diamonds55
1st October 2008, 03:14 PM
در ايران باستان، جشن مهرگان پس از نوروز داراي اهميت ويژه‌اي بود . به اين دليل که هر دو آغاز فصل‌هاي سال را نويد مي‌دادند. نوروز آغاز تابستان و مهرگان، آغاز زمستان، زيرا در آن زمان سال به دو فصل تقسيم مي شد.
انگيزه‌اي که به پيدايش جشن مهرگان در تاريخ ايران نسبت مي‌دهند پيروزي ايرانيان بر ضحاک ستمگر ، به رهبري کاوه آهنگر است که او را در بند آوردند و فريدون را به عنوان رهبر خود برگزيدند . اين جشن در روز 10 مهر ، روزي که نام روز و ماه يکي بود جشن گرفته مي‌شد و مانند نوروز سه جنبه نجومي ( طبيعي ) ، تاريخي و ديني داشت .
از نظر نجومي ، مهرگان چند روز پس از اعتدال پاييزي جشن گرفته مي‌شد . اعتدال پاييزي اول مهر صورت مي‌گيرد و جشن برداشت محصولات کشاورزي است .
از نظر تاريخي ، در اين روز نيروي داد و راستي به سرکردگي کاوه آهنگر بر ارتش دروغ و ستمگري آژي دهاک ( ضحاک) پيروز شد.
مبارزه راستي و دروغ ، داد و ستم در ايران ريشه ديني دارد و همه جشن‌هاي ملي هم بگونه‌اي اين مبارزه و پيروزي نهايي حق بر نا حق را نشان مي‌دهد ولي در تاريخ مهرگان اين جنبه درخشندگي ويژه اي دارد .
از نظر ديني نيز، در فرهنگ ايراني مهر يا ميترا به معناي فروغ خورشيد و مهر و دوستي است . همچنين مهر، نگهبان پيمان و هشدار دهنده به پيمان شکنان است .
بي گمان، باور و اعتقاد به ايزد مهر و آيين هاي مهري ( ميترايي ) که پيش از زرتشت، در هند و ايران وجود داشته، به ماه مهر و جشن مهرگان سيماي ديني بيشتري افزوده بود.
دليل برگزاري جشن مهرگان در آغاز مهرماه و اصولاً نامگذاري نخستين ماه فصل پاييز به نام مهر، اين است که در دوره‌‌هايي از عصر باستان و از جمله در زمان هخامنشيان، آغاز پاييز، آغاز سال نو بود و از همين رو، نخستين ماه سال را به نام مهر منسوب کرده‌اند.
تثبيتِ آغاز سال نو در هنگام اعتدال پاييزي با نظام زندگيِ مبتني بر کشاورزيِ ايرانيان بستگيِ کامل دارد. مي‌دانيم که سال زراعي از اول پاييز آغاز و در پايان تابستان ديگر خاتمه مي‌پذيرد. قاعده‌اي که هنوز هم در ميان کشاورزان متداول است و در بسياري از نواحي ايران جشن‌هاي فراوان و گوناگوني به مناسبت فرارسيدن مهرگان و پايان فصل زراعي برگزار مي‌شود.
جشن و آيين مهرگان، از نظر زماني با تغيير تقويم، در سال 1304 هجري شمسي، تغيير کرد. بدين معني که 5 روز "پنجه = خمسه" (که پس از 12 ماه سي روزه سال براي رسيدن به 365 مي آمد) حذف و شش ماه اول سال 31 روز گرديده است.
از آن پس، در بسياري از تقويم ها، مهرگان، به جاي 16 مهر در دهم مهر آمده، يعني در صد و نود و ششمين روز سال براساس تقويم پيشين.
امروزه سنت کهن آغاز سال نو از ابتداي پاييز با نام «سالِ وَرز» در تقويم محلي کردان مُـکريِ مهاباد و طايفه‌هاي کردان شُکري باقي مانده است. همچنين در تقويم محلي پامير در تاجيکستان (بويژه در دو ناحيه «وَنج» و «خوف») از نخستين روز پاييز با نام «نوروز پاييزي/ نوروز تيرَماه» ياد مي‌کنند. در ادبيات فارسي (از جمله شاهنامه فردوسي) و امروزه در ميان مردمان آسياي ميانه و شمال افغانستان، فصل پاييز را «تيرماه» مي‌نامند.
با اين حال، امروزه جشن مهرگان، به شيوه اي که در کتاب هاي تاريخي سده هاي چهارم و پنجم و ششم آمده، نه به صورت رسمي برگزار مي شود و نه در گردهمايي هاي غير رسمي، نزد عامهً مردم. دست کم، در دو سده اخير نيز از برگزاري آن آگاهي چنداني در دست نيست.
در ماهنامه ها و هفته نامه هاي ادبي و اجتماعي سدهً اخير، مهرگان حضور دارد. بدين معني که مقاله، پژوهش، شعر به مناسبت مهر و مهرگان بويژه در نشريه هايي که در ماه مهر منتشر مي شود کم نيست.
زمان برگزاري آيين قالي شويان در مشهد اردهال را جلال ال احمد، با مهرگان هم پيوند مي داند. صدرالدين عيني در يادداشت ها، از جشني در تاجيکستان و سمرقند ياد مي کند که هر سال در ماه ميزان (مهرماه) برگزار مي شد. جشني که مي تواند، با همهً دگرگوني ها، بازماندهً جشن مهرگان باشد.
از جمله مراسم جشن مهرگان که در گذشته با شکوه بسيار برگزار مي شد، پهن کردن سفره مهر ايزدي در خانه ها به نشانه فرا رسيدن پاييز و فصل جمع آوري محصولات و شکرگزاري از نعمت هاي خداوند است.
در اين سفره حبوبات، ميوه هاي پاييزي، شيريني، آويشن، سنجد، کتاب مقدس، آينه و گل همواره وجود دارد که برخي از آنها نشانه هايي از محصولات پاييزي است، چرا که جشن مهرگان به پاس شکرگزاري از آفريده هاي خداوند برگزار مي شود.
بر اساس يافته هاي پژوهشگران بسياري از آيين‌ها و باورهاي دين مسيحيت و از جمله بنياد نظام گاهشماري ميلادي آن، ريشه در آيين‌هاي مهري دارد. سرچشمه پيدايش باوري به نام «حلقه مهر» يا «حلقه پيمان» در مغرب زمين نيز به زمان رواج آيين مهر در سرزمينهاي روم باستان نسبت داده شده است که امروزه به شکل حلقه پيمانِ ازدواج در ميان مردم رايج است.
به گزارش ايرنا، زرتشتيان ايران امسال نيز اين روز را همچون سالهاي گذشته با نقالي قيام کاوه آهنگر و پيروزي فريدون بر ضحاک، شادباش روز مهرگان و خواندن سرودهاي آييني و گردهمايي برگزار مي کنند.
در اين جشن‌ها گاه ترانه‌هايي خوانده مي‌شود که در آنها به مهر و مهرگان اشاره مي‌رود. شايد بتوان شيوه سال تحصيليِ امروزي را باقي‌مانده گاهشماري کهن ميترايي/ مهري دانست.
انگيزه‌اي که به پيدايش جشن مهرگان در تاريخ ايران نسبت مي‌دهند پيروزي ايرانيان بر ضحاک ستمگر ، به رهبري کاوه آهنگر است که او را در بند آوردند و فريدون را به عنوان رهبر خود برگزيدند . اين جشن در روز 10 مهر ، روزي که نام روز و ماه يکي بود جشن گرفته مي‌شد و مانند نوروز سه جنبه نجومي ( طبيعي ) ، تاريخي و ديني داشت .
از نظر نجومي ، مهرگان چند روز پس از اعتدال پاييزي جشن گرفته مي‌شد . اعتدال پاييزي اول مهر صورت مي‌گيرد و جشن برداشت محصولات کشاورزي است .
از نظر تاريخي ، در اين روز نيروي داد و راستي به سرکردگي کاوه آهنگر بر ارتش دروغ و ستمگري آژي دهاک ( ضحاک) پيروز شد.
مبارزه راستي و دروغ ، داد و ستم در ايران ريشه ديني دارد و همه جشن‌هاي ملي هم بگونه‌اي اين مبارزه و پيروزي نهايي حق بر نا حق را نشان مي‌دهد ولي در تاريخ مهرگان اين جنبه درخشندگي ويژه اي دارد .
از نظر ديني نيز، در فرهنگ ايراني مهر يا ميترا به معناي فروغ خورشيد و مهر و دوستي است . همچنين مهر، نگهبان پيمان و هشدار دهنده به پيمان شکنان است .
بي گمان، باور و اعتقاد به ايزد مهر و آيين هاي مهري ( ميترايي ) که پيش از زرتشت، در هند و ايران وجود داشته، به ماه مهر و جشن مهرگان سيماي ديني بيشتري افزوده بود.
دليل برگزاري جشن مهرگان در آغاز مهرماه و اصولاً نامگذاري نخستين ماه فصل پاييز به نام مهر، اين است که در دوره‌‌هايي از عصر باستان و از جمله در زمان هخامنشيان، آغاز پاييز، آغاز سال نو بود و از همين رو، نخستين ماه سال را به نام مهر منسوب کرده‌اند.
تثبيتِ آغاز سال نو در هنگام اعتدال پاييزي با نظام زندگيِ مبتني بر کشاورزيِ ايرانيان بستگيِ کامل دارد. مي‌دانيم که سال زراعي از اول پاييز آغاز و در پايان تابستان ديگر خاتمه مي‌پذيرد. قاعده‌اي که هنوز هم در ميان کشاورزان متداول است و در بسياري از نواحي ايران جشن‌هاي فراوان و گوناگوني به مناسبت فرارسيدن مهرگان و پايان فصل زراعي برگزار مي‌شود.
جشن و آيين مهرگان، از نظر زماني با تغيير تقويم، در سال 1304 هجري شمسي، تغيير کرد. بدين معني که 5 روز "پنجه = خمسه" (که پس از 12 ماه سي روزه سال براي رسيدن به 365 مي آمد) حذف و شش ماه اول سال 31 روز گرديده است.
از آن پس، در بسياري از تقويم ها، مهرگان، به جاي 16 مهر در دهم مهر آمده، يعني در صد و نود و ششمين روز سال براساس تقويم پيشين.
امروزه سنت کهن آغاز سال نو از ابتداي پاييز با نام «سالِ وَرز» در تقويم محلي کردان مُـکريِ مهاباد و طايفه‌هاي کردان شُکري باقي مانده است. همچنين در تقويم محلي پامير در تاجيکستان (بويژه در دو ناحيه «وَنج» و «خوف») از نخستين روز پاييز با نام «نوروز پاييزي/ نوروز تيرَماه» ياد مي‌کنند. در ادبيات فارسي (از جمله شاهنامه فردوسي) و امروزه در ميان مردمان آسياي ميانه و شمال افغانستان، فصل پاييز را «تيرماه» مي‌نامند.
با اين حال، امروزه جشن مهرگان، به شيوه اي که در کتاب هاي تاريخي سده هاي چهارم و پنجم و ششم آمده، نه به صورت رسمي برگزار مي شود و نه در گردهمايي هاي غير رسمي، نزد عامهً مردم. دست کم، در دو سده اخير نيز از برگزاري آن آگاهي چنداني در دست نيست.
در ماهنامه ها و هفته نامه هاي ادبي و اجتماعي سدهً اخير، مهرگان حضور دارد. بدين معني که مقاله، پژوهش، شعر به مناسبت مهر و مهرگان بويژه در نشريه هايي که در ماه مهر منتشر مي شود کم نيست.
زمان برگزاري آيين قالي شويان در مشهد اردهال را جلال ال احمد، با مهرگان هم پيوند مي داند. صدرالدين عيني در يادداشت ها، از جشني در تاجيکستان و سمرقند ياد مي کند که هر سال در ماه ميزان (مهرماه) برگزار مي شد. جشني که مي تواند، با همهً دگرگوني ها، بازماندهً جشن مهرگان باشد.
از جمله مراسم جشن مهرگان که در گذشته با شکوه بسيار برگزار مي شد، پهن کردن سفره مهر ايزدي در خانه ها به نشانه فرا رسيدن پاييز و فصل جمع آوري محصولات و شکرگزاري از نعمت هاي خداوند است.
در اين سفره حبوبات، ميوه هاي پاييزي، شيريني، آويشن، سنجد، کتاب مقدس، آينه و گل همواره وجود دارد که برخي از آنها نشانه هايي از محصولات پاييزي است، چرا که جشن مهرگان به پاس شکرگزاري از آفريده هاي خداوند برگزار مي شود.
بر اساس يافته هاي پژوهشگران بسياري از آيين‌ها و باورهاي دين مسيحيت و از جمله بنياد نظام گاهشماري ميلادي آن، ريشه در آيين‌هاي مهري دارد. سرچشمه پيدايش باوري به نام «حلقه مهر» يا «حلقه پيمان» در مغرب زمين نيز به زمان رواج آيين مهر در سرزمينهاي روم باستان نسبت داده شده است که امروزه به شکل حلقه پيمانِ ازدواج در ميان مردم رايج است.
به گزارش ايرنا، زرتشتيان ايران امسال نيز اين روز را همچون سالهاي گذشته با نقالي قيام کاوه آهنگر و پيروزي فريدون بر ضحاک، شادباش روز مهرگان و خواندن سرودهاي آييني و گردهمايي برگزار مي کنند.
در اين جشن‌ها گاه ترانه‌هايي خوانده مي‌شود که در آنها به مهر و مهرگان اشاره مي‌رود. شايد بتوان شيوه سال تحصيليِ امروزي را باقي‌مانده گاهشماري کهن ميترايي/ مهري دانست.