طراحی سیستم اطلاعات مدیریت باتكیه بركنترل وسیستم های اطلاعاتی مدیریت كنترل پروژه ها
نتایج حاصل ازاین مفاهیم، MIS یا سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نامیده می شوند. هدف سیستمهای اطلاعاتی مدیریت افزایش روند ارائه واداره اطلاعات وكاهش حـــــدس وگمان درحــــــل مشكلات درسطوح مختلف سازمانی ازطــــــریق سیستمهای بازخوراطلاعات وبازتاب بازیابی اطلاعات درجهــت تكامل داده های جدید به سیستم است. MIS شامل سه جزءاست:مدیریت،اطلاعاتوسیس م.
MIS نه تنها مدیران رادرامور استراتژیك حمایت می كند، بلكه درتصمیمات تكراری وروزمره نیز اطلاعات لازم رادراختیار مدیران تاكتیكی قرارمی دهد وآنها راقادر می سازد تابه اطلاعاتی دست یابند كه جهت تصمیماتشان كمك موثری باشد. MIS می تواند تصاویری از مغایرتها وانحرافات از برنامه های تعیین شده رانیز آشكار سازد چنین اطلاعاتی ازطریق تهیه گزارشات مدیریت درقالبها وتصاویر منطقی وقابل تعبیر وتفسیر وتجربه وتحلیل دراختیار مدیریت قرار می گیرد. زیرمجموعه های سیستم MIS عبارتند از: سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نیروی انسانی، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت مالی وحسابداری، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت تولید وسیستمهای اطلاعاتی بازاریابی وفروش كه متكی برپایگاههای مشترك ومتقابل است. مدیران MIS بایستی ازدنیای حقیقی وسیستمهای موجود درسازمان مطلع باشند تابتوانند نقش موثری راایفا كنند وبهمین دلیل بایستی اطلاعات صحیح دراختیارشان قرارگیرد. یكی از نقشهای مهم مدیرMIS، آگاهی وتفسیر ازعوامل محیطی وبیرونی سازمان است. مدیران MIS بایستی ازارزشهای سیستمهای موجود مطلع گردند واینكه سیستمهای دستی موجود چه اطلاعات ونقشی رابعهده دارند. عملاً مدیرMIS برای طراحی وكنترل شركت به معاون خدمات اجرایی یامعاون ارشد گزارش می دهد دربسیاری از شركتها، شاخه معاونت MIS بوجود می آید كه گزارش خورامستقیماً مدیریت عالی تسلیم می‌دارد. (مومنی 1372، 32،26-23)
به سبب مزایای MIS چون ارتباطات نزدیكتر، كنترل دقیقتر وگردآوری داده های مطمئن تر وپردازش سریعتر داده ها وتبدیل آنها به اطلاعات مدیران، از سیستمهای اطلاعاتی مدیریت در برنامه ریزی سازماندهی، رهبری وایجاد انگیزه، گزارش‌دهی و كنترل استفاده كرده واین اعمال مدیریتی رابا نهایت دقت وكارآیی، درمدت زمان بسیاركمتری درسازمان انجام می دهد. حال برای انجام این كارها مدیریت یاید واسطی به نام مدیرسیستم اطلاعاتی مدیریت برای ارائه بهتروخدمات برای مدیریت ، ضروری می باشد. موسساتی كه به سیستمهای اطلاعات مدیریت اولیه مبادرت نمودند چیزهای دیگری فراگرفتند.در این دوره مشخص شد كه مانع عمده در استفاده از سیستمهای اطلاعات مدیریت، مدیران هستند. مدیران به عنوان یك گروه درمورد رایانه اطلاعی نداشتند آنان ازكارهای خودآگاه ومی دانستند چگونه مسائل راحل كنند؛ لكن به اندازه كافی درمورد نقش اطلاعات درحل مسائل تأمل نكرده بودند. درنتیجه برای مدیران بیان این كه دقیقاً‌ازسیستم اطلاعات مدیریت چه می خواهند دشواربود. این وضعیت برای متخصصین اطلاعات غیرقابل تحمل بود زیراكه دانسته های آنان از مدیریت كم بود، آنها نمی دانستند چه سؤالاتی راپرسش نمایند، با طی زمان مدیران درباره رایانه ودرمورد فرآیندهای مورد اجرا درحل مسائل تجربه آموختندو متخصصین اطلاعات نیز مبانی مدیریت رافراگرفتند. سیستم های اطلاعات مدیریت برای انطباق بیشتر بانیازهای مدیران اصلاح وتوسعه یافت. عاقبت جایگاه سیستم اطلاعات مدیریت به عنوان یك زمینه عمده استفاده ازرایانه مستحكم شد. سیستم اطلاعات مدیریت به دوطریق عمده درحل مساله كمك می كند: یك منبع اطلاعات درپهنه سازمان فراهم می نماید ونیز به شناسایی ودرك مساله كمك میكند. نورساطع از سیستم اطلاعات مدیریت بااین هدف است كه برای مدیران علائم مساله یا متحمل الوقوع بودن مسائل را اعلام دارد. ضعف عمده سیستم اطلاعات مدیریت آن است كه نمی‌تواندنیازهای خاص هرفرد را برطرف كند، مساله رابرآورد سازد. اغلب اوقات سیستم اطلاعات مدیریت اطلاعات دقیق موردنیاز رافراهم نمی كند مفهوم سیستم پشتیبان تصمیم درپاسخ به چنین نیازی بوجود آمد(مك لوید 1378، 5-434،411).
گاهی راه اندازی MIS در شركت موجب ترس كاركنان وحتی مدیران می شود مدیریت شركت می تواند بااجرای تدابیر زیراز ترس كاركنان بكاهد:
1-استفاده ازرایانه به عنوان یك وسیله ارتقای شغلی بادان كارهای تكــــراری خسته كننده به رایانه ودادن كارهایی كه تواناییهای آنهارابه چالش برمی‌انگیزد؛
2-استفاده ازارتباطات رسمی برای حفظ آگاهی كاركنان ازتوجهات شركت ؛
3-ساخت یك رابطه مطمئن بین كاركنان، متخصصان اطلاعاتی ومدیریت؛
4-اهداف شركت رادرراستای نیازهای كاركنان مشخص كنند (Mcleod 348-349).
درنهایت قابل توجه است كه امروزوظایف MIS ازمدیران فراتررفته وكلاً MIS با كاربرد رایانه درخـــــــدمات تجارت وشركتها درآمده است امروزه دردفتر هرشركتی بخش MIS یامعاونت MIS رامی توان مشاهده كرد.
مفهوم داده کاوی :
عبارت داده کاوی مترادف با یکی از عبارت های استخراج دانش، برداشت اطلاعات، وارسی داده ها و حتی لایروبی کردن داده هاست که در حقیقت کشف دانش در پایگاه داده ها[1] (http://www.blogfa.com/Desktop/post.aspx#_ftn1)[1] ( KDD ) را توصیف می کند. بنابراین ایده ای که مبنای داده کاوی است یک فرآیند با اهمیت از شناخت الگوهای بالقوه مفید، تازه و درنهایت قابل درک در داده هاست. واژه کشف دانش در پایگاه داده ها در اوایل دهه 80 در مراجعه به مفهوم کلی، گسترده، سطح بالا و به دنبال جستجوی دانش در اطلاعات شکل گرفته است.داده كاوی كاربرد سطح بالای فنون و ابزار بكار برده شده برای معرفی و تحلیل داده ها ی تصمیم گیرندگان است. اصطلاح داده کاوی را آمار شناسان، تحلیل گران داده ها و انجمن سیستم های اطلاعات مدیریت به کار برده اند در حالی که پژوهشگران یادگیری ماشین و هوش مصنوعی از KDD بیشتر استفاده می کنند. در ادامه چند تعریف از داده کاوی ارائه می شود.
1- «داده کاوی یا به تعبیر دیگر کشف دانش در پایگاه داده ها، استخراج غیـــــر بدیهی اطلاعات بالقـوه مفید از روی داده هایی است که قبلاً، ناشناخته مانده اند. این مطلب برخی از روش های فنی مانند خوشه بنـدی، خلاصه سازی داده ها، فراگیری قاعده های رده بنــدی، یافتن ارتباط شبکه ها، تحلیــــــل تغییرات و کشف بی قاعدگی را شامل می شود » (پیاتتسکی شاپیرو، ماتئوس کریستوفر)
2 - « داده کاوی در حقیقت کشف ساختارهای جالب توجه، غیر منتظره و با ارزش از داخل مجمــــوعه وسیعی از داده هامی باشد و فعالیتی است که اساساً با آمار و تحلیل دقیق داده ها منطبق است» هند (1998)
3- « داده کاوی فرآیند کشف رابطه ها، الگوها و روندهای جدید معنی داری است که به بررسی حجم وسیعی از اطلاعات ذخیره شده در انبارهای داده با فناوری های تشخیص الگو ( مانند ریاضی و آمار ) می پردازد». ( سایت کشف دانش در پایگاه داده ها در جهت کشف اطلاعات مفید از مجموعه بزرگ داده هاست. دانش کشف شده می تواند قاعده ای باشد تا ویژگی های داده ها، الگوهایی که به طور متناسب رخ می دهند، خوشه بندی موضوع های درون پایگاه داده ها و غیره را توصیف می کند.
یک کاربر سیستم KDD بایستی درک بالایی از قلمرو داده ها به منظور انتخاب زیر مجموعه صحیحی از داده ها، رده مناسبی از الگوها و معیار خوبی برای الگوهای جالب داشته باشد. بنابراین سیستم KDD باید ابزارهایی با اثر تعاملی داشته باشد نه سیستم های تجزیه و تحلیل خودکار. لذا کشف دانش از پایگاه داده ها باید مثل یک فرآیند شامل گام های زیر باشد:
1- درک قلمرو 3- کشف الگوها (داده کاوی)
2- آماده کردن مجموعه داده ها 4- پردازش بعد از کشف الگو
حمل و نقل و جابجائی كالا و مسافر، بعنوان یكی از اساسی ترین نیازهای بشر، همواره به عنوان شاخصی مطرح بسیار مهم در برنامه‌ریزی‌های كلان هر جامعه، مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
درعصری كه به آن ”عصر انفجار اطلاعات“ اطلاق میگردد، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بعنوان ابزاری كارآمد برای متخصصین رشته های گوناگون، موجبات تسهیل و تسریع ارائه خدمات را فراهم نموده است.
در همین راستا،مهندسین حمل و نقل نیز سعی بر آن داشته‌اندتا از فن‌آوری اطلاعات (IT) بعنوان راهكاری مناسب درجهت از میان برداشتن معضلات اساسی مدیریت ترافیك بهره جسته و مشكلات آنرا به حداقل ممكن كاهش دهند و در این مقاله سعی بر آن است تا اندكی از كاربرد‌های IT در حمل و نقل تشریح شود.
در سالهای اخیر، جوامع پیشرفته با بهره جوئی از امکاناتی که امروزه بعنوان ره آوردهای IT شناخته میشوند، با ایجاد سیستمهای هوشمند حمل و نقل یا ITS یك زیرساخت مطلوب و مناسب جهت تحقق و دستیابی به اهداف متخصصین فراهم شده است.
مدیریت و برنامه ریزی دقیق و كارآمد در حمل و نقل و ترافیك ، استفاده بهینه از منابع، كاهش صدمات و افزایش ایمنی و آرامش، كاهش هزینه و اثرات نامطلوب زیست محیطی، كاهش مصرف انرژی و تأخیرهای ناخواسته در طول سفر و در نهایت جلب رضایت مسافرین و روانسازی جریان ترافیك و حمل و نقل، همواره از مقاصد ومطلوبهای برنامه ریزان حمل و نقل در استفاده از ITS برشمرده میشوند.
در همین راستا میتوان بصورت دقیقتر ،مهمترین عملكردهای ITS را چنین برشمرد :
- مدیریت و بهینه سازی جریان ترافیك و روانسازی حركت
- مدیریت و كنترل حوادث
- مدیریت و پشتیبانی وسائل نقلیه امدادی
- مدیریت اخذ الكترونیكی عوارض , هزینه پاركینگ , خرید و رزرواسیون بلیط و...
- مانیتورینگ و كنترل حمل و نقل سنگین
- مدیریت و ناوبری پیشرفته
- مدیریت حمل و نقل عمومی
- مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده و ...
روشن است که هر یك از موارد مذكور بدون بهره جوئی از ره‌آوردهای IT قابل دستیابی و انجام نبوده است. بطور مثال كنترل و برنامه‌ریزی چراغهای راهنمائی در داخل شهرها بعنوان یك مسئله مهم از مقوله مدیریت و بهینه سازی جریان ترافیك و روانسازی آن , همواره مطرح می باشد. بصورت خلاصه نحوه عملكرد این سیستم را میتوان بدین شرح توصیف نمود كه حجم و میزان تراكم خودروها توسط حسگرهای گوناگونی كه در زیر سطح جاده و یا در حواشی آن نصب شده‌اند ، سنجیده شده و جهت پردازش و اخذ تصمیم، توسط ابزارهای ارتباطی همچون فیبر نوری یا بصورت wireless، به مراكز كنترل مركزی ارسال میگردد و در آنجا بر اساس اصول و محاسبات مدیریت ترافیك و فاز بندی چراغها، توسط نرم افزارهای مفید با در نظر گرفتن شرایط متفاوت و مطروح، زمان بهینه توقف پشت چراغ و یا حركت در حالت سبز، پردازش و دستورات لازم به دستگاههای كنترل كننده چراغها ارسال میگردد.
امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا استفاده از این سیستم رایج و مرسوم است و در كلان شهر تهران نیز شاهد بهره‌جوئی از آن در بیش از 150 تقاطع می‌باشیم. از محاسن این سیستم میتوان به کاستن از تاخیرهای بی مورد , کاهش زمان سفر و جلب آرامش و رضایت مسافر، ایجاد موج سبز در حركت ، كاهش تصادفات و... را نام برد.ایجاد چنین سیستمی ، همراه با اتصال آن به یك شبكه اطلاعاتی یا سایت اطلاع رسانی ، به سادگی می‌تواند قبل از شروع سفر، مسافر را در انتخاب مسیر مطلوب یاری رسانده و در كاهش حجم ترافیك تأثیر بسزائی داشته باشد.
بدیهی است در صورت ایجاد چنین سیستمی حتی گوشی‌های تلفن همراه نیز كه امروزه توانائی برقراری اتصال با شبكه‌های اطلاع رسانی را دارا هستند , قابلیت دریافت اطلاعات و اخبار مربوط به ترافیك را خواهند داشت. روشن است بدین ترتیب پیشنهاد یك مسیر مطمئن و به دور از تراكم‌های ناخواسته توسط سیستمهای اطلاعاتی و هوشمند و انتخاب آن توسط مسافر در روانسازی جریان ترافیك تأثیر مطلوب و شایانی خواهد داشت. ضمن اینكه كاستن از مصرف سوخت خودرو و کاهش آلودگی هوا، زمان سفر و بالا بردن ضریب اطمینان در رانندگی و آرامش در مسافر از نتایج مطلوب و دائمی آن بوده و از آثار سیستمهای ناوبری پیشرفتهITS به شمار می‌آید. تكنیك اطلاع رسانی به رانندگان امروزه در شهر تهران بصورت رادیوئی و توسط کانال پیام و در برخی نقاط بر روی تابلوهای اطلاعاتی انجام می‌پذیرد که از ابتدائی ترین شیوه های مطرح در مطلع نمودن رانندگان از شرایط ترافیكی محسوب میگردد.
در برخی موارد ارائه اطلاعات جهت انتخاب سایر شیوه ها و سیستمهای حمل و نقل و دستیابی به مقصد توسط دیگر وسائط نقلیه و یا ارائه اطلاعاتی راجع به سطوح سرویس و عرضه خدماتی كه در مقصد به مسافر ارائه میشوند نیز بعنوان دیگر كاربرد های سیستمهای ناوبری پیشرفته به شمار می‌آیند. در سیستمهای اطلاعاتی مربوط به كنترل و برنامه ریزی حمل و نقل انتقال اخباری كه به بروز شرایط غیر عادی و یا تصادفات مربوط میگردد حائز اهمیت است چرا كه در هر دو حالت میتوان به موقع تدابیر لازم جهت تغییر مسیر مسافر را اندیشید و از ازدحام‌های ناگهانی جلوگیری نمود.
ITS چیست؟
از اساسی ترین زیر ساختهای لازم برای توسعه صنایع و افزایش سطح رفاه اجتماعی هر كشور وجود حمل ونقل آسان و ایمن است.امروزه مشكلات مربوط به حمل و نقل از قبیل تراكم ،تصادفات،آلودگی ها ی زیست محیطی و .... با توجه به رشد آرام جاده ها در مقابل تعداد زیاد خودروها و انساسها كه روز به روز افزایش می یابند،مدیران كشور ها را بر آن داشته است تا با نیم نگاهی به تكنو لوژی های جدید و استفاده از تكنولوژی الكترونیك و ار تباطات به حل مشكلات و بهبود كارایی سیستم حمل و نقل بپردازند وITS در واقع استفاده از تكنولوژی ارتباطات و اطلاعات و الكترونیك در زیرساختهای حمل و نقل یك كشور برای افزایش كارایی ،مدیریت ونظارت سیستم حمل و نقل است. كه باجمع آوری ،پردازش،یكپارچگی و انتشار اطلاعات راه حل هایی را به مسافران ، رانندگان و اولیای امور میدهد.در واقع ITS تکنولوژی استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات برای بهبود سیستم حمل ونقل و برنامه ریزی برای کارهای آتی است که به کمک مدیران و کاربران سیستم حمل و نقل می آید تا مشکلات حاصل از توسعه شهری و ترافیک و تراکم در نواحی درون و برون شهری را کاهش دهد و همچنین افزایش سطح ایمنی و تسهیل شدن کارها را داشته باشد. سیستم های اطلاعاتی آن سیستم های یکپارچه ای هستند که اطلاعات را از نقاط مختلف یک شهر,منطقه و یا یک کشور و هر حوزه ای که برای سیستم حمل و نقلی تعریف شده باشد ,جمع آوری کرده وپردازش میکنند و اطلاعات حاصل را دراختیار کاربران و مدیران حمل و نقلی و یا سایر سیستم ها برای عملکرد بهتر قرارمیدهند که البته تمام اینها از طریق شبكه ارتباطی و زیر سیستم های آن انجام میشود.
طرح معماریITS :
پیاده سازی خدمات در هر كشور بستگی زیاددی به شرایط فرهنگی ، اقلیمی ، اقتصادی آن كشور دارد و طرح معماری آن باتوجه به نیازهای هر كشور تعیین میگردد و معماری ITS در كشور های مختلف متفاوت است مثلاَ کشوری مثل آمریکا بنا به وسعت زیادی که دارد از فناوری ماهواره برای ارتباط نقاط مختلف شبکه ارتباطی حمل و نقل خود استفاده کرده است و همچنین بنا به شرایط اقلیمی و اب و هوایی خود بیشتر روی خدمات کاربری آب و هوایی کا ر کرده است و نیز کشوری مثل جزیره ژاپن به دلیل شرایط منطقه ای خود تکنولوژی و مساحت کم و عدم دسترسی ناوگان حمل و نقل سایر کشورها به شبکه راههای آن ,طراحی و ساخت راههای هوشمند را برای ایجاد ارتباطات لازم
پشتیبانی عملیاتی :
پشتیبانی روند كسب و كار و عملیات پایه ای ترین نقش این سیستمها میباشد كه شامل گرد آوری، ظبط، ذخیره سازی و پردازشهای اولیه داده ها است. روشهای پشتیبانی سیستمهای اطلاعاتی از روند كسب و كار و عملیات عبارتند از:
ظبط و نگهداری اطلاعات فروش، پرداختها، اطلاعات سرمایه گزاریها، صورت حسابها و سایـــر اطلاعات حسابداری پردازش این اطلاعات به صورت اطلاعاتی راجع به درآمدها، ترازنامه ها، دفاتر كل و معین، گزارشات مدیریتی و سایر اطلاعات مالی
ظبط و نگهداری فهرست اموال، كارهای در حال اجرا، اطلاعات تعمیر و نگهداری تجهیزات، داده های خط تولید و سایر داده های تولیدی و عملیاتی پردازش این اطلاعات به صــــورت زمانبندی تولید، كنترلگر های تولید، سیستم امـــــــوال و سیستم نظارت بر تــــــولید ظبط و نگهداری اطلاعات پــــــرسنل، اطلاعات حقوق و دستمــــــزدها، تاریخچه اشتغال و سایر اطلاعات منابع انسانی پردازش اطلاعات منابـــــــع انسانی و تولید گزارش هزینه های نیــــــــروی انسانی و گزارشات مبتنی بر بهـــــره وری ظبط و نگهداری اطلاعات بازار فروش، اطلاعات مشتری، تاریخچه پرداخت مشتری، اطلاعات تحقیقات بازرگانی، اطلاعات تبلیغات و سایر اطلاعات بازرگانی.
پردازش این اطلاعات به صورت گزارشات انعطاف تبلیغات، بــــــرنامه ریزی بازرگانی، گزارش فعالیتهای فــــــروش ضبط و نگهداری اطلاعات كسب و كار، اطلاعات تحلیل رقبا، داده های صنعت، اهداف سازمان و سایر اطلاعات استراتژیك پردازش این اطلاعات استراتژیك به صورت گزارشات جهت دهی صنعتی، گزارش سهم بازار، شرح ماموریت سازمان و مدلهای اطلاعات استفاده از تمام موارد فوق الذكر جهت اجرا، كنترل و نظارت بر برنامه ها، استراتژیها، تاكتیكها، محصولات جدید، مدلهای كسب و كار جدید و یا ریسكهای كسب و كار.
پشتیبانی تصمیم گیری :
پشتیبانی تصمیم گیری یك قدم فراتر می رود و بخش كاملی از تصمیم گیری را تشكیل میدهد. در این روند اغلب سوالهایی نظیر ""اگر ... شود چه خواهد شد؟"" مطرح می شود. مثلا بررسی میكند كه در صورت افزودن به قیمت محصول چه وضعی داریم. این روند همچنین به احتمالات توجه میكند. مثلا در صورت افزایش تورم چه وضعی خواهیم داشت.
ابتدایی ترین ابزار تصمیم گیری صفحات گسترده (Spreadsheet) هستند كه اغلب برای كاربری مناسب نمی باشند. برنامه های خبره تر اغلب به طور یكپارچه از ابزارهای آماری تصمیم گیری مانند آنالیز حساسیت، آنالیز ""مونته كارلو""، تحلیل ریسك و ... بهره میبرند. مثالی از كاربرد این سیستم را میتوان در تصمیم گیری راجع به تولید یك محصول جدید در نظر گرفت.
پشتیبانی استراتژیك :
سیستمهای اطلاعاتی قادرند پشتیبانی موقعیت رقابتی سازمان را بر عهده گیرند. میتوان چهار نوع آنالیز متمایز در این رابطه را تشخیص داد.
1- پشتیبانی در كمك به استفاده از زنجیره داده های داخلی كه باید آخرین و واقعی ترین اطلاعات باشند و به سرعت در دسترس مدیران قرار گیرند.
این كمكها به كاهش هزینه های مدیریت بهره وری كمك می كنند و تحت عنوان ""آنالیز جریان كسب و كار"" و یا "" سیستم مدیریت كسب و كار P2P "" از آنها یاد می شود.
2- هر شركت موفقی یك یا دو عملیات كسب و كار دارد كه آنها را بهتر از رقبا انجام میدهد. به این عملیات معمولا شایستگی های محوری گویند. در صورتی كه این شایستگی محوری مدت زیادی سازمان را در بازار بالا نگه دارد به آن برتری پایدار رقابتی گوییم. برای اینكه یك شایستگی محوری به برتری پایدار رقابتی تبدیل شود باید تقلید از آن مشكل باشد، یكتا و پایدار باشد، برای رقابت یك امتیاز به حساب آید و در چندین موقعیت قابل استفاده باشد. لیست بسیار بلندی از این نوع قابلیت ها وجود دارد كه میتوان از آن بین به شهرت خوب شركت، قیمت پایین، كیفیت محصول، تیم مدیریت كارآمد، انحصار محصول و ... اشاره كرد. در عین حال برخی معتقدند كه هیچ كدام از موارد یاد شده نمیتوانند در دراز مدت پایدار بمانند و تنها برتری رقابتی پایدار، ساخت ساختاراطلاعاتی مناسب و قدرتمندی است برای یافتن یك برتری مناسب در بازار در هر زمان مستقل از اینكه چه تغییراتی رخ می دهد.
3- سیستمهای اطلاعاتی اغلب از برتریهای رقابتی پشتیبانی و گاهی آنها را تولید می كنند. سرعت بالای تغییرات، دسترسی سریع به اطلاعات به روز را بسیار حیاتی ساخته و خود سیستمهای اطلاعاتی به یك برتـــری رقابتی تبدیل شده اند.
نظارت بر بهره وری :
سیستمهای اطلاعات مدیریتی تنها محدود به آمار و آنالیز داده ها نیستند. آنها میتوانند به عنوان ابزارهای مدیریت هدفمند مورد استفاده قرا گیرند. این سیستمها در موارد زیر كمك كننده میباشند:
تولید اهداف مرتبط و قابل اندازه گیری
نظارت بر نتایج و بهره وری اعلام اختيار، گاهی به طور روزانه، برای مدیران در هر رده از سازمان، راجع به هر گونه اختلاف بین نتایج كار و اهداف و بودجه های از پیش تعیین شده عملاً كارمدیر سیستم اطلاعات مدیریت ارائه گزارشات روزآمد واطلاعات مفید به مدیرشركت یا موسسه برای برنامه ریزی های آینده وتصمیم گیری می باشد این مدیر برای گردآوری داده ها وپردازش آنها نیاز به سیستم های اطلاعاتی ورایانه‌ای وحتی سیستم های خبره می باشد پس مدیریت سیستم هم باید دید مدیریتی وسیستمی داشته واز امكانات سیستم های اطلاعاتی وفن آوری اطلاعات استفاده كند كه لازمه این استفاده، دانش سوادرایانه‌ای وسواد اطلاعاتی می باشد.
مقدمه :
درمیان سرمایه های یك سازمان اعم از نیروی انسانی، سرمایه هایمالی، ماشین آلات و تجهیزات، اطلاعات، باارزشترین آنهاست واین مساله به این دلیل است كه تمام امكانات فیزیكی ومحیطی ازطــــــــــــریق اطلاعات توجیه می شونداطلاعات ممكن است بصورت استراتژیكیمورد استفاده قرارگیرد وامتیازات قابل رقابت برای سازمان كسب كند یا زمینه های رقابت را بین سازمانها تغییر دهد وامتیازاتقابل‌توجهی برای سازمان كسب كند یا زمینه های رقابت را بین سازمانها گسترش دهد یا صنایع رامتحول سازد وفرصتهای جدید بازرگانی برای آنها پدید آورد. یك سازمان باید بتواند سیستم اطلاعاتی ایجاد كند كه قادرباشد نیازهای اطلاعاتی اكثریت رادردرون سازمان برآورد، سازد.
ومساله مهم در این میان استفاده ی بهتر از این اطلاعات برای مدیریت بهتر می باشد ویكی از قدیمی ترین سیستم ها برای همیاری مدیران در این زمینه سیستم های اطلاعات مدیریت می باشد.
چکیده تعریف سیستم اطلاعات مدیریتی:
سیستم اطلاعات مدیریتی به مجموعه عناوین و ابزاری اطلاق می شود كه اطلاعات مورد نیاز مدیران سازمان را در زمینه ها و حیطه های مسئولیت حرفه ای آنان، بادقت، در زمان مناسب و شكلی مطلوب فراهم می كند. هدف اساسی MIS حمایت از سطوح مدیریتی میانی سازمان از طریق عرضه اطلاعات در قالب های متناسب با نوع بهره برداری مدیران است.
سیستم اطلاعات مدیریت:
سیستمی منسجم برای تهیه اطلاعات به منظور حمایت از برنامه ریزی ، کنترل وعملکرد سازمان است که از طربق ارائه گزارشهای خاص مدیریتی وظایف مدیریت میانی را پوشش میدهد.
سیستمهای اطلاعات مدیریتی ( MIS ) سیستمهای اطلاعاتی عموما مكانیزه ای هستند كه در داخل سازمانها به كار می روند و شامل تمام كانالهای اطلاعاتی و ارتباطات آن سازمان میشوند. یك سیستم اطلاعاتی شامل تمام المانهایی است كه در جمع آوری داده ها و تغییر و انتشار اطلاعات نقش دارند و معمولا در بر گیرنده سخت افزار، نرم افزار، افراد، كانالهای ارتباطات و خود داده ها و اطلاعات است. عملیات این سیستم شامل جمع آوری داده ها، پردازش داده ها و تبدیل دادههای خام به اطلاعات ارزشمند، ذخیره و بازیابی داده ها و اطلاعات و تولید خروجی هایی نظیر گزارشات مدیریتی میباشد. فیلدهای مورد توجه در سیستم اطلاعات مدیریتی شامل مدیریت كسب و كار، مباحث تجاری و مهندسی نرم افزار است و نقش عمده این سیستمها در سازمان را میتوان در پشتیبانی روند و عملیات كسب و كار، پشتیبانی اتخاذ تصمیمات مدیریتی و پشتیبانی اتخاذاستراتژیهای رقابتی خلاصه كرد. در واقع یك سیستم اطلاعات مدیریتی (MIS) بر خلاف Transaction ProcessingSystems ها (TPS)به ارائه اطلاعات خام و سطح پایین نمی پردازد و اطلاعاتی را ارائه می كند كه در اخذ تصمیمات مدیریتی حایذ اهمیت باشند. این امر در مواجهه با حجم انبوه اطلاعات اهمیت خود را نشان میدهد و با پردازشهای مفیدی كه انجام میدهد به مدیران در انجام وظایف خود یاری میرساند.
MIS كنترل وبازسازی اطلاعات رااز دنیای محیطی وعملیات بازرگانی داخل سازمان بعهده دارد، بطریقی كه باسازماندهی وانتخاب داده ها اطلاعات لازم را جهت اتخاذ تصمیم، برنامه ریزی وكنترل برای مدیران آماده سازد سیستم اطلاعاتی مدیریت نامیده می شود. مدیران همواره بدنبال اطلاعات هستند واتخاذ تصمیمات آنان براساس داده های مرتبط وبا موضوع تصمیم است.
حاصل رشد سیستم های اطلاعات مدیریت تغییرات درعملیات وفعالیتها ووظایف سازمانهای تجاری دنیا به شرح است:
1-مدیریت متمركز وتكیه برمحورهای تمركز اطلاعات وبهره گیری ازفن‌آوری پیشرفته
2-طراحی اطلاعات وارائه گزارشات لازم موردنیاز برای اتخاذ تصمیم مدیریت، برنامه ریزی وكنترل سازمان
3-طراحی سیستم اطلاعات مدیریت باتكیه بركنترل وسیستم های اطلاعاتی مدیریت كنترل پروژه ها
نتایج حاصل ازاین مفاهیم، MIS یا سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نامیده می شوند. هدف سیستمهای اطلاعاتی مدیریت افزایش روند ارائه واداره اطلاعات وكاهش حـــــدس وگمان درحــــــل مشكلات درسطوح مختلف سازمانی ازطــــــریق سیستمهای بازخوراطلاعات وبازتاب بازیابی اطلاعات درجهــت تكامل داده های جدید به سیستم است. MIS شامل سه جزءاست:مدیریت،اطلاعاتوسیس م.
MIS نه تنها مدیران رادرامور استراتژیك حمایت می كند، بلكه درتصمیمات تكراری وروزمره نیز اطلاعات لازم رادراختیار مدیران تاكتیكی قرارمی دهد وآنها راقادر می سازد تابه اطلاعاتی دست یابند كه جهت تصمیماتشان كمك موثری باشد. MIS می تواند تصاویری از مغایرتها وانحرافات از برنامه های تعیین شده رانیز آشكار سازد چنین اطلاعاتی ازطریق تهیه گزارشات مدیریت درقالبها وتصاویر منطقی وقابل تعبیر وتفسیر وتجربه وتحلیل دراختیار مدیریت قرار می گیرد. زیرمجموعه های سیستم MIS عبارتند از: سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نیروی انسانی، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت مالی وحسابداری، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت تولید وسیستمهای اطلاعاتی بازاریابی وفروش كه متكی برپایگاههای مشترك ومتقابل است. مدیران MIS بایستی ازدنیای حقیقی وسیستمهای موجود درسازمان مطلع باشند تابتوانند نقش موثری راایفا كنند وبهمین دلیل بایستی اطلاعات صحیح دراختیارشان قرارگیرد. یكی از نقشهای مهم مدیرMIS، آگاهی وتفسیر ازعوامل محیطی وبیرونی سازمان است. مدیران MIS بایستی ازارزشهای سیستمهای موجود مطلع گردند واینكه سیستمهای دستی موجود چه اطلاعات ونقشی رابعهده دارند. عملاً مدیرMIS برای طراحی وكنترل شركت به معاون خدمات اجرایی یامعاون ارشد گزارش می دهد دربسیاری از شركتها، شاخه معاونت MIS بوجود می آید كه گزارش خورامستقیماً مدیریت عالی تسلیم می‌دارد. (مومنی 1372، 32،26-23)
به سبب مزایای MIS چون ارتباطات نزدیكتر، كنترل دقیقتر وگردآوری داده های مطمئن تر وپردازش سریعتر داده ها وتبدیل آنها به اطلاعات مدیران، از سیستمهای اطلاعاتی مدیریت در برنامه ریزی سازماندهی، رهبری وایجاد انگیزه، گزارش‌دهی و كنترل استفاده كرده واین اعمال مدیریتی رابا نهایت دقت وكارآیی، درمدت زمان بسیاركمتری درسازمان انجام می دهد. حال برای انجام این كارها مدیریت یاید واسطی به نام مدیرسیستم اطلاعاتی مدیریت برای ارائه بهتروخدمات برای مدیریت ، ضروری می باشد. موسساتی كه به سیستمهای اطلاعات مدیریت اولیه مبادرت نمودند چیزهای دیگری فراگرفتند.در این دوره مشخص شد كه مانع عمده در استفاده از سیستمهای اطلاعات مدیریت، مدیران هستند. مدیران به عنوان یك گروه درمورد رایانه اطلاعی نداشتند آنان ازكارهای خودآگاه ومی دانستند چگونه مسائل راحل كنند؛ لكن به اندازه كافی درمورد نقش اطلاعات درحل مسائل تأمل نكرده بودند. درنتیجه برای مدیران بیان این كه دقیقاً‌ازسیستم اطلاعات مدیریت چه می خواهند دشواربود. این وضعیت برای متخصصین اطلاعات غیرقابل تحمل بود زیراكه دانسته های آنان از مدیریت كم بود، آنها نمی دانستند چه سؤالاتی راپرسش نمایند، با طی زمان مدیران درباره رایانه ودرمورد فرآیندهای مورد اجرا درحل مسائل تجربه آموختندو متخصصین اطلاعات نیز مبانی مدیریت رافراگرفتند. سیستم های اطلاعات مدیریت برای انطباق بیشتر بانیازهای مدیران اصلاح وتوسعه یافت. عاقبت جایگاه سیستم اطلاعات مدیریت به عنوان یك زمینه عمده استفاده ازرایانه مستحكم شد. سیستم اطلاعات مدیریت به دوطریق عمده درحل مساله كمك می كند: یك منبع اطلاعات درپهنه سازمان فراهم می نماید ونیز به شناسایی ودرك مساله كمك میكند. نورساطع از سیستم اطلاعات مدیریت بااین هدف است كه برای مدیران علائم مساله یا متحمل الوقوع بودن مسائل را اعلام دارد. ضعف عمده سیستم اطلاعات مدیریت آن است كه نمی‌تواندنیازهای خاص هرفرد را برطرف كند، مساله رابرآورد سازد. اغلب اوقات سیستم اطلاعات مدیریت اطلاعات دقیق موردنیاز رافراهم نمی كند مفهوم سیستم پشتیبان تصمیم درپاسخ به چنین نیازی بوجود آمد(مك لوید 1378، 5-434،411).
گاهی راه اندازی MIS در شركت موجب ترس كاركنان وحتی مدیران می شود مدیریت شركت می تواند بااجرای تدابیر زیراز ترس كاركنان بكاهد:
1-استفاده ازرایانه به عنوان یك وسیله ارتقای شغلی بادان كارهای تكــــراری خسته كننده به رایانه ودادن كارهایی كه تواناییهای آنهارابه چالش برمی‌انگیزد؛
2-استفاده ازارتباطات رسمی برای حفظ آگاهی كاركنان ازتوجهات شركت ؛
3-ساخت یك رابطه مطمئن بین كاركنان، متخصصان اطلاعاتی ومدیریت؛
4-اهداف شركت رادرراستای نیازهای كاركنان مشخص كنند (Mcleod 348-349).
درنهایت قابل توجه است كه امروزوظایف MIS ازمدیران فراتررفته وكلاً MIS با كاربرد رایانه درخـــــــدمات تجارت وشركتها درآمده است امروزه دردفتر هرشركتی بخش MIS یامعاونت MIS رامی توان مشاهده كرد.
مفهوم داده کاوی :
عبارت داده کاوی مترادف با یکی از عبارت های استخراج دانش، برداشت اطلاعات، وارسی داده ها و حتی لایروبی کردن داده هاست که در حقیقت کشف دانش در پایگاه داده ها[1] (http://www.blogfa.com/Desktop/post.aspx#_ftn1)[1] ( KDD ) را توصیف می کند. بنابراین ایده ای که مبنای داده کاوی است یک فرآیند با اهمیت از شناخت الگوهای بالقوه مفید، تازه و درنهایت قابل درک در داده هاست. واژه کشف دانش در پایگاه داده ها در اوایل دهه 80 در مراجعه به مفهوم کلی، گسترده، سطح بالا و به دنبال جستجوی دانش در اطلاعات شکل گرفته است.داده كاوی كاربرد سطح بالای فنون و ابزار بكار برده شده برای معرفی و تحلیل داده ها ی تصمیم گیرندگان است. اصطلاح داده کاوی را آمار شناسان، تحلیل گران داده ها و انجمن سیستم های اطلاعات مدیریت به کار برده اند در حالی که پژوهشگران یادگیری ماشین و هوش مصنوعی از KDD بیشتر استفاده می کنند. در ادامه چند تعریف از داده کاوی ارائه می شود.
1- «داده کاوی یا به تعبیر دیگر کشف دانش در پایگاه داده ها، استخراج غیـــــر بدیهی اطلاعات بالقـوه مفید از روی داده هایی است که قبلاً، ناشناخته مانده اند. این مطلب برخی از روش های فنی مانند خوشه بنـدی، خلاصه سازی داده ها، فراگیری قاعده های رده بنــدی، یافتن ارتباط شبکه ها، تحلیــــــل تغییرات و کشف بی قاعدگی را شامل می شود » (پیاتتسکی شاپیرو، ماتئوس کریستوفر)
2 - « داده کاوی در حقیقت کشف ساختارهای جالب توجه، غیر منتظره و با ارزش از داخل مجمــــوعه وسیعی از داده هامی باشد و فعالیتی است که اساساً با آمار و تحلیل دقیق داده ها منطبق است» هند (1998)
3- « داده کاوی فرآیند کشف رابطه ها، الگوها و روندهای جدید معنی داری است که به بررسی حجم وسیعی از اطلاعات ذخیره شده در انبارهای داده با فناوری های تشخیص الگو ( مانند ریاضی و آمار ) می پردازد». ( سایت کشف دانش در پایگاه داده ها در جهت کشف اطلاعات مفید از مجموعه بزرگ داده هاست. دانش کشف شده می تواند قاعده ای باشد تا ویژگی های داده ها، الگوهایی که به طور متناسب رخ می دهند، خوشه بندی موضوع های درون پایگاه داده ها و غیره را توصیف می کند.
یک کاربر سیستم KDD بایستی درک بالایی از قلمرو داده ها به منظور انتخاب زیر مجموعه صحیحی از داده ها، رده مناسبی از الگوها و معیار خوبی برای الگوهای جالب داشته باشد. بنابراین سیستم KDD باید ابزارهایی با اثر تعاملی داشته باشد نه سیستم های تجزیه و تحلیل خودکار. لذا کشف دانش از پایگاه داده ها باید مثل یک فرآیند شامل گام های زیر باشد:
1- درک قلمرو 3- کشف الگوها (داده کاوی)
2- آماده کردن مجموعه داده ها 4- پردازش بعد از کشف الگو
حمل و نقل و جابجائی كالا و مسافر، بعنوان یكی از اساسی ترین نیازهای بشر، همواره به عنوان شاخصی مطرح بسیار مهم در برنامه‌ریزی‌های كلان هر جامعه، مورد توجه ویژه قرار گرفته است.
درعصری كه به آن ”عصر انفجار اطلاعات“ اطلاق میگردد، فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات بعنوان ابزاری كارآمد برای متخصصین رشته های گوناگون، موجبات تسهیل و تسریع ارائه خدمات را فراهم نموده است.
در همین راستا،مهندسین حمل و نقل نیز سعی بر آن داشته‌اندتا از فن‌آوری اطلاعات (IT) بعنوان راهكاری مناسب درجهت از میان برداشتن معضلات اساسی مدیریت ترافیك بهره جسته و مشكلات آنرا به حداقل ممكن كاهش دهند و در این مقاله سعی بر آن است تا اندكی از كاربرد‌های IT در حمل و نقل تشریح شود.
در سالهای اخیر، جوامع پیشرفته با بهره جوئی از امکاناتی که امروزه بعنوان ره آوردهای IT شناخته میشوند، با ایجاد سیستمهای هوشمند حمل و نقل یا ITS یك زیرساخت مطلوب و مناسب جهت تحقق و دستیابی به اهداف متخصصین فراهم شده است.
مدیریت و برنامه ریزی دقیق و كارآمد در حمل و نقل و ترافیك ، استفاده بهینه از منابع، كاهش صدمات و افزایش ایمنی و آرامش، كاهش هزینه و اثرات نامطلوب زیست محیطی، كاهش مصرف انرژی و تأخیرهای ناخواسته در طول سفر و در نهایت جلب رضایت مسافرین و روانسازی جریان ترافیك و حمل و نقل، همواره از مقاصد ومطلوبهای برنامه ریزان حمل و نقل در استفاده از ITS برشمرده میشوند.
در همین راستا میتوان بصورت دقیقتر ،مهمترین عملكردهای ITS را چنین برشمرد :
- مدیریت و بهینه سازی جریان ترافیك و روانسازی حركت
- مدیریت و كنترل حوادث
- مدیریت و پشتیبانی وسائل نقلیه امدادی
- مدیریت اخذ الكترونیكی عوارض , هزینه پاركینگ , خرید و رزرواسیون بلیط و...
- مانیتورینگ و كنترل حمل و نقل سنگین
- مدیریت و ناوبری پیشرفته
- مدیریت حمل و نقل عمومی
- مدیریت و پشتیبانی عابر پیاده و ...
روشن است که هر یك از موارد مذكور بدون بهره جوئی از ره‌آوردهای IT قابل دستیابی و انجام نبوده است. بطور مثال كنترل و برنامه‌ریزی چراغهای راهنمائی در داخل شهرها بعنوان یك مسئله مهم از مقوله مدیریت و بهینه سازی جریان ترافیك و روانسازی آن , همواره مطرح می باشد. بصورت خلاصه نحوه عملكرد این سیستم را میتوان بدین شرح توصیف نمود كه حجم و میزان تراكم خودروها توسط حسگرهای گوناگونی كه در زیر سطح جاده و یا در حواشی آن نصب شده‌اند ، سنجیده شده و جهت پردازش و اخذ تصمیم، توسط ابزارهای ارتباطی همچون فیبر نوری یا بصورت wireless، به مراكز كنترل مركزی ارسال میگردد و در آنجا بر اساس اصول و محاسبات مدیریت ترافیك و فاز بندی چراغها، توسط نرم افزارهای مفید با در نظر گرفتن شرایط متفاوت و مطروح، زمان بهینه توقف پشت چراغ و یا حركت در حالت سبز، پردازش و دستورات لازم به دستگاههای كنترل كننده چراغها ارسال میگردد.
امروزه در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا استفاده از این سیستم رایج و مرسوم است و در كلان شهر تهران نیز شاهد بهره‌جوئی از آن در بیش از 150 تقاطع می‌باشیم. از محاسن این سیستم میتوان به کاستن از تاخیرهای بی مورد , کاهش زمان سفر و جلب آرامش و رضایت مسافر، ایجاد موج سبز در حركت ، كاهش تصادفات و... را نام برد.ایجاد چنین سیستمی ، همراه با اتصال آن به یك شبكه اطلاعاتی یا سایت اطلاع رسانی ، به سادگی می‌تواند قبل از شروع سفر، مسافر را در انتخاب مسیر مطلوب یاری رسانده و در كاهش حجم ترافیك تأثیر بسزائی داشته باشد.
بدیهی است در صورت ایجاد چنین سیستمی حتی گوشی‌های تلفن همراه نیز كه امروزه توانائی برقراری اتصال با شبكه‌های اطلاع رسانی را دارا هستند , قابلیت دریافت اطلاعات و اخبار مربوط به ترافیك را خواهند داشت. روشن است بدین ترتیب پیشنهاد یك مسیر مطمئن و به دور از تراكم‌های ناخواسته توسط سیستمهای اطلاعاتی و هوشمند و انتخاب آن توسط مسافر در روانسازی جریان ترافیك تأثیر مطلوب و شایانی خواهد داشت. ضمن اینكه كاستن از مصرف سوخت خودرو و کاهش آلودگی هوا، زمان سفر و بالا بردن ضریب اطمینان در رانندگی و آرامش در مسافر از نتایج مطلوب و دائمی آن بوده و از آثار سیستمهای ناوبری پیشرفتهITS به شمار می‌آید. تكنیك اطلاع رسانی به رانندگان امروزه در شهر تهران بصورت رادیوئی و توسط کانال پیام و در برخی نقاط بر روی تابلوهای اطلاعاتی انجام می‌پذیرد که از ابتدائی ترین شیوه های مطرح در مطلع نمودن رانندگان از شرایط ترافیكی محسوب میگردد.
در برخی موارد ارائه اطلاعات جهت انتخاب سایر شیوه ها و سیستمهای حمل و نقل و دستیابی به مقصد توسط دیگر وسائط نقلیه و یا ارائه اطلاعاتی راجع به سطوح سرویس و عرضه خدماتی كه در مقصد به مسافر ارائه میشوند نیز بعنوان دیگر كاربرد های سیستمهای ناوبری پیشرفته به شمار می‌آیند. در سیستمهای اطلاعاتی مربوط به كنترل و برنامه ریزی حمل و نقل انتقال اخباری كه به بروز شرایط غیر عادی و یا تصادفات مربوط میگردد حائز اهمیت است چرا كه در هر دو حالت میتوان به موقع تدابیر لازم جهت تغییر مسیر مسافر را اندیشید و از ازدحام‌های ناگهانی جلوگیری نمود.
ITS چیست؟
از اساسی ترین زیر ساختهای لازم برای توسعه صنایع و افزایش سطح رفاه اجتماعی هر كشور وجود حمل ونقل آسان و ایمن است.امروزه مشكلات مربوط به حمل و نقل از قبیل تراكم ،تصادفات،آلودگی ها ی زیست محیطی و .... با توجه به رشد آرام جاده ها در مقابل تعداد زیاد خودروها و انساسها كه روز به روز افزایش می یابند،مدیران كشور ها را بر آن داشته است تا با نیم نگاهی به تكنو لوژی های جدید و استفاده از تكنولوژی الكترونیك و ار تباطات به حل مشكلات و بهبود كارایی سیستم حمل و نقل بپردازند وITS در واقع استفاده از تكنولوژی ارتباطات و اطلاعات و الكترونیك در زیرساختهای حمل و نقل یك كشور برای افزایش كارایی ،مدیریت ونظارت سیستم حمل و نقل است. كه باجمع آوری ،پردازش،یكپارچگی و انتشار اطلاعات راه حل هایی را به مسافران ، رانندگان و اولیای امور میدهد.در واقع ITS تکنولوژی استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات برای بهبود سیستم حمل ونقل و برنامه ریزی برای کارهای آتی است که به کمک مدیران و کاربران سیستم حمل و نقل می آید تا مشکلات حاصل از توسعه شهری و ترافیک و تراکم در نواحی درون و برون شهری را کاهش دهد و همچنین افزایش سطح ایمنی و تسهیل شدن کارها را داشته باشد. سیستم های اطلاعاتی آن سیستم های یکپارچه ای هستند که اطلاعات را از نقاط مختلف یک شهر,منطقه و یا یک کشور و هر حوزه ای که برای سیستم حمل و نقلی تعریف شده باشد ,جمع آوری کرده وپردازش میکنند و اطلاعات حاصل را دراختیار کاربران و مدیران حمل و نقلی و یا سایر سیستم ها برای عملکرد بهتر قرارمیدهند که البته تمام اینها از طریق شبكه ارتباطی و زیر سیستم های آن انجام میشود.
طرح معماریITS :
پیاده سازی خدمات در هر كشور بستگی زیاددی به شرایط فرهنگی ، اقلیمی ، اقتصادی آن كشور دارد و طرح معماری آن باتوجه به نیازهای هر كشور تعیین میگردد و معماری ITS در كشور های مختلف متفاوت است مثلاَ کشوری مثل آمریکا بنا به وسعت زیادی که دارد از فناوری ماهواره برای ارتباط نقاط مختلف شبکه ارتباطی حمل و نقل خود استفاده کرده است و همچنین بنا به شرایط اقلیمی و اب و هوایی خود بیشتر روی خدمات کاربری آب و هوایی کا ر کرده است و نیز کشوری مثل جزیره ژاپن به دلیل شرایط منطقه ای خود تکنولوژی و مساحت کم و عدم دسترسی ناوگان حمل و نقل سایر کشورها به شبکه راههای آن ,طراحی و ساخت راههای هوشمند را برای ایجاد ارتباطات لازم