چگونه از كمبود آهن جلوگيري کنيم؟

[*مرتضی]

ماده غذايي آهن، يكي از مواد غذايي كم مصرف است كه وجود آن به اندازه كافي براي رشد گياهان زراعي و باغي لازم است و در تشكيل سبزينه گياهان زراعي و باغي نقش ارزنده اي دارد. به دليل آهكي بودن بخش زيادي از خاكهاي زراعي و باغي كشورمان، بسياري از محصولات زراعي از كمبود آهن رنج مي برند. نشانه هاي كمبود آهن معمولاً از برگهاي جوانتر گياه شروع مي شود. دراثر كمبود آهن لكه هاي مايل به زرد بين رگبرگهاي برگهاي جوان ايجاد مي شود ولي رگبرگها سبز باقي مي مانند. با ادامه اين كمبود و در مراحل بعدي، زردي در تمام برگ به سرعت پيشرفت مي كند. در موارد كمبود شديد آهن، برگها كاملاً به رنگ سفيد درآمده و ممكن است سوختگي به صورت لكه هايي در تمام برگهاي گياه نمايان شود.در برگهاي غلات، كمبود ماده غذايي آهن به صورت نوارهاي سبز و زرد رنگ در طول برگ ديده مي شود. در اين حالت رگبرگها به رنگ سبز و فاصله بين رگبرگها زرد مي شود.بايستي توجه داشت كه درفصل بهار كه معمولاً رشد و نمو گياه زياد است، به علت كافي نبودن مقدار آهن جذب شده بوسيله گياه، رنگ برگها زرد مي شود. پس از فصل بهار كه رشد و نمو گياه كمتر مي شود، مجدداً رنگ برگها كم كم سبز شده و بالاخره در آخر تابستان به محض اينكه رشد گياهان زياد شد، دوباره زردي در برگها بروز مي كند.به خاطر داشته باشيم كه زرد شدن برگها تنها در اثر كمبود آهن ايجاد نمي شود، بلكه ازت و تعدادي از عناصر غذايي ديگر و برخي از آفات و بيماريهاي گياهي نيز ممكن است باعث تغيير رنگ برگها شوند. به هر حال آزمايش خاك است كه كمبود يا كافي بودن ميزان مواد غذايي قابل استفاده را مشخص مي كند. شايان ذکر است که عواملي همچون زياد بودن pH خاك، عدم توازن و مقدار زياد عناصر ديگر در خاك از جمله روي، مس، پتاسيم و كلسيم، آبياري بيش از حد، كاهش اكسيژن خاك و كمبود مواد آلي خاك در ايجاد زردي ناشي از كمبود آهن در گياهان نقش دارند.براي جلوگيري از كمبود آهن بايد روشهاي زير را اعمال نمود:كشت گياهان مقاوم به كمبود آهن: يونجه و سبزيها نسبت به كمبود آهن حساسيتي ندارند. غلات، سيب زميني و چغندر قند نسبت به كمبود آهن كمي حساس هستند. حبوبات، دانه هاي روغني، مركبات، انگور و درختان ميوه نسبت به كمبود آهن بسيار حساس هستند. سيب قرمز و شميراني نسبت به اين كمبود حساس تر از سيب زرد است. درخت به و گلابي پيوند شده بر پايه به، حساسيت زيادي نسبت به كمبود آهن دارند. درخت هلو نيز نسبت به كمبود آهن حساس مي باشد.آبياري سبك با دفعات بيشتر: با استفاده از روش آبياري سبك با دفعات زياد تر، تهويه خاك بيشتر صورت گرفته ولي گاز كربنيك و بي كربنات كاهش مي يابد. افزايش تهويه خاك با به همزدن آن، مهمترين اقدام در بر طرف كردن زردي برگ گياهان در زمينهاي آهكي است.كاهش رفت و آمد ماشين آلات كشاورزي در زمين: رفت و آمد ماشين آلات نبايد هنگام مرطوب بودن زيادخاك انجام شود. چون در اين صورت خاك فشرده شده و تهويه به خوبي انجام نمي شود. تا جائيكه ممكن است بايستي از رفت و آمد ماشين آلات کاست. عمليات شخم نيز در هنگام گاورو شدن زمين بايد انجام گيرد. اضافه كردن مواد آلي به خاك: وقتي مواد آلي خاك كم باشد، پس از بارندگي و يا آبياري، خاك فشرده شده و تهويه كاهش مي يابد. ولي اگر مواد آلي خاك به اندازه كافي باشد، خاك حالت اسفنجي پيدا كرده و فشردگي آن كاهش مي يابد . مواد آلي را مي توان از طريق كود دامي، كمپوست (كود آلي كه از بقاياي تخمير شده زباله هاي شهري و يا ضايعات كشاورزي به دست مي آيد)، كود سبز، لجن، فاضلاب شهري و بقاياي گياهي تأمين نمود. كودهاي دامي پوسيده شده تركيباتي هستند كه حلاليت آهن را زياد كرده و جذب آهن را بوسيله گياه آسان تر مي كنند. بطور كلي هر ماده آلي كه بتواند نسبت كربن به ازت خاك را اصلاح كرده و مقدار آهن مورد استفاده گياهان زراعي را افزايش و pH خاكهاي آهكي را نيز پايين بياورد بسيار مفيد خواهد بود.مصرف گوگرد: معمولاً براي اصلاح كمبود آهن، بايد مقدار 1 كيلوگرم گوگرد همراه با كود حيواني به پاي درختان ميوه داده شود. در صورتي كه رطوبت كافي در محل مصرف وجود داشته باشد اثرات اصلاحي گوگرد بهتر خواهد بود. با اضافه كردن گوگرد به خاكهاي آهكي، pH آن كاهش يافته و به اين ترتيب علاوه بر رفع نياز گوگرد، حلاليت آهن، فسفر، منگنز و روي هم زياد خواهد شد. در اثر اين كار، علائم كمبود آهن و حتي كچلي درختان يا كمبود روي تا حدودي بر طرف مي شود. مصرف كودهاي شيميايي: در مزارع و باغها بايستي به جاي كود ازته نيترات و اوره، از كودهاي سولفات آمونيوم استفاده شود. بايد توجه داشت كه مصرف بيش از اندازه كودهاي فسفره، موجب خواهد شد تا گياه به كمبود آهن مبتلا شود.8->