MR_Jentelman
9th February 2010, 05:51 PM
مقدمه
حضور در فضا تجربه‌ای جدید و منحصر به‌فرد برای بشر پس از چندین هزار سال زندگی بر روی سیاره زمین است. پدیده شگرف زندگی در فضا كه شاید بتوان گفت بارزترین خاصیت آن عدم وجود گرانش زمین و بی‌وزنی است، قاعدتاً اثرات متعددی را بر ارگانیسم انسان در پی دارد. یك فضانورد از هنگام پرتاب به فضا تا بازگشت مجدد به زمین و حتی پس از آن، با ده‌ها مساله حیاتی پیچیده روبرو است.
http://img.tebyan.net/big/1388/06/1831161302514076194145112198193201470206157.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1388/06/22693729223921422081249019218612012315983.jpg)
از همین روست كه در كنار همه علوم و فناوری‌های عرصه فضا، شاخه پزشكی فضایی یا هوافضایی از نقش پررنگ و ویژه‌ای برخوردار است. اما حیات یك انسان فقط به عوامل فیزیكی مانند ضربان قلب، دستگاه گوارش، دستگاه تنفس و ... خلاصه نمی‌شود. روح و روان انسان به عنوان اشرف مخلوقات، نیز در كیفیت و كمیت حیات بسیار مهم و تعیین‌كننده است. البته باید به این نكته توجه داشت كه روان و جسم انسان همواره در تعامل و ارتباط متقابل با یكدیگر قرار دارند و هر یك از آنها می‌تواند بنا به شرایط حاكم، علاوه بر ایجاد تغییر در خود، در دیگری هم تأثیر متقابل داشته باشد.
فضانوردان اقلیتی بسیار بسیار اندك از انسان‌ها را تشكیل می‌دهند. ماموریت سخت و ویژه آنها در محیطی ناآشنا و نامانوس، باعث شده تا همواره به عنوان قهرمان در جوامع بشری مورد توجه قرار گیرند. اگرچه فضانوردان عده‌ای خاص هستند كه به لحاظ قابلیت‌های فیزیكی، هوش و سلامت روح در مقیاس بالاتری از میانگین جامعه قرار دارند، بدیهی است كه به لحاظ توانمندی‌های جسمی، غرایز و روح و روان همان چارچوب‌‌های بشری را دارا هستند. عوارض ناشی از حضور در فضا و شرایط موجود در محیط‌های خارج از زمین، دارای اثرات جسمی و روحی مختلفی بر روی فضانوردان است.
فضانوردان از بین سالم‌ترین و قوی‌ترین افراد به لحاظ جسمی و روحی انتخاب می‌شوند. لذا اصولاً یك فضانورد قبل از فضانورد شدن به هیچ‌وجه درگیر مشكلات روحی و روانی نیست. آنچه كه ممكن است در فضانورد تاثیر منفی داشته باشد، مربوط به دوره تمرینات بر روی زمین و به‌خصوص در دوره ماموریت در فضا است.
دو مورد از مهم‌ترین بیماری‌های روحی و روانی شایع در فضانوردان، افسردگی و آستنیا است. آستنیا دارای علایمی نظیر خستگی غیرطبیعی، فشار روحی، بدخلقی، ضعف حافظه و پریشانی است. سایر عوارضی كه گاهی در فضانوردان مشاهده شده است عبارتند از: احساس سرخوشی غیرطبیعی، روان‌رنجوری، پذیرش و بروز جنبه‌های منفی شخصیتی، كاهش در توانمندی‌های فردی، كاهش در توانایی انجام كارهای همزمان، كاهش در سطح هوشیاری، زمان پاسخ و قدرت تمركز. البته این عوارض بیشتر در اثر پروازهای فضایی طولانی‌مدت رخ می‌دهند و پروازهای كوتاه‌مدت با عوارض روحی و روانی كمتری درگیر هستند .
امروزه با جدی‌تر شدن برنامه سفر به مریخ و از آنجا كه رفت و برگشت به این سیاره بیش از 450 روز به طول می‌انجامد، توجه به مباحث روحی و روانی در فضانوردی رویكرد تازه‌ای به خود گرفته و جایگاه ویژه‌ای را در تحقیقات پزشكی فضایی به خود اختصاص داده است. اگرچه تعداد افرادی كه تجربه حضور در فضا را داشته‌اند، بسیار محدود بوده است، ولی با توجه به آنچه در مورد خاص بودن فضانوردان و همچنین اهمیت دستاوردهای آنها برای رسیدن به شناخت دقیق از عمق خلقت لایتناهی ذكر شد، می‌طلبد كه همزمان با ارتقای دانش و فناوری فضایی، به موضوع روانشناسی در عرصه فضا نیز به تفصیل پرداخته شود.
http://img.tebyan.net/big/1388/06/682511274457179218251221052122103222821343.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1388/06/225129247199231252189741702052112524817093148.jpg)
اهمیت و ویژگی‌های روانشناسی فضایی
روانشناسی، به طور خلاصه، مطالعه علمی رفتار و فرایندهای ذهنی است. وقتی صحبت از علم روانشناسی به میان می‌آید، به این مفهوم است كه اصول، قواعد و قوانین حاكم بر رفتار آدمی در تمامی جنبه‌ها، با استفاده از روش‌های علمی مطالعه می‌شوند. اگر امروز بگوییم كه بی‌اطلاع از روانشناسی نمی‌توان امور خود را گذراند، نباید موجب شگفتی شود. این شاخه از علوم، تقریباً در تمام عرصه‌های گوناگون زندگی انسان‌ها مورد توجه متخصصان امر قرار گرفته است. در این رشته، سوالات متعددی مطرح میشود كه برخی از آنها عبارتند از:
*فشار روانی طولانی‌مدت چه تأثیری بر دستگاه عصبی و ایمنی بدن دارد؟
*تأثیر محیط بر انسان و تأثیر متقابل انسان بر محیط چیست و چگونه تحت كنترل قرار می‌گیرد؟
* یادگیری چیست و اثرات آن در زندگی فردی و جمعی چیست؟
و سوالات بی‌شماری كه به واسطه پیچیدگی‌های انسان همواره در گذر زمان و بنا به شرایط زمانی و مكانی در حال تغییر است.
با توجه به این كه روانشناسی، علمی پیچیده و گسترده و مرتبط با تخصص‌ها و زمینه‌های متعدد است، هر مبحثی از علم و فناوری موجب رشد شاخه‌ها و زیرشاخه‌هایی از علم روانشناسی میشود كه از آن جمله، می‌توان به زیرشاخه روانشناسی فضانوردی اشاره كرد. بر اساس تحقیقات انجام شده در مراكز فضایی معتبر دنیا، این نتیجه حاصل شده كه علم روانشناسی در كنار توسعه فناوری فضایی، از جایگاه ویژه‌ای در علوم فضایی و فضانوردی برخوردار است و مدیران ارشد سازمان‌های فضایی به این موضوع واقف شده‌اند كه یكی از رموز دستیابی به پیشرفت‌های اساسی در عرصه فناوری فضایی، پرداختن به شرایط روحی- روانی و جسمانی در كنار پرورش علمی فضانوردان و سایر متخصصین علوم فضایی است.
نقطه شروع تاریخ روانشناسی فضایی مانند فیزیولوژی و پزشكی فضایی، به سفر اولین انسان به فضا بازمی‌گردد. یوری گاگارین اولین كسی بود كه از بین حدود یكصد خلبان برتر نیروی هوایی شوروی سابق برای این ماموریت انتخاب شد. وی تنها 108 دقیقه در داخل یك كپسول، محیط فضا را تجربه كرد. در ابتدای عصر فضا، فضانوردان همگی مردانی قوی و تنومند بودند كه معمولاً از بین ورزیده‌ترین خلبانان نیروی هوایی انتخاب می‌شدند و تنها تعداد معدودی زن توانستند در زمره پیشگامان فضا قرار گیرند. ماموریت آنان اغلب به حضور بسیار محدود در فضا و انجام چند ماموریت نمایشی، مثلاً راهپیمایی در فضا، و سپس بازگشت به زمین خلاصه می‌شد.
در آن زمان، اگرچه مسائل فیزیولوژیك و بدنی فضانوردان مورد توجه قرار می‌گرفت، مباحث مربوط به روانشناسی بیشتر به آمادگی‌های روانی قبل از پرواز محدود می‌شد. البته قابل توجه است كه در ابتدای عصر فضا، فضانوردان به دلیل ابتدایی بودن سامانه‌‌ها و فناوری فضایی فشار كاری بیشتری را به نسبت امروزه تحمل می‌كردند و قاعدتا فشار روحی و روانی بیشتری نیز به ایشان وارد می‌شد، اما به هر حال، مدت زمان ماموریت‌ها بسیار كوتاه بود.
با توسعه و گسترش فعالیت‌های فضانوردی و مطرح شدن سفرهای فضایی (مانند سفر به ماه) و همچنین ساخت ایستگاه‌های فضایی، ماموریت‌های فضانوردان رفته رفته از انجام یك ماموریت در مدت زمانی محدود خارج می‌شد و به سمت ماموریت‌های چندمنظوره با مدت زمانی چند روز تا چند ماه می‌رفت. بنابراین، عوامل مهم دیگری نیز وارد حوزه فضانوردی شدند كه لزوم توجه به مبحث روانشناسی را بیشتر می‌كرد. در نهایت، فضانوردی از ماموریت‌های چند ساعته فضایی به سمت «زندگی» در فضا سوق پیدا كرد و این نقطه اصلی برای توجه بیشتر به روانشناسی فضانوردان بود. قاعدتاً روانشناسی زندگی انسان بر روی زمین با روانشناسی زندگی در كپسولی با فضای محدود، بسیار متفاوت خواهد بود (تصویر 1).
http://img.tebyan.net/big/1388/06/73243197178991991709514913712082129104122.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1388/06/2102546129229123139938812312486375246163.jpg)
تصویر 1- فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی
همان‌طور كه اشاره شد، روانشناسی فضایی به موازات فناوری فضایی رشد كرده است. یك فضانورد در طول ماموریت خود با عواملی مواجه است كه تاثیر مستقیم بر روی وضعیت روحی و روانی او دارند. این عوامل عبارتند از:
1. حضور در یك محیط جدید: در فضا محیط به طور كامل عوض میشود. بی‌وزنی اولین احساس ناخوشایندی است كه فضانوردان با آن مواجه می‌شوند. عدم رؤیت شب و روز، محیط بسته و بسیار محدود، تغییر شرایط زندگی (استحمام، خواب، دفع، غذا خوردن و غیره) از سایر ویژگی‌های این محیط جدید هستند .
2.دوری از خانه، خانواده و نزدیكان: همان‌گونه كه اشاره شد، دوری از نزدیكان بر روی هر انسانی تاثیرات منفی دارد. در فضا، احساس تنهایی نیز به این مساله اضافه میشود. باید توجه داشت كه در حوزه‌هایی مانند دریانوردی هم این مشكل وجود دارد، اما تفاوت اساسی آن با فضانوردی در این است كه در فضاهایی مانند كشتی یا زیردریایی، به هر حال، عده زیادی از افراد مختلف حضور دارند، ولی این حضور در فضا در ماموریت‌های كوتاه‌مدت حداكثر به هفت یا هشت نفر و در ماموریت‌های طولانی‌تر به دو یا سه نفر محدود میشود .
3.تغییر برنامه معمول زندگی: بیشتر شامل تغییر در ساعات كاری و استراحت شخص فضانورد میشود.
4.مواجهه با مسئولیت بسیار سنگین و دقیق: فضانوردان وظایف بسیار سنگین و دقیقی را بر عهده دارند. آنها اگرچه می‌دانند كه قابلیت اطمینان تجهیزات فضاپیما بسیار بالا است و سامانه‌های پشتیبان زیادی برای هر سامانه وجود دارد، از این هم واقف هستند كه كوچك‌ترین اشتباه ممكن است به مرگ و عوارض بسیار هولناك منجر شود .
5.تغییرات در فیزیولوژی بدن: محیط فضا باعث میشود تا در حین ماموریت و بعد از آن، تغییرات و عوارض نامطلوبی در فیزیولوژی بدنی فضانوردان ایجاد شود. مثلاً یكی از شایع‌ترین این تغییرات، كه بیشتر در ماموریت‌های بلندمدت مشاهده میشود، تحلیل عضلانی است. از آنجایی‌كه روح و جسم انسان در ارتباط مستقیم با یكدیگر هستند، هرگونه تغییر در شرایط بدنی بر روی شرایط روانی نیز تاثیر دارد.
یك فضانورد باید برای مواجهه و مقابله با شرایط فوق، آمادگی روحی و روانی كافی را داشته باشد. فضانوردان در اردوهای تمرینی خود بسیاری از شرایط مشابه را در محیط‌های شبیه‌سازی شده تجربه می‌كنند تا در فضا دچار مشكل نشوند. یك فضانورد در هنگام گزینش و قبل از هر ماموریت آزمون‌های متعدد روانشناسی را پشت سر می‌گذارد. به عنوان مثال، از فضانوردان خواسته میشود تا در محیط‌های پُر سر و صدا و نامناسب آزمایشگاهی، به حل مسائل پیچیده ریاضی بپردازند .
منبع: دانشنامه فضایی
حضور در فضا تجربه‌ای جدید و منحصر به‌فرد برای بشر پس از چندین هزار سال زندگی بر روی سیاره زمین است. پدیده شگرف زندگی در فضا كه شاید بتوان گفت بارزترین خاصیت آن عدم وجود گرانش زمین و بی‌وزنی است، قاعدتاً اثرات متعددی را بر ارگانیسم انسان در پی دارد. یك فضانورد از هنگام پرتاب به فضا تا بازگشت مجدد به زمین و حتی پس از آن، با ده‌ها مساله حیاتی پیچیده روبرو است.
http://img.tebyan.net/big/1388/06/1831161302514076194145112198193201470206157.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1388/06/22693729223921422081249019218612012315983.jpg)
از همین روست كه در كنار همه علوم و فناوری‌های عرصه فضا، شاخه پزشكی فضایی یا هوافضایی از نقش پررنگ و ویژه‌ای برخوردار است. اما حیات یك انسان فقط به عوامل فیزیكی مانند ضربان قلب، دستگاه گوارش، دستگاه تنفس و ... خلاصه نمی‌شود. روح و روان انسان به عنوان اشرف مخلوقات، نیز در كیفیت و كمیت حیات بسیار مهم و تعیین‌كننده است. البته باید به این نكته توجه داشت كه روان و جسم انسان همواره در تعامل و ارتباط متقابل با یكدیگر قرار دارند و هر یك از آنها می‌تواند بنا به شرایط حاكم، علاوه بر ایجاد تغییر در خود، در دیگری هم تأثیر متقابل داشته باشد.
فضانوردان اقلیتی بسیار بسیار اندك از انسان‌ها را تشكیل می‌دهند. ماموریت سخت و ویژه آنها در محیطی ناآشنا و نامانوس، باعث شده تا همواره به عنوان قهرمان در جوامع بشری مورد توجه قرار گیرند. اگرچه فضانوردان عده‌ای خاص هستند كه به لحاظ قابلیت‌های فیزیكی، هوش و سلامت روح در مقیاس بالاتری از میانگین جامعه قرار دارند، بدیهی است كه به لحاظ توانمندی‌های جسمی، غرایز و روح و روان همان چارچوب‌‌های بشری را دارا هستند. عوارض ناشی از حضور در فضا و شرایط موجود در محیط‌های خارج از زمین، دارای اثرات جسمی و روحی مختلفی بر روی فضانوردان است.
فضانوردان از بین سالم‌ترین و قوی‌ترین افراد به لحاظ جسمی و روحی انتخاب می‌شوند. لذا اصولاً یك فضانورد قبل از فضانورد شدن به هیچ‌وجه درگیر مشكلات روحی و روانی نیست. آنچه كه ممكن است در فضانورد تاثیر منفی داشته باشد، مربوط به دوره تمرینات بر روی زمین و به‌خصوص در دوره ماموریت در فضا است.
دو مورد از مهم‌ترین بیماری‌های روحی و روانی شایع در فضانوردان، افسردگی و آستنیا است. آستنیا دارای علایمی نظیر خستگی غیرطبیعی، فشار روحی، بدخلقی، ضعف حافظه و پریشانی است. سایر عوارضی كه گاهی در فضانوردان مشاهده شده است عبارتند از: احساس سرخوشی غیرطبیعی، روان‌رنجوری، پذیرش و بروز جنبه‌های منفی شخصیتی، كاهش در توانمندی‌های فردی، كاهش در توانایی انجام كارهای همزمان، كاهش در سطح هوشیاری، زمان پاسخ و قدرت تمركز. البته این عوارض بیشتر در اثر پروازهای فضایی طولانی‌مدت رخ می‌دهند و پروازهای كوتاه‌مدت با عوارض روحی و روانی كمتری درگیر هستند .
امروزه با جدی‌تر شدن برنامه سفر به مریخ و از آنجا كه رفت و برگشت به این سیاره بیش از 450 روز به طول می‌انجامد، توجه به مباحث روحی و روانی در فضانوردی رویكرد تازه‌ای به خود گرفته و جایگاه ویژه‌ای را در تحقیقات پزشكی فضایی به خود اختصاص داده است. اگرچه تعداد افرادی كه تجربه حضور در فضا را داشته‌اند، بسیار محدود بوده است، ولی با توجه به آنچه در مورد خاص بودن فضانوردان و همچنین اهمیت دستاوردهای آنها برای رسیدن به شناخت دقیق از عمق خلقت لایتناهی ذكر شد، می‌طلبد كه همزمان با ارتقای دانش و فناوری فضایی، به موضوع روانشناسی در عرصه فضا نیز به تفصیل پرداخته شود.
http://img.tebyan.net/big/1388/06/682511274457179218251221052122103222821343.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1388/06/225129247199231252189741702052112524817093148.jpg)
اهمیت و ویژگی‌های روانشناسی فضایی
روانشناسی، به طور خلاصه، مطالعه علمی رفتار و فرایندهای ذهنی است. وقتی صحبت از علم روانشناسی به میان می‌آید، به این مفهوم است كه اصول، قواعد و قوانین حاكم بر رفتار آدمی در تمامی جنبه‌ها، با استفاده از روش‌های علمی مطالعه می‌شوند. اگر امروز بگوییم كه بی‌اطلاع از روانشناسی نمی‌توان امور خود را گذراند، نباید موجب شگفتی شود. این شاخه از علوم، تقریباً در تمام عرصه‌های گوناگون زندگی انسان‌ها مورد توجه متخصصان امر قرار گرفته است. در این رشته، سوالات متعددی مطرح میشود كه برخی از آنها عبارتند از:
*فشار روانی طولانی‌مدت چه تأثیری بر دستگاه عصبی و ایمنی بدن دارد؟
*تأثیر محیط بر انسان و تأثیر متقابل انسان بر محیط چیست و چگونه تحت كنترل قرار می‌گیرد؟
* یادگیری چیست و اثرات آن در زندگی فردی و جمعی چیست؟
و سوالات بی‌شماری كه به واسطه پیچیدگی‌های انسان همواره در گذر زمان و بنا به شرایط زمانی و مكانی در حال تغییر است.
با توجه به این كه روانشناسی، علمی پیچیده و گسترده و مرتبط با تخصص‌ها و زمینه‌های متعدد است، هر مبحثی از علم و فناوری موجب رشد شاخه‌ها و زیرشاخه‌هایی از علم روانشناسی میشود كه از آن جمله، می‌توان به زیرشاخه روانشناسی فضانوردی اشاره كرد. بر اساس تحقیقات انجام شده در مراكز فضایی معتبر دنیا، این نتیجه حاصل شده كه علم روانشناسی در كنار توسعه فناوری فضایی، از جایگاه ویژه‌ای در علوم فضایی و فضانوردی برخوردار است و مدیران ارشد سازمان‌های فضایی به این موضوع واقف شده‌اند كه یكی از رموز دستیابی به پیشرفت‌های اساسی در عرصه فناوری فضایی، پرداختن به شرایط روحی- روانی و جسمانی در كنار پرورش علمی فضانوردان و سایر متخصصین علوم فضایی است.
نقطه شروع تاریخ روانشناسی فضایی مانند فیزیولوژی و پزشكی فضایی، به سفر اولین انسان به فضا بازمی‌گردد. یوری گاگارین اولین كسی بود كه از بین حدود یكصد خلبان برتر نیروی هوایی شوروی سابق برای این ماموریت انتخاب شد. وی تنها 108 دقیقه در داخل یك كپسول، محیط فضا را تجربه كرد. در ابتدای عصر فضا، فضانوردان همگی مردانی قوی و تنومند بودند كه معمولاً از بین ورزیده‌ترین خلبانان نیروی هوایی انتخاب می‌شدند و تنها تعداد معدودی زن توانستند در زمره پیشگامان فضا قرار گیرند. ماموریت آنان اغلب به حضور بسیار محدود در فضا و انجام چند ماموریت نمایشی، مثلاً راهپیمایی در فضا، و سپس بازگشت به زمین خلاصه می‌شد.
در آن زمان، اگرچه مسائل فیزیولوژیك و بدنی فضانوردان مورد توجه قرار می‌گرفت، مباحث مربوط به روانشناسی بیشتر به آمادگی‌های روانی قبل از پرواز محدود می‌شد. البته قابل توجه است كه در ابتدای عصر فضا، فضانوردان به دلیل ابتدایی بودن سامانه‌‌ها و فناوری فضایی فشار كاری بیشتری را به نسبت امروزه تحمل می‌كردند و قاعدتا فشار روحی و روانی بیشتری نیز به ایشان وارد می‌شد، اما به هر حال، مدت زمان ماموریت‌ها بسیار كوتاه بود.
با توسعه و گسترش فعالیت‌های فضانوردی و مطرح شدن سفرهای فضایی (مانند سفر به ماه) و همچنین ساخت ایستگاه‌های فضایی، ماموریت‌های فضانوردان رفته رفته از انجام یك ماموریت در مدت زمانی محدود خارج می‌شد و به سمت ماموریت‌های چندمنظوره با مدت زمانی چند روز تا چند ماه می‌رفت. بنابراین، عوامل مهم دیگری نیز وارد حوزه فضانوردی شدند كه لزوم توجه به مبحث روانشناسی را بیشتر می‌كرد. در نهایت، فضانوردی از ماموریت‌های چند ساعته فضایی به سمت «زندگی» در فضا سوق پیدا كرد و این نقطه اصلی برای توجه بیشتر به روانشناسی فضانوردان بود. قاعدتاً روانشناسی زندگی انسان بر روی زمین با روانشناسی زندگی در كپسولی با فضای محدود، بسیار متفاوت خواهد بود (تصویر 1).
http://img.tebyan.net/big/1388/06/73243197178991991709514913712082129104122.jpg (http://www.tebyan.net/bigimage.aspx?img=http://img.tebyan.net/big/1388/06/2102546129229123139938812312486375246163.jpg)
تصویر 1- فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی
همان‌طور كه اشاره شد، روانشناسی فضایی به موازات فناوری فضایی رشد كرده است. یك فضانورد در طول ماموریت خود با عواملی مواجه است كه تاثیر مستقیم بر روی وضعیت روحی و روانی او دارند. این عوامل عبارتند از:
1. حضور در یك محیط جدید: در فضا محیط به طور كامل عوض میشود. بی‌وزنی اولین احساس ناخوشایندی است كه فضانوردان با آن مواجه می‌شوند. عدم رؤیت شب و روز، محیط بسته و بسیار محدود، تغییر شرایط زندگی (استحمام، خواب، دفع، غذا خوردن و غیره) از سایر ویژگی‌های این محیط جدید هستند .
2.دوری از خانه، خانواده و نزدیكان: همان‌گونه كه اشاره شد، دوری از نزدیكان بر روی هر انسانی تاثیرات منفی دارد. در فضا، احساس تنهایی نیز به این مساله اضافه میشود. باید توجه داشت كه در حوزه‌هایی مانند دریانوردی هم این مشكل وجود دارد، اما تفاوت اساسی آن با فضانوردی در این است كه در فضاهایی مانند كشتی یا زیردریایی، به هر حال، عده زیادی از افراد مختلف حضور دارند، ولی این حضور در فضا در ماموریت‌های كوتاه‌مدت حداكثر به هفت یا هشت نفر و در ماموریت‌های طولانی‌تر به دو یا سه نفر محدود میشود .
3.تغییر برنامه معمول زندگی: بیشتر شامل تغییر در ساعات كاری و استراحت شخص فضانورد میشود.
4.مواجهه با مسئولیت بسیار سنگین و دقیق: فضانوردان وظایف بسیار سنگین و دقیقی را بر عهده دارند. آنها اگرچه می‌دانند كه قابلیت اطمینان تجهیزات فضاپیما بسیار بالا است و سامانه‌های پشتیبان زیادی برای هر سامانه وجود دارد، از این هم واقف هستند كه كوچك‌ترین اشتباه ممكن است به مرگ و عوارض بسیار هولناك منجر شود .
5.تغییرات در فیزیولوژی بدن: محیط فضا باعث میشود تا در حین ماموریت و بعد از آن، تغییرات و عوارض نامطلوبی در فیزیولوژی بدنی فضانوردان ایجاد شود. مثلاً یكی از شایع‌ترین این تغییرات، كه بیشتر در ماموریت‌های بلندمدت مشاهده میشود، تحلیل عضلانی است. از آنجایی‌كه روح و جسم انسان در ارتباط مستقیم با یكدیگر هستند، هرگونه تغییر در شرایط بدنی بر روی شرایط روانی نیز تاثیر دارد.
یك فضانورد باید برای مواجهه و مقابله با شرایط فوق، آمادگی روحی و روانی كافی را داشته باشد. فضانوردان در اردوهای تمرینی خود بسیاری از شرایط مشابه را در محیط‌های شبیه‌سازی شده تجربه می‌كنند تا در فضا دچار مشكل نشوند. یك فضانورد در هنگام گزینش و قبل از هر ماموریت آزمون‌های متعدد روانشناسی را پشت سر می‌گذارد. به عنوان مثال، از فضانوردان خواسته میشود تا در محیط‌های پُر سر و صدا و نامناسب آزمایشگاهی، به حل مسائل پیچیده ریاضی بپردازند .
منبع: دانشنامه فضایی