*مینا*
31st October 2009, 12:41 AM
20 اكتبر هر سال ميلادي به عنوان "روز جهاني پوكي استخوان" در نظر گرفته شده است كه مصادف بود با 28 مهر ماه 1388.
90 درصد ايراني‌ها دچار كمبود كلسيم هستند و سن پوكي استخوان نيز در كشور ما به 45 سالگي رسيده، در حالي كه اين سن در دنيا 70 سالگي است.
ميزان ابتلا به پوكي استخوان در ايران به مرحله ي بحران رسيده است. تحقيقات نشان مي‌دهد 90 درصد خانواده‌هاي ايراني به دليل تغذيه نامناسب و مصرف پايين لبنيات در ايران به پوكي استخوان مبتلا هستند.
گزارش‌هاي وزارت بهداشت حاكي از آن است كه ميزان مصرف سرانه شير در اروپا 300 تا 400 كيلوگرم در سال است، اما سرانه مصرف شير در ايران براي هر نفر 90 كيلوگرم تعيين شده است و سرانه پايين مصرف شير و فراورده‌هاي لبني در كشور باعث شده تا در حوزه سلامت، هزينه بالايي جهت رفع پوكي استخوان صرف شود.
زنان، همچنان در صدر
دكتر حميدرضا آقايي ميبدي، فوق تخصص غدد با اشاره به اينكه پوكي استخوان يك بيماري بدون علامت است و تا منجر به شكستگي نشود علامتي ندارد، اظهار داشت: در حال حاضر 5/4 درصد زنان و 3/2 درصد مردان بالاي 50 سال مبتلا به پوكي استخوان هستند. همچنين در همين گروه سني 35 درصد مردان و 40 درصد زنان ضعف استخواني(استئوپني) دارند.
براي پيشگيري از پوكي استخوان بايد از سنين پايين اقدام كرد، چون استخوان‌ها در دهه سوم زندگي (20 تا 30 سال) به حداكثر قدرت استحكام خودشان مي‌رسند و در زنان بعد از سنين يائسگي به‌دليل كاهش هورمون‌هاي جنسي افت پيدا مي‌كنند.
پوكي استخوان در واقع خالي‌شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در اين بيماري گاهي فرد در تمام استخوان‌هاي خود احساس درد و سوزش مي‌كند و گاهي حتي فرد متوجه شكستن استخوان نمي‌شود، چنان كه گاهي فشارهاي كوچك مثل خم‌شدن يا بلندكردن يك جسم سنگين و يا حتي سرفه مي‌تواند موجب شكستگي استخوان شود.
طبق پيش‌بيني سازمان بهداشت جهاني، اين بيماري در سراسر دنيا در حال افزايش است، در حالي كه پوكي استخوان تا 20 سال پيش ناديده گرفته مي‌شد كه به‌علت نداشتن راهي براي اندازه‌گيري دانسيته استخوان و درمان بيماري بود.
آمارها مي‌گويد در ايران در طول يك سال، شاهد از دست‌دادن 36 هزار و 761 سال از عمر كل جامعه به‌علت اين بيماري هستيم.
كارشناسان، تغذيه مناسب، نوشيدن حداقل 2 ليوان شير در روز، ورزش كردن و استفاده از نور خورشيد را مهم‌ترين راه جلوگيري از ابتلا به پوكي استخوان مي‌دانند.
30 درصد دختران نوجوان در آينده دچار پوكي استخوان مي‌شوند
ورزش به تراكم استخوان‌ها مي‌افزايد، از پوكي آنها پيشگيري مي‌كند و مقاومت اسكلت بدن در برابر شكستگي‌ها را بالا مي‌برد. اكثر ورزش‌ها اين خاصيت را دارند، اما بهترين آنها ورزش‌هايي هستند كه تمام اندام ها را درگير مي‌كنند.
نتايج يك بررسي نشان داده است كه پياده‌روي از پوكي استخوان جلوگيري مي‌كند. بسكتبال و فوتبال نيز ساختار استخوان را متراكم مي‌كنند و اين يك مزيت به شمار مي‌رود، زيرا بافت متراكم‌تر در برابر پوكي استخوان مقاوم است و به راحتي نمي‌شكند.
دكتر محمود شيرازي، متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل مي‌گويد: «30 درصد دختران نوجوان كم‌تحرك در آينده دچار پوكي استخوان مي‌شوند.
پوكي استخوان ممكن است بسيار پيش رود، حتي تا آنجا كه ممكن است فرد با يك زمين خوردن ساده براي هميشه بستري شود.
تنها راه مقابله با ابتلا به اين بيماري و عوارض آن كه شكستگي لگن و ران، درد شديد ستون فقرات و قوز از جمله ي آنهاست، ورزش كردن، تغذيه صحيح و استفاده از ويتامين d است.»
بسياري از پزشكان و متخصصان تأثير مثبت ويتامينd بر عدم ابتلا به بيماري پوكي استخوان را تأييد كرده‌اند و معتقدند بهترين و ارزان‌ترين منبع ويتامين d در كره زمين نور خورشيد است.
قرار گرفتن در معرض نور مستقيم خورشيد به‌مدت 10 الي 15 دقيقه بين ساعات 10 صبح يا 4 بعدازظهر، بخشي از ويتامين d مورد نياز بدن را تأمين مي‌كند. تابش نور خورشيد از پشت پنجره، موثر نيست. همچنين اين زمان از 10 الي 15 دقيقه نبايد بيشتر شود.
راه‌هاي تشخيص
غالباً پوكي استخوان به‌طور تصادفي و در نتيجه عكسبرداري با اشعه x نمايان مي‌شود.
در بسياري از موارد هم تنها علامتي كه از پوكي استخوان موجود است، درد پشت پس از ايستادن طولاني مدت است كه پس از كمي استراحت برطرف مي‌شود؛ اما گاهي هيچ نشانه‌اي از پوكي استخوان وجود ندارد تا اينكه شكستگي رخ مي‌دهد.
گفتني است تنها آزمايشي كه مي‌تواند براي سنجش استحكام استخوان به كار رود، تراكم‌سنجي(دانسيتومتري) است.
اين آزمايش مي‌تواند روي مچ دست يا ستون مهره‌ها انجام گيرد كه ارزش تشخيصي هر دو به يك ميزان است.
اين آزمايش‌ها براي تشخيص و پيگيري درمان پوكي استخوان، دقيق‌تر از عكسبرداري با اشعه x هستند.
عوارض بيماري
مهم‌ترين عارضه پوكي استخوان، شكستگي است. بيشترين شكستگي ها در اين بيماري، در ناحيه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات كه معمولا وزن بدن را تحمل مي‌كند رخ مي‌دهد. شكستگي در ناحيه مچ دست نيز شايع است. شكستگي در ناحيه لگن در اثر زمين‌خوردگي ايجاد مي‌شود كه سبب ناتواني شديد و حتي مرگ پس از جراحي مي‌شود.
آمارها در ايران مي‌گويند 50 درصد افراد مبتلا به پوكي استخوان، شكستگي ران داشته‌اند كه پس از اين اتفاق، 20درصد از نظر زندگي وابسته به ديگران شده‌اند و 20 درصد ديگر زندگي‌شان به خطر افتاده است. طبق اين آمار، در يكسال، 5 هزار شكستگي در استخوان ران در زنان و 500 مورد شكستگي در ستون فقرات و 2 هزار شكستگي در ناحيه مچ اتفاق مي‌افتد.
راه پيشگيري
كارشناسان معتقدند بيشترين رشد استخوان در سنين بين 11 تا 17سالگي است و تا 30 سالگي بر تراكم استخوان‌هاي بدن افزوده مي‌شود؛ بنابراين در سنين جواني بايد براي جلوگيري از پوكي استخوان فكري كرد و نبايد فراموش كرد الگوهاي مدرن امروزي براي زيبايي اندام مانند مانكن‌ها و نيز پيروي از شيوه‌هاي جديد لاغري، مي‌تواند به استخوان‌هاي دختران آسيب جدي بزند و زمينه‌اي براي بروز پوكي استخوان در سال‌هاي بعدي باشد.
ميزان بيماري در ايران و جهان
اطلاعات در مورد شيوع پوكي استخوان در مناطق مختلف دنيا هنوز محدود است؛ به‌خصوص در كشورهاي در حال توسعه، آمار دقيقي وجود ندارد. شيوع اين بيماري از كشوري به كشور ديگر يا حتي در مناطق مختلف داخل يك كشور متفاوت است و بستگي به نژاد، وضعيت تغذيه، فعاليت بدني، سبك زندگي، بيماري‌ها، مصرف داروها، سابقه ابتلا به اين بيماري در خانواده و مصرف دخانيات دارد.
با اين حال، بعضي مطالعات در سطح محدود انجام شده است كه مي‌تواند تا حدودي وضعيت كشور ما را در مقايسه با كشورهاي ديگر روشن كند.
مطابق آمار موجود، متوسط تراكم استخوان افراد سالم كشور ما در مقايسه با افراد ژاپني حدود 9/3 درصد بالاتر و در مقايسه با آمريكا 6/4 درصد كمتر است. اين در حالي است كه آمارها در كشور آمريكا نشان مي‌دهد حدود 55 درصد آمريكايي‌ها به‌خصوص زنان، در معرض خطر شكستگي و پوكي استخوان هستند و حدود 8 ميليون زن و 2 ميليون مرد در آمريكا پوكي استخوان دارند.
از هر 4 زن ايراني بالاي 50 سال، يك نفر به پوكي استخوان مبتلاست. اين در حالي است كه آمارهاي جهاني، فاصله معني‌داري با آمار كشور ما دارد.
90 درصد ايراني‌ها دچار كمبود كلسيم هستند و سن پوكي استخوان نيز در كشور ما به 45 سالگي رسيده، در حالي كه اين سن در دنيا 70 سالگي است.
ميزان ابتلا به پوكي استخوان در ايران به مرحله ي بحران رسيده است. تحقيقات نشان مي‌دهد 90 درصد خانواده‌هاي ايراني به دليل تغذيه نامناسب و مصرف پايين لبنيات در ايران به پوكي استخوان مبتلا هستند.
گزارش‌هاي وزارت بهداشت حاكي از آن است كه ميزان مصرف سرانه شير در اروپا 300 تا 400 كيلوگرم در سال است، اما سرانه مصرف شير در ايران براي هر نفر 90 كيلوگرم تعيين شده است و سرانه پايين مصرف شير و فراورده‌هاي لبني در كشور باعث شده تا در حوزه سلامت، هزينه بالايي جهت رفع پوكي استخوان صرف شود.
زنان، همچنان در صدر
دكتر حميدرضا آقايي ميبدي، فوق تخصص غدد با اشاره به اينكه پوكي استخوان يك بيماري بدون علامت است و تا منجر به شكستگي نشود علامتي ندارد، اظهار داشت: در حال حاضر 5/4 درصد زنان و 3/2 درصد مردان بالاي 50 سال مبتلا به پوكي استخوان هستند. همچنين در همين گروه سني 35 درصد مردان و 40 درصد زنان ضعف استخواني(استئوپني) دارند.
براي پيشگيري از پوكي استخوان بايد از سنين پايين اقدام كرد، چون استخوان‌ها در دهه سوم زندگي (20 تا 30 سال) به حداكثر قدرت استحكام خودشان مي‌رسند و در زنان بعد از سنين يائسگي به‌دليل كاهش هورمون‌هاي جنسي افت پيدا مي‌كنند.
پوكي استخوان در واقع خالي‌شدن استخوان از مواد سازنده آن است. در اين بيماري گاهي فرد در تمام استخوان‌هاي خود احساس درد و سوزش مي‌كند و گاهي حتي فرد متوجه شكستن استخوان نمي‌شود، چنان كه گاهي فشارهاي كوچك مثل خم‌شدن يا بلندكردن يك جسم سنگين و يا حتي سرفه مي‌تواند موجب شكستگي استخوان شود.
طبق پيش‌بيني سازمان بهداشت جهاني، اين بيماري در سراسر دنيا در حال افزايش است، در حالي كه پوكي استخوان تا 20 سال پيش ناديده گرفته مي‌شد كه به‌علت نداشتن راهي براي اندازه‌گيري دانسيته استخوان و درمان بيماري بود.
آمارها مي‌گويد در ايران در طول يك سال، شاهد از دست‌دادن 36 هزار و 761 سال از عمر كل جامعه به‌علت اين بيماري هستيم.
كارشناسان، تغذيه مناسب، نوشيدن حداقل 2 ليوان شير در روز، ورزش كردن و استفاده از نور خورشيد را مهم‌ترين راه جلوگيري از ابتلا به پوكي استخوان مي‌دانند.
30 درصد دختران نوجوان در آينده دچار پوكي استخوان مي‌شوند
ورزش به تراكم استخوان‌ها مي‌افزايد، از پوكي آنها پيشگيري مي‌كند و مقاومت اسكلت بدن در برابر شكستگي‌ها را بالا مي‌برد. اكثر ورزش‌ها اين خاصيت را دارند، اما بهترين آنها ورزش‌هايي هستند كه تمام اندام ها را درگير مي‌كنند.
نتايج يك بررسي نشان داده است كه پياده‌روي از پوكي استخوان جلوگيري مي‌كند. بسكتبال و فوتبال نيز ساختار استخوان را متراكم مي‌كنند و اين يك مزيت به شمار مي‌رود، زيرا بافت متراكم‌تر در برابر پوكي استخوان مقاوم است و به راحتي نمي‌شكند.
دكتر محمود شيرازي، متخصص ارتوپد و جراح استخوان و مفاصل مي‌گويد: «30 درصد دختران نوجوان كم‌تحرك در آينده دچار پوكي استخوان مي‌شوند.
پوكي استخوان ممكن است بسيار پيش رود، حتي تا آنجا كه ممكن است فرد با يك زمين خوردن ساده براي هميشه بستري شود.
تنها راه مقابله با ابتلا به اين بيماري و عوارض آن كه شكستگي لگن و ران، درد شديد ستون فقرات و قوز از جمله ي آنهاست، ورزش كردن، تغذيه صحيح و استفاده از ويتامين d است.»
بسياري از پزشكان و متخصصان تأثير مثبت ويتامينd بر عدم ابتلا به بيماري پوكي استخوان را تأييد كرده‌اند و معتقدند بهترين و ارزان‌ترين منبع ويتامين d در كره زمين نور خورشيد است.
قرار گرفتن در معرض نور مستقيم خورشيد به‌مدت 10 الي 15 دقيقه بين ساعات 10 صبح يا 4 بعدازظهر، بخشي از ويتامين d مورد نياز بدن را تأمين مي‌كند. تابش نور خورشيد از پشت پنجره، موثر نيست. همچنين اين زمان از 10 الي 15 دقيقه نبايد بيشتر شود.
راه‌هاي تشخيص
غالباً پوكي استخوان به‌طور تصادفي و در نتيجه عكسبرداري با اشعه x نمايان مي‌شود.
در بسياري از موارد هم تنها علامتي كه از پوكي استخوان موجود است، درد پشت پس از ايستادن طولاني مدت است كه پس از كمي استراحت برطرف مي‌شود؛ اما گاهي هيچ نشانه‌اي از پوكي استخوان وجود ندارد تا اينكه شكستگي رخ مي‌دهد.
گفتني است تنها آزمايشي كه مي‌تواند براي سنجش استحكام استخوان به كار رود، تراكم‌سنجي(دانسيتومتري) است.
اين آزمايش مي‌تواند روي مچ دست يا ستون مهره‌ها انجام گيرد كه ارزش تشخيصي هر دو به يك ميزان است.
اين آزمايش‌ها براي تشخيص و پيگيري درمان پوكي استخوان، دقيق‌تر از عكسبرداري با اشعه x هستند.
عوارض بيماري
مهم‌ترين عارضه پوكي استخوان، شكستگي است. بيشترين شكستگي ها در اين بيماري، در ناحيه مفصل ران در محل اتصال به لگن و در ستون فقرات كه معمولا وزن بدن را تحمل مي‌كند رخ مي‌دهد. شكستگي در ناحيه مچ دست نيز شايع است. شكستگي در ناحيه لگن در اثر زمين‌خوردگي ايجاد مي‌شود كه سبب ناتواني شديد و حتي مرگ پس از جراحي مي‌شود.
آمارها در ايران مي‌گويند 50 درصد افراد مبتلا به پوكي استخوان، شكستگي ران داشته‌اند كه پس از اين اتفاق، 20درصد از نظر زندگي وابسته به ديگران شده‌اند و 20 درصد ديگر زندگي‌شان به خطر افتاده است. طبق اين آمار، در يكسال، 5 هزار شكستگي در استخوان ران در زنان و 500 مورد شكستگي در ستون فقرات و 2 هزار شكستگي در ناحيه مچ اتفاق مي‌افتد.
راه پيشگيري
كارشناسان معتقدند بيشترين رشد استخوان در سنين بين 11 تا 17سالگي است و تا 30 سالگي بر تراكم استخوان‌هاي بدن افزوده مي‌شود؛ بنابراين در سنين جواني بايد براي جلوگيري از پوكي استخوان فكري كرد و نبايد فراموش كرد الگوهاي مدرن امروزي براي زيبايي اندام مانند مانكن‌ها و نيز پيروي از شيوه‌هاي جديد لاغري، مي‌تواند به استخوان‌هاي دختران آسيب جدي بزند و زمينه‌اي براي بروز پوكي استخوان در سال‌هاي بعدي باشد.
ميزان بيماري در ايران و جهان
اطلاعات در مورد شيوع پوكي استخوان در مناطق مختلف دنيا هنوز محدود است؛ به‌خصوص در كشورهاي در حال توسعه، آمار دقيقي وجود ندارد. شيوع اين بيماري از كشوري به كشور ديگر يا حتي در مناطق مختلف داخل يك كشور متفاوت است و بستگي به نژاد، وضعيت تغذيه، فعاليت بدني، سبك زندگي، بيماري‌ها، مصرف داروها، سابقه ابتلا به اين بيماري در خانواده و مصرف دخانيات دارد.
با اين حال، بعضي مطالعات در سطح محدود انجام شده است كه مي‌تواند تا حدودي وضعيت كشور ما را در مقايسه با كشورهاي ديگر روشن كند.
مطابق آمار موجود، متوسط تراكم استخوان افراد سالم كشور ما در مقايسه با افراد ژاپني حدود 9/3 درصد بالاتر و در مقايسه با آمريكا 6/4 درصد كمتر است. اين در حالي است كه آمارها در كشور آمريكا نشان مي‌دهد حدود 55 درصد آمريكايي‌ها به‌خصوص زنان، در معرض خطر شكستگي و پوكي استخوان هستند و حدود 8 ميليون زن و 2 ميليون مرد در آمريكا پوكي استخوان دارند.
از هر 4 زن ايراني بالاي 50 سال، يك نفر به پوكي استخوان مبتلاست. اين در حالي است كه آمارهاي جهاني، فاصله معني‌داري با آمار كشور ما دارد.