*میترا*
1st November 2009, 11:04 AM
آهن بخوريد
جام جم آنلاين: كم‌خوني وضعيتي است كه در آن، تعداد يا اندازه گلبول‌هاي قرمز يا مقدار هموگلوبين موجود در خون كاهش يافته و تبادل اكسيژن و دي‌اكسيدكربن بين خون و سلول‌ها دچار اختلال مي‌شود.
http://www.jamejamonline.ir/Media/images/1388/08/09/100921441018.jpg
فقر آهن يكي از شايع‌ترين اختلالات تغذيه‌اي در ايران و مهم‌ترين نوع كم‌خوني تغذيه‌اي در كودكان و زنان، در سنين باروري است كه با ايجاد گلبول‌هاي قرمز كوچك و كاهش ميزان هموگلوبين مشخص مي‌شود.
علائم بيماري
علائم بروز كم‌خوني به ميزان و شدت آن در بدن بستگي دارد. شايع‌ترين علائم شامل رنگ‌پريدگي دائمي زبان و مخاط داخل لب و پلك چشم، خستگي زودرس، سياهي رفتن چشم، بي‌تفاوتي، سرگيجه، سردرد، بي‌اشتهايي، حالت تهوع، خواب رفتن و سوزن شدن دست و پاهاست. در مراحل پيشرفته‌تر كم‌خوني، تنگي نفس همراه با تپش قلب و تورم قوزك پا مشاهده مي‌شود. همچنين ناخن‌ها گود (اصطلاحا قاشقي) مي‌شود.
در خطرها
3 گروه از افراد جامعه بيشتر از بقيه در معرض خطر كم‌خوني ناشي از فقر آهن قرار دارند.
1- زنان سنين باروري بويژه زنان باردار: در دوران بارداري به علت رشد جفت، جنين و افزايش حجم خون مادر، نياز به آهن افزايش مي‌يابد. همچنين بارداري‌هاي مكرر بخصوص با فاصله كم موجب تخليه ذخاير آهن بدن مادر مي‌شود.
2- كودكان خردسال: كودكاني كه با شير مادر تغذيه نمي‌شوند، بيشتر در معرض خطر كم‌خوني فقر آهن قرار دارند، چون آهن شير مادر بهتر از ساير شيرها جذب مي‌شود. نوزادان كم‌وزن (كمتر از 2500 گرم) نيز از 2تا 3 ماهگي ممكن است دچار كمبود آهن شوند. همچنين كودكاني كه تغذيه تكميلي براي آنها بموقع (پايان ماه ششم يا 180 روزگي) شروع نمي‌شود يا اين‌كه در غذاي كمكي آنها، منابع غذايي حاوي آهن به مقدار كافي وجود ندارد، دچار كمبود آهن مي‌شوند. كودكان 2 تا 5 سال هم به علت ابتلا به عفونت‌هاي شايع دوران كودكي (اسهال و عفونت‌هاي تنفسي) و آلودگي‌هاي انگلي در معرض كمبود آهن قرار دارند.
3- نوجوانان: دختران و پسران نوجوان به علت جهش رشد نوجواني، به آهن بيشتري نياز دارند؛ اما دختران نوجوان به علت شروع عادت ماهيانه، خونريزي و از دست دادن آهن، بيشتر در معرض خطر كم‌خوني قرار دارند.
درمان
براي درمان كم‌خوني چند روش وجود دارد كه بهترين و كم‌خطرترين آنها استفاده از مكمل‌هاي خوراكي است. درمان با نمك‌هاي ساده آهن، چون سولفات فروخوراكي، كاملا موثر بوده و به شكل قرص، كپسول يا مايع است كه مصرف آنها بايد تا چند ماه ادامه يابد؛ البته علاوه بر درمان دارويي بايد به ميزان آهن قابل جذب در غذا نيز توجه كرد.
چند توصيه
چنانچه قرص‌هاي آهن با معده خالي مصرف شوند، جذب آنها بهتر و بيشتر صورت مي‌گيرد؛ ولي در اين حالت سبب تحريك معده و بروز مشكلات گوارشي خواهند شد.
عوارض گوارشي ناشي از مصرف آهن نظير تهوع، دل‌پيچه، سوزش قلب، اسهال يا يبوست را مي‌توان به حداقل رساند؛ به شرطي كه آهن را به ميزان كم مصرف كرده و بتدريج به ميزان آن افزود تا به حد مورد نياز بدن برسد.
بهتر است قرص آهن، آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشي از آن كاهش يابد.
ويتامين C جذب آهن را افزايش مي‌دهد، به همين دليل معمولا مصرف ويتامينC به همراه آهن پيشنهاد مي‌شود.
علل كمبود آهن
آهن يكي از عناصر بسيار مهم در انجام فرآيندهاي طبيعي بدن است. اين عنصر در روندهاي سوخت‌وساز بدن شركت مي‌كند و نقش اساسي در فعاليت بسياري از آنزيم‌هاي بدن دارد. از آن گذشته بدون وجود آهن خونسازي در بدن صورت نمي‌گيرد؛ اما متاسفانه اين ماده بسيار مهم و حياتي اغلب به ميزان كافي مصرف نمي‌شود.
كمبود آهن در بدن 3 دليل اصلي دارد؛ مهم‌ترين علت آن كمبود آهن در مواد غذايي مصرفي است. مقدار آهن مورد نياز كه بايد جذب شود، 5/0 تا 5/1 ميلي‌گرم است؛ اما بايد توجه داشت به طور معمول تنها 10 درصد آهن موجود در غذا جذب مي‌شود، پس بايد روزانه در غذايي كه مصرف مي‌كنيم 5 تا 15 ميلي‌گرم آهن موجود باشد. علت ديگر كمبود آهن بدن، از دست رفتن خون از بدن (مانند خونريزي از دستگاه گوارش) است و سومين علت آن افزايش نياز به آهن است كه معمولا در دوران حاملگي و نوجواني رخ مي‌دهد. ميزان جذب آهن در بچه‌هاي زير 3 ماه زيادتر از معمول است و جذب آهن در شيرخوار با كم‌خوني از ساير بچه‌ها بيشتر است.
آهن كجاست؟
بهترين منابع غذايي آهن، گوشت ماهي، حبوبات و برگ‌هاي سبز مانند اسفناج است. البته در نظر داشته باشيد در بيشتر غذاهاي گياهي فقط 5/0 درصد آهن جذب بدن مي‌شود؛ ولي در غذاهاي حيواني مانند گوشت گوساله و ماهي به ترتيب 20 درصد و 10 درصد آهن جذب مي‌شود.
بهترين مخزن آهن در گوشت قرمز است. گوشت قرمز و جگر، آهن گوشت قابليت جذب بالايي دارد. آهن سبزيجات مثل اسفناج يا عدس به گونه‌اي است كه قابليت جذب پاييني دارد.
از سوي ديگر مصرف گوشت با سبزيجات جذب آهن را 2 تا 3 برابر
افزايش مي‌دهد و اين افزايش جذب آهن احتمالا به دليل وجود اسيد آمينه سولفوردار سيستئين است.
10 فرمان
1- قهوه، تخم‌مرغ، شير، لبنيات، چاي، نان گندم، حبوبات و شكلات، جذب آهن را كاهش مي‌دهد. بنابراين از مكمل‌هاي آهن طي يك ساعت پيش از مصرف اين مواد تا 2 ساعت پس از مصرف آنها خودداري كنيد.
جعفري و اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبيا استفاده كنيد.
3- همراه با غذا، سالاد شامل گوجه‌فرنگي، كاهو، كلم، فلفل سبز دلمه‌اي يا سبزيجات تازه (سبزي خوردن) و بعد از غذا ميوه بخصوص مركبات كه حاوي ويتامين ث است، استفاده كنيد. ويتامين ث جذب آهن غذا را افزايش مي‌دهد.
4- اگر حتي مقدار كمي گوشت به غذاهاي گياهي اضافه كنند، جذب آهن غذا افزايش پيدا مي‌كند.
5- از نوشيدن چاي يك ساعت قبل از غذا و يك تا 2 ساعت بعد از صرف غذا خودداري كنند.
6- آهن موجود در شير مادر 2 تا 3 برابر بهتر از آهن موجود در شير گاو جذب مي‌شود. در كودكان كمتر از 12 ماه تا حد امكان از شير گاو و بز استفاده نكنيد و پس از آن هم فقط به شير گاو اكتفا نكنيد.
7- فقر آهن در كودكاني كه به جاي مصرف غذاهاي حاوي آهن، شير مي‌نوشند، با شيوع زيادي ديده مي‌شود. مصرف روزانه بيش از نيم ليتر شير گاو در كودكان بخصوص شير نجوشيده مي‌تواند منجر به دفع روزانه مقداري خون از دستگاه گوارش و در درازمدت باعث ايجاد فقر آهن شود.
8- ناني كه از خمير ور نيامده و با جوش‌شيرين تهيه شده باشد، جذب آهن را كاهش مي‌دهد.
مغزها استفاده نمايند.
10- در برنامه غذايي خود از غلات و حبوبات جوانه زده استفاده كنند. جوانه زدن غلات و حبوبات باعث افزايش جذب آهن به ميزان تقريبا 2 برابر مي‌شود.
جام جم آنلاين: كم‌خوني وضعيتي است كه در آن، تعداد يا اندازه گلبول‌هاي قرمز يا مقدار هموگلوبين موجود در خون كاهش يافته و تبادل اكسيژن و دي‌اكسيدكربن بين خون و سلول‌ها دچار اختلال مي‌شود.
http://www.jamejamonline.ir/Media/images/1388/08/09/100921441018.jpg
فقر آهن يكي از شايع‌ترين اختلالات تغذيه‌اي در ايران و مهم‌ترين نوع كم‌خوني تغذيه‌اي در كودكان و زنان، در سنين باروري است كه با ايجاد گلبول‌هاي قرمز كوچك و كاهش ميزان هموگلوبين مشخص مي‌شود.
علائم بيماري
علائم بروز كم‌خوني به ميزان و شدت آن در بدن بستگي دارد. شايع‌ترين علائم شامل رنگ‌پريدگي دائمي زبان و مخاط داخل لب و پلك چشم، خستگي زودرس، سياهي رفتن چشم، بي‌تفاوتي، سرگيجه، سردرد، بي‌اشتهايي، حالت تهوع، خواب رفتن و سوزن شدن دست و پاهاست. در مراحل پيشرفته‌تر كم‌خوني، تنگي نفس همراه با تپش قلب و تورم قوزك پا مشاهده مي‌شود. همچنين ناخن‌ها گود (اصطلاحا قاشقي) مي‌شود.
در خطرها
3 گروه از افراد جامعه بيشتر از بقيه در معرض خطر كم‌خوني ناشي از فقر آهن قرار دارند.
1- زنان سنين باروري بويژه زنان باردار: در دوران بارداري به علت رشد جفت، جنين و افزايش حجم خون مادر، نياز به آهن افزايش مي‌يابد. همچنين بارداري‌هاي مكرر بخصوص با فاصله كم موجب تخليه ذخاير آهن بدن مادر مي‌شود.
2- كودكان خردسال: كودكاني كه با شير مادر تغذيه نمي‌شوند، بيشتر در معرض خطر كم‌خوني فقر آهن قرار دارند، چون آهن شير مادر بهتر از ساير شيرها جذب مي‌شود. نوزادان كم‌وزن (كمتر از 2500 گرم) نيز از 2تا 3 ماهگي ممكن است دچار كمبود آهن شوند. همچنين كودكاني كه تغذيه تكميلي براي آنها بموقع (پايان ماه ششم يا 180 روزگي) شروع نمي‌شود يا اين‌كه در غذاي كمكي آنها، منابع غذايي حاوي آهن به مقدار كافي وجود ندارد، دچار كمبود آهن مي‌شوند. كودكان 2 تا 5 سال هم به علت ابتلا به عفونت‌هاي شايع دوران كودكي (اسهال و عفونت‌هاي تنفسي) و آلودگي‌هاي انگلي در معرض كمبود آهن قرار دارند.
3- نوجوانان: دختران و پسران نوجوان به علت جهش رشد نوجواني، به آهن بيشتري نياز دارند؛ اما دختران نوجوان به علت شروع عادت ماهيانه، خونريزي و از دست دادن آهن، بيشتر در معرض خطر كم‌خوني قرار دارند.
درمان
براي درمان كم‌خوني چند روش وجود دارد كه بهترين و كم‌خطرترين آنها استفاده از مكمل‌هاي خوراكي است. درمان با نمك‌هاي ساده آهن، چون سولفات فروخوراكي، كاملا موثر بوده و به شكل قرص، كپسول يا مايع است كه مصرف آنها بايد تا چند ماه ادامه يابد؛ البته علاوه بر درمان دارويي بايد به ميزان آهن قابل جذب در غذا نيز توجه كرد.
چند توصيه
چنانچه قرص‌هاي آهن با معده خالي مصرف شوند، جذب آنها بهتر و بيشتر صورت مي‌گيرد؛ ولي در اين حالت سبب تحريك معده و بروز مشكلات گوارشي خواهند شد.
عوارض گوارشي ناشي از مصرف آهن نظير تهوع، دل‌پيچه، سوزش قلب، اسهال يا يبوست را مي‌توان به حداقل رساند؛ به شرطي كه آهن را به ميزان كم مصرف كرده و بتدريج به ميزان آن افزود تا به حد مورد نياز بدن برسد.
بهتر است قرص آهن، آخر شب قبل از خواب استفاده شود تا عوارض ناشي از آن كاهش يابد.
ويتامين C جذب آهن را افزايش مي‌دهد، به همين دليل معمولا مصرف ويتامينC به همراه آهن پيشنهاد مي‌شود.
علل كمبود آهن
آهن يكي از عناصر بسيار مهم در انجام فرآيندهاي طبيعي بدن است. اين عنصر در روندهاي سوخت‌وساز بدن شركت مي‌كند و نقش اساسي در فعاليت بسياري از آنزيم‌هاي بدن دارد. از آن گذشته بدون وجود آهن خونسازي در بدن صورت نمي‌گيرد؛ اما متاسفانه اين ماده بسيار مهم و حياتي اغلب به ميزان كافي مصرف نمي‌شود.
كمبود آهن در بدن 3 دليل اصلي دارد؛ مهم‌ترين علت آن كمبود آهن در مواد غذايي مصرفي است. مقدار آهن مورد نياز كه بايد جذب شود، 5/0 تا 5/1 ميلي‌گرم است؛ اما بايد توجه داشت به طور معمول تنها 10 درصد آهن موجود در غذا جذب مي‌شود، پس بايد روزانه در غذايي كه مصرف مي‌كنيم 5 تا 15 ميلي‌گرم آهن موجود باشد. علت ديگر كمبود آهن بدن، از دست رفتن خون از بدن (مانند خونريزي از دستگاه گوارش) است و سومين علت آن افزايش نياز به آهن است كه معمولا در دوران حاملگي و نوجواني رخ مي‌دهد. ميزان جذب آهن در بچه‌هاي زير 3 ماه زيادتر از معمول است و جذب آهن در شيرخوار با كم‌خوني از ساير بچه‌ها بيشتر است.
آهن كجاست؟
بهترين منابع غذايي آهن، گوشت ماهي، حبوبات و برگ‌هاي سبز مانند اسفناج است. البته در نظر داشته باشيد در بيشتر غذاهاي گياهي فقط 5/0 درصد آهن جذب بدن مي‌شود؛ ولي در غذاهاي حيواني مانند گوشت گوساله و ماهي به ترتيب 20 درصد و 10 درصد آهن جذب مي‌شود.
بهترين مخزن آهن در گوشت قرمز است. گوشت قرمز و جگر، آهن گوشت قابليت جذب بالايي دارد. آهن سبزيجات مثل اسفناج يا عدس به گونه‌اي است كه قابليت جذب پاييني دارد.
از سوي ديگر مصرف گوشت با سبزيجات جذب آهن را 2 تا 3 برابر
افزايش مي‌دهد و اين افزايش جذب آهن احتمالا به دليل وجود اسيد آمينه سولفوردار سيستئين است.
10 فرمان
1- قهوه، تخم‌مرغ، شير، لبنيات، چاي، نان گندم، حبوبات و شكلات، جذب آهن را كاهش مي‌دهد. بنابراين از مكمل‌هاي آهن طي يك ساعت پيش از مصرف اين مواد تا 2 ساعت پس از مصرف آنها خودداري كنيد.
جعفري و اسفناج و حبوبات مثل عدس و لوبيا استفاده كنيد.
3- همراه با غذا، سالاد شامل گوجه‌فرنگي، كاهو، كلم، فلفل سبز دلمه‌اي يا سبزيجات تازه (سبزي خوردن) و بعد از غذا ميوه بخصوص مركبات كه حاوي ويتامين ث است، استفاده كنيد. ويتامين ث جذب آهن غذا را افزايش مي‌دهد.
4- اگر حتي مقدار كمي گوشت به غذاهاي گياهي اضافه كنند، جذب آهن غذا افزايش پيدا مي‌كند.
5- از نوشيدن چاي يك ساعت قبل از غذا و يك تا 2 ساعت بعد از صرف غذا خودداري كنند.
6- آهن موجود در شير مادر 2 تا 3 برابر بهتر از آهن موجود در شير گاو جذب مي‌شود. در كودكان كمتر از 12 ماه تا حد امكان از شير گاو و بز استفاده نكنيد و پس از آن هم فقط به شير گاو اكتفا نكنيد.
7- فقر آهن در كودكاني كه به جاي مصرف غذاهاي حاوي آهن، شير مي‌نوشند، با شيوع زيادي ديده مي‌شود. مصرف روزانه بيش از نيم ليتر شير گاو در كودكان بخصوص شير نجوشيده مي‌تواند منجر به دفع روزانه مقداري خون از دستگاه گوارش و در درازمدت باعث ايجاد فقر آهن شود.
8- ناني كه از خمير ور نيامده و با جوش‌شيرين تهيه شده باشد، جذب آهن را كاهش مي‌دهد.
مغزها استفاده نمايند.
10- در برنامه غذايي خود از غلات و حبوبات جوانه زده استفاده كنند. جوانه زدن غلات و حبوبات باعث افزايش جذب آهن به ميزان تقريبا 2 برابر مي‌شود.