تغذيه دام

[nafise sadeghi]

خوراک‏هاى علوفه‏اى و کنسانتره دام
الف - علوفه ‏ها
هرگونه خوراک گیاهى و پرحجم که ارزش غذایى داشته باشد و خوش‏خوراکهم باشد، علوفه نام دارد.
یونجه یابیده: این علوفه ارزش غذایى زیادى دارد. یونجه به عنوان یک غذاى عالى در تغذیه دام به خصوص براى گاو شیرى استفاده مى‏شود. پروتئین و کلسیم بالاى این علوفه نشانه مرغوب‏بودن آن است. زمان برداشت یونجه وقتى است که یک سوم بوته‏ها به گل بنشینند. در جیره غذایى گاو شیرى، بین دو تا چهار کیلوگرم یونجه در روز کافى و مناسب است.
علف باغ: این علف در تغذیه گاو شیرى و پروارى استفاده مى‏شود. به دلیل داشتن رشته‏هاى بلند، نشخوار دام‏ها را زیاد مى‏کند. به علاوه در گاوهاى شیرى باعث بیشترشدن چربى شیر مى‏شود. براى جلوگیرى از خارج‏شدن سریع خوراک‏هاى آردى از بدن دام‏هاى پروارى از این علوفه استفاده مى‏کنند.
کاه به علت خشک و پُرحجم‏بودن، ارزش غذایى زیادى براى دام‏ها ندارد. از نظر ارزش غذایى، کاه جو از کاه گندم بهتر است. همچنین کاه گندم از کاه برنج بهتر است. براى دام‏هاى سنگین بهتر است که کاه به صورت رشته‏هاى بلند باشد. مصرف کاه باید کم و به مقدار لازم باشد. هر چه مقدار این علوفه در جیره غذایى دام‏ها بیشتر باشد، جلوى هضم و مصرف بیشتر غذا را مى‏گیرد. بهت راست کاه را همیشه بعد از خوراک‏هاى دیگر به دام‏ها داد.
اگر کاه و علوفه‏هاى مانند آن به صورت غنى شده به دام‏ها داده شوند. ارزش غذایى بیشتر مى‏دارند. براى گاوهاى خشک مى‏توان مقدار بیشترى از این علوفه در جیره غذایى قرار داد.
سیلوها: براى استفاده بیشتر و بهتر از علوفه‏هاى خشک و هضم بهتر این علوفه‏ها، آنها را سیلو مى‏کنند.
ب - خوراک‏هاى فشرده شده یا کنسانتره دامى
علوفه‏هاى آردى و خوراک‏هایى که از رشته‏هاى کمى تشکیل شده‏اند را خوراک‏هاى کنسانتره‏اى مى‏گویند. وقتى مقدار مشخصى از ماده‏هایى مانند جو، سبوس، تفاله چغندر قند، کنجاله تخم پنبه را با تکمیل‏کننده‏هاى معدنى و ویتامینى مخلوط کنند، خوراک کنسانتره تهیه مى‏شود.
براى برطرف‏کردن نیاز غذایى دام‏هایى که تولید بالایى دارند، علاوه بر علوفه باید مقدار مشخصى از کنسانتره دامى هم استفاده کرد. به گاوهاى بومى و دورگ روستایى که بیشتر از هشت کیلوگرم شیر تولید مى‏کنند، باید مقدار مشخصى کنسانتره دامى داد.
به دامداران عزیز سفارش مى‏شود اگر خوراک را از کارخانه خریدارى مى‏کنند، در هنگام تهیه و مخلوط کردن کنسانتره در کارخانه حضور داشته باشند. به این ترتیب، مى‏توانند کنترل کنند که از هر ماده‏اى به مقدار مشخص و لازم در کنسانتره مخلوط شده است و جلوى هرگونه تقلب گرفته شود.
براى تهیه کنسانتره به وسیله خود دامدار، مى‏توانید از دستور زیر استفاده کنید. این دستور براى گاو شیرى که بین ده تا پانزده کیلوگرم شیر تولید مى‏کند، مناسب است.
مقدار جو سى و پنج تا چهل درصد، سبوس گندم سى تا سى و پنج درصد، تفاله چغندر قند هشت تا ده درصد، کنجاله تخم پنهب پنج تا هفت درصد، نمک نیم درصد و سبوس برنج شش تا هشت درصد باید باشد. به این ماده‏ها مقدارى کربنات کلسیم یا دى‏کلسیم فسفات هم اضافه مى‏کنند.
نکته‏هاى مهم در تغذیه مخلوط علوفه و کنسانتره
براى گاوهاى شیرى روستایى که تولید شیر آنان به هفت تا هشت کیلوگرم مى‏رسد، لازم نیست که از کنسانتره استفاده کنید. با علوفه‏هاى مرغوب مى‏توان نیاز غذایى این دام‏ها را برطرف کرد. ولى براى گاوهایى که در روز بیشتر از هشت کیلوگرم شیر تولید مى‏کنند، باید از کنسانتره استفاده کرد.
براى این گاوها در برابر هر یک کیلوگرم شیر تولیدى، نیم کیلوگرم کنسانتره دامى لازم است. براى مثال اگر گاوى چهارده کیلوگرم شیر تولید مى‏کند، باید روزانه هفت کیلوگرم کنسانتره به اضافه مقدار لازم علوفه تازه و مرغوب بخورد.
تغییر جیره غذایى دام باید با احتیاط کم‏کم انجام شود. تا باعث کم‏شدن تولید نشود. اگر در غذاى دام از ضایعات استفاده مى‏شود باید با توجه به نوع ماده افزودنى از مقدار کنسانتره کم کرد.
علوفه‏هاى سبز، رطوبت زیادى دارند. به همین دلیل دو تا سه برابر علوفه‏هاى خشک باید مصرف شوند. اگر بتوان علوفه و کنسانتره را به طور کامل مخلوط کرد، خیلى مناسب است. اگر این کار انجام نشد، سعى کنید فاصله زمانى بین تغذیه با علوفه و کنسانتره خیلى کم باشد.
براى بیشترشدن مقدار تولیدشیره مى‏توان تا حدودى از کنسانتره دامى استفاده کرد. مصرف زیاد کنسانتره باعث کم‏شدن چربى شیر مى‏شود. در این حالت باید از علوفه‏هاى مرغوب با رشته‏هاى بلند و کنجاله تخم پنبه استفاده کرد.
دستور تهیه کسانتره براى گوساله‏هاى پروارى
مقدار چهل تا چهل و پنج درصد جو، سى تا سى و پنج درصد سبوس، ده تا دوازده درصد تفاله چغندر، سه تا پنج درصد کنجاله تخم پنبه، هشت تا ده درصد سبوس برنج را با مقدارى کربنات کلسیم مخلوط کنید. سپس در اختیار دام‏ها بگذارید.
فراهم‏کردن خوراک لازم براى دام‏هاى مختلف
همه دامها براى تولید باید انرژى و پروتئین کافى مصرف کنند. مقدار مصرف ماده‏هاى غذایى دام‏ها با هم فرق مى‏کند.
الف - گاوهاى شیرده: این گاوها به دلیل تولید شیر، خوراک‏هایى لازم دارند که پروتئین زیادى داشته باشند. مخلوط علوفه‏هایى مانند یونجه خشک با کنسانتره دامى که انرژى کافى داشته باشند، بسیار مناسب است.
مقدار خوراک براى این دام‏ها به نوع دام حک هبومى است یا دورگ و مقدار شیر تولیدى بستگى دارد. مقدار ماده غذایى خشک براى گاوى که دوازه کیلوگرم در روز شیر مى‏دهد و پانصد کیلوگرم وزن دارد، ده کیلوگرم است. دو کیلوگرم از این مقدار باید کنسانتره باشد.
در ابتداى دوره شیروارى چون دام وزن زیادى را از دست داده و اشتهاى کمترى دارد، باید از علوفه‏هاى مرغوب و کنسانتره خوب استفاده کرد. به علاوه از دادن علوفه‏هایى مانند کاه و سبوس برنج باید خوددارى شود.
ب - گاوهاى خشک آبستن
در آخر دوره شیروارى یعنى سه ماه قبل از زایمان کم‏کم باید از مقدار کنسانتره دامى و علوفه‏هاى مرغوب کم کرد. به جاى آن مى‏توان، خوراک‏هاى کم‏ارزش‏تر را در غذاى دام قرار داد. یعنى مى‏توان به طور کامل از علوفه استفاده کرد و دیگر به دام‏ها کنسانتره نداد. استفاده زیاد از غذاى آردى در گاوهاى خشک باعث چاقى آنان مى‏شود. در نتیجه، سخت‏زایى و بیشترشدن هزینه‏ها را به دنبال دارد.
دو هفته قبل از زایمان، کم کم مقدار کنسانتره در غذاى دام را اضافه کنید. همچنین از علوفه‏هاى مرغوب مانند یونجه باید در خوراک دام استفاده کرد.
ج - گوساله ‏هاى پروارى
سه ماهه اول دوره پروار: در این دوره، استخوان‏ها و اندام گوساله‏ها رشد مى‏کند. بنابراین گوساله‏ها به خوراک‏هایى نیاز دارند که پروتئین زیادى داشته باشند. براى این کار، علوفه‏هایى مانند یونجه و علف باغ مناسب هستند. به علاوه در مخلوط کنسانتره باید از کنجاله تخم پنبه استفاده کرد. همچنین استفاده از کربنات کلسیم یا پودر آهک و خوراک‏هاى کلسیم‏دار ضرورى است.
اضافه‏وزن روزانه در این دوره، با هزینه کمتر و سرعت بیشتر انجام شود. بنابراین، پروار دام‏هاى جوان از نظر اقتصادى باصرفه‏تر است.
سه ماهه دوم پروار: در این دوره گوساله‏ها رشد ابتدایى خود را انجام داده‏اند. در نتیجه، استخوان‏ها و اندام‏ها رشد کمترى دارند. بنابراین، براى پروار و چاق‏شدن گوساله‏ها باید از خوراک‏هاى پرانرژى و علوفه‏هایى که تا حدودى مرغوب هستند، استفاده کرد.
آرد جو، تفاله چغندر قند، ملاس، علف باغ و مقدارى یونجه و کاه براى این دوره مناسب هستند. در این دوره براى اضافه‏شدن وزن گوساله‏ها باید هزینه بیشترى کرد. همچنین هفتاددرصد غذاى دام باید از کنسانتره دامى که مواد پرانرژى دارد، تشکیل شود.
استفاده از ضایعات در تغذیه دام
نان خشک
خوراکى است که از آرد گندم به دست مى‏آید. این خوراک براى دام‏هاى شیرى و پروارى مناسب است. براى استفاده از این خوراک باید بسیار دقت کرد. زیرا اگر نان خشک کپک زده باشد، باعث مسموم‏شدن دام‏ها مى‏شود. به علاوه در درازمدت در گاوهاى شیرى باعث ناراحتى‏هایى مى‏شود.
چون نان‏هاى خشک به طور صحیح جمع‏آورى نمى‏شوند، ممکن است لابه‏لاى آنها چیزهایى مانند تیغ، سوزان و پلاستیک وجود داشته باشد. اگر این چیزها خورده شوند، موجب ناراحتى‏هاى مختلف براى دام مى‏شوند.
چیزهایى مانند میخ یا سوزن به طور مسقیم وارد نگارى حیوان مى‏شوند، کم‏کم از دیواره نگارى مى‏گذرند و به قلب مى‏رسند. در نتیجه باعث مرگ ناگهانى حیوان مى‏شوند. ماده‏هاى پلاستیکى نیز باعث بسته‏شدن روده‏هاى دام مى‏شوند.
سبوس برنج
نوع درجه یک آن دانه‏هاى برنج دارد و به شکل آردى است، این نوع از سبوس براى دام‏ها مفید است. اما نوع‏هاى دیگر که زبره زیادى دارند، براى خوراک دام مفید نیستند. از این ماده در مخلوط کنسانتره براى گاو شیرى شش درصد و براى گاو پروارى نه درصد مى‏توان در نظر گرفت.
ملاس
این خوراک، خاصیت انرژى زایى و مُلین بودن دارد. مى‏توان تا ده‏درصد از آن را در جیره غذایى روزانه در نظر گرفت. شروع تغذیه با این خوراک باید کم‏کم باشد. ملاس جایگزین خوبى براى غذاتى مانند جو و ذرت است.
استفاده از ضایعات براى کم‏شدن قیمت جیره غذایى و استفاهد بهتر و بیشتر از محصولات فرعى کارخانه‏ها بسیار مناسب است. ولى مصرف بیشتر از اندازه و ناگهانى این مواد باعث ناراحتى‏هاى شدید گوارشى براى دام مى‏شود. براى مثال، استفاده از چغندر خوراکى، خربزه، هندوانه و صیفى‏جات دیگر باید کم‏کم شروع شود. یعنى از روزى دویست گرم شروع شود در پایان هم کم‏کم قطع شود.
روش غنى‏سازى کاه
به دلیل استفاده زیاد کاه در تغذیه دام، غنى‏سازى این علوفه اهمیت زیادى دارد. براى غنى‏سازى کاه، ابتدا آب و مقدار مشخصى اوره را با هم مخلوط مى‏کنند. اگر ملاس هم وجود داشته باشد، مقدار مشخى از ملاس هم با آن مخلوط مى‏کنند. وقتى اوره و ملاس در آب به خوبى حل شد، آن را بر روى توده کاه مى‏پاشند و کاه را به هم مى‏زنند. سپس آب را در داخل سیلوى سیمانى مى‏ریزند و فشرده مى‏کنند. با این کار هواى داخل سیلو خارج مى‏شود. سپس اب استفاده از پلاستیک روى آن را مى‏پوشانند. این کاه به مدت بیست و پنج روز به همین صورت باقى مى‏ماند و سپس مصرف مى‏شود.
مقدار ماده‏هاى لازم براى غنى‏سازى کاه
لاس 4 تا 10 کیلوگرم
کاه 100 کیلوگرم
آب 50 تا 80 لیتر
اوره 4 کیلوگرم
فایده‏هاى غنى‏سازى کاه
1- پانزده درصد به ارزش غذایى کاه اضافه مى‏شود.
2- پروتئین کاه بیشتر مى‏شود.
3- کاه خوش خوراک مى‏شود.
4- اگر در غنى‏سازى کاه از ملاس هم استفاده شود، انرژى آن بیشتر مى‏شود.
نکته‏هاى مهم در تغذیه دام
1- براى جلوگرى از نفخ دام باید کاه غنى‏شده را همراه با علوفه‏هاى خشک دیگر استفاده کرد. مقدار کاه غنى‏شده را براى گوسفند از دویست گرم و براى گاو از سیصد گرم در روز شروع مى‏کنند. کم‏کم این مقدار را بیشترى مى‏کنند.
2- سبوس به تنهایى، خوراک کنسانتره به حساب نمى‏آید. از دادن مقدار زیاد این خوراک به دام خوددارى کنید. زیرا باعث کم‏شدن چربى شیر مى‏شود.
3- آرد گندم براى تغذیه نشخوارکنندگان مناسب نیست. چون پروتئین موجود در گندم باعث نفخ در گاو مى‏شود. همچنین حرکت شکمبه را کم مى‏کند و باعث ناراحتى‏هاى گوارشى در دام مى‏شو

[nafise sadeghi]

خوراك‏هاى علوفه‏اى و كنسانتره دام
الف - علوفه ‏ها
هرگونه خوراك گياهى و پرحجم كه ارزش غذايى داشته باشد و خوش‏خوراكهم باشد، علوفه نام دارد.
يونجه يابيده: اين علوفه ارزش غذايى زيادى دارد. يونجه به عنوان يك غذاى عالى در تغذيه دام به خصوص براى گاو شيرى استفاده مى‏شود. پروتئين و كلسيم بالاى اين علوفه نشانه مرغوب‏بودن آن است. زمان برداشت يونجه وقتى است كه يك سوم بوته‏ها به گل بنشينند. در جيره غذايى گاو شيرى، بين دو تا چهار كيلوگرم يونجه در روز كافى و مناسب است.
علف باغ: اين علف در تغذيه گاو شيرى و پروارى استفاده مى‏شود. به دليل داشتن رشته‏هاى بلند، نشخوار دام‏ها را زياد مى‏كند. به علاوه در گاوهاى شيرى باعث بيشترشدن چربى شير مى‏شود. براى جلوگيرى از خارج‏شدن سريع خوراك‏هاى آردى از بدن دام‏هاى پروارى از اين علوفه استفاده مى‏كنند.
كاه به علت خشك و پُرحجم‏بودن، ارزش غذايى زيادى براى دام‏ها ندارد. از نظر ارزش غذايى، كاه جو از كاه گندم بهتر است. همچنين كاه گندم از كاه برنج بهتر است. براى دام‏هاى سنگين بهتر است كه كاه به صورت رشته‏هاى بلند باشد. مصرف كاه بايد كم و به مقدار لازم باشد. هر چه مقدار اين علوفه در جيره غذايى دام‏ها بيشتر باشد، جلوى هضم و مصرف بيشتر غذا را مى‏گيرد. بهت راست كاه را هميشه بعد از خوراك‏هاى ديگر به دام‏ها داد.
اگر كاه و علوفه‏هاى مانند آن به صورت غنى شده به دام‏ها داده شوند. ارزش غذايى بيشتر مى‏دارند. براى گاوهاى خشك مى‏توان مقدار بيشترى از اين علوفه در جيره غذايى قرار داد.
سيلوها: براى استفاده بيشتر و بهتر از علوفه‏هاى خشك و هضم بهتر اين علوفه‏ها، آنها را سيلو مى‏كنند.
ب - خوراك‏هاى فشرده شده يا كنسانتره دامى
علوفه‏هاى آردى و خوراك‏هايى كه از رشته‏هاى كمى تشكيل شده‏اند رإ؛

»ل خوراك‏هاى كنسانتره‏اى مى‏گويند. وقتى مقدار مشخصى از ماده‏هايى مانند جو، سبوس، تفاله چغندر قند، كنجاله تخم پنبه را با تكميل‏كننده‏هاى معدنى و ويتامينى مخلوط كنند، خوراك كنسانتره تهيه مى‏شود.
براى برطرف‏كردن نياز غذايى دام‏هايى كه توليد بالايى دارند، علاوه بر علوفه بايد مقدار مشخصى از كنسانتره دامى هم استفاده كرد. به گاوهاى بومى و دورگ روستايى كه بيشتر از هشت كيلوگرم شير توليد مى‏كنند، بايد مقدار مشخصى كنسانتره دامى داد.
به دامداران عزيز سفارش مى‏شود اگر خوراك را از كارخانه خريدارى مى‏كنند، در هنگام تهيه و مخلوط كردن كنسانتره در كارخانه حضور داشته باشند. به اين ترتيب، مى‏توانند كنترل كنند كه از هر ماده‏اى به مقدار مشخص و لازم در كنسانتره مخلوط شده است و جلوى هرگونه تقلب گرفته شود.
براى تهيه كنسانتره به وسيله خود دامدار، مى‏توانيد از دستور زير استفاده كنيد. اين دستور براى گاو شيرى كه بين ده تا پانزده كيلوگرم شير توليد مى‏كند، مناسب است.
مقدار جو سى و پنج تا چهل درصد، سبوس گندم سى تا سى و پنج درصد، تفاله چغندر قند هشت تا ده درصد، كنجاله تخم پنهب پنج تا هفت درصد، نمك نيم درصد و سبوس برنج شش تا هشت درصد بايد باشد. به اين ماده‏ها مقدارى كربنات كلسيم يا دى‏كلسيم فسفات هم اضافه مى‏كنند.
نكته‏هاى مهم در تغذيه مخلوط علوفه و كنسانتره
براى گاوهاى شيرى روستايى كه توليد شير آنان به هفت تا هشت كيلوگرم مى‏رسد، لازم نيست كه از كنسانتره استفاده كنيد. با علوفه‏هاى مرغوب مى‏توان نياز غذايى اين دام‏ها را برطرف كرد. ولى براى گاوهايى كه در روز بيشتر از هشت كيلوگرم شير توليد مى‏كنند، بايد از كنسانتره استفاده كرد.
براى اين گاوها در برابر هر يك كيلوگرم شير توليدى، نيم كيلوگرم كنسانتره دامى لازم است. براى مثال اگر گاوى چهارده كيلوگرم شير توليد مى‏كند، بايد روزانه هفت كيلوگرم كنسانتره به اضافه مقدار لازم علوفه تازه و مرغوب بخورد.
تغيير جيره غذايى دام بايد با احتياط كم‏كم انجام شود. تا باعث كم‏شدن توليد نشود. اگر در غذاى دام از ضايعات استفاده مى‏شود بايد با توجه به نوع ماده افزودنى از مقدار كنسانتره كم كرد.
علوفه‏هاى سبز، رطوبت زيادى دارند. به همين دليل دو تا سه برابر علوفه‏هاى خشك بايد مصرف شوند. اگر بتوان علوفه و كنسانتره را به طور كامل مخلوط كرد، خيلى مناسب است. اگر اين كار انجام نشد، سعى كنيد فاصله زمانى بين تغذيه با علوفه و كنسانتره خيلى كم باشد.

براى بيشترشدن مقدار توليدشيره مى‏توان تا حدودى از كنسانتره دامى استفاده كرد. مصرف زياد كنسانتره باعث كم‏شدن چربى شير مى‏شود. در اين حالت بايد از علوفه‏هاى مرغوب با رشته‏هاى بلند و كنجاله تخم پنبه استفاده كرد.
دستور تهيه كسانتره براى گوساله‏هاى پروارى
مقدار چهل تا چهل و پنج درصد جو، سى تا سى و پنج درصد سبوس، ده تا دوازده درصد تفاله چغندر، سه تا پنج درصد كنجاله تخم پنبه، هشت تا ده درصد سبوس برنج را با مقدارى كربنات كلسيم مخلوط كنيد. سپس در اختيار دام‏ها بگذاريد.
فراهم‏كردن خوراك لازم براى دام‏هاى مختلف
همه دامها براى توليد بايد انرژى و پروتئين كافى مصرف كنند. مقدار مصرف ماده‏هاى غذايى دام‏ها با هم فرق مى‏كند.
الف - گاوهاى شيرده:
اين گاوها به دليل توليد شير، خوراك‏هايى لازم دارند كه پروتئين زيادى داشته باشند. مخلوط علوفه‏هايى مانند يونجه خشك با كنسانتره دامى كه انرژى كافى داشته باشند، بسيار مناسب است.
مقدار خوراك براى اين دام‏ها به نوع دام حك هبومى است يا دورگ و مقدار شير توليدى بستگى دارد. مقدار ماده غذايى خشك براى گاوى كه دوازه كيلوگرم در روز شير مى‏دهد و پانصد كيلوگرم وزن دارد، ده كيلوگرم است. دو كيلوگرم از اين مقدار بايد كنسانتره باشد.
در ابتداى دوره شيروارى چون دام وزن زيادى را از دست داده و اشتهاى كمترى دارد، بايد از علوفه‏هاى مرغوب و كنسانتره خوب استفاده كرد. به علاوه از دادن علوفه‏هايى مانند كاه و سبوس برنج بايد خوددارى شود.
ب - گاوهاى خشك آبستن
در آخر دوره شيروارى يعنى سه ماه قبل از زايمان كم‏كم بايد از مقدار كنسانتره دامى و علوفه‏هاى مرغوب كم كرد. به جاى آن مى‏توان، خوراك‏هاى كم‏ارزش‏تر را در غذاى دام قرار داد. يعنى مى‏توان به طور كامل از علوفه استفاده كرد و ديگر به دام‏ها كنسانتره نداد. استفاده زياد از غذاى آردى در گاوهاى خشك باعث چاقى آنان مى‏شود. در نتيجه، سخت‏زايى و بيشترشدن هزينه‏ها را به دنبال دارد.
دو هفته قبل از زايمان، كم كم مقدار كنسانتره در غذاى دام را اضافه كنيد. همچنين از علوفه‏هاى مرغوب مانند يونجه بايد در خوراك دام استفاده كرد.
ج - گوساله ‏هاى پروارى
سه ماهه اول دوره پروار: در اين دوره، استخوان‏ها و اندام گوساله‏ها رشد مى‏كند. بنابراين گوساله‏ها به خوراك‏هايى نياز دارند كه پروتئين زيادى داشته باشند. براى اين كار، علوفه‏هايى مانند يونجه و علف باغ مناسب هستند. به علاوه در مخلوط كنسانتره بايد از كنجاله تخم پنبه استفاده كرد. همچنين استفاده از كربنات كلسيم يا پودر آهك و خوراك‏هاى كلسيم‏دار ضرورى است.
اضافه‏وزن روزانه در اين دوره، با هزينه كمتر و سرعت بيشتر انجام شود. بنابراين، پروار دام‏هاى جوان از نظر اقتصادى باصرفه‏تر است.
سه ماهه دوم پروار: در اين دوره گوساله‏ها رشد ابتدايى خود را انجام داده‏اند. در نتيجه، استخوان‏ها و اندام‏ها رشد كمترى دارند. بنابراين، براى پروار و چاق‏شدن گوساله‏ها بايد از خوراك‏هاى پرانرژى و علوفه‏هايى كه تا حدودى مرغوب هستند، استفاده كرد.
آرد جو، تفاله چغندر قند، ملاس، علف باغ و مقدارى يونجه و كاه براى اين دوره مناسب هستند. در اين دوره براى اضافه‏شدن وزن گوساله‏ها بايد هزينه بيشترى كرد. همچنين هفتاددرصد غذاى دام بايد از كنسانتره دامى كه مواد پرانرژى دارد، تشكيل شود.
استفاده از ضايعات در تغذيه دام
نان خشك
خوراكى است كه از آرد گندم به دست مى‏آيد. اين خوراك براى دام‏هاى شيرى و پروارى مناسب است. براى استفاده از اين خوراك بايد بسيار دقت كرد. زيرا اگر نان خشك كپك زده باشد، باعث مسموم‏شدن دام‏ها مى‏شود. به علاوه در درازمدت در گاوهاى شيرى باعث ناراحتى‏هايى مى‏شود.
چون نان‏هاى خشك به طور صحيح جمع‏آورى نمى‏شوند، ممكن است لابه‏لاى آنها چيزهايى مانند تيغ، سوزان و پلاستيك وجود داشته باشد. اگر اين چيزها خورده شوند، موجب ناراحتى‏هاى مختلف براى دام مى‏شوند.
چيزهايى مانند ميخ يا سوزن به طور مسقيم وارد نگارى حيوان مى‏شوند، كم‏كم از ديواره نگارى مى‏گذرند و به قلب مى‏رسند. در نتيجه باعث مرگ ناگهانى حيوان مى‏شوند. ماده‏هاى پلاستيكى نيز باعث بسته‏شدن روده‏هاى دام مى‏شوند.
سبوس برنج
نوع درجه يك آن دانه‏هاى برنج دارد و به شكل آردى است، اين نوع از سبوس براى دام‏ها مفيد است. اما نوع‏هاى ديگر كه زبره زيادى دارند، براى خوراك دام مفيد نيستند. از اين ماده در مخلوط كنسانتره براى گاو شيرى شش درصد و براى گاو پروارى نه درصد مى‏توان در نظر گرفت.
ملاس
اين خوراك، خاصيت انرژى زايى و مُلين بودن دارد. مى‏توان تا ده‏درصد از آن را در جيره غذايى روزانه در نظر گرفت. شروع تغذيه با اين خوراك بايد كم‏كم باشد. ملاس جايگزين خوبى براى غذاتى مانند جو و ذرت است.
استفاده از ضايعات براى كم‏شدن قيمت جيره غذايى و استفاهد بهتر و بيشتر از محصولات فرعى كارخانه‏ها بسيار مناسب است. ولى مصرف بيشتر از اندازه و ناگهانى اين مواد باعث ناراحتى‏هاى شديد گوارشى براى دام مى‏شود. براى مثال، استفاده از چغندر خوراكى، خربزه، هندوانه و صيفى‏جات ديگر بايد كم‏كم شروع شود. يعنى از روزى دويست گرم شروع شود در پايان هم كم‏كم قطع شود.
روش غنى‏سازى كاه
به دليل استفاده زياد كاه در تغذيه دام، غنى‏سازى اين علوفه اهميت زيادى دارد. براى غنى‏سازى كاه، ابتدا آب و مقدار مشخصى اوره را با هم مخلوط مى‏كنند. اگر ملاس هم وجود داشته باشد، مقدار مشخى از ملاس هم با آن مخلوط مى‏كنند. وقتى اوره و ملاس در آب به خوبى حل شد، آن را بر روى توده كاه مى‏پاشند و كاه را به هم مى‏زنند. سپس آب را در داخل سيلوى سيمانى مى‏ريزند و فشرده مى‏كنند. با اين كار هواى داخل سيلو خارج مى‏شود. سپس اب استفاده از پلاستيك روى آن را مى‏پوشانند. اين كاه به مدت بيست و پنج روز به همين صورت باقى مى‏ماند و سپس مصرف مى‏شود.
مقدار ماده‏هاى لازم براى غنى‏سازى كاه
لاس 4 تا 10 كيلوگرم
كاه 100 كيلوگرم
آب 50 تا 80 ليتر
اوره 4 كيلوگرم
فايده‏هاى غنى‏سازى كاه
1- پانزده درصد به ارزش غذايى كاه اضافه مى‏شود.
2- پروتئين كاه بيشتر مى‏شود.
3- كاه خوش خوراك مى‏شود.
4- اگر در غنى‏سازى كاه از ملاس هم استفاده شود، انرژى آن بيشتر مى‏شود.
نكته‏هاى مهم در تغذيه دام
1- براى جلوگرى از نفخ دام بايد كاه غنى‏شده را همراه با علوفه‏هاى خشك ديگر استفاده كرد. مقدار كاه غنى‏شده را براى گوسفند از دويست گرم و براى گاو از سيصد گرم در روز شروع مى‏كنند. كم‏كم اين مقدار را بيشترى مى‏كنند.
2- سبوس به تنهايى، خوراك كنسانتره به حساب نمى‏آيد. از دادن مقدار زياد اين خوراك به دام خوددارى كنيد. زيرا باعث كم‏شدن چربى شير مى‏شود.
3- آرد گندم براى تغذيه نشخواركنندگان مناسب نيست. چون پروتئين موجود در گندم باعث نفخ در گاو مى‏شود. همچنين حركت شكمبه را كم مى‏كند و باعث ناراحتى‏هاى گوارشى در دام مى‏شود

[nafise sadeghi]

امروزه خوراك دهي به گوساله‌ها يكي از مهمترين موضوعات بحث مي‌باشد و تئوري‌هاي بسياري نيز ارائه گرديده است. هدف ما كمك به شما در فهم احتياجات غذايي گوساله و كاهش اثرات ناشي از كمي خواراك دريافت شده مي‌باشد. رشد گوساله به عوامل زيادي بستگي دارد اما مهمترين اين عوامل مصرف روزانه انرژي و پروتئين مي‌باشد. ميزان نياز به انرژي و پروتئين از دو بخش عمده بنام رشد و نگهداري ناشي مي‌شود. اعمال بدن مانند گرماي مطلوب بدن صرف مي‌شود كه اين مقدار با اندازه بدن متناسب است گوساله‌هاي بزرگتر انرژي و پروتئين بيشتري نياز دارند. احتياجات در سطح رشد جهت ساخت بافت‌هاي بدن صرف مي‌شود. نكته مهم در اينجا اين است كه خوراك ارائه شده ابتدا نگهداري مصرف مي‌شود و مازاد خوراك جهت رشد و توليد مصرف مي‌شود.
اغلب سطح مصرف انرژي عامل محدود كننده رشد مي‌باشد. اگر گوساله‌اي بيش از مقدار مورد نياز جهت نگهداري پروتئين دريافت كند, پروتئين اضافي سطح نگهداري را جهت توليد بافت‌هاي قابل مصرف جهت بافت‌هاي بدن را نخواهد داشت. بنابراين جيره‌هاي غذايي مي‌بايست جهت رشد انرژي و پروتئين كافي داشته باشند. جيره‌هاي حاوي نسبت ناصحيح از انرژي و پروتئين رشد را دچار اختلال مي‌كنند. مواد مغزي تأمين شده در خوراك مايع و در دانه موجود در خوراك استارتر مصرف اين دو و چگونگي اين دو بطور بالقوه مي‌توانند روي رشد مؤثر باشند.
تفاوت در احتياجات گوساله.
اگر ما بطور روزانه خوراكي حاوي مقدار معيني انرژي قابل متابوليسم (me) به گوساله بدهيم كه هر پوند رشد يكساني را براي تمام گوساله نداريم چون اندازه بدن آنها متفاوت مي‌باشد. اگر ما ميانگيني از احتياجات تمام گوساله‌ها را در نظر بگيريم و بر آن اساس خوراك دهي نمائيم مسلماً بعضي از گوساله‌ها بيشتر از سطح نگهداري و بعضي پایین تر از آن خوراك دريافت مي‌كنند. اگر گوساله‌هاي ذكر شده بيش از 1 پوند شير خشك جهت تأمين احتياجات خود در روز نياز دارند. ولي با توجه به وجود 20 درصد پروتئين و 20 درصد چربي در شير جايگزين انرژي و پروتئين آنها تأمين شده است.
انرژي مازاد جهت رشد مصرف مي‌گردد. بسياري از كمپاني‌هاي توليد كننده شير جايگزين اكنون وجود پروتئين نگهداري فراهم مي‌كند كه جهت تسريع رشد مفيد مي‌باشد. اين پروتئين زياد براي ساخت بافت بدن مصرف مي‌شود نه براي بافت چربي. براي رسيدن به اين رشد گوساله‌ها مي‌بايست بيش از شير جايگزين پيشنهادي تغذيه شوند.
احتياج پروتئين جهت رشد.
گوساله‌هايي كه شير جايگزين حاوي ميزان بيشتري پروئين را دريافت مي‌كنند مي‌بايست جهت افزايش وزن روزانه بهتر در دوره بعدي ماده خشك بيشتري دريافت نمايند. اگر ماده خشك مصرفي روزانه زياد نشود پروتئين مازاد هدر مي‌رود زيرا انرژي اولين عامل محدود كننده مي‌باشد. بنابراين ميزان خوراك گوساله مي‌بايست سطح رشد مطلوب وي را تأمين نمايد تا نسبت صحيحي از پروتئين و انرژي در خوراك موجود باشد. پروتئين بيشتر و يا خوراك دهي با ماده خشك بهتر بپردازيم ولي ممكن است كه سن اولين زايش را در اثر اين نوع خوراك دهي كاهش دهيم.
همچنين در چنين حالتي كه گاوها پروتئين بيشتري براي رشد بهتر دريافت مي‌كنند مديريت بهتري بايد اعمال گردد تا سلامت گوساله تأمين شود. اگر چه دانه غلات باعث كاهش فعاليت شكمبه در ابتداي زندگي مي‌گردند كه مي‌بايست مورد توجه قرار گيرد.
پايه خوراك مورد نياز گوساله در شكل 2 نشان داده شده است. براي رسيدن گوساله‌ها به وزن 100 پوند شير جايگزين حاوي 20 درصد پروتئين بطور استاندارد به مقدار 1/23 پوند در روز براي هر گوساله در نظر گرفته شده است كه افزايش وزن روزانه‌اي معادل 75/0 پوند را اعمال مي‌كند اين جيره كافي و معمول است چنانچه گوساله بتواند بيش از 1 پوند در روز بخورد آمادگي دريافت خوراك خشك را خواهد داشت.
اين مثال دانستن وزن بدن واقعي هر گوساله را تأكيد مي‌نمايد. داشتن وزن تولد کم و ندادن خوراك به مقدار كافي به گوساله در چند هفته اول زندگي رشد او را در مراحل بعدي زندگي مختل مي‌نمايد. به عبارت ديگر خوراك دهي بيش از نياز باعث تجمع چربي در بدن تلیسه‌ها مي‌شود.توصيه‌ها بر اين است كه خوراك مايع به اندازه 12% وزن بدن گوساله ارائه شود. گوساله‌اي كه به وزن 100 پوند مي‌رسد مي‌بايست 12 پوند شير (خوراك مايع) در روز دريافت نمايد. بياد داشته باشيد كه اگر گوساله‌اي بدون توجه به وزن, خوراك دريافت مي‌كنند تعدادي زير سطح مورد نياز و تعدادي نيز فراتر از آن تغذيه مي‌شوند.
درمانهاي وجود تنش, مانند دورهاي سرماي پياپي, غلظت مواد مغذي بخصوص انرژي‌ها بايست افزايش پيدا كند. آسانترين راه رسيدن به اين هدف خوراك دادن به گوساله‌ها به همراه دانه غلات تازه است. روش ديگر دادن جايگزين شير با درصد چربي يا انرژي بيشتر و يا افزايش مقدار شير در روز به ميزان 30 تا 50 درصد كه گوساله را براي گذران دوره سرما حفظ مي‌كند. بيش از 70 درصد گوساله‌هاي شيري در ايالات متحده شير جايگزين را به مقدار بيشتر دريافت مي‌كنند. ميزان بار ميكروبي و قيمت شير جايگزين در انتخاب آن بسيار مؤثر است. جايگزين شير و يا ساير مواد مشابه مي‌بايست حاوي مواد مختلفي جهت تأمين نياز گوساله باشند. افزودني‌ها شامل, ويتامين‌ها, آنتي بيوتيك‌ها, ممانعت كننده از فعاليت كوكسي‌ها و پروبيوتيك, اليگو ساكاروئيد در شير جايگزين تأمين مي‌شوند.
بطور معمول درصد پروتئين موجود در شير جايگزين 28-20 درصد مي‌باشد. كه در حالت عادي بين 22-20 درصد مي‌باشد. چربي خام بين 22-10 درصد است كه ميزان معمول آن 20-15 درصد a , d وe و عناصر كم مصرف مي‌باشد. هر شير جايگزين با توجه به هدف سازنده افزايش وزن روزانه خاصي را ايجاد مي‌كند و همينطور مي‌بايست مقدار خاصي از آن را نيز ارائه داده. انتخاب جايگزين شير براي رسيدن به رشد و افزايش وزن مطلوب ما بسيار اهميت دارد. عمدتاً برنامه‌هاي خوراك دهي با مواد مايع جهت محدود سازي مصرف خوراك مايع و رسيدن به مصرف ماده خشك طرح ريزي شده‌اند. در انتخاب نوع برنامه تغذيه قيمت خوراك مايع و افزايش وزن سريع‌تر و قيمت آن براي هر كيلوگرم مي‌بايست بررسي شود. همچنين مي‌بايست اثرات بعدي خوراك دهي با سطح بالاتر انرژي و پروتئين را بررسي كنيم.

[nafise sadeghi]

باكتري هاي مولد اسيد لاكتيك

افزودن اين باكتري ها سبب توسعه شكمبه و بهبود وضعيت سلامتي به واسطه متاثر شدن ميكرواكولوژي دستگاه گوارش مي شوند. توليد پروبيوتيك هاي باكتريايي بر اساس باكتري هاي مولد اسيد لاكتيك مي باشد. ولي موفقيت در اين مورد كامل نبوده زيرا استفاده از سويه هاي متفاوت و غير موثر، ثبات، كم اين فراورده ها ( كاهش سريع تعداد سلول هاي زنده) و بي تاثير بودن اين مواد در مقدار كم علل اين موضوع مي باشند.

لاكتوباسيل ها قادر به توليد آنزيم هاي كربوهيدراتاز بوده و بدين طريق به هضم اين مواد كمك مي كنند. اين با كتري ها با كمك به تجزيه غذا در روده كوچك مانع از سرازير شدن اين مواد غذايي غير قابل هضم به روده بزرگ مي شوند.( روده بزرگ جايگاه فعاليت اكولاي است).

سويه مفيد اين گروه از باكتري ها استرپتوكوكوس فاسيوم است كه توانايي خاصي در توليد اسيد لاكتيك دارد. تغذيه گوسا له ها با ماست حاوي لاكتوباسيلوس اسيدوفيلوس سبب تسريع در عمل نشخوار گوساله ها مي شود. افزودن بيفيدوباكتريوم به جيره بچه خوكها در طي هفته اول زندگي سبب كاهش تعداد كلستريديوم در مدفوع و بهبود افزايش وزن در بچه خوكها شده است. فومياكي و همكاران (1995) اثر اعمال بيفيدوباكتريوم و لاكتوباسيلوس اسيدوفيلوس را بر روي گوساله ها مورد بر رسي قرار دادند. نتايج اين پژوهش نشان داد كه اعمال اين باكتري ها سبب افزايش وزن روزانه و ضريب تبديل بهتر و كاهش اسهال نسبت به گروه شاهد شده است. همچنين اثرات مشابهي نيز از افزودن اين باكتري ها به جيره به جيره بچه خوكها مشاهده شده است. جني و همكاران (1991) با افزودن باكتري هاي باسيلوس ساب تيلوس به تنهايي و همراه با لاكتوباسيلوس لاكتيس به جيره گوساله هاي شير خوار اثرات آنرا مورد بررسي قرار دادند. در اين پژوهش گوساله ها يكباره، در روز سي ام از شير گرفته شدند و از روز 44-31 جيره آغازين دريافت كردند. نتايج نشان داد كه هيچ يك از پارامترهاي مورد بررسي افزايش وزن و بازده خوراك تحت تاثير تيمارها قرار نگرفت ونيز مورلي (1995) با برسي اثر پروبيوتيك ها بر روي سلامتي و رشد گوساله تفاوت معني داري را در بين تيمارها مشاهده نكرد.

كشت مخمر در جيره آغازين

استفاده از كشت مخمر در جيره آغازين در جيره گوساله هاي شيرخوار در جهت بهبود عملكرد مورد توجه قرار گرفته است. وجود غلات بالا در جيره آغازين سبب كاهش pH و در نهايت پاراكراتوزيس شكمبه مي شود. آزمايشات بر روي شمبه گوسا له ها نشان داده كه نوسانات pH در دامنه 8/5-5 است. بنابراين هيپر اسيديتي در گوساله هايي كه جيره آغازين دريافت مي كنند، عاملي براي محدوديت خوراك مي باشد. با توجه به اينكه آسپرژيلوس اريزا و ساكاروميسس سرويسيه سبب تحريك باكتري هاي مصرف كننده لاكتات مي شوند و برداشت لاكتات را توسط مگاسفرا السيدني و سلونوموناس روميننتيموم تحريك مي كنند، استفاده از اين مواد در جيره آغازين اثرات نامطلوب كاهش pH را مي كاهد. بنابراين پيشنهاد مي شود كه احتمالا پاسخ مثبت گوساله ها به كشت مخمر مربوط به افزايش pH باشد. زاين وهمكاران (1999) با استفاده از 12 گوساله اخته اثرات پروبيوتيك هاي غير باكتريايي را بر روي سلامتي گوساله هاي پرواري مورد بررسي قرار دادند. گوساله ها در 2 تيمار شاهد و تيمار آزمايشي دريافت كننده 28 گرم ساكاروميسس سرويسيه قرار داده شدند. نتايج نشان داد كه ساكاروميسس سرويسيه سبب كاهش 48 درصدي در بيماري ها و كاهش 44 درصدي در روزهاي بيماري شده است. كيوگلي و همكاران (1992) در جيره آغازين گوساله ها كه حاوي غلات بالايي بود اثرات بيكربنات سديم و كشت مخمر را بر تحريك شكمبه، رشد و مصرف خوراك در گوساله ها مورد بررسي قراردادند. در تيمار كشت مخمر، 2/0 درصد مخمر ساكاروميسس سرويسيه و در تيمار بيكربنات 3 درصد از اين ماده استفاده شد. در اين آزمايش اثر معني داري بر ماده خشك مصرفي، افزايش وزن و يا بازده خوراك ديده نشد، ولي نيتروژن اوره اي پلاسما در تيمار بيكربنات سديم كاهش داشت. كالي و همكاران (1992) با افزودن كشت مخمر به جيره گوساله ها و بره ها كاهش روزهاي بيماري، افزايش مصرف خوراك و همچنين اثرات مثبت در متابوليسم ازت، روي و آهن را مشاهده نمودند. همچنين در پژوهش ديگري افزودن كشت مخمر در جيره بره ها در زمان استرس حرارتي مورد برسي قرار گرفت. در اين پژوهش كشت مخمر سبب افزايش عملكرد در گروه تغذيه شده با مخمر، در مقايسه با گروه شاهد شد. در مورد گاوهاي شيري نيز كاهش دماي راست روده با افزودن آسپرژيلوس اريزا مشاهده شده است. مارش و همكاران (2002) با افزودن 10 گرم كشت مخمر به جيره گوسا له هايي كه تازه از شير گرفته شده بودند، افزايش معني داري را در افزايش وزن روزانه مشاهده كردند.

عصاره حاصل از قارچ آسپرژيلوس اريزا

محتواي اين عصاره به خوبي تعريف نشده ولي فرض بر اين است كه اين عصاره فاقد سلولهاي زنده است و حاوي مقاديري از آنزيم هاي فعال و ويتامين هاي گروه ب مي باشد. اين عصاره اثري مشابه با كشت مخمر بر روي عملكرد حيوانات اهلي دارد. بهركا (1991) با بررسي اثر آسپرژيلوس اريزا بر فعاليت ميكروبي شكمبه و توسعه آن اثرات مثبتي را در فعاليت ميكروبي شكمبه مشاهده نمود. در اين پژوهش گوساله هاي تغذيه شده با آسپرژيلوس اريزا يك هفته زود تر از گوساله هاي شاهد از شير گرفته شدند و در تيمار آسپرژيلوس اريزا مقاد‎ ير پروپيونات و استات، كل باكتري هاي بي هوازي همي سلولوتيك، پكتينوليتيك و سلولوتيك بيشتر از گروه شاهد بود.



علت تفاوت در نتايج
در گزارشات ارائه شده در مورد اثرات آسپرژيلوس اريزا و ساكاروميسس سرويسيه بر توان توليدي و مصرف خوراك و افزايش وزن تفاوت هايي مشاهده مي شود. برخي از پژوهش ها اثرات مثبت اين مواد را مربوط به اوايل زايش مي دانند، به همين دليل اكثر آزمايشات در استفاده از اين مواد در اوايل زايش انجام شده است. پژوهش هاي انجام شده بر روي اين مواد در شرايط متفاوت از يكديگر انجام شده است. پژوهش ها بر روي گاوهاي شيري نشان داد كه اين مواد سبب افزايش قابل توجهي در توليد شير شده اند. استفاده از كشت مخمر در جيره گوساله هاي پرواري كه با جو تغذيه شده بودند افزايش وزن 19 درصدي را نشان داده است. در حاليكه پاسخ نرهاي پرواري تغذيه شده با سيلاژ در حد اشتها به علاوه 2 كيلوگرم كنسانتره فقط افزايش 7/6 درصدي را در رشد روزانه نشان داده است. در مروري بر آزمايشات انجام شده براي ارزيابي اين مواد در توليد گاوهاي شيري نشان داده شده كه جيره هاي بر پايه سيلاژ ذرت نسبت به جيره هاي بر پايه سيلاژ گراس اثر بهتري بر توليد داشته اند. ويليامز (1991) وقتي از جيره هايي با نسبت 40 به 60 علوفه به كنسانتره استفاده كرد، افزايش 17 درصدي را در توليد شير مشاهده نمود، ولي زماني كه نسبت علوفه را در جيره بالا برد، پاسخ توليد به 14 درصد رسيد. همچنين وقتي در جيره از گندم و يونجه استفاده شد، توليد شير افزايش داشت در حاليكه با جايگزين كردن ذرت به جاي گندم اثري بر توليد ديده نشد. به طور كلي پاسخ هاي متفاوتي در استفاده از آسپرژيلوس اريزا و ساكاروميسس سرويسيه در جيره هاي گاوهاي شيري و گوساله هاي شير خوار مشاهده شده است. به طوري كه برخي از آزمايشات اثرات مثبتي را با افزودن اين مواد بر روي مصرف خوراك و توليد شير نشان داده اند، ولي در تعدادي از پژوهش ها چنين پاسخ هايي مشاهده نشده است. در يك پژوهش اثر كشت مخمر روي عملكرد گوساله هاي جوان مورد بررسي قرار گرفت، در اين آزمايش هيچ يك از صفات مورد بررسي از جمله تخمير شكمبه، مصرف خوراك وافزايش وزن روزانه تحت تاثير كشت مخمر قرار نگرفت. اما در پژوهش مارش (2002) كه بر روي گوساله ها انجام داد، افزايش معني داري در پارامترهاي مورد بررسي مشاهده شد. همانطور كه بيان شد پاسخ هاي گوساله ها و گاوهاي شيري به اين فراورده ها متفاوت مي باشد. به دليل وجود اين تفاوت در نتايج آزمايشات، پايوا (1993) پيشنهاد كرد كه عواملي همچون مرحله شيردهي، نوع علوفه، شيوه خوراك دهي، نسبت علوفه به كنسانتره و نوع جيره در بروز اين تفاوتها موثر مي باشند. همچنين وجود گونه هاي بسيار متنوع از كشت مخمر مي تواند دليل ديگري براي تفاوت در نتايج باشد، به طوري كه هنوز بين سويه هاي موجود اين مواد بهترين گونه از جهت فعاليت پروبيوتيكي مشخص نشده است. با اين وجود در طي آزمايشاتي كه تا سال 1990 انجام شده، در 55 درصد از پژوهش ها افزايش توليد شير گزارش شده است

منبع:سایت دام آوران