آبجی
9th December 2009, 02:44 PM
خورشید به عنوان یک ستاره فروزان متوسط تنها یکی از میلیاردها ستاره یی است که در کهکشان راه شیری به دور مرکز آن در حال گردش است. در بین میلیاردها ستاره فروزان کهکشان راه شیری، چند هزار ستاره مرده همراه با بازمانده هایشان وجود دارند. ظاهر هیچ یک از سحابی های (ابرهای گازی) بازمانده که نشان از پایان عمر ستاره یی است، شبیه به یکدیگر نیست. اما آنچه در قلب این سحابی ها وجود دارد همگی خواص فیزیکی یکسانی دارند.
یک ستاره کوچک که به دلیل کم جرم بودن، عمری طولانی دارد بعد از مرگ، طی هزاران سال لایه های خارجی خود را آهسته در فضا پراکنده می کند. اما یک ستاره متوسط یا پرجرم با انفجار عظیمی به نام ابرنواختر در کثری از ثانیه منفجر شده و عمرش به پایان می رسد. معمولاً در هر کهکشان، هر صد سال حداقل یک بار انفجار ابرنواختری قابل مشاهده است. اما در صد سال اخیر در کهکشان راه شیری چنین اتفاقی به وقوع نپیوسته است و شاید همین فردا یکی از آنها را ببینیم.
آخرین انفجار ابرنواختری که در کهکشان راه شیری با چشم غیرمسلح مشاهده شد به سال ۱۶۰۴ میلادی برمی گردد. این انفجار را اخترشناس معروف «یوهان کپلر» در آن سال مشاهده و ثبت کرد. پیش از او در سال ۱۵۷۲ میلادی «تیکو براهه» ابرنواختر درخشان دیگری را مشاهده کرده بود. اما در سال ۱۹۸۷ میلادی ابرنواختر دیگری در قمر کهکشان راه شیری، یعنی ابرماژلانی بزرگ مشاهده شد. امروزه هرچند وقت یک بار می توانیم شاهد یک چنین انفجاری در کهکشان های مجاور خود باشیم.
همان طور که از انفجار یک ستاره کوچک، جرمی به نام کوتوله سفید که آهسته کم فروغ می شود، باقی می ماند، از یک ستاره متوسط جسمی در حد چندده کیلومتر باقی می ماند که بیشتر جرم ستاره اولیه در آن جمع شده و از این رو یک سانتیمترمکعب از خاک سطح آن برابر ۱۰۰ میلیون تن است. اما اکنون این جرم بسیار چگال که به ستاره نوترونی (با ماهیتی کاملاً نوترونی) معروف است، چگونه رفتار خواهد کرد؟
گروهی از اخترشناسان به همراه «ژاکلین بل» انگلیسی در سال ۱۹۶۷ میلادی، طبق معمول در حال رصد و بررسی آسمان شب بودند. در یکی از شب های رصدی، آنها امواج رادیویی را که به صورت گسسته و منظم از بخش کوچکی از آسمان منتشر می شد، دریافت کردند. در اولین برخورد با این پدیده جدید تنها دلیل وجود چنین امواج تپنده یی را موجودات هوشمند فرازمینی دانستند. با توجه به بحث های داغ فرازمینی ها در آن زمان، آنها فکر کردند کشف شان پیام هایی است که از طرف این موجودات هوشمند فرازمینی، سال ها پیش به فضا ارسال شده است. حتی برخی از همکاران «ژاکلین بل» منبع این سیگنال های مرموز را به نام منبع «مردمان سبز کوچک» نامیدند. اما ایده فرازمینی ها دوام چندانی نیاورد و یکی از دلایل ناپایداری این ایده یافتن موارد مشابه دیگر بود. بعد از پخش خبر کشف چنین سیگنال هایی، اخترشناسان دیگر برای بررسی این پدیده، تلسکوپ ها و ذهن های خود را متمرکز بر آن قسمت شگفت انگیز از فضا کردند.
ایده ها و فرضیه های زیادی برای توجیه این پدیده مطرح شد، اما هیچ کدام نمی توانستند تمامی عوامل موجود در این رویداد جدید را توجیه کنند. دست آخر اخترشناسان و فیزیکدانان طبق بررسی های دقیقی که انجام دادند متوجه شدند این تپ ها از ستاره های نوترونی ناشی می شود. آنها دریافتند این بازمانده های ستارگان متوسط گاهی آهسته و گاهی با سرعت سرسام آوری به دور خود در حال چرخش هستند. سرعت چرخش آنها ممکن است از چند ثانیه تا چند هزارم ثانیه به طول انجامد. به این ترتیب امکان دارد این ستاره مرده و چگال در هر ثانیه صدها بار به دور خود بگردد. این گردش های سریع و مرتب موجب تشکیل میدان مغناطیسی قوی و پویایی در اطراف ستاره نوترونی شده و تابش های الکترومغناطیسی را که به نام «جت» معروف است از دو قطب بالایی و پایینی ستاره نوترونی در فضا منتشر می کند. حال اگر قطبین این ستاره به سمت زمین باشد، ما شاهد امواجی رادیویی هستیم که به صورت تپنده و مرتب، گویی همچون چراغی پی درپی روشن و خاموش می شوند.
به این دلیل این ستاره های نوترونی که به دلیل زاویه قرار گرفتن شان نسبت به ما به این شکل امواج رادیویی را از خود گسیل می کنند به «تپ اختر» معروف شدند. از آن زمان تا به امروز بیش از هزار تپ اختر توسط اخترشناسان رصدی کشف شده است. گاهی پیش می آید که شدت ارسال امواج، از یک تپ اختر ناگهان قوی می شود. دلیل این امر رمبش ناگهانی و اندکی است که در ستاره های نوترونی به وجود می آید و اصطلاحاً به آنها «ستاره لرزه» می گویند. با پیشرفت تکنولوژی، دانشمندان توانستند از تپ اخترها عکس هایی تهیه کنند و دقیقاً روشن و خاموش شدن این ستاره های مرده را مشاهده کنند. تعداد زیادی تپ اختر در کهکشان راه شیری وجود دارد اما تنها حدود ۱۰ درصد از آنها طوری قرار گرفته اند که امواج منتشرشده از قطب های آنها به سمت زمین بیاید و ما آنها را به صورت یک تپ اختر مشاهده کنیم.
یک ستاره کوچک که به دلیل کم جرم بودن، عمری طولانی دارد بعد از مرگ، طی هزاران سال لایه های خارجی خود را آهسته در فضا پراکنده می کند. اما یک ستاره متوسط یا پرجرم با انفجار عظیمی به نام ابرنواختر در کثری از ثانیه منفجر شده و عمرش به پایان می رسد. معمولاً در هر کهکشان، هر صد سال حداقل یک بار انفجار ابرنواختری قابل مشاهده است. اما در صد سال اخیر در کهکشان راه شیری چنین اتفاقی به وقوع نپیوسته است و شاید همین فردا یکی از آنها را ببینیم.
آخرین انفجار ابرنواختری که در کهکشان راه شیری با چشم غیرمسلح مشاهده شد به سال ۱۶۰۴ میلادی برمی گردد. این انفجار را اخترشناس معروف «یوهان کپلر» در آن سال مشاهده و ثبت کرد. پیش از او در سال ۱۵۷۲ میلادی «تیکو براهه» ابرنواختر درخشان دیگری را مشاهده کرده بود. اما در سال ۱۹۸۷ میلادی ابرنواختر دیگری در قمر کهکشان راه شیری، یعنی ابرماژلانی بزرگ مشاهده شد. امروزه هرچند وقت یک بار می توانیم شاهد یک چنین انفجاری در کهکشان های مجاور خود باشیم.
همان طور که از انفجار یک ستاره کوچک، جرمی به نام کوتوله سفید که آهسته کم فروغ می شود، باقی می ماند، از یک ستاره متوسط جسمی در حد چندده کیلومتر باقی می ماند که بیشتر جرم ستاره اولیه در آن جمع شده و از این رو یک سانتیمترمکعب از خاک سطح آن برابر ۱۰۰ میلیون تن است. اما اکنون این جرم بسیار چگال که به ستاره نوترونی (با ماهیتی کاملاً نوترونی) معروف است، چگونه رفتار خواهد کرد؟
گروهی از اخترشناسان به همراه «ژاکلین بل» انگلیسی در سال ۱۹۶۷ میلادی، طبق معمول در حال رصد و بررسی آسمان شب بودند. در یکی از شب های رصدی، آنها امواج رادیویی را که به صورت گسسته و منظم از بخش کوچکی از آسمان منتشر می شد، دریافت کردند. در اولین برخورد با این پدیده جدید تنها دلیل وجود چنین امواج تپنده یی را موجودات هوشمند فرازمینی دانستند. با توجه به بحث های داغ فرازمینی ها در آن زمان، آنها فکر کردند کشف شان پیام هایی است که از طرف این موجودات هوشمند فرازمینی، سال ها پیش به فضا ارسال شده است. حتی برخی از همکاران «ژاکلین بل» منبع این سیگنال های مرموز را به نام منبع «مردمان سبز کوچک» نامیدند. اما ایده فرازمینی ها دوام چندانی نیاورد و یکی از دلایل ناپایداری این ایده یافتن موارد مشابه دیگر بود. بعد از پخش خبر کشف چنین سیگنال هایی، اخترشناسان دیگر برای بررسی این پدیده، تلسکوپ ها و ذهن های خود را متمرکز بر آن قسمت شگفت انگیز از فضا کردند.
ایده ها و فرضیه های زیادی برای توجیه این پدیده مطرح شد، اما هیچ کدام نمی توانستند تمامی عوامل موجود در این رویداد جدید را توجیه کنند. دست آخر اخترشناسان و فیزیکدانان طبق بررسی های دقیقی که انجام دادند متوجه شدند این تپ ها از ستاره های نوترونی ناشی می شود. آنها دریافتند این بازمانده های ستارگان متوسط گاهی آهسته و گاهی با سرعت سرسام آوری به دور خود در حال چرخش هستند. سرعت چرخش آنها ممکن است از چند ثانیه تا چند هزارم ثانیه به طول انجامد. به این ترتیب امکان دارد این ستاره مرده و چگال در هر ثانیه صدها بار به دور خود بگردد. این گردش های سریع و مرتب موجب تشکیل میدان مغناطیسی قوی و پویایی در اطراف ستاره نوترونی شده و تابش های الکترومغناطیسی را که به نام «جت» معروف است از دو قطب بالایی و پایینی ستاره نوترونی در فضا منتشر می کند. حال اگر قطبین این ستاره به سمت زمین باشد، ما شاهد امواجی رادیویی هستیم که به صورت تپنده و مرتب، گویی همچون چراغی پی درپی روشن و خاموش می شوند.
به این دلیل این ستاره های نوترونی که به دلیل زاویه قرار گرفتن شان نسبت به ما به این شکل امواج رادیویی را از خود گسیل می کنند به «تپ اختر» معروف شدند. از آن زمان تا به امروز بیش از هزار تپ اختر توسط اخترشناسان رصدی کشف شده است. گاهی پیش می آید که شدت ارسال امواج، از یک تپ اختر ناگهان قوی می شود. دلیل این امر رمبش ناگهانی و اندکی است که در ستاره های نوترونی به وجود می آید و اصطلاحاً به آنها «ستاره لرزه» می گویند. با پیشرفت تکنولوژی، دانشمندان توانستند از تپ اخترها عکس هایی تهیه کنند و دقیقاً روشن و خاموش شدن این ستاره های مرده را مشاهده کنند. تعداد زیادی تپ اختر در کهکشان راه شیری وجود دارد اما تنها حدود ۱۰ درصد از آنها طوری قرار گرفته اند که امواج منتشرشده از قطب های آنها به سمت زمین بیاید و ما آنها را به صورت یک تپ اختر مشاهده کنیم.