m_salehy
20th January 2010, 06:02 AM
مباحثي در باره دين : 5- قلمرو تعاليم دين
جهت گيري اصلي دين، دعوت مشفقانه مردم به خدا و اصلاح امور آنان به دست خودشان است . توجه انسان به خدا و او را در هر حال و امري حاضر و ناظر ديدن جوهره دينداري است .
اگر اين را كه قبول دين امري اختياري و قلبي است بپذيريم، بايد به اين سؤال پاسخ بدهيم كه : اگر دين راهنماي مردم به سعادت است، در صورتي كه رهنمود لازم را ارائه كند و در كار مردم دخالت نداشته باشد، آنان را به حال خود رها كند و از آنان مسؤوليتي نخواهد تا در قيامت به حساب آنان رسيدگي شود، اگر خيل مردم به انحراف و گمراهي كشيده شوند و هدايت كننده و ناظري وجود نداشته باشد، آيا دين به هدف خود رسيده است ؟
به عبارت ديگر اگر مصلحان ديني با تشويق، ارشاد و موعظه موفق به اصلاح امور نشدند، و عوامل بيروني دستگاههاي تبليغي و وسوسه هاي دروني، مردم را منحرف ساختند، آيا مؤمنان موظف به ايجاد نهادهايي بر اساس باورهاي ديني نيستند تا با آنها از ارزشهاي ديني پاسداري كنند؟
پاسخ اين است كه هدف عمده دين، هدايت و ارائه راه است ; و خواستاران سعادت، خود بايد چنين راهي را انتخاب و آن را طي كنند. طي كردن چنين راهي اجبار بردار نيست .
اجبار به اجراي دين، بيشتر به شبيه سازي ميماند تا دينداري .
دين يك سلسله مفاهيم عقيدتي و مقررات است . بخش قابل توجه آن، اموري داوطلبانه است . تحقق دينداري با اقدام رضايتمندانه حاصل ميشود. اجبار در اين بخش، دينداري به وجود نمي آورد. آري ! مقرراتي وجود دارد كه هدف آنها تنظيم روابط اجتماعي و به سامان كردن امور است . هدف در اين امور، نفس به عمل در آمدن آنهاست . در اين بخش قصد و نيت شرط نيست . اين بخش همانند همه مقرراتي است كه در همه جاي عالم وجود دارد و الزام آور هم هست و حيات جمعي بسته به اجراي آنهاست . در چنين اموري اگر دستور مستقيم هم نرسيده باشد، نفس امر به آن، دستور به ايجاد سازمان لازم براي آن است . مانند دستورات قضايي براي احقاق حقوق صاحبان حق .
دين هيچ گاه در صدد ارائه شكل خاصي براي زندگي نيست . زندگي شهري يا روستايي، صحرانشيني و امثال اينها، توصيه دين نيستند.
دين به انسانها، در هر كجا كه هستند، سفارش ميكند تا اموري را رعايت كنند. كيفيت و حدود زندگي در چارچوب خواسته هاي دين است . دين فراتر رفتن از محدوده هاي تعيين شده را روا نمي دارد; فردي باشد يا جمعي .
دين، اصول و معيارهايي براي زندگي انسان نشان ميدهد; اما معمولا روش خاصي را براي حل مشكلات اجتماعي ارائه نمي دهد. مثلا به اصل عدالت اجتماعي حساسيت نشان ميدهد; چرا كه مشكلات اجتماعي چه بسا سدي در راه بندگي خدا و سعادت انسانها باشد.
روشها، همواره در مناطق مختلف جغرافيايي بنا به دلايل جوي و محيطي و آب و هوايي، به ساكنان آنجا واگذار شده و الزامي به نوع رفتار و ساخت و ساز نداشته است .
چه اين كه دخالت در چنين اموري دين را با مشكلات عديده اي مواجه خواهد ساخت و پيشرفت ها و تحولات، دين را به تدريج از زندگي مردم خارج ميكند، و دستورالعمل هاي آن جاي خود را به يافته هاي تجربي و علمي خواهد سپرد. در اين صورت، كارآمد نبودن دين در رونق امور و پيشرفت انسانها به رخ كشيده خواهد شد.
در حالي كه دين با سفارش به رعايت اصول و ارزشها و قواعد، همواره نقش خود را ايفا ميكند.
به همين جهت در تعاليم انبيا دستوراتي مشاهده ميشود كه تنظيم روابط عادلانه اجتماعي در آنها به خوبي قابل مشاهده است ; مثلا ميگويد: (و لا تنقصوا المكيال والميزان اني أراكم بخير...)(1) "از پيمانه ها و وزنها كم مگذاريد، من شما را در خير و نعمت ميبينم ."
بنابراين دين درصدد تبيين اكتشاف، صنعت، كشاورزي، دامداري، شهرسازي و امثال اينها نيست، بلكه درصدد القاي اصول و ضوابط و دعوت به رعايت آنهاست .
در ميان دنيا و آخرت، آخرت هدف اصلي دين است . انسانها بدون دين، راه كشف سعادت اخروي را به دست نمي آورند. ممكن است زندگي دنيايي شان را به گونه اي سپري كنند، اما راه آخرت براي آنها قابل كشف نيست . در عين حال معناي اين سخن اين نيست كه دين نسبت به دنيا بي توجه است، چرا كه راه سعادت آخرت از همين دنيا ميگذرد; و بدون تبيين روابط صحيح در دنيا، سعادت اخروي هم منتفي است . بي تفاوتي دين در قبال دنيا، كوتاه آمدن در ارائه راه سعادت آخرت است .
زير نويسها :
[1] سوره هود (11)، آيه 84 .
منبع : كتاب اسلام دين فطرت – آيه الله منتظري – ص 47 تا 49
محمد صالحي – 22/10/88
http://mahsan.parsiblog.com/ (http://mahsan.parsiblog.com/)
جهت گيري اصلي دين، دعوت مشفقانه مردم به خدا و اصلاح امور آنان به دست خودشان است . توجه انسان به خدا و او را در هر حال و امري حاضر و ناظر ديدن جوهره دينداري است .
اگر اين را كه قبول دين امري اختياري و قلبي است بپذيريم، بايد به اين سؤال پاسخ بدهيم كه : اگر دين راهنماي مردم به سعادت است، در صورتي كه رهنمود لازم را ارائه كند و در كار مردم دخالت نداشته باشد، آنان را به حال خود رها كند و از آنان مسؤوليتي نخواهد تا در قيامت به حساب آنان رسيدگي شود، اگر خيل مردم به انحراف و گمراهي كشيده شوند و هدايت كننده و ناظري وجود نداشته باشد، آيا دين به هدف خود رسيده است ؟
به عبارت ديگر اگر مصلحان ديني با تشويق، ارشاد و موعظه موفق به اصلاح امور نشدند، و عوامل بيروني دستگاههاي تبليغي و وسوسه هاي دروني، مردم را منحرف ساختند، آيا مؤمنان موظف به ايجاد نهادهايي بر اساس باورهاي ديني نيستند تا با آنها از ارزشهاي ديني پاسداري كنند؟
پاسخ اين است كه هدف عمده دين، هدايت و ارائه راه است ; و خواستاران سعادت، خود بايد چنين راهي را انتخاب و آن را طي كنند. طي كردن چنين راهي اجبار بردار نيست .
اجبار به اجراي دين، بيشتر به شبيه سازي ميماند تا دينداري .
دين يك سلسله مفاهيم عقيدتي و مقررات است . بخش قابل توجه آن، اموري داوطلبانه است . تحقق دينداري با اقدام رضايتمندانه حاصل ميشود. اجبار در اين بخش، دينداري به وجود نمي آورد. آري ! مقرراتي وجود دارد كه هدف آنها تنظيم روابط اجتماعي و به سامان كردن امور است . هدف در اين امور، نفس به عمل در آمدن آنهاست . در اين بخش قصد و نيت شرط نيست . اين بخش همانند همه مقرراتي است كه در همه جاي عالم وجود دارد و الزام آور هم هست و حيات جمعي بسته به اجراي آنهاست . در چنين اموري اگر دستور مستقيم هم نرسيده باشد، نفس امر به آن، دستور به ايجاد سازمان لازم براي آن است . مانند دستورات قضايي براي احقاق حقوق صاحبان حق .
دين هيچ گاه در صدد ارائه شكل خاصي براي زندگي نيست . زندگي شهري يا روستايي، صحرانشيني و امثال اينها، توصيه دين نيستند.
دين به انسانها، در هر كجا كه هستند، سفارش ميكند تا اموري را رعايت كنند. كيفيت و حدود زندگي در چارچوب خواسته هاي دين است . دين فراتر رفتن از محدوده هاي تعيين شده را روا نمي دارد; فردي باشد يا جمعي .
دين، اصول و معيارهايي براي زندگي انسان نشان ميدهد; اما معمولا روش خاصي را براي حل مشكلات اجتماعي ارائه نمي دهد. مثلا به اصل عدالت اجتماعي حساسيت نشان ميدهد; چرا كه مشكلات اجتماعي چه بسا سدي در راه بندگي خدا و سعادت انسانها باشد.
روشها، همواره در مناطق مختلف جغرافيايي بنا به دلايل جوي و محيطي و آب و هوايي، به ساكنان آنجا واگذار شده و الزامي به نوع رفتار و ساخت و ساز نداشته است .
چه اين كه دخالت در چنين اموري دين را با مشكلات عديده اي مواجه خواهد ساخت و پيشرفت ها و تحولات، دين را به تدريج از زندگي مردم خارج ميكند، و دستورالعمل هاي آن جاي خود را به يافته هاي تجربي و علمي خواهد سپرد. در اين صورت، كارآمد نبودن دين در رونق امور و پيشرفت انسانها به رخ كشيده خواهد شد.
در حالي كه دين با سفارش به رعايت اصول و ارزشها و قواعد، همواره نقش خود را ايفا ميكند.
به همين جهت در تعاليم انبيا دستوراتي مشاهده ميشود كه تنظيم روابط عادلانه اجتماعي در آنها به خوبي قابل مشاهده است ; مثلا ميگويد: (و لا تنقصوا المكيال والميزان اني أراكم بخير...)(1) "از پيمانه ها و وزنها كم مگذاريد، من شما را در خير و نعمت ميبينم ."
بنابراين دين درصدد تبيين اكتشاف، صنعت، كشاورزي، دامداري، شهرسازي و امثال اينها نيست، بلكه درصدد القاي اصول و ضوابط و دعوت به رعايت آنهاست .
در ميان دنيا و آخرت، آخرت هدف اصلي دين است . انسانها بدون دين، راه كشف سعادت اخروي را به دست نمي آورند. ممكن است زندگي دنيايي شان را به گونه اي سپري كنند، اما راه آخرت براي آنها قابل كشف نيست . در عين حال معناي اين سخن اين نيست كه دين نسبت به دنيا بي توجه است، چرا كه راه سعادت آخرت از همين دنيا ميگذرد; و بدون تبيين روابط صحيح در دنيا، سعادت اخروي هم منتفي است . بي تفاوتي دين در قبال دنيا، كوتاه آمدن در ارائه راه سعادت آخرت است .
زير نويسها :
[1] سوره هود (11)، آيه 84 .
منبع : كتاب اسلام دين فطرت – آيه الله منتظري – ص 47 تا 49
محمد صالحي – 22/10/88
http://mahsan.parsiblog.com/ (http://mahsan.parsiblog.com/)