تغذيه طيور

[nafise sadeghi]

سبوس برنج فرآوري شده : جايگزيني مناسب براي غلات در جيره هاي طيور

سبوس برنج يك تركيب غذائي فراوان و تا حدي گران در بسياري از كشورها بخصوص در آسيا مي باشد اما ارزش تغذيه اي آن به علت وجود مواد ضد تغذيه اي موجود در آن پايين مي باشد. محققان پاكستان در تحقيقات متعدد سعي كردند كه تأثير تيمارهاي فيزيكي مختلف را براي فرآوري سبوس برنج، شامل افزودن اسيد يا باز مورد آزمون قرار دهند. آنها نتايج خوبي را از كاربرد سبوس برنج فرآوري شده در آزمايشات تغذيه اي بر روي طيور بدست آوردند.
ـ سبوس برنج يك فرآوري فرعي نرم ، با دسترسي آسان و نسبتاً گران حاصل از صنعت توليد برنج مي باشد. سبوس برنج يك تركيب غذائي غني از مواد مغذي مي باشد اما بعلت وجود مواد ضد تغذيه اي موجود در آن، امكان استفاده از تمامي مواد مغذي موجود در آن فراهم نمي باشد. تيمارهاي شيميائي و مرطوب كردن آن تا حدودي قادر به تخريب ساختارهاي ضد تغذيه اي سبوس برنج بوده و موجب بهبود ارزش غذائي آن و برابري آن با ارزش غذائي گندم شده است . دانه غلات مانند ذرت ، گندم ، برنج ، خرد شده معمولاً 65 ـ 50% از جيره هاي فرموله شده براي تغذيه طيور را به خود اختصاص مي دهند. در آسيا ، گندم و ذرت و برنج مواد خام اصلي غذاهاي با مصرف انساني هستند كه اغلب سطح زير كشت آنها كافي نبوده و همچنين تقاضاي مصرف كنندگان چنين محصولاتي همواره بالاتر از سطح توليد مي باشد. اين موضوع مي تواند ضمن ايجاد رقابت و ايجاد انگيزه براي جستجوي جايگزينهاي غلات را به منظور مصارفي مانند تغذيه طيور، بدون اينكه تأثيرات مضرري در بر داشته باشد ، را مطرح مي نمايد. در اين راستا سبوس برنج يك جايگزين مناسب براي غلات مي باشد چرا كه مقادير زيادي از اين تركيب غذائي به عنوان يك محصول فرعي كارخانجات توليد برنج درآسيا ، در دسترس مي باشد. سبوس برنج در آسيائي كه 90% كل برنج توليدي در دنيا متعلق به آن است توليد مي شود و قيمت هر كيلو آن معادل 8 سنت آمريكا مي باشد. سبوس برنج شامل 17 ـ 11% پروتئين، 18 ـ 13% چربي، 10% فيبر 65 ـ 45% كربوهيدارت است و اين تركيب غذائي منبع سرشاري از ويتامين B و نو كوفرول و همچنين مواد معدني مانند فسفر ، پتاسيم ، آهن ، كبالت و روي مي باشد. محتواي اسيدهاي آمينه و اسيدهاي چرب آن قابل مقايسه با همه غلات مي باشد.
عوامل ضد تغذيه اي سبوس برنج :
بهرحال عوامل ضد تغذيه اي موجود در سبوس برنج ، ارزش غذائي اين تركيب غذائي را كاهش مي دهد.فاكتورهائي مانند ليپاز ، اسيد فايتيك ، ممانعت كننده تريپسين، هماتوگلوتنين و مقادير بالاي فيبر از جمله عوامل ضد تغذيه اي سبوس برنج محسوب مي شوند. براي تبديل سبوس برنج به يك منبع غذائي ابتدا ضروري است كه مواد ضد تغذيه اي موجود در آن حذف يا غيرفعال شود. اخيراً روشهاي كاربردي و اقتصادي در اين زمينه پيشنهاد شده است.
در يك تحقيق كه اخيراً ما انجام داديم توانستيم سبوس فرآوري شده را تا 20% ذرت جيره جايگزين كنيم.


عملكرد جوجه هاي تغذيه شده با جيره حاوي سبوس برنج از يك تا 56 روزگي
جيره هاي سبوس فرآوري شده اضافه وزن به ازاي هر پرنده اي مصرف خرد شدهتحت تيمار اسيدتحت تيمار بازشاهد2562264322632084خوراك(گرم) 5004486446124435ضريب تبديل1/951/842/032/13

سبوس برنج فرآوري شده
تيمارهاي افزوده شده به سبوس برنج جهت فرآوري :
در مطالعه سبوس برنج تازه ابتدا تحت تأثير 20% محلول اسيد استيك يا محلول هيدروكسيد كلسيم قرار گرفت و سپس تحت حرارت 135 ( 2 ±) از كارخانه توليدي خارج شد كه نتيجه اين فرآوري غير فعال شدن ليپاز هيدروليز فيتات و تجزيه ممانعت كننده تريپسين و هماتو گلوتنين مي باشد. ضمناً در نتيجه اين فرآوري اسپورهاي قارچها و باكتريها و بافتهاي سبوس برنج از بين مي رود.
سپس اين سبوس برنج فرآوري شده با استفاده از آناليز شيميائي ، از لحاظ مواد مغذي موجود در آن مورد ارزيابي قرار گرفت و سپس 20% گندم موجود در جيره با سبوس برنج جايگزين گرديد. نتايج تجزيه و تحليل سبوس فرآوري شده نشان داد كه ليپاز و تمامي پراكسيدازها بويژه در تيمار اسيد استيك كاملاً از بين رفته است.
تيمار هائي با بخار + هيدروكسيد كلسيم ، اسيد استيك و پختگي سبوس برنج به ترتيب باعث از بين رفتن 52 ، 75 ، 82 درصد از فيتات موجود شدند. فعاليت هماتوگلوتينين در سبوس فرآوري شده ( 2Hv/mg ) در مقايسه با سبوس غيرفرآروي شده (35Hv/mg ) به ميزان قابل توجهي كاهش نشان داد و ضمناً از طريق فرآوري 100 برابر فعاليت ممانعت كننده تريپسين مهار گرديد.
آزمايش تغذيه اي
سبوسهاي برنجي كه به طريق مختلف مورد فرآوري قرارگرفته بود. در يك آزمايش تغذيه كه شامل 1000 پرنده ( 4 تكرار از هر تيمار 250 پرنده اي ) مورد آزمون و مقايسه قرار گرفتند. به اينصورت كه سبوسهاي برنجي كه در معرض تيمارهاي مختلف فرآوري قرار گرفته بودند به ميزان 20% جايگزين گندم موجود در جيره شاهد شدند.
تيمارهاي اين آزمايش به قرار زير مي باشد.
1 ـ تيمار شاهد ( جيره بر پايه گندم ، بدون فرآوري )
2 ـ جيره حاوي سبوس برنج با رطوبت 20% و extruded شده
3 ـ جيره فرآوري شده با اسيد ( 20% رطوبت و 1% اسيد استيك )
4 ـ جيره فرآوري شده با بازي ( 20% رطوبت و 1% هيدروكسيد كلسيم )
پرندگاني مورد استفاده در آزمايش از يك روزگي تا 56 روزگي تحت تأثير اين جيره ها قرار گرفتند. نتايج حاصل از اين آزمايش جدول يك آورده شده است.
افزايش وزن در جيره شاهد ، سبوس فرآوري شده با اسيد ، سبوس فرآوري شده با محلول بازي به ترتيب 6 /8، 28/8 ، 22/9% درصد بود. بهبود در ضريب تبديل با همان ترتيب 11/4 ، 19/7 ، 14/9% بود. هزينه سبوس برنج %55 ـ 50 كمتر از هزينه تهيه گندم بود. روشهاي مختلف فرآوري سبوس برنج به خوبي توانسته بود كه فاكتورهاي ضد تغذيه اي موجود در آن را از بين ببرد.
نتايج حاصل از اين آزمايش به خوبي سبوس برنج را به عنوان يك ماده غذائي مناسب و اقتصادي در جيره طيور گوشتي مطرح نمود.

Refernce: Khan, A.D. 2003. Treated rice bran makes a good cereal substitute. Poultry International. 42 (10): 28 – 29
ترجمه :
مهندس سهراب آذرفر
مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجانشرقي

[nafise sadeghi]

كاربرد آنزيم در تغذيه طيور
دكتر رامين اكبريان- داراي بورد تخصصي بهداشت و بيماريهاي طيور- پوستر


آنزيم چيست ؟

آنزيمها در واقع نوعي كاتاليزورهاي بيولوژيكي هستند كه ميزان احتياج به آنها در جهت كاتاليزه كردن فرآيندهاي بيو شيميائي بسيار اندك مي باشد .
تا كنون تلاش و تحقيقات فراواني در رابطه با ميزان استفاده از آنزيم در جيره هاي غذايي طيور گوشتي كه با مواد غذايي كم ارزش تر طراحي شده اند بعمل آمده است . امروزه صنعت پرورش دام و ساير علوم وابسته بطور عمده اي به اين باور رسيده است كه آنزيم ها ، افزودنيهاي غذايي با ارزشي هستند .
كلا آنزيمها تركيباتي هستند كه از جنس پروتئين بوده و بصورت طبيعي يافت شده و در عمل كاتاليز فرآيندهاي شيميايي بسيار اختصاصي عمل مي نمايند كه از لحاظ ساختمان مولكولي نيز به شكل سه بعدي و بسيار پيچيده هستند . ماده اي كه آنزيم بر روي آن اثر خود را اعمال مي نمايد ، سوبسترا ناميده مي شود و شرايط واكنش خاص مانند دما ، pH و رطوبت ، لازمه انجام فرآيندهاي كاتاليزي مي باشد .
شواهد نشان مي دهد فرآيندهاي شيمياي و بيولوژيكي كه در حالت طبيعي بكندي انجام مي پذيرد در حضور آنزيمها سرعت گرفته بطوريكه گاهي اوقات سرعت انجام واكنش به 106 برابر سرعت طبيعي در موجود زنده افزايش مي يابد .
همه موجودات زنده از جمله ميكرو ارگانيزمها ، گياهان و دامها ، آنزيم توليد مي كنند . با توجه به اينكه آنزيمها براي واكنش هاي كاتاليزوري خود بسيار اختصاصي عمل مي نمايند ، افزودن مخلوطي از آنزيمهاي مختلف ( مولتي آنزيم ) به جيره غذايي براي تجزيه مواد غير قابل استفاده و كم ارزش مي تواند مفيد واقع گردد .
بطور كلي آنزيمهايي كه بعنوان مواد افزودني به جيره غذايي دام و طيور ، مورد استفاده قرار مي گيرند ، بايستي ويژگيهاي ذيل را داشته باشند :
1 – پايداري در برابر حرارت
اگر جيره غذايي تهيه شده بصورت پلت در مي آيد آنزيمها بايستي در طول مدت كوتاهي كه در معرض دماي 70 درجه سانتيگراد قرار مي گيرند ، فعاليت خود را حفظ كنند .

2 – حفظ اثر در pH اسيدي و پايداري در pH قليايي

معده محل اصلي اثر آنزيمهاي افزوده شده به جيره در دامهاي تك معده اي است . در صورت مقاومت و پايداري آنزيمها در روند اسيدي سازي مواد موجود در دستگاه گوارش كه در حين عبور از دستگاه گوارش صورت مي گيرد ، اين مواد براي مدت طولاني تري عمل خواهند نمود . پايداري در برابر تغييرات pH به معناي توانايي يك آنزيم در از سرگيري فعاليت خود پس از يك تغيير موقت در pH است . اين ويژگي براي آنزيمهايي كه بايد در روده اثر خود را اعمال نمايند بدون اينكه تجزيه پروتئوليتيك شوند ، از اهميت خاصي برخوردار است .

كاربرد آنزيمها در صنايع غذايي طيور :
يك مرغ گوشتي جوان ازتوانايي فوق العاده اي در تبديل غذا به وزن برخوردار است ولي حدودا 25% از انرژي تام و 50% از نيتروژن دريافتي را ، از راه مدفوع به خارج دفع مي كند . اين هدر رفتن تركيبات غذايي را بويژه در دامهاي جوان مي توان تا حد زيادي به عدم توليد آنزيم به مقدار كافي ، نسبت داد كه با افزودن آنزيم به جيره موجبات كاهش ويسكوزيته و بهبود قابليت هضم تركيبات غذايي جيره را مي توان فراهم آورد . موارد كاربرد آنزيمها در صنايع غذايي طيور عبارتند از :

1- تكميل فعاليت هاي گوارشي آندوژن:
بر اساس مطالعات بعمل آمده مشخص گرديده است كه برخي از مواد مفيد مانند نشاسته و پروتئين در روده كوچك طيور ، از فرآيند تخريب بيوشيميايي فرار مي كنند . يك جوجه گوشتي جوان ، يك حيوان بسيار كارآمد از نظر تبديل غذا به افزايش وزن بدن مي باشد ولي تقريبا 25% از ميزان انرژي و 50% از نيتروژن گرفته شده از طريق مدفوع دفع مي شود كه اين عامل بويژه در حيوانات جوان مي تواند ناشي از كمبود توليد آنزيم باشد . بنابراين افزودن پروتئازهاي آندوژن مي تواند در گرفتن بيشترين بازدهي از غذا در طي اين دوره بحراني رشد به پرنده كمك نمايد .

2 - حذف عوامل ضد تغذيه اي :
اكثريت مواد خامي كه امروزه در صنايع تهيه خوراك دام مورد استفاده قرار مي گيرند داراي مقادير مختلفي از عوامل ضد تغذيه اي مي باشند كه اين موضوع مي تواند باعث بروز اختلالات تغذيه اي شود و بازده كار را كاهش دهد . بعنوان مثال مي توان از اوليگوساكاريدهايي مانند رافينوز ، استاكيوز ، ورباسكوز در كنجاله سويا و كنجاله منداب نام برد .
استفاده از آنزيمهاي غذايي مي تواند به كاهش اثرات مخرب عوامل ضد تغذيه اي كمك نمايد . بتا گلوكانها و آرابينوگزيلان ها (عمده ترين اشكال پلي ساكاريدهاي غير نشاسته اي موجود در جيره ) داراي وزن مولكولي بالايي هستند و در هنگام حل شدن ، محلول هاي غليظ و چسبناكي ايجاد مي كنند .
بر خلاف سلولز يا بتا گلوكانها كه منحصرا از گلوكز تشكيل مي شوند ، آرابينوگزيلان ها ( پنتوزان ها ) هتروپليمرهايي هستند كه عمدتا از گزيلوز و آرابينوز تشكيل مي شوند .
مشخص گرديده است كه پنتوزان ها ي گندم داراي فعاليت ضد تغذيه اي در جوجه هاي گوشتي هستند و در واقع اين اثرات ضد تغذيه اي كه با كاهش عملكرد و افزايش رطوبت مدفوع و بالطبع بستر نمايان مي شوند ، با ويسكوزيته بالاي اين پلي ساكاريدهاي غير نشاسته اي ارتباط دارند.
مطالعات انجام شده با آنزيم گزيلاناز كه توانايي شكستن پنتوزان را به تركيب هاي كوچكتر داراست ، نشان از كاهش ويسكوزيته محتويات ايلئوم داشته است . نتيجه اين كار بهبود وزن نهايي جوجه ها و كاهش ضريب تبديل غذايي بود . همچنين كاهش قابل ملاحظه اي در آب دريافتي جوجه هاي تغذيه شده با اين آنزيم مشاهده شد .

3 - ارائه مواد غذايي قابل جذبتر و افزايش انرژي حاصل از عناصر غذايي ارزانتر :
آنزيم ها با تخريب ديواره سلولي مواد غذايي ( پلي ساكاريدها و پروتئين هاي ذخيره اي ) موجب آزاد سازي و قابل دسترس شدن مواد غذايي داخل سلولي مي گردند .
آنزيمهاي غذايي افزوده شده ، با كاهش دادن ويسكوزيته محتويات گوارشي ايجاد شده بوسيله فيبرهاي محلول ، موجب هضم موثرتر مواد اوليه غذايي به كمك آنزيمهاي آندوژن پرنده مي شوند .

انواع آنزيمهاي مورد استفاده در تغذيه طيور :

1 - Xylanase: اين آنزيم داراي اثر بيشتري در مقايسه با ساير كاهش دهنده هاي ويسكوزيته مي باشد و اثر خود را بوسيله قابل حل كردن آرابينوگزيلان ها و شكستن مولكول هاي بزرگ آنها اعمال مي كند .

2 - b - glucanase : اين آنزيم باعث كاهش ويسكوزيته محتويات گوارش در جوجه هايي مي شود كه توسط جيره هاي حاوي جوهاي داراي بتا گلوكان بالا تغذيه شده اند و در نتيجه باعث بهبود عملكرد بويژه در طيور مي گردد . از ديگر اثرات اين آنزيم ، كاهش بروز چسبندگي مقعدمي باشد . بهبود وضعيت بستر و كاهش تعداد تخم مرغهاي كثيف از اثرات ديگر استفاده از اين آنزيم مي باشد .

3 - (Arabinoxylanase) Pentosanase : اين آنزيم باعث كاهش ويسكوزيته محتويات گوارشي در جوجه هايي مي شود كه توسط جيره هاي گندمي كه مقادير محسوسي آرابينو گزيلان دارند ، تغذيه شده اند و بدين وسيله منجر به بهبود عملكرد ، طيور مي شود.

4 - Phytase : به منظور استفاده بيشتر از فسفات گياهي و در نتيجه كاهش نياز به افزودن فسفات هاي غير آلي به جيره بكار مي رود . همچنين باعث حذف اثرات ضد تغذيه اي اسيد فيتيك مي گردد .

5 - Cellulase : باعث تخمير ديواره سلولهاي گياهي از ساختمان سلولي اجزا غذايي و در نتيجه از طريق رها سازي مواد غذايي موجود در گياهان ، موجب تسهيل بيشتر هضم كامل گياهان سبز مي شود .

6 - Protease : باعث تكميل ظرفيت پروتئوليتيك آندوژن مي شود و به حيوانات ضعيف يا جوان كه عمل هضمي آنها ممكن است كافي نباشد ، ياري مي نمايد . فعاليت پروتئوليتيك همچنين مي تواند جذب بيشتري از مواد غذايي را بوسيله فروپاشي ساختمان پروتئين گياهي ميسر نمايد .

7 - α- amylase : باعث تكميل ظرفيت آمينوليتيك آندوژن مي شود و باعث هضم بهتر و بيشتر نشاسته مي شود .

8 - Lipase : با هيدروليز چربي ها مي تواند در توسعه منابع ارزان چربي بسيار مفيد و موثر باشد . همچنين مي تواند به آنزيمهاي آندوژن نيز كمك نمايد .

9 - Pectinase : با تجزيه پكتيك بعنوان يك عامل ضد تغذيه اي لگومينه ها كه يك قسمت اصلي پلي ساكاريد آنها ، را تشكيل مي دهد از خواص اين آنزيم مي باشد .