Victor007
9th November 2009, 11:57 AM
نيابت در نماز طواف
دست اندركاران كاروان، نيابت در نماز طواف را از كسي نپذيرند، چون به فتواي حضرت امام ـ ره ـ و بسياري از فقها نيابت كفايت نمي كند.14
تقصيـر
تقصير در عمره تمتع، مكان معيني ندارد و لازم نيست پس از اتمام سعي، فوراً انجام شود و لازم نيست بر مروه باشد. شلوغي مروه بيشتر به سبب توقف زائران در هنگام تقصير است، مناسب است كه زائران توجيه شوند تا پس از سعي، محل را ترك كنند و در فضاي باز با خيال راحت تقصير را انجام دهند، حتي گاهي مشاهده مي شود كه خانم ها در همان محل شلوغ براي تقصير موي خود را بيرون آورده اند تا قدري از آن را بچينند در حالي كه مردان نامحرم مي بينند. با اين كه مي توانند ناخن بچينند و ضرورتي نسبت به چيدن موي سر وجود ندارد.
روحاني و مسؤولان كاروان، بويژه خانم دستيار لازم است كه بانوان محترم را نسبت به اين مسأله توجيه كنند، تا خلافي مرتكب نشوند.
بيـن الاحـرامين
پس از اتمام عمره تمتع و قبل از احرام حج كارهاي ذيل جايز نيست:
ـ تراشيدن سر
ـ انجام عمره مفرده
ـ بيرون رفتن از شهر مكه
ـ و همچنين كندن درخت و گياه حرم و صيد در حرم
بنابراين در اين مدت، زائران بايد توجيه شوند كه اين اعمال را انجام ندهند، گرچه اين مسائل را روحاني كاروان يادآوري خواهد كرد، ولي نظارت بر رفتار زائران تا حدي برعهده مدير، معاون و خدمه خواهد بود و گاهي زائران كاروان از مدير يا ديگران نسبت به رفتن به غار حرا، غار ثور و... سؤال مي كنند.
ولي نسبت به خدمه، چنانچه بخواهند براي آماده سازي محل اسكان در عرفات و منا از شهر مكه بيرون روند و يا براي تحويل اثاثيه يا جنس از انبارهايي كه بيرون شهر است، در صورت امكان بايد محرم شوند به احرام حج و در همين احرام بمانند تا وقتي كه براي وقوف و انجام اعمال حج به عرفات مي روند ولي چنانچه ناچار باشند و محرم شدن هم موجب حرج و مشقت است اشكال ندارد.15
مسأله ـ خدمه كاروان هاي حج اگر عمره مفرده بجا آورده باشند هر دفعه كه از مكه خارج مي شوند و به جده مي روند و برمي گردند لازم نيست محرم شوند ولي اگر عمره تمتع بجا آورده اند بنابر احتياط نبايد از مكه خارج شوند مگر در صورت حاجت، در حالي كه محرمند با احرام حج.
س ـ خدمه كاروان ها كه پس از انجام عمره تمتع بايد به عرفات و منا بروند براي ديدن چادرها و كارهاي ديگر و برگردند به مكه، وظيفه آنان چيست؟
ج ـ بنابر احتياط واجب نمي توانند از مكه خارج بشوند مگر در مورد ضرورت و در اين صورت بايد براي حج مُحرم شوند و بيرون بروند. بلي اگر احرام براي آنان حَرَجي باشد و رفتن به عرفات و منا بر آنان ضرورت دارد، مي توانند بدون احرام به آنجا بروند.
يادآوري:
اكنون بر اثر توسعه شهر مكه، «جبل النور» كه غار حرا در آن قرار دارد جزو شهر مكه به حساب مي آيد ولي «جبل الثور»، كه غار ثور در آن است، هنوز جزو شهر به حساب نمي آيد.
احـرام حـج
محل احرام حج، شهر مكه است. برخي از فقها مثل حضرت امام ـ قدس سره ـ تمام شهر مكه فعلي را براي احرام كافي مي دانند و برخي ديگر مي فرمايند احرام حج بايد در مكه قديم واقع شود، در اين مورد هم با هماهنگي روحاني كاروان نسبت به احرام آنها اقدام شود و بهتر آن است كه در مسجدالحرام محرم شوند. اگر در روز هشتم يا حتي قبل از آن هم محرم شوند اشكال ندارد، بنابر اين در صورت لزوم مي توان آنها را در وقت خلوت به مسجد الحرام برد تا محرم شوند.
زمان حركت به عرفات
وقوف به عرفات از ظهر روز نهم آغاز مي شود، بنابراين زمان حركت به سوي عرفات به گونه اي بايد تنظيم شود كه حجاج قبل از ظهر در عرفات حاضر باشند و رفتن شب عرفه و استفاده از خنكي هوا و همچنين نبود مشكل استظلال وقت مناسبي است.
چون در وقت وقوف (از ظهر تا مغرب) حاجيان بايد در صحراي عرفات باشند و از حدود آن خارج نشوند، بنابر اين بايد نسبت به حدود عرفات، كه امروزه با تابلوهاي بزرگ مشخص شده است، توجيه شوند وحتي المقدور از تردد در جاهاي مختلف عرفات نيز بپرهيزند كه احتمال گم شدن آنها زياد است و در صورت گم شدن از اعمال بازخواهند ماند.
از عرفات تا مشعر الحرام
يكي از لحظات حساس در مدت فعّاليّت مديران و معاونان و خدمه كاروان ها، از عرفات تا مشعر و از آنجا تا منا است كه بايد با تلاش و تدبير، زائران را بطور كامل و سالم به مقصد برسانند، گرچه در سال هاي اخير به سبب وجود راه هاي متعدد، امكان نرسيدن به موقع تا مشعرالحرام بعيد به نظر مي رسد، ليكن بايد دانست كه فاصله عرفات تا مشعرالحرام در طرق متعدد از 4 تا 6 كيلومتر مي باشد. بنابر اين از دورترين راه هم اگر به سمت مشعر مي روند، فاصله بيش از 6 كيلومتر نيست. پس اگر در بين مسير دچار مشكلي شدند كه نتوانستند با اتومبيل حركت كنند، براي آن كه از وقوف بازنمانند مي توانند زائران را پياده ببرند، و چنانچه در اين مدت براي زائري مشكل خاصي پيش آمد كه بايد به بيمارستان منتقل شود، حتماً اين مسأله را با روحاني كاروان در ميان بگذاريد، تا با راهنمايي وي و انجام وقوف اضطراري بتواند اعمال را به پايان ببرد.
در مشعر الحرام
حاجيان شب عيد قربان را در مشعر الحرام (مزدلفه) به سر مي برند و پس از طلوع آفتاب براي انجام اعمال روز عيد قربان روانه منا مي شوند.
حدود مشعر الحرام اكنون با تابلوهاي بزرگي مشخص شده است و از سوي منا تا ابتداي وادي محسّر كه فاصله اش تا منا حدود 250 متر است، ادامه دارد، ولي برخي از افراد به غلط تصور مي كنند نهايت منا تا پلي است كه وسط منا زده شده اند، و اين امر سبب تراكم بسيار زياد جمعيت، قبل از پل مي شود، بنابر اين دست اندركاران كاروان مي توانند براي وقوف آن سمت پل را اختيار كنند كه گاهي خلوت تر و براي حركت صبح هم مناسب تر است.
وقوف اضطراري براي بانوان
بانوان و افراد ناتوان مي توانند شب عيد قربان، پس از آن كه مقداري بعد از نصف شب در مشعر الحرام ماندند، به منا بروند، و اين همان وقوف اضطراري مشعر الحرام است و بهتر آن است كه مسؤولان كاروان ترتيبي اتخاذ كنند كه بانوان بويژه سالمندان بتوانند، اعمالشان را به راحتي انجام دهند.
پس از رفتن به منا، بانوان بطور مطلق مي توانند رمي روز عيد را در شب انجام دهند، البته غير از بانوان، كساني كه نمي توانند روز رمي كنند، اشكال ندارد رمي را در شب انجام دهند، و بايد توجه داشت كه رمي در شب براي بانوان (بطور مطلق) اختصاص به رمي روز عيد قربان دارد، ولي نسبت به روزهاي 11 و 12 ذي حجه تنها بانواني كه نمي توانند در روز رمي كنند، رمي شبانه براي آنها جايز است ولي كساني كه بتوانند در روز خودشان انجام دهند، نمي توانند شب رمي كنند.
س ـ آيا مي شود كه زن ها را در شب دهم بعد از نصف شب از مَشْعَر به منا بياورند و همان شب آنان را به جمره عقبه ببرند و رمي كنند و بعد به خيمه برگردانند و نزديك غروب روز يازدهم مجدداً آنان را به جمرات ببرند، تا شب دوازدهم هم رمي روز يازدهم را انجام دهند و هم رمي روز دوازدهم را، با توجه به ازدحام و خطرهاي احتمالي؟
ج ـ براي زن ها رمي جمره عقبه پس از وقوف به مشعر و آمدن به منا در همان شب عيد قربان مانع ندارد، ولي رمي روز يازدهم و دوازدهم در صورتي براي آنان در شب صحيح است كه از رمي روز معذور باشند.
قربانگاه
يكي از اعمال روز عيد و از جمله حساسترين اعمال حج «قرباني» است. در سال هاي اخير تمام افراد نمي توانند به قربانگاه بروند، چون بانوان را مطلقاً به قربانگاه راه نمي دهند، و بسياري نيز توان اين كار را ندارند، بنابر اين لازم است مسؤولان كاروان ها، ترتيبي اتخاذ كنند، كه قرباني تمام زائران به موقع انجام شود و اعمال روز عيد قربان به تأخير نيفتد و كساني كه از طرف سايرين به قربانگاه مي روند به نكات ذيل توجه داشته باشند.
1 ـ حتماً از كساني كه بناست برايشان قرباني را انجام دهند، نيابت بگيرند و صِرف اين كه او هم بايد قرباني كند و خوشحال مي شود، كافي نيست.
2 ـ در انتخاب گوسفندان دقت كنيد كه داراي شرايط لازم باشد و مهمترين شرايط لاغر نبودن و ناقص نبودن حيوان است.
3 ـ در ذبح حيوان نيّت و قصد نيابت و جهت قبله و گفتن «بسم الله ...» فراموش نشود.
4 ـ چون به فتواي برخي از فقها; از جمله حضرت امام خميني ـ ره ـ ذبح با چاقوي استيل صحيح نيست، چاقويي كه مورد استفاده قرار مي گيرد آهن باشد.
5 ـ به فتواي حضرت امام خميني ـ ره ـ ذابح حيوان بايد مؤمن باشد، لذا اين مسأله هم مورد توجه قرار گيرد.
بيتوته در منا
در شب هاي 11 و 12 ذي حجه حاجيان بايد به نيت يكي از اعمال حج، در منا بمانند، وقت بيتوته از غروب آفتاب تا نيمه شب است و برخي از جمله مقام معظم رهبري حضرت آية الله خامنه اي بيتوته در نيمه دوم را نيز جايز مي دانند. بنابراين خدمه محترم اگر براي انجام كاري از منا خارج شدند توجه داشته باشند كه بايد هنگام بيتوته در منا باشند، و چنانچه دير برسند، اگر در حج نيابت داشته باشند نيابت آنها اشكال پيدا مي كند.
بيرون رفتن از منا
بيرون رفتن از منا در روزهاي دهم و يازدهم اشكال ندارد و همچنين روز دوازدهم اگر قبل از ظهر برگردد كه بعد از ظهر از منا كوچ كند اشكال ندارد. ولي در شب هاي 11 و 12 پس از غروب آفتاب، به فتواي كساني كه بيتوته در نيمه شب اوّل را واجب مي دانند جايز نيست، ولي پس از نصف شب بيرون رفتن از منا اشكال ندارد، ولي بايد توجه داشت كه نيمه شب، ساعت 12 نيست و محاسبه آن براي بيتوته با محاسبه براي تعيين آخر وقت نماز عشا تفاوت دارد، چون در اينجا بايد شب را از اوّل غروب تا طلوع آفتاب حساب كرد.16
اگر مسؤولان كاروان تصميم دارند در شب هاي 11 و 12 يا روزهاي 11 و 12 زائران خود را براي طواف به مكه ببرند، بايد به مسائلي كه بيان شد توجه داشته باشند، كه بيتوته را به وقت انجام دهند و رمي جمرات در روزهاي 11 و 12 را به وقت خود كه از طلوع تا غروب آفتاب است انجام دهند و قبل از ظهر روز دوازدهم از منا خارج نشوند.
گرچه ترك بيتوته براي كساني كه تمام شب را در مكه به عبادت مشغول باشند، مانعي ندارد17 و مي توانند طواف و سعي و ساير اعمال را انجام دهند ولي اگر اعمال تمام شد نمي توانند آن شب را به منا برگردند بلكه بايد بمانند و تا صبح عبادت كنند.
برگشت از منا
همانگونه كه گذشت، حجاج در روز دوازدهم بعد از ظهر مي توانند از منا خارج شوند. مسؤولان كاروان توجه داشته باشند زودتر از اين وقت نبايد از حدود منا بگذرند و كساني كه براي رمي جمرات مي روند و لحظاتي همانجا توقف مي كنند تا پس از اذان از منا خارج شوند، بايد توجه داشته باشند كه جمره عقبه، آخرين حدّ منا است و قبل از ظهر از مقابل آن نگذرند.
اعمال مكه
اعمال بعد از منا تا آخر ذي الحجه وقت دارد،18 بنابر اين كساني كه از انجام اعمال معذورند و در شلوغي نمي توانند اعمال را بجا آورند، صبر مي كنند تا پس از گذشت چند روز خلوت شده و اعمال را بجا مي آورند.
ولي بايد توجه داشت: تا وقتي كه طواف حج و سعي را بجا نياورده اند، بوي خوش همچنان حرام است و تا وقتي كه طواف نساء و نماز آن را بجا نياورده باشد، زن و مرد به يكديگر حرام هستند.19
عمره مفرده پس از اعمال
در حدّ امكان زائران به انجام عمره مفرده پس از اعمال حج تشويق نشوند، چون احتمال آن هست كه اعمال را بطور صحيح انجام ندهند و همچنان در احرام باقي بمانند، به علاوه كه مراعات فاصله با عمره قبلي نيز لازم است، كه به فتواي حضرت امام خميني ـ ره ـ در فاصله كمتر از يك ماه به قصد رجاء مي توان بجا آورد.20
بيماران و مجروحان
اگر براي حاجي بر اثر بيماري يا تصادف يا حادثه ديگر، مشكلي پيش آمد ونتوانست اعمال را ادامه دهد، در اولين فرصت روحاني كاروان را مطلع كنيد تا با نشان دادن راه صحيح شرعي، بقيه اعمال را به پايان ببرد، چون در احكام شرعي وظيفه تمام افراد مشخص شده است.
پرسش و پاسخ
س 1 ـ كسي كه از كارمندان سازمان حج است و بناچار بايد بعد از عمره تمتع و قبل از حج از مكه خارج شود و به عرفات برود، با توجه به اين كه حج او نيابتي است، آيا لطمه به حج او نمي زند؟
ج ـ ضرر به حج و نيابت او نمي زند، ولي در صورت امكان بايد محرم شود به احرام حج و از مكه خارج شود علي الاحوط.21
س 2 ـ آيا خدمه كاروان ها مي توانند قبل از رفتن زائران به مكه، بدون احرام به مكه بروند و برگردند؟
ج ـ اگر مي خواهند به مكه بروند و برگردند، بنابر احتياط نبايد عمره تمتع انجام دهند، بلكه براي دخول مكه بايد به يكي از مواقيت معروفه بروند و از آنجا بر عمره مفرده محرم شوند. و اَدْنيَ الحِلّ، ميقات اين اشخاص نيست، و پس از انجام اعمال عمرده مفرده مي توانند از مكه خارج شوند و در صورت خارج شدن از مكه، اگر فقط به جده بيايند براي ورود به مكه در مرتبه دوم و سوم و بعد از آن، احرام واجب نيست، ولي اگر به مدينه بروند و از آنجا بخواهند به مكه بروند بايد در مسجد شجره محرم شوند براي عمره مفرده ديگر و چون بين اين عمره مفرده و عمره مفرده اول يك ماه فاصله نشده عمره دوم را رجاءاً بجا آورند و در هر صورت اين اشخاص آخرين مرتبه اي كه به مكه مي روند بايد به يكي از مواقيت معروفه، مثل مسجد شجره يا جُحفه، بروند و از آنجا براي عمره تمتع مُحرم شوند.22
س 3 ـ توقف ماشين زير پمپ بنزين و عبور آن زير پل، آيا براي مردان محرم اشكال ندارد؟
ج ـ اشكال ندارد.23
س 4 ـ آيا كساني كه شب دوازدهم به مكه آمده اند، لازم است روز دوازدهم قبل از ظهر براي كوچ بعدازظهر به منا بيايند؟
ج ـ به فتواي حضرت امام خميني ـ ره ـ لازم نيست ولي اگر قبل از ظهر به منا بيايد نمي تواند قبل از ظهر كوچ كند. ولي به فتواي برخي ديگر از فقها برگشت به منا لازم است.
س 5 ـ خدمه اي كه با زن ها قبل از طلوع فجر به منا مي روند، ولي خود را قبل از طلوع آفتاب به مَشْعَر مي رسانند و وقف ركني مشعر را درك مي كنند، آيا نيابت آنان صحيح است يا نه؟
ج ـ اگر از ذوي الاعذار نبوده اند كه نيابت آنها صحيح است در فرض مرقوم حجشان نيابتاً صحيح است هر چند مرتكب حرام شده اند.24
س 6 ـ اگر سازمان حج و زيارت ـ دست اندركاران حج را موظف به انجام عمره مفرده بنمايد ولي پس از انجام عمره مفرده، در مكه اجازه انجام حج مي دهد، با توجه به اين كه در سال هاي قبل، حج خود را انجام داده باشند و نيابتي هم نداشته باشند، تكليف چيست؟
ج ـ اگر حج واجب بر عهده آنها نباشد مي توانند براي انجام حج مستحبي اِفراد محرم شوند و پس از حج، عمره مفرده ديگري انجام دهند و نيز مي توانند به يكي از ميقات ها رفته و براي عمره تمتع محرم شوند و پس از آن حج تمتع بجا آورند. يادآوري مي شود در حج افراد قرباني نيز واجب نيست.
والحمدللّه اولاً و آخراً
پي نوشت ها:
1- آل عمران:97
2- مناسك، ص18، م13 -يادآوري مي شود، تمام مسائل از مناسك محشي، نشر مشعر، چاپ اوّل، 1372 آورده شده است.
3- مناسك، نيابت در حج، مسأله1
4- مناسك، ص391، س46
5- مناسك، ص392، س47
6- مناسك، ص83، س17
7- مناسك، ص77، م1
8- مناسك، ص81، س13
9- مناسك، ص129، م2
10- مناسك، ص142، س28
11- مناسك، ص131، م8 و ص137، م5
12- مناسك، ص105، سطر11
13- مناسك، ص114، م2 و 4
14- مناسك، ص224، م17
15- مناسك، ص257 و 258 و 259 - س16 تا 19 و 23 و 24
16- مناسك، ص353، م7
17- مناسك، ص352، ص13
18- مناسك، ص337، م1
19- مناسك، ص339، م8
20- مناسك، ص376، سطر آخر
21- مناسك، ص259، س24
22- مناسك، ص80، م10
23- مناسك، ص137، م2
24- مناسك، ص292، س3
محمد حسين فلاح زاده
دست اندركاران كاروان، نيابت در نماز طواف را از كسي نپذيرند، چون به فتواي حضرت امام ـ ره ـ و بسياري از فقها نيابت كفايت نمي كند.14
تقصيـر
تقصير در عمره تمتع، مكان معيني ندارد و لازم نيست پس از اتمام سعي، فوراً انجام شود و لازم نيست بر مروه باشد. شلوغي مروه بيشتر به سبب توقف زائران در هنگام تقصير است، مناسب است كه زائران توجيه شوند تا پس از سعي، محل را ترك كنند و در فضاي باز با خيال راحت تقصير را انجام دهند، حتي گاهي مشاهده مي شود كه خانم ها در همان محل شلوغ براي تقصير موي خود را بيرون آورده اند تا قدري از آن را بچينند در حالي كه مردان نامحرم مي بينند. با اين كه مي توانند ناخن بچينند و ضرورتي نسبت به چيدن موي سر وجود ندارد.
روحاني و مسؤولان كاروان، بويژه خانم دستيار لازم است كه بانوان محترم را نسبت به اين مسأله توجيه كنند، تا خلافي مرتكب نشوند.
بيـن الاحـرامين
پس از اتمام عمره تمتع و قبل از احرام حج كارهاي ذيل جايز نيست:
ـ تراشيدن سر
ـ انجام عمره مفرده
ـ بيرون رفتن از شهر مكه
ـ و همچنين كندن درخت و گياه حرم و صيد در حرم
بنابراين در اين مدت، زائران بايد توجيه شوند كه اين اعمال را انجام ندهند، گرچه اين مسائل را روحاني كاروان يادآوري خواهد كرد، ولي نظارت بر رفتار زائران تا حدي برعهده مدير، معاون و خدمه خواهد بود و گاهي زائران كاروان از مدير يا ديگران نسبت به رفتن به غار حرا، غار ثور و... سؤال مي كنند.
ولي نسبت به خدمه، چنانچه بخواهند براي آماده سازي محل اسكان در عرفات و منا از شهر مكه بيرون روند و يا براي تحويل اثاثيه يا جنس از انبارهايي كه بيرون شهر است، در صورت امكان بايد محرم شوند به احرام حج و در همين احرام بمانند تا وقتي كه براي وقوف و انجام اعمال حج به عرفات مي روند ولي چنانچه ناچار باشند و محرم شدن هم موجب حرج و مشقت است اشكال ندارد.15
مسأله ـ خدمه كاروان هاي حج اگر عمره مفرده بجا آورده باشند هر دفعه كه از مكه خارج مي شوند و به جده مي روند و برمي گردند لازم نيست محرم شوند ولي اگر عمره تمتع بجا آورده اند بنابر احتياط نبايد از مكه خارج شوند مگر در صورت حاجت، در حالي كه محرمند با احرام حج.
س ـ خدمه كاروان ها كه پس از انجام عمره تمتع بايد به عرفات و منا بروند براي ديدن چادرها و كارهاي ديگر و برگردند به مكه، وظيفه آنان چيست؟
ج ـ بنابر احتياط واجب نمي توانند از مكه خارج بشوند مگر در مورد ضرورت و در اين صورت بايد براي حج مُحرم شوند و بيرون بروند. بلي اگر احرام براي آنان حَرَجي باشد و رفتن به عرفات و منا بر آنان ضرورت دارد، مي توانند بدون احرام به آنجا بروند.
يادآوري:
اكنون بر اثر توسعه شهر مكه، «جبل النور» كه غار حرا در آن قرار دارد جزو شهر مكه به حساب مي آيد ولي «جبل الثور»، كه غار ثور در آن است، هنوز جزو شهر به حساب نمي آيد.
احـرام حـج
محل احرام حج، شهر مكه است. برخي از فقها مثل حضرت امام ـ قدس سره ـ تمام شهر مكه فعلي را براي احرام كافي مي دانند و برخي ديگر مي فرمايند احرام حج بايد در مكه قديم واقع شود، در اين مورد هم با هماهنگي روحاني كاروان نسبت به احرام آنها اقدام شود و بهتر آن است كه در مسجدالحرام محرم شوند. اگر در روز هشتم يا حتي قبل از آن هم محرم شوند اشكال ندارد، بنابر اين در صورت لزوم مي توان آنها را در وقت خلوت به مسجد الحرام برد تا محرم شوند.
زمان حركت به عرفات
وقوف به عرفات از ظهر روز نهم آغاز مي شود، بنابراين زمان حركت به سوي عرفات به گونه اي بايد تنظيم شود كه حجاج قبل از ظهر در عرفات حاضر باشند و رفتن شب عرفه و استفاده از خنكي هوا و همچنين نبود مشكل استظلال وقت مناسبي است.
چون در وقت وقوف (از ظهر تا مغرب) حاجيان بايد در صحراي عرفات باشند و از حدود آن خارج نشوند، بنابر اين بايد نسبت به حدود عرفات، كه امروزه با تابلوهاي بزرگ مشخص شده است، توجيه شوند وحتي المقدور از تردد در جاهاي مختلف عرفات نيز بپرهيزند كه احتمال گم شدن آنها زياد است و در صورت گم شدن از اعمال بازخواهند ماند.
از عرفات تا مشعر الحرام
يكي از لحظات حساس در مدت فعّاليّت مديران و معاونان و خدمه كاروان ها، از عرفات تا مشعر و از آنجا تا منا است كه بايد با تلاش و تدبير، زائران را بطور كامل و سالم به مقصد برسانند، گرچه در سال هاي اخير به سبب وجود راه هاي متعدد، امكان نرسيدن به موقع تا مشعرالحرام بعيد به نظر مي رسد، ليكن بايد دانست كه فاصله عرفات تا مشعرالحرام در طرق متعدد از 4 تا 6 كيلومتر مي باشد. بنابر اين از دورترين راه هم اگر به سمت مشعر مي روند، فاصله بيش از 6 كيلومتر نيست. پس اگر در بين مسير دچار مشكلي شدند كه نتوانستند با اتومبيل حركت كنند، براي آن كه از وقوف بازنمانند مي توانند زائران را پياده ببرند، و چنانچه در اين مدت براي زائري مشكل خاصي پيش آمد كه بايد به بيمارستان منتقل شود، حتماً اين مسأله را با روحاني كاروان در ميان بگذاريد، تا با راهنمايي وي و انجام وقوف اضطراري بتواند اعمال را به پايان ببرد.
در مشعر الحرام
حاجيان شب عيد قربان را در مشعر الحرام (مزدلفه) به سر مي برند و پس از طلوع آفتاب براي انجام اعمال روز عيد قربان روانه منا مي شوند.
حدود مشعر الحرام اكنون با تابلوهاي بزرگي مشخص شده است و از سوي منا تا ابتداي وادي محسّر كه فاصله اش تا منا حدود 250 متر است، ادامه دارد، ولي برخي از افراد به غلط تصور مي كنند نهايت منا تا پلي است كه وسط منا زده شده اند، و اين امر سبب تراكم بسيار زياد جمعيت، قبل از پل مي شود، بنابر اين دست اندركاران كاروان مي توانند براي وقوف آن سمت پل را اختيار كنند كه گاهي خلوت تر و براي حركت صبح هم مناسب تر است.
وقوف اضطراري براي بانوان
بانوان و افراد ناتوان مي توانند شب عيد قربان، پس از آن كه مقداري بعد از نصف شب در مشعر الحرام ماندند، به منا بروند، و اين همان وقوف اضطراري مشعر الحرام است و بهتر آن است كه مسؤولان كاروان ترتيبي اتخاذ كنند كه بانوان بويژه سالمندان بتوانند، اعمالشان را به راحتي انجام دهند.
پس از رفتن به منا، بانوان بطور مطلق مي توانند رمي روز عيد را در شب انجام دهند، البته غير از بانوان، كساني كه نمي توانند روز رمي كنند، اشكال ندارد رمي را در شب انجام دهند، و بايد توجه داشت كه رمي در شب براي بانوان (بطور مطلق) اختصاص به رمي روز عيد قربان دارد، ولي نسبت به روزهاي 11 و 12 ذي حجه تنها بانواني كه نمي توانند در روز رمي كنند، رمي شبانه براي آنها جايز است ولي كساني كه بتوانند در روز خودشان انجام دهند، نمي توانند شب رمي كنند.
س ـ آيا مي شود كه زن ها را در شب دهم بعد از نصف شب از مَشْعَر به منا بياورند و همان شب آنان را به جمره عقبه ببرند و رمي كنند و بعد به خيمه برگردانند و نزديك غروب روز يازدهم مجدداً آنان را به جمرات ببرند، تا شب دوازدهم هم رمي روز يازدهم را انجام دهند و هم رمي روز دوازدهم را، با توجه به ازدحام و خطرهاي احتمالي؟
ج ـ براي زن ها رمي جمره عقبه پس از وقوف به مشعر و آمدن به منا در همان شب عيد قربان مانع ندارد، ولي رمي روز يازدهم و دوازدهم در صورتي براي آنان در شب صحيح است كه از رمي روز معذور باشند.
قربانگاه
يكي از اعمال روز عيد و از جمله حساسترين اعمال حج «قرباني» است. در سال هاي اخير تمام افراد نمي توانند به قربانگاه بروند، چون بانوان را مطلقاً به قربانگاه راه نمي دهند، و بسياري نيز توان اين كار را ندارند، بنابر اين لازم است مسؤولان كاروان ها، ترتيبي اتخاذ كنند، كه قرباني تمام زائران به موقع انجام شود و اعمال روز عيد قربان به تأخير نيفتد و كساني كه از طرف سايرين به قربانگاه مي روند به نكات ذيل توجه داشته باشند.
1 ـ حتماً از كساني كه بناست برايشان قرباني را انجام دهند، نيابت بگيرند و صِرف اين كه او هم بايد قرباني كند و خوشحال مي شود، كافي نيست.
2 ـ در انتخاب گوسفندان دقت كنيد كه داراي شرايط لازم باشد و مهمترين شرايط لاغر نبودن و ناقص نبودن حيوان است.
3 ـ در ذبح حيوان نيّت و قصد نيابت و جهت قبله و گفتن «بسم الله ...» فراموش نشود.
4 ـ چون به فتواي برخي از فقها; از جمله حضرت امام خميني ـ ره ـ ذبح با چاقوي استيل صحيح نيست، چاقويي كه مورد استفاده قرار مي گيرد آهن باشد.
5 ـ به فتواي حضرت امام خميني ـ ره ـ ذابح حيوان بايد مؤمن باشد، لذا اين مسأله هم مورد توجه قرار گيرد.
بيتوته در منا
در شب هاي 11 و 12 ذي حجه حاجيان بايد به نيت يكي از اعمال حج، در منا بمانند، وقت بيتوته از غروب آفتاب تا نيمه شب است و برخي از جمله مقام معظم رهبري حضرت آية الله خامنه اي بيتوته در نيمه دوم را نيز جايز مي دانند. بنابراين خدمه محترم اگر براي انجام كاري از منا خارج شدند توجه داشته باشند كه بايد هنگام بيتوته در منا باشند، و چنانچه دير برسند، اگر در حج نيابت داشته باشند نيابت آنها اشكال پيدا مي كند.
بيرون رفتن از منا
بيرون رفتن از منا در روزهاي دهم و يازدهم اشكال ندارد و همچنين روز دوازدهم اگر قبل از ظهر برگردد كه بعد از ظهر از منا كوچ كند اشكال ندارد. ولي در شب هاي 11 و 12 پس از غروب آفتاب، به فتواي كساني كه بيتوته در نيمه شب اوّل را واجب مي دانند جايز نيست، ولي پس از نصف شب بيرون رفتن از منا اشكال ندارد، ولي بايد توجه داشت كه نيمه شب، ساعت 12 نيست و محاسبه آن براي بيتوته با محاسبه براي تعيين آخر وقت نماز عشا تفاوت دارد، چون در اينجا بايد شب را از اوّل غروب تا طلوع آفتاب حساب كرد.16
اگر مسؤولان كاروان تصميم دارند در شب هاي 11 و 12 يا روزهاي 11 و 12 زائران خود را براي طواف به مكه ببرند، بايد به مسائلي كه بيان شد توجه داشته باشند، كه بيتوته را به وقت انجام دهند و رمي جمرات در روزهاي 11 و 12 را به وقت خود كه از طلوع تا غروب آفتاب است انجام دهند و قبل از ظهر روز دوازدهم از منا خارج نشوند.
گرچه ترك بيتوته براي كساني كه تمام شب را در مكه به عبادت مشغول باشند، مانعي ندارد17 و مي توانند طواف و سعي و ساير اعمال را انجام دهند ولي اگر اعمال تمام شد نمي توانند آن شب را به منا برگردند بلكه بايد بمانند و تا صبح عبادت كنند.
برگشت از منا
همانگونه كه گذشت، حجاج در روز دوازدهم بعد از ظهر مي توانند از منا خارج شوند. مسؤولان كاروان توجه داشته باشند زودتر از اين وقت نبايد از حدود منا بگذرند و كساني كه براي رمي جمرات مي روند و لحظاتي همانجا توقف مي كنند تا پس از اذان از منا خارج شوند، بايد توجه داشته باشند كه جمره عقبه، آخرين حدّ منا است و قبل از ظهر از مقابل آن نگذرند.
اعمال مكه
اعمال بعد از منا تا آخر ذي الحجه وقت دارد،18 بنابر اين كساني كه از انجام اعمال معذورند و در شلوغي نمي توانند اعمال را بجا آورند، صبر مي كنند تا پس از گذشت چند روز خلوت شده و اعمال را بجا مي آورند.
ولي بايد توجه داشت: تا وقتي كه طواف حج و سعي را بجا نياورده اند، بوي خوش همچنان حرام است و تا وقتي كه طواف نساء و نماز آن را بجا نياورده باشد، زن و مرد به يكديگر حرام هستند.19
عمره مفرده پس از اعمال
در حدّ امكان زائران به انجام عمره مفرده پس از اعمال حج تشويق نشوند، چون احتمال آن هست كه اعمال را بطور صحيح انجام ندهند و همچنان در احرام باقي بمانند، به علاوه كه مراعات فاصله با عمره قبلي نيز لازم است، كه به فتواي حضرت امام خميني ـ ره ـ در فاصله كمتر از يك ماه به قصد رجاء مي توان بجا آورد.20
بيماران و مجروحان
اگر براي حاجي بر اثر بيماري يا تصادف يا حادثه ديگر، مشكلي پيش آمد ونتوانست اعمال را ادامه دهد، در اولين فرصت روحاني كاروان را مطلع كنيد تا با نشان دادن راه صحيح شرعي، بقيه اعمال را به پايان ببرد، چون در احكام شرعي وظيفه تمام افراد مشخص شده است.
پرسش و پاسخ
س 1 ـ كسي كه از كارمندان سازمان حج است و بناچار بايد بعد از عمره تمتع و قبل از حج از مكه خارج شود و به عرفات برود، با توجه به اين كه حج او نيابتي است، آيا لطمه به حج او نمي زند؟
ج ـ ضرر به حج و نيابت او نمي زند، ولي در صورت امكان بايد محرم شود به احرام حج و از مكه خارج شود علي الاحوط.21
س 2 ـ آيا خدمه كاروان ها مي توانند قبل از رفتن زائران به مكه، بدون احرام به مكه بروند و برگردند؟
ج ـ اگر مي خواهند به مكه بروند و برگردند، بنابر احتياط نبايد عمره تمتع انجام دهند، بلكه براي دخول مكه بايد به يكي از مواقيت معروفه بروند و از آنجا بر عمره مفرده محرم شوند. و اَدْنيَ الحِلّ، ميقات اين اشخاص نيست، و پس از انجام اعمال عمرده مفرده مي توانند از مكه خارج شوند و در صورت خارج شدن از مكه، اگر فقط به جده بيايند براي ورود به مكه در مرتبه دوم و سوم و بعد از آن، احرام واجب نيست، ولي اگر به مدينه بروند و از آنجا بخواهند به مكه بروند بايد در مسجد شجره محرم شوند براي عمره مفرده ديگر و چون بين اين عمره مفرده و عمره مفرده اول يك ماه فاصله نشده عمره دوم را رجاءاً بجا آورند و در هر صورت اين اشخاص آخرين مرتبه اي كه به مكه مي روند بايد به يكي از مواقيت معروفه، مثل مسجد شجره يا جُحفه، بروند و از آنجا براي عمره تمتع مُحرم شوند.22
س 3 ـ توقف ماشين زير پمپ بنزين و عبور آن زير پل، آيا براي مردان محرم اشكال ندارد؟
ج ـ اشكال ندارد.23
س 4 ـ آيا كساني كه شب دوازدهم به مكه آمده اند، لازم است روز دوازدهم قبل از ظهر براي كوچ بعدازظهر به منا بيايند؟
ج ـ به فتواي حضرت امام خميني ـ ره ـ لازم نيست ولي اگر قبل از ظهر به منا بيايد نمي تواند قبل از ظهر كوچ كند. ولي به فتواي برخي ديگر از فقها برگشت به منا لازم است.
س 5 ـ خدمه اي كه با زن ها قبل از طلوع فجر به منا مي روند، ولي خود را قبل از طلوع آفتاب به مَشْعَر مي رسانند و وقف ركني مشعر را درك مي كنند، آيا نيابت آنان صحيح است يا نه؟
ج ـ اگر از ذوي الاعذار نبوده اند كه نيابت آنها صحيح است در فرض مرقوم حجشان نيابتاً صحيح است هر چند مرتكب حرام شده اند.24
س 6 ـ اگر سازمان حج و زيارت ـ دست اندركاران حج را موظف به انجام عمره مفرده بنمايد ولي پس از انجام عمره مفرده، در مكه اجازه انجام حج مي دهد، با توجه به اين كه در سال هاي قبل، حج خود را انجام داده باشند و نيابتي هم نداشته باشند، تكليف چيست؟
ج ـ اگر حج واجب بر عهده آنها نباشد مي توانند براي انجام حج مستحبي اِفراد محرم شوند و پس از حج، عمره مفرده ديگري انجام دهند و نيز مي توانند به يكي از ميقات ها رفته و براي عمره تمتع محرم شوند و پس از آن حج تمتع بجا آورند. يادآوري مي شود در حج افراد قرباني نيز واجب نيست.
والحمدللّه اولاً و آخراً
پي نوشت ها:
1- آل عمران:97
2- مناسك، ص18، م13 -يادآوري مي شود، تمام مسائل از مناسك محشي، نشر مشعر، چاپ اوّل، 1372 آورده شده است.
3- مناسك، نيابت در حج، مسأله1
4- مناسك، ص391، س46
5- مناسك، ص392، س47
6- مناسك، ص83، س17
7- مناسك، ص77، م1
8- مناسك، ص81، س13
9- مناسك، ص129، م2
10- مناسك، ص142، س28
11- مناسك، ص131، م8 و ص137، م5
12- مناسك، ص105، سطر11
13- مناسك، ص114، م2 و 4
14- مناسك، ص224، م17
15- مناسك، ص257 و 258 و 259 - س16 تا 19 و 23 و 24
16- مناسك، ص353، م7
17- مناسك، ص352، ص13
18- مناسك، ص337، م1
19- مناسك، ص339، م8
20- مناسك، ص376، سطر آخر
21- مناسك، ص259، س24
22- مناسك، ص80، م10
23- مناسك، ص137، م2
24- مناسك، ص292، س3
محمد حسين فلاح زاده