*مینا*
13th November 2009, 11:23 PM
بررسي وضعيت پالايشگاه‌هاي نفت كشور http://ripi.igc.ir/Image/paper/12/image001.jpg
پالايشگاه اصفهان
پـــالايــشــگـــاه اصــفـهــان از دو پــالايـشـگــاه شـمــاره يــك و دو بـا ظرفيت‌هاي مساوي يك صد هزار بشكه در روز تشكيل شده است. پالايشگاه اول، در بهمن 1358 آغاز به كار كرد و به فاصله شش ماه بعد نيز در سال 59 راه‌اندازي شد. محل اين پالايشگاه، حدود 16 كيلومتري شمال اصفهان در مسير جاده اصفهان به تهران واقع شده و با توجه به فـاصـلـه كـمـتـر از ده كـيلومتري با شهرهاي پرجمعيت خميني شهر، شـاهـيـن شـهـر و شـهـرك مـنـتظري عملكرد بهينه آن از نقطه نظر مسائل زيست محيطي حائز اهميت است. خوراك نفت‌خام اين پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي مارون و شادگان به وسيله خطوط لوله تامين مي‌شود. سوخت مصرفي اين پالايشگاه، از دو نوع سوخت مايع و گاز كه شامل گـازهـاي پـالايـشگاه، مواد توليدي سبك و نامرغوب و سوخت سنگين طراحي شده است.
پالايشگاه اراك
پـالايـشـگـاه اراك بـا تـوجه به امكانات تامين نوع نفت‌خام و مواد تـشـيـكـل دهـنده آن، همچنين نياز مناطق مصرف با ظرفيت 150 هزار بشكه در روز در سال 1372 با ضريب پيچيدگي نسبتا بالا در 22 كيلومتري جنوب غربي شهر اراك (روستاي شازند) طراحي و راه‌اندازي شده اســــت. خـــوراك نــفـــت‌خـــام ايـــن پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي مارون از طريق خط لوله 30، 32 و 36 اينچي تـــامــيـــن مـــي‌شـــود. ســوخــت ايــن پـالايـشـگـاه شـامل سوخت گاز از جمله گازهاي جمع‌آوري شده از واحـدهـاي پـالايـش، گـاز‌طبيعي و بـنزين واحد كاهش گرانروي (به دليل مشخصات نامطلوب كيفي) و سوخت مايع سنگين تامين مي‌شود. پالايشگاه اراك به دليل داشتن واحد سي.سي.ال مي تواند بنزين بدون سرب توليد كند.
پالايشگاه آبادان
پالايشگاه آبادان با ظرفيت 630 هـزار بـشـكـه در روز بـزرگ ترين پالايشگاه جهان و تنها موسسه عظيم ايران و پايه انتقال فناوري به همه صنايع كشور قبل از پايان جنگ عراق عليه ايران بوده است. در طول جنگ صـدمـات زيادي به اين پالايشگاه وارد و پس از خاتمه جنگ با توجه به موازنه توليد و مصرف فرآورده‌هاي نفتي در كشور تعداد زياد واحدهاي آن بازسازي و احداث شد و تعداد ديگري در دست مطالعه است. قبل از جنگ محصولات اين پالايشگاه نه تنها نياز داخلي را تامين كه مقداري نيز به خارج صادر مي‌كرد. هم اكنون ظرفيت تصفيه نفت‌خام روزانه اين پالايشگاه حدود 450 هزار بشكه است كه بزرگ ترين پالايشگاه منطقه بــه شـمــار مــي رود. خـوراك ايـن پالايشگاه از مجموع 450 هزار بشكه ارسالي به پالايشگاه 150 هزار بشكه نفت‌خام شيرين از حوزه اهواز - آسماري با خط لوله، 130 هزار بشكه نـفــت‌خـام تـرش مـخـلـوط مـنـاطـق مركزي توسط خط لوله و 170 هزار بـشـكـه نفت‌خام ترش و سنگين صادراتي با خط لوله به پالايشگاه ارســـال مـــي‌شـــود. ســـوخـــت ايــن پـــــالايـــشـــگـــــاه نــيــــز از گــــازهــــاي پالايشگاهي، نفت كوره، گازطبيعي آغاجاري و گاز مايع تامين مي‌شود.
پالايشگاه بندرعباس
اين پالايشگاه به منظور تامين قسمتي از فرآورده‌هاي نفتي مورد نياز كشور به ويژه مواد ميان تقطير و بنزين با ظرفيت اسمي 232 هزار بشكه در روز احداث شد كه شامل 220 هزار بشكه نفت‌خام و 12 هزار بشكه مايعات گازي سرخون است. بـا تـوجـه بـه مـحـدود بودن ذخاير نـفـت‌خـام سـبـك كـشـور، طـراحـي پالايشگاه بندر عباس در سال 1384 اين پالايشگاه را قادر ساخته تا روزانه 260 هزار بشكه نفت‌خام، 20 هزار بشكه ميعانات گازي را فرآورش و محصول آن را از طريق شبكه خطوط لـولـه و اسـكله نفتي احداث شده صادر كند. خوراك نفت‌خام اين پـالايـشـگـاه از جزيره خارگ و به وسـيـلـه نـفـتـكـش تـامـيـن مـي‌شـود. سـوخـت اين پالايشگاه نيز از هر دونوع سوخت مايع و گاز است.
پالايشگاه كرمانشاه
پالايشگاه كرمانشاه با ظرفيت 15 هزار بشكه در روز در سال 1350 بر اساس مشخصات فني ميدان هاي نفتي كنار رودخانه قره سو و در داخـل شـهـر كـرمـانـشـاه بـا ضريب پـيـچـيـــدگـــي طـــراحــي، احــداث و راه‌اندازي شد. از نظر موقعيت آب و هوايي اين منطقه سردسير است و دما آن در زمستان تا منفي سي درجه سانتيگراد كاهش مي يابد. خوراك اين پالايشگاه در زمان طراحي از چاه‌هاي نفتي شرات با خط لوله 18 ايـنـچـي بـه طـول 260 كـيـلـومتر به پـالايـشگاه ارسال مي‌شود. در پي شـرارت‌هاي رژيم بعث عراق در سال 1359 و به دليل اشغال چاه‌ها، ارسال نفت‌خام به پالايشگاه قطع و كار پالايشگاه عملا متوقف شد. به منظور راه‌اندازي مجدد، خط لوله افرينه - كرمانشاه به قطر 16 اينچ و به طول 172 كيلومتر احداث و در آبان 1362 به بهره برداري رسيد. در سال 1370 نيز نفت‌خام سركان - ماله كوه از طريق همين خط لوله با نفت‌خام اهواز - آسماري مخلوط و جهت تـصـفـيـه بـه پـالايشگاه ارسال شد. هم‌اكنون خوراك پالايشگاه شامل هر سه نوع خوراك نفت شهر، اهواز - آسماري و سركان - ماله كوه است. با توجه به تغييرات نفت‌خام، كنترل شـرايـط فـرآيـنـدي بـراي پالايشگاه مشكل بوده كه سبب نوسان در مقدار فرآورده‌ها، سوخت و ضايعات شده اســــت. بـــراي اجــتــنـــاب از بـــروز مـشـكـلات نـاشي از اين موضوع، مي‌توان نفت‌خام دريافتي از هر منبع را بـه صـورت مـجـزا ذخـيره و به تـفـكيك وارد پالايشگاه كرد يا با افـزايـش تـعـداد همزن‌ها نفت‌خام خــوراك را بــه صــورت مـخـلــوط يكنواخت از نفت‌خام‌هاي مختلف درآورد و به پالايشگاه ارسال كرد.
پالايشگاه تهران
بـــررســـي تـــولــيـــد و مـصــرف فرآورده‌هاي نفتي در شمال كشور موجب شد ابتدا پالايشگاه شماره يك تهران با ظرفيت طراحي 100 هزار بشكه در روز در سال 1347 و به دنبال آن با درسال 1352 پالايشگاه شماره دو با ظرفيت طراحي روزانه 125 هزار بشكه در كنار پالايشگاه شماره يك در جنوب شهر تهران با ضريب پيچيدگي متوسط احداث و راه‌اندازي شود. عملكرد بهينه اين پـالايـشـگـاه از نـظـر مسائل زيست محيطي بسيار مهم و حياتي است. خوراك نفت‌خام اين پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي اهواز - آسماري، مارون و شادگان به وسيله خط لوله تامين مي‌شود.
پالايشگاه شيراز
مـطـالـعـه و بررسي و مصرف فرآورده‌هاي نفتي و نفت‌خام مورد نياز در جنوب كشور موجب شد كه پالايشگاه شيراز به وسيله شركت >Universal oil products< با ظرفيت روزانـــه 40 هـــزار بـشـكــه در روز كاركرد، طراحي و به وسيله شركت ايتاليايي>Snam progett < با نظارت شركت ملي نفت ايران در سال 1352 بهره‌برداري شود. در جريان جنگ تحميلي تغييرات بسياري براي بهبود روش‌هــــاي تــــولــيــــد و افــــزايــــش فرآورده‌ها اعمال شد كه طراحي، ساخت، نصب و بهره برداري از واحد قير دميده و توليد قير باتري براي اولين بار در ايران از اين جمله اسـت. ظـرفـيت طراحي پالايشگاه شـيـراز روزانـه 40 هـزار بـشـكـه و ظرفيت بالقوه آن روزانه 50 هزار بشكه نفت‌خام به اضافه 7 هزار بشكه ميعانات گاز است. با نصب و راه‌اندازي يك كوره جديد در واحد تقطير ظرفيت اين پالايشگاه حدود 35 درصــد افــزايــش يـافـتـه اسـت. نفت‌خام مورد نياز اين پالايشگاه به وسيله يك خط لوله اي به طول 230 كـيـلـومـتر از منابع نفتي گچساران تامين مي‌شود. بر اساس بررسي‌هاي فني- اقتصادي، از سال 1376 روزانه به طور متوسط 4000 بشكه ميعانات گازي ميادين سرخون و ماله كوه به نـفـت‌خـام خـوراك ايـن پـالايشگاه تزريق و اين موضوع سبب افزايش فرآورده‌هاي ميان تقطير و در نتيجه افزايش ضريب بازدهي پالايشگاه مي‌شود.
پالايشگاه تبريز
مطالعه و بررسي مقدار توليد و مصرف فرآورده‌هاي نفتي در كشور، همچنين تامين نفت‌خام، توزيع بهينه فرآورده‌هاي نفتي و ساير تسهيلات جانبي موجب شد تا پالايشگاه تبريز طراحي 80 هزار بشكه در روز در سال 1356 احداث و راه‌اندازي شود. ايـن پـالايـشـگـاه در 15 كـيـلـومـتري جنوب غربي تبريز واقع و به وسيله شركت U.O.P طراحي شده است. در سال 1372 با انجام تعميراتي در واحد تقطير ظرفيت پالايشگاه به 120 هزار بشكه در روز افزايش يافت، ولي اسـتفاده از واحدهاي پايين دستي تاكنون ميسر نشده است. خوراك نـفــت‌خــام ايــن پــالايـشـگـاه نـيـز از حوزه‌هاي اهواز - آسماري و شادگان توسط خط لوله تامين مي‌شود.
پالايشگاه لاوان
بـه منظور تامين فرآورده‌هاي مـورد نياز بنادر ساحلي، همچنين سـوخت كشتي‌هايي كه در خليج فـارس تـردد مـي‌كـردند، پالايشگاه لاوان با ظرفيت طراحي 20 هزار بشكه در روز در سال 1355 به عنوان پالايشگاهي با ضريب پيچيدگي كم در جزيره لاوان احداث و راه‌اندازي شــد. مـتـعــاقـب آن در سـال 1373 دسـتـگاه‌هاي مراكس براي شيرين كردن نفت، همچنين نمك‌زدايي به واحـدهـاي پالايشي اين پالايشگاه اضافه شد و ظرفيت آن به روزانه تا 30 هزار بشكه در روز افزايش يافت. خوراك نفت‌خام اين پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي فلات قاره به وسيله خط لوله 10 اينچي به طول حدود يك كيلومتر تامين مي‌شود. از گاز مايع، نـفـت گـاز و نـفت كوره به عنوان سوخت در پالايشگاه لاوان استفاده مي‌شود. در نهايت با مقايسه ارقام مربوط به تعداد كاركنان، ميزان برق مصرفي، ميزان سوخت به كار رفته، ظرفيت توليد هر پالايشگاه و محاسبه و مقايسه كارآيي و بهره‌وري اين پــالايـشـگــاه كـه بـه شـرح آن نـمـي پردازيم، مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه پـــالايــشــگـــاه تــبـــريـــز و شــيـــراز از پالايشگاه‌هاي ديگر كارآتر است كه تبريز مقام اول را در اين باره به خود اخـتصاص داده است. با توجه به مـســــائــــل مــطـــرح شـــده بـــه بــيـــان راهـكــارهــايــي بــه مـنـظــور ارتـقـاي وضــعــيـــت كـنــونــي پــالايـشـگــاه‌هــا پـرداخـته‌ايم تا با به كارگيري آنها شــاهـد بـازدهـي و كـارآيـي بـيـشـتـر پالايشگاه‌ها كشور باشيم.
راهكارهاي سياستي
1- يكي از موضوع‌هايي كه بايد مورد توجه قرار گيرد، زياد بودن تـعـداد كـاركـنـان در پالايشگاه‌هاي كشور است كه اين نيروي كار اضافي بـه كـاهـش كارآيي منجر مي‌شود. پـالايـشـگاهي با ظرفيت 400 هزار بشكه يا بيشتر در كشورهاي پيشرفته را 400 تا 500 نفر اداره مي‌كنند، در حالي كه پالايشگاه‌هاي كشور ما و از جـمـلـه پـالايشگاه آبادان از نيروي انساني چند هزار نفري برخوردارند.
2- تـــركــيــب نـيــروي انـســانــي پـالايـشـگـاه‌هـاي كـشور ما با ديگر كشورهاي جهان متفاوت است، در حالي كه ميانگين سابقه كار و تجربه ايـن نـيـروهـا در كـشـورهاي ديگر، اهميتي ويژه دارد.
3- بحث بعدي مربوط به ارتقاي سطح دانش علمي كاركنان است، نيروي كار در پالايشگاه‌هاي ايران مـهـارت‌هـاي تخصصي ندارد و با استفاده از آموزش‌هاي تخصصي، مي‌توان سطح دانش علمي كاركنان را افزايش داد.
4- پالايشگاه‌هاي ايران به دليل استفاده نابهينه از مواد اوليه، ضايعات بـسـيار زيادي توليد مي‌كنند و سبب اتلاف انرژي و سوخت مي‌شوند كه با انـجـام تـدابيري مي‌توان جلوي اين ضايعات و اتلاف انرژي را گرفت.
5- از ديـگــر عـوامـل مـوثـر بـر ســـودآوري پـــالايــشـگــاه‌هــا، مـيــزان سرمايه‌گذاري در اين بخش است، به عبارت ديگر هر چه سرمايه‌گذاري اوليه بيشتر باشد، در نهايت سودآوري نيز بيشتر خواهد بود.
6- درجـــه پــيــچــيـــدگـــي يــك پـــالايــشــگـــاه و تـــوانـــايـــي تــولـيــد محصولات با ارزش، از عوامل موثر بـر وضـعـيـت سوددهي آن است. تــــولــيـــد بـــالاي نــفـــت كـــوره در پالايشگاه‌هاي كشور، بر نامناسب بودن سوددهي آنها تاثير دارد. براي تــبــــديــــل ايــــن مــحــصــــولات بـــه محصولات باارزش تر، واحدهاي اضــافـي نـيـاز اسـت كـه ايـن كـار، هم اكنون در پالايشگاه‌هاي آبادان و اراك و بندر عباس در حال انجام اســـــــت بـــــــه طـــــــور مـــشـــخــــــص پالايشگاه‌هاي ايران عموما در سطح مـتوسط است و پيچيدگي بالايي نـــدارد. پـــالايـشـگــاه‌هــاي اراك و بـنـدرعـبـاس و پـس از آنـها ديگر پـالايـشگاه‌ها، بعد از بازسازي و اجراي طرح‌هاي توسعه‌اي به نوع پيچيدگي نزديك مي‌شدند، اما باز هم درطبقه پيچيده قرار نمي‌گيرند.
7- از ديگر راهكارهاي افزايش كـارآيـي و اثربخشي پالايشگاه‌ها، واگـذاري ايـن واحـدهـا بـه بـخـش خـصـوصـي اسـت. ايـن مـسـئـله در بخشي از اين واحدها تحقق يافته و در بـخـش عـظـيمي با چالش‌هايي روبه‌رو است.
منبع : وبلاگ تخصصی مهندسی نفت فیروز آباد
پالايشگاه اصفهان
پـــالايــشــگـــاه اصــفـهــان از دو پــالايـشـگــاه شـمــاره يــك و دو بـا ظرفيت‌هاي مساوي يك صد هزار بشكه در روز تشكيل شده است. پالايشگاه اول، در بهمن 1358 آغاز به كار كرد و به فاصله شش ماه بعد نيز در سال 59 راه‌اندازي شد. محل اين پالايشگاه، حدود 16 كيلومتري شمال اصفهان در مسير جاده اصفهان به تهران واقع شده و با توجه به فـاصـلـه كـمـتـر از ده كـيلومتري با شهرهاي پرجمعيت خميني شهر، شـاهـيـن شـهـر و شـهـرك مـنـتظري عملكرد بهينه آن از نقطه نظر مسائل زيست محيطي حائز اهميت است. خوراك نفت‌خام اين پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي مارون و شادگان به وسيله خطوط لوله تامين مي‌شود. سوخت مصرفي اين پالايشگاه، از دو نوع سوخت مايع و گاز كه شامل گـازهـاي پـالايـشگاه، مواد توليدي سبك و نامرغوب و سوخت سنگين طراحي شده است.
پالايشگاه اراك
پـالايـشـگـاه اراك بـا تـوجه به امكانات تامين نوع نفت‌خام و مواد تـشـيـكـل دهـنده آن، همچنين نياز مناطق مصرف با ظرفيت 150 هزار بشكه در روز در سال 1372 با ضريب پيچيدگي نسبتا بالا در 22 كيلومتري جنوب غربي شهر اراك (روستاي شازند) طراحي و راه‌اندازي شده اســــت. خـــوراك نــفـــت‌خـــام ايـــن پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي مارون از طريق خط لوله 30، 32 و 36 اينچي تـــامــيـــن مـــي‌شـــود. ســوخــت ايــن پـالايـشـگـاه شـامل سوخت گاز از جمله گازهاي جمع‌آوري شده از واحـدهـاي پـالايـش، گـاز‌طبيعي و بـنزين واحد كاهش گرانروي (به دليل مشخصات نامطلوب كيفي) و سوخت مايع سنگين تامين مي‌شود. پالايشگاه اراك به دليل داشتن واحد سي.سي.ال مي تواند بنزين بدون سرب توليد كند.
پالايشگاه آبادان
پالايشگاه آبادان با ظرفيت 630 هـزار بـشـكـه در روز بـزرگ ترين پالايشگاه جهان و تنها موسسه عظيم ايران و پايه انتقال فناوري به همه صنايع كشور قبل از پايان جنگ عراق عليه ايران بوده است. در طول جنگ صـدمـات زيادي به اين پالايشگاه وارد و پس از خاتمه جنگ با توجه به موازنه توليد و مصرف فرآورده‌هاي نفتي در كشور تعداد زياد واحدهاي آن بازسازي و احداث شد و تعداد ديگري در دست مطالعه است. قبل از جنگ محصولات اين پالايشگاه نه تنها نياز داخلي را تامين كه مقداري نيز به خارج صادر مي‌كرد. هم اكنون ظرفيت تصفيه نفت‌خام روزانه اين پالايشگاه حدود 450 هزار بشكه است كه بزرگ ترين پالايشگاه منطقه بــه شـمــار مــي رود. خـوراك ايـن پالايشگاه از مجموع 450 هزار بشكه ارسالي به پالايشگاه 150 هزار بشكه نفت‌خام شيرين از حوزه اهواز - آسماري با خط لوله، 130 هزار بشكه نـفــت‌خـام تـرش مـخـلـوط مـنـاطـق مركزي توسط خط لوله و 170 هزار بـشـكـه نفت‌خام ترش و سنگين صادراتي با خط لوله به پالايشگاه ارســـال مـــي‌شـــود. ســـوخـــت ايــن پـــــالايـــشـــگـــــاه نــيــــز از گــــازهــــاي پالايشگاهي، نفت كوره، گازطبيعي آغاجاري و گاز مايع تامين مي‌شود.
پالايشگاه بندرعباس
اين پالايشگاه به منظور تامين قسمتي از فرآورده‌هاي نفتي مورد نياز كشور به ويژه مواد ميان تقطير و بنزين با ظرفيت اسمي 232 هزار بشكه در روز احداث شد كه شامل 220 هزار بشكه نفت‌خام و 12 هزار بشكه مايعات گازي سرخون است. بـا تـوجـه بـه مـحـدود بودن ذخاير نـفـت‌خـام سـبـك كـشـور، طـراحـي پالايشگاه بندر عباس در سال 1384 اين پالايشگاه را قادر ساخته تا روزانه 260 هزار بشكه نفت‌خام، 20 هزار بشكه ميعانات گازي را فرآورش و محصول آن را از طريق شبكه خطوط لـولـه و اسـكله نفتي احداث شده صادر كند. خوراك نفت‌خام اين پـالايـشـگـاه از جزيره خارگ و به وسـيـلـه نـفـتـكـش تـامـيـن مـي‌شـود. سـوخـت اين پالايشگاه نيز از هر دونوع سوخت مايع و گاز است.
پالايشگاه كرمانشاه
پالايشگاه كرمانشاه با ظرفيت 15 هزار بشكه در روز در سال 1350 بر اساس مشخصات فني ميدان هاي نفتي كنار رودخانه قره سو و در داخـل شـهـر كـرمـانـشـاه بـا ضريب پـيـچـيـــدگـــي طـــراحــي، احــداث و راه‌اندازي شد. از نظر موقعيت آب و هوايي اين منطقه سردسير است و دما آن در زمستان تا منفي سي درجه سانتيگراد كاهش مي يابد. خوراك اين پالايشگاه در زمان طراحي از چاه‌هاي نفتي شرات با خط لوله 18 ايـنـچـي بـه طـول 260 كـيـلـومتر به پـالايـشگاه ارسال مي‌شود. در پي شـرارت‌هاي رژيم بعث عراق در سال 1359 و به دليل اشغال چاه‌ها، ارسال نفت‌خام به پالايشگاه قطع و كار پالايشگاه عملا متوقف شد. به منظور راه‌اندازي مجدد، خط لوله افرينه - كرمانشاه به قطر 16 اينچ و به طول 172 كيلومتر احداث و در آبان 1362 به بهره برداري رسيد. در سال 1370 نيز نفت‌خام سركان - ماله كوه از طريق همين خط لوله با نفت‌خام اهواز - آسماري مخلوط و جهت تـصـفـيـه بـه پـالايشگاه ارسال شد. هم‌اكنون خوراك پالايشگاه شامل هر سه نوع خوراك نفت شهر، اهواز - آسماري و سركان - ماله كوه است. با توجه به تغييرات نفت‌خام، كنترل شـرايـط فـرآيـنـدي بـراي پالايشگاه مشكل بوده كه سبب نوسان در مقدار فرآورده‌ها، سوخت و ضايعات شده اســــت. بـــراي اجــتــنـــاب از بـــروز مـشـكـلات نـاشي از اين موضوع، مي‌توان نفت‌خام دريافتي از هر منبع را بـه صـورت مـجـزا ذخـيره و به تـفـكيك وارد پالايشگاه كرد يا با افـزايـش تـعـداد همزن‌ها نفت‌خام خــوراك را بــه صــورت مـخـلــوط يكنواخت از نفت‌خام‌هاي مختلف درآورد و به پالايشگاه ارسال كرد.
پالايشگاه تهران
بـــررســـي تـــولــيـــد و مـصــرف فرآورده‌هاي نفتي در شمال كشور موجب شد ابتدا پالايشگاه شماره يك تهران با ظرفيت طراحي 100 هزار بشكه در روز در سال 1347 و به دنبال آن با درسال 1352 پالايشگاه شماره دو با ظرفيت طراحي روزانه 125 هزار بشكه در كنار پالايشگاه شماره يك در جنوب شهر تهران با ضريب پيچيدگي متوسط احداث و راه‌اندازي شود. عملكرد بهينه اين پـالايـشـگـاه از نـظـر مسائل زيست محيطي بسيار مهم و حياتي است. خوراك نفت‌خام اين پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي اهواز - آسماري، مارون و شادگان به وسيله خط لوله تامين مي‌شود.
پالايشگاه شيراز
مـطـالـعـه و بررسي و مصرف فرآورده‌هاي نفتي و نفت‌خام مورد نياز در جنوب كشور موجب شد كه پالايشگاه شيراز به وسيله شركت >Universal oil products< با ظرفيت روزانـــه 40 هـــزار بـشـكــه در روز كاركرد، طراحي و به وسيله شركت ايتاليايي>Snam progett < با نظارت شركت ملي نفت ايران در سال 1352 بهره‌برداري شود. در جريان جنگ تحميلي تغييرات بسياري براي بهبود روش‌هــــاي تــــولــيــــد و افــــزايــــش فرآورده‌ها اعمال شد كه طراحي، ساخت، نصب و بهره برداري از واحد قير دميده و توليد قير باتري براي اولين بار در ايران از اين جمله اسـت. ظـرفـيت طراحي پالايشگاه شـيـراز روزانـه 40 هـزار بـشـكـه و ظرفيت بالقوه آن روزانه 50 هزار بشكه نفت‌خام به اضافه 7 هزار بشكه ميعانات گاز است. با نصب و راه‌اندازي يك كوره جديد در واحد تقطير ظرفيت اين پالايشگاه حدود 35 درصــد افــزايــش يـافـتـه اسـت. نفت‌خام مورد نياز اين پالايشگاه به وسيله يك خط لوله اي به طول 230 كـيـلـومـتر از منابع نفتي گچساران تامين مي‌شود. بر اساس بررسي‌هاي فني- اقتصادي، از سال 1376 روزانه به طور متوسط 4000 بشكه ميعانات گازي ميادين سرخون و ماله كوه به نـفـت‌خـام خـوراك ايـن پـالايشگاه تزريق و اين موضوع سبب افزايش فرآورده‌هاي ميان تقطير و در نتيجه افزايش ضريب بازدهي پالايشگاه مي‌شود.
پالايشگاه تبريز
مطالعه و بررسي مقدار توليد و مصرف فرآورده‌هاي نفتي در كشور، همچنين تامين نفت‌خام، توزيع بهينه فرآورده‌هاي نفتي و ساير تسهيلات جانبي موجب شد تا پالايشگاه تبريز طراحي 80 هزار بشكه در روز در سال 1356 احداث و راه‌اندازي شود. ايـن پـالايـشـگـاه در 15 كـيـلـومـتري جنوب غربي تبريز واقع و به وسيله شركت U.O.P طراحي شده است. در سال 1372 با انجام تعميراتي در واحد تقطير ظرفيت پالايشگاه به 120 هزار بشكه در روز افزايش يافت، ولي اسـتفاده از واحدهاي پايين دستي تاكنون ميسر نشده است. خوراك نـفــت‌خــام ايــن پــالايـشـگـاه نـيـز از حوزه‌هاي اهواز - آسماري و شادگان توسط خط لوله تامين مي‌شود.
پالايشگاه لاوان
بـه منظور تامين فرآورده‌هاي مـورد نياز بنادر ساحلي، همچنين سـوخت كشتي‌هايي كه در خليج فـارس تـردد مـي‌كـردند، پالايشگاه لاوان با ظرفيت طراحي 20 هزار بشكه در روز در سال 1355 به عنوان پالايشگاهي با ضريب پيچيدگي كم در جزيره لاوان احداث و راه‌اندازي شــد. مـتـعــاقـب آن در سـال 1373 دسـتـگاه‌هاي مراكس براي شيرين كردن نفت، همچنين نمك‌زدايي به واحـدهـاي پالايشي اين پالايشگاه اضافه شد و ظرفيت آن به روزانه تا 30 هزار بشكه در روز افزايش يافت. خوراك نفت‌خام اين پالايشگاه از حوزه‌هاي نفتي فلات قاره به وسيله خط لوله 10 اينچي به طول حدود يك كيلومتر تامين مي‌شود. از گاز مايع، نـفـت گـاز و نـفت كوره به عنوان سوخت در پالايشگاه لاوان استفاده مي‌شود. در نهايت با مقايسه ارقام مربوط به تعداد كاركنان، ميزان برق مصرفي، ميزان سوخت به كار رفته، ظرفيت توليد هر پالايشگاه و محاسبه و مقايسه كارآيي و بهره‌وري اين پــالايـشـگــاه كـه بـه شـرح آن نـمـي پردازيم، مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه پـــالايــشــگـــاه تــبـــريـــز و شــيـــراز از پالايشگاه‌هاي ديگر كارآتر است كه تبريز مقام اول را در اين باره به خود اخـتصاص داده است. با توجه به مـســــائــــل مــطـــرح شـــده بـــه بــيـــان راهـكــارهــايــي بــه مـنـظــور ارتـقـاي وضــعــيـــت كـنــونــي پــالايـشـگــاه‌هــا پـرداخـته‌ايم تا با به كارگيري آنها شــاهـد بـازدهـي و كـارآيـي بـيـشـتـر پالايشگاه‌ها كشور باشيم.
راهكارهاي سياستي
1- يكي از موضوع‌هايي كه بايد مورد توجه قرار گيرد، زياد بودن تـعـداد كـاركـنـان در پالايشگاه‌هاي كشور است كه اين نيروي كار اضافي بـه كـاهـش كارآيي منجر مي‌شود. پـالايـشـگاهي با ظرفيت 400 هزار بشكه يا بيشتر در كشورهاي پيشرفته را 400 تا 500 نفر اداره مي‌كنند، در حالي كه پالايشگاه‌هاي كشور ما و از جـمـلـه پـالايشگاه آبادان از نيروي انساني چند هزار نفري برخوردارند.
2- تـــركــيــب نـيــروي انـســانــي پـالايـشـگـاه‌هـاي كـشور ما با ديگر كشورهاي جهان متفاوت است، در حالي كه ميانگين سابقه كار و تجربه ايـن نـيـروهـا در كـشـورهاي ديگر، اهميتي ويژه دارد.
3- بحث بعدي مربوط به ارتقاي سطح دانش علمي كاركنان است، نيروي كار در پالايشگاه‌هاي ايران مـهـارت‌هـاي تخصصي ندارد و با استفاده از آموزش‌هاي تخصصي، مي‌توان سطح دانش علمي كاركنان را افزايش داد.
4- پالايشگاه‌هاي ايران به دليل استفاده نابهينه از مواد اوليه، ضايعات بـسـيار زيادي توليد مي‌كنند و سبب اتلاف انرژي و سوخت مي‌شوند كه با انـجـام تـدابيري مي‌توان جلوي اين ضايعات و اتلاف انرژي را گرفت.
5- از ديـگــر عـوامـل مـوثـر بـر ســـودآوري پـــالايــشـگــاه‌هــا، مـيــزان سرمايه‌گذاري در اين بخش است، به عبارت ديگر هر چه سرمايه‌گذاري اوليه بيشتر باشد، در نهايت سودآوري نيز بيشتر خواهد بود.
6- درجـــه پــيــچــيـــدگـــي يــك پـــالايــشــگـــاه و تـــوانـــايـــي تــولـيــد محصولات با ارزش، از عوامل موثر بـر وضـعـيـت سوددهي آن است. تــــولــيـــد بـــالاي نــفـــت كـــوره در پالايشگاه‌هاي كشور، بر نامناسب بودن سوددهي آنها تاثير دارد. براي تــبــــديــــل ايــــن مــحــصــــولات بـــه محصولات باارزش تر، واحدهاي اضــافـي نـيـاز اسـت كـه ايـن كـار، هم اكنون در پالايشگاه‌هاي آبادان و اراك و بندر عباس در حال انجام اســـــــت بـــــــه طـــــــور مـــشـــخــــــص پالايشگاه‌هاي ايران عموما در سطح مـتوسط است و پيچيدگي بالايي نـــدارد. پـــالايـشـگــاه‌هــاي اراك و بـنـدرعـبـاس و پـس از آنـها ديگر پـالايـشگاه‌ها، بعد از بازسازي و اجراي طرح‌هاي توسعه‌اي به نوع پيچيدگي نزديك مي‌شدند، اما باز هم درطبقه پيچيده قرار نمي‌گيرند.
7- از ديگر راهكارهاي افزايش كـارآيـي و اثربخشي پالايشگاه‌ها، واگـذاري ايـن واحـدهـا بـه بـخـش خـصـوصـي اسـت. ايـن مـسـئـله در بخشي از اين واحدها تحقق يافته و در بـخـش عـظـيمي با چالش‌هايي روبه‌رو است.
منبع : وبلاگ تخصصی مهندسی نفت فیروز آباد