آبجی
5th October 2009, 12:13 PM
هدف از این مقاله آشنائی با هوش مصنوعی به عنوان سمبل ونماد دوران فراصنعتی و نقش و کاربرد آن در صنایع و مؤسسات‌تولیدی میباشد. بدین منظور، این موضوع در قالب دو مقاله جداگانه‌و یا دو بخش ارائه می‌شود. در (بخش اول) هوش مصنوعی موردمطالعه قرار می‌گیرد و سئوالاتی نظیر این که هوش مصنوعی‌چیست؟ تفاوت هوش‌مصنوعی و هوش طبیعی (انسانی) درچیست؟ شاخه‌های عمده هوش مصنوعی کدامند؟ و نهایتأ، اجزای‌هوش مصنوعی نیز تشریح می‌شود. در بخش دوم،کاربردهای هوش مصنوعی‌در صنایع و مؤسسات‌تولیدی، بخصوص در زمینه‌سیستم‌های خبره وآدمواره‌ها مورد مطالعه وتجزیه و تحلیل قرارمی‌گیرد.
● مقدمه:
دهه‌های آغازین سده بیستم میلادی و دوران پیشرفت شگرف‌صنعتی، همراه با تولید خودرو بود که انقلاب همه جانبه‌این درترابری، افزایش شتاب جابجایی و صدها کار و پیشه جدید دررشته‌ها بازرگانی بوجود آورده است.
به نظر می‌رسد که سمبل دوران فراصنعتی و نماد فرآورده‌های‌بی‌همتای قرن آینده«هوش مصنوعی» است. امروزه موضوع‌هوش مصنوعی داغ‌ترین بحث میان کارشناسان دانش رایانه واطلاعات و دیگر دانشمندان و تصمیم‌گیرندگان است. در سراسرتاریخ تا به امروز انسان از جنبه تن و روان، مرکز و محور بحث‌هاو پژوهش‌ها بوده است. ولی اکنون موجودی با رتبه‌ای پائین‌تر،بی‌جان و ساختگی می‌خواهد جانشین او شود، امری که بدون شک می‌توان ادعا نمود بیشتر انسان‌ها با آن مخالفند.
هوش مصنوعی چنانچه به هدف‌های والای خود برسد، جهش‌بزرگی در راه دستیابی بشر به رفاه بیشتر و حتی ثروت افزون‌ترخواهد بود. هم اکنون نمونه‌های خوب و پذیرفتن از هوش مصنوعی‌در دنیای واقعی ما به کار افتاده است. چنین دستاوردهایی، صرف‌منابع لازم در آینده را همچنان توجیه خواهد کرد.
از سوی دیگر، منتقدین هوش مصنوعی چنین استدلال می‌کنندکه صرف زمان و منابع ارزشمنددیگر در راه ساخت فراورده‌ای که‌پر از نقص و کاستی ودست‌آوردهای مثبت اندکی است،مایه بدنام کردن و زیر پا گذاشتن‌توانمندی‌ها و هوشمندی‌های‌انسان میباشد. تلخ‌ترین انتقادهابر این باور است که هوش‌مصنوعی، توهین آشکار به گوهر طبیعت و نقش انسان است.
● هوش مصنوعی چیست؟
تلاش در راه برخوردار نمودن رایانه از توانائیهای شناخت وتقلید جنبه‌های هوشی انسان از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شده است.در سال ۱۹۵۶ میلادی، گروهی از دانشمندان از جمله ماروین‌مینسکی (از دانشگاه فنی ماساچوست)، کلود شانن (ازآزمایشگاه نامدار بل) و جان مک‌کارتی (از دانشگاه دارت‌موت(همایش در دارت موت کانادا برگزار نمودند تا در این‌زمینه به گفتگو بپردازند. جان مک کارتی دانشیار کرسی ریاضی‌دانشگاه و میزبان همایش، عنوان پهوش مصنوعی) را بر این نشست‌نهاد.از آن زمان تاکنون میان دانشمندان و خبرگان آگاه همچنان‌بحث در مفهوم هوش مصنوعی جریان دارد.
هوش مصنوعی را کوششهایی تعریف می‌کنند که در پی ساختن‌نظامهای رایانه‌ای (سخت‌افزار و نرم‌افزار) است که رفتاری انسان وارداشته باشند. چنین نظامهایی توان یادگیری زبانهای طبیعی، انجام‌وظیفه‌های انسانی به صورت آدمواره (ربات) و رقابت با خبرگی و توان‌تصمیم‌گیری انسان را دارند.
یک سیستم هوش مصنوعی به راستی نه مصنوعی‌و نه‌هوشمند است. بلکه دستگاهی است هدف‌گرا که مشکل را به روش مصنوعی حل‌می‌کند این سیستم‌ها بر پایه دانش، تجربه و الگوهای استدلایی انسان‌بوجود آمده‌اند.
سیستم‌های هوش مصنوعی مانند کتاب با دیگر آثار فکری انسان‌می‌باشند، تا زمانی که نوشته نشوند معلوماتی در خود ندارند. پس از آماده‌شدن نیز نمی‌توانند چیزی تازه بسازند و یا راه‌حل نوینی ابداع کنند.سیستم‌های هوشمند، تنها و توانایی‌های کارشناسان را بالا می‌برند وهرگز نمی‌توانند جانشین آنها شوند. این سیستم‌ها فاقد عقل سلیم هستند.
● هوش مصنوعی و هوش انسانی:
برای شناخت هوش مصنوعی شایسته است تا تفاوت آن را با هوش‌انسانی به خوبی بدانیم. مغز انسان از میلیاردها سلول یا رشته عصبی‌درست شده است و این سلول‌ها به صورت پیچیده‌ای به یکدیگرمتصل‌اند. شبیه‌سازی مغز انسان می‌تواند از طریق سخت‌افزار یا نرم‌افزارانجام گیرد. تحقیقات اولیه نشان داده است شبیه‌سازی مغز، کاری‌مکانیکی و ساده میباشد. برای مثال، یک کرم دارای چند شبکه عصبی‌است. یک حشره حدود یک میلیون رشته عصبی دارد و مغز انسان ازهزار میلیارد رشته عصبی درست شده است. با تمرکز و اتصال رشته‌های‌عصبی مصنوعی می‌توان واحد هوش مصنوعی را درست کرد.
هوش انسانی بسیار پیچیده‌تر و گسترده‌تر از سیستم‌های رایانه‌ای‌است و توانمندیهای برجسته‌ای مانند: استدلال، رفتار، مقایسه، آفرینش‌و بکار بستن مفهومها را دارد.
هوش انسانی توان ایجاد ارتباط میان موضوع‌ها و قیاس ونمونه سازیهای تازه را دارد. انسان همواره قانون‌های تازه‌ای می‌سازد و یاقانون پیشین را در موارد تازه بکار می‌گیرد. توانایی بشر در ایجادمفهوم‌های گوناگون در دنیای پیرامون خود، از ویژگی‌های دیگر اوست.مفهوم‌های گسترده‌ای همچون روابط علت و معلولی، رمان و یامفهوم‌های ساده‌تری مانند گزینش وعده‌های خوراک (صبحانه، ناهار وشام) را انسان ایجاد کرده است. اندیشیدن در این مفهومها و بکاربستن‌آنها، ویژه رفتار هوشمندانه انسان است.
هوش مصنوعی در پی ساخت دستگاههایی است که بتوانندتوانمندهای یاد شده (استدلال، رفتار، مقایسه و مفهوم آفرینی) را از خودبروز دهند. آنچه تاکنون ساخته شده نتوانسته است خود را به این پایه‌برساند، هر چند سودمندی‌های فراوانی به بار آورده است.
نکته آخر اینکه، یکی از علل رویارویی با مقوله هوش مصنوعی،ناشی از نام‌گذاری نامناسب آن میباشد. چنانچه جان مک‌کارتی در سال۱۹۵۶ میلادی آن را چیزی مانند «برنامه‌ریزی پیشرفته» نامیده بود شاید جنگ و جدلی در پیرامون آن رخ نمی‌داد.
● شاخه‌های هوش مصنوعی:
هوش مصنوعی به تعدادی میدانهای فرعی تقسیم شده است و سعی‌دارد تا سیستم‌ها و روشهایی را ایجاد کند که بطور تقلیدی مانند هوش ومنطق تصمیم‌گیرندگان عمل نماید.
سه شاخه اصلی هوش مصنوعی عبارتند از: سیستم‌های‌خبره(ES)، آدمواره‌ها و پردازش زبان طبیعی که در زیر به‌صورت تصویری نشان داده شده است.
● هوش مصنوعی در یک نگاه
▪ سیستم‌های خبره
سیستم‌های خبره، برنامه‌های کامیپوتری هوشمندی هستند که دانش‌و روشهای استنباط و استنتاج را بکار می‌گیرند تا مسائلی را حل کنند که‌برای حل آنها به مهارت انسانی نیاز است.
سیستم‌های خبره کاربر را قادر به مشاوره با سیستم‌های کامپیوتری‌در مورد یک مسئله و یافتن دلایل بروز مسئله و راه‌حل‌های آن می‌کند.در این حالات مجموعه سخت‌افزار و نرم‌افزار تشکیل دهنده سیستم‌خبره، مانند فرد خبره اقدام به طرح سئوالات مختلف و دریافت‌پاسخ‌های کاربر، مراجعه به پایگاه دانش (تجربیات قبلی) و استفاده ازیک روش منطقی برای نتیجه‌گیری و نهایتا ارائه راه‌حل می‌نماید.همچنین سیستم خبره قادر به شرح مراحل نتیجه‌گیری خود تا رسیدن به‌هدف)چگونگی نتیجه‌گیری‌و دلیل مطرح شدن یک سئوال اجرایی‌روش حرکت تا رسیدن به هدف‌خواهد بود.
سیستم‌های خبره برخلاف سیستم‌های اطلاعاتی که بر روی داده‌ها(Data) عمل می‌کنند، بر دانش (Knowledge) متمرکز شده است. همچنین دریک فرآیند نتیجه‌گیری، قادر به استفاده از انواع مختلف داده‌ها عددیDigital، نمادی Symbolic و مقایسه‌ای Analoge می‌باشند. یکی دیگر ازمشخصات این سیستم‌ها استفاده از روشهای ابتکاری (Heuristic) به جای‌روشهای الگوریتمی میباشد. این توانایی باعث قرار گرفتن محدودوسیعی از کاربردها در برد عملیاتی سیستم‌های خبره می‌شود. فرآیندنتیجه‌گیری در سیستم‌های خبره بر روشهای استقرایی و قیاسی پایه‌گذاری‌شده است. از طرف دیگر این سیستم‌ها می‌توانند دلایل خود در رسیدن‌به یک نتیجه‌گیری خاص و یا جهت و مسیر حرکت خود به سوی هدف‌را شرح دهند. با توجه به توانایی این سیستم‌ها در کار در شرایط فقدان‌اطلاعات کامل و یا درجات مختلف اطمینان در پاسخ به سئوالات مطرح‌شده، سیستم‌های خبره نماد مناسبی برای کار در شرایط عدم اطمینان(Uncertainty) و یا محیطهای چند وجهی می‌باشند.
▪ مزایای سیستم‌های خبره
مزایای سیستم‌های خبره را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
۱) افزایش قابلیت دسترسی: تجربیات بسیاری از طریق کامپیوتر دراختیار قرار می‌گیرد و به طور ساده‌تر می‌توان گفت یک سیستم خبره،تولید انبوه تجربیات است.
۲) کاهش‌هزینه:هزینه کسب را برای کاربر به طور زیادی کاهش می‌یابد.
۳) کاهش خطر: سیستم خبره می‌تواند در محیطهایی که ممکن است‌برای انسان سخت و خطرناک باشد نیز بکار رود.
۴) دائمی بودن: سیستم‌های خبره دائمی و پایدار هستند. بعبارتی مانندانسان‌ها نمی‌میرند و فنا ناپذیرند.
۵) تجربیات چندگانه: یک سیستم خبره می‌تواند مجموع تجربیات وآگاهی‌های چندین فرد خبره باشد.
۶) افزایش قابلیت اطمینان: سیستم‌های خبره هیچ وقت خسته وبیمار نمی‌شوند، اعتصاب نمی‌کنند و یا علیه مدیرشان توطئه نمی‌کنند، درصورتی که اغلب در افراد خبره چنین حالاتی پدید می‌آید.
۷) قدرت تبیین (Explanation): یک سیستم خبره می‌تواند مسیر و مراحل‌استدلالی منتهی شده به نتیجه‌گیری را تشریح نماید. اما افراد خبره اغلب‌اوقات بدلایل مختلف (خستگی، عدم تمایل و…) نمی‌توانند این عمل رادر زمانهای تصمیم‌گیری انجام دهند. این قابلیت، اطمینان شما را در موردصحیح بودن تصمیم‌گیری افزایش می‌دهد.
۸)پاسخ‌دهی‌سریع:سیستم‌ه ا خبره، سریع و در اسرع وقت جواب می‌دهند.
۹) پاسخ‌دهی در همه حالات: در مواقع اضطراری و مورد نیاز،ممکن است یک فرد خبره بخاطر فشار روحی و یا عوامل دیگر، صحیح‌تصمیم‌گیری نکند ولی سیستم خبره این معایب را ندارد.
۱۰) پایگاه تجربه: سیستم خبره می‌تواند همانند یک پایگاه تجربه‌عمل کند وانبوهی از تجربیات را در دسترس قرار دهد.
۱۱) آموزش کاربر: سیستم خبره می‌تواند همانند یک خودآموز هوش(Intelligent Tutor) عمل کند. بدین صورت که مثالهایی را به سیستم خبره‌می‌دهند و روش استدلال سیستم را از آن می‌خواهند.
۱۲) سهولت انتقال دانش: یکی از مهمترین مزایای سیستم خبره،سهولت انتقال آن به مکان‌های جغرافیایی گوناگون است. این امر برای توسعه کشورهایی که استطاعت خرید دانش متخصصان را ندارند، مهم‌است .
● آدمواره‌ها
کلمه آدمواره (ربات)بعد از به صحنه درآمدن یک نمایش در سال۱۹۲۰ میلادی در فرانسه متداول و مشهور گردید. در این نمایش که اثر«کارل کپک» بود، موجودات مصنوعی شبیه انسان، وابستگی شدیدی‌نسبت به اربابان خویش از خود نشان می‌دادند. این موجودات مصنوعی‌شبیه انسان در آن نمایش، آدمواره نام داشتند.
در حال حاضر آدمواره‌هایی را که در شاخه‌های مختلف صنایع مورداستفاده می‌باشند، می‌توان به عنوان «ماشین‌های مدرن، خودکار، قابل‌هدایت و برنامه‌ریزی»تعریف کرد. این آدمواره‌ها قادرند در محل‌های‌متفاوت خطوط تولید، به طور خودکار، وظایف گوناگون تولیدی را تحت‌یک برنامه از پیش نوشته شده انجام دهند. گاهی ممکن است یک‌آدمواره، جای اپراتور در خط تولید بگیرد و زمانی این امکان هم وجوددار که یک کار مشکل و یا خطرناک به عهده آدمواره واگذار شود.همانطور که یک آدمواره می‌تواند به صورت منفرد یا مستقل به کاربپردازد، این احتمال نیز وجود دارد که چند آدمواره به صورت جمعی و به‌شکل رایانه‌ای در خط تولید به کار گرفته شوند.
آدمواره‌ها عموماً دارای ابزار و آلاتی هستند که به وسیله آنهامی‌توانند شرایط محیط را دریابند.این آلات و ابزار «حس کننده»نام دارند، آدمواره‌ها می‌توانند در چارچوب برنامه اصلی خود، برنامه‌های‌جدید عملیاتی تولید نمایند. این آدمواره‌ها دارای سیستم‌های کنترل وهدایت خودکار هستند.
آدمواره‌های صنایع علاوه بر این که دارای راندمان، سرعت، دقت وکیفیت بالای عملیاتی می‌باشند، از ویژگی‌های زیر نیز برخوردارند:
۱) بسیاری از عملیات طاقت فرسا و غیرقابل انجام توسط متصدیان رامی‌توانند انجام دهند.
۲) آنها، برخلاف عامل انسانی یعنی متصدی خط تولید، قادر هستند سه‌شیفت به کار بپردازند و در این خصوص نه منع قانونی وجود دارد و نه‌محدودیت‌های فیزیولوژیکی نیروی کار.
۳) هزینه‌های مربوط به جلوگیری از آلودگی صوتی، تعدیل هوا و فراهم‌آوردن روشنایی لازم برای خط تولید، دیگر بر واحد تولید تحمیل‌نخواهد شد.
۴) برای اضافه کاری این آدمواره‌ها، هزینه اضافی پرداخت نمی‌شود.حق بیمه، حق مسکن و هزینه ایاب و ذهاب پرداخت نمی‌شود. احتیاج به‌افزایش حقوق ندارند و هزینه‌این نیز از بابت بهداشت و درمان بر واحدتولیدی تحمیل نمی‌کنند.
ویژگی‌های ذکر شده سبب می‌شوند که سهم هزینه کار مستقیم نیروی‌انسانی در هزینه محصولات تولیدی، واحدهای تولیدی کاهش پیداکند.
● پردازش زبانهای طبیعی (NLP)
پردازش زبانهای طبیعی بعنوان زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی،می‌تواند توصیه‌ها و بیانات را با استفاده از زبانی که شما به طور طبیعی درمکالمات روزمره بکار می‌برید، بفهمد و مورد پردازش قرار دهد. به طورکلی نحوه کار این شاخه از هوش مصنوعی این است که زبانهای طبیعی‌انسان را تقلید می‌کند. در این میان، پیچیدگی انسان از بعد روانشناسی برروی ارتباط متعامل تاثیر می‌گذارد.
در پردازش زبانهای طبیعی، انسان و کامپیوتر ارتباطی کاملا نزدیک‌با یکدیگر دارند. کامپیوتراز لحاظ روانی در مغز انسان جای داده می شود. بدین ترتیب یک سیستم خلاق شکل می گیرد که انسان نقش سازمان دهنده اصلی آن را برعهاده دارد. اگر چه هنوز موانع روانشناختی و زبانشناختی بسیاری بر سر راه سبستمهای محاوره ای وجود دارد. اما چشم اندهزهای پیشرفت آنها یقیناً نویدبخش است. در حقیقت، توقعات یکسان از محاوره انسان- ماشنی و محاوره انسان- انسان، معقول نیست.
بدین ترتیب سئوالاتی نظیر اینکه هوش مصنوعی چیست، تفاوت‌هوش مصنوعی و هوش طبیعی (انسانی) در چیست، شاخه‌های عمده‌هوش مصنوعی کدامند؟ و نهایتاً جزای هوش مصنوعی مشخص شد. دربخش دوم، می‌توان کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع و مؤسسات‌تولیدی، بخصوص در زمینه سیستم‌های خبره و آدمواره‌ها را مورد مطالعه‌و تجزیه و تحلیل قرار داد.
منبع : آموزش فناوری اطلاعات
● مقدمه:
دهه‌های آغازین سده بیستم میلادی و دوران پیشرفت شگرف‌صنعتی، همراه با تولید خودرو بود که انقلاب همه جانبه‌این درترابری، افزایش شتاب جابجایی و صدها کار و پیشه جدید دررشته‌ها بازرگانی بوجود آورده است.
به نظر می‌رسد که سمبل دوران فراصنعتی و نماد فرآورده‌های‌بی‌همتای قرن آینده«هوش مصنوعی» است. امروزه موضوع‌هوش مصنوعی داغ‌ترین بحث میان کارشناسان دانش رایانه واطلاعات و دیگر دانشمندان و تصمیم‌گیرندگان است. در سراسرتاریخ تا به امروز انسان از جنبه تن و روان، مرکز و محور بحث‌هاو پژوهش‌ها بوده است. ولی اکنون موجودی با رتبه‌ای پائین‌تر،بی‌جان و ساختگی می‌خواهد جانشین او شود، امری که بدون شک می‌توان ادعا نمود بیشتر انسان‌ها با آن مخالفند.
هوش مصنوعی چنانچه به هدف‌های والای خود برسد، جهش‌بزرگی در راه دستیابی بشر به رفاه بیشتر و حتی ثروت افزون‌ترخواهد بود. هم اکنون نمونه‌های خوب و پذیرفتن از هوش مصنوعی‌در دنیای واقعی ما به کار افتاده است. چنین دستاوردهایی، صرف‌منابع لازم در آینده را همچنان توجیه خواهد کرد.
از سوی دیگر، منتقدین هوش مصنوعی چنین استدلال می‌کنندکه صرف زمان و منابع ارزشمنددیگر در راه ساخت فراورده‌ای که‌پر از نقص و کاستی ودست‌آوردهای مثبت اندکی است،مایه بدنام کردن و زیر پا گذاشتن‌توانمندی‌ها و هوشمندی‌های‌انسان میباشد. تلخ‌ترین انتقادهابر این باور است که هوش‌مصنوعی، توهین آشکار به گوهر طبیعت و نقش انسان است.
● هوش مصنوعی چیست؟
تلاش در راه برخوردار نمودن رایانه از توانائیهای شناخت وتقلید جنبه‌های هوشی انسان از دهه ۱۹۵۰ میلادی آغاز شده است.در سال ۱۹۵۶ میلادی، گروهی از دانشمندان از جمله ماروین‌مینسکی (از دانشگاه فنی ماساچوست)، کلود شانن (ازآزمایشگاه نامدار بل) و جان مک‌کارتی (از دانشگاه دارت‌موت(همایش در دارت موت کانادا برگزار نمودند تا در این‌زمینه به گفتگو بپردازند. جان مک کارتی دانشیار کرسی ریاضی‌دانشگاه و میزبان همایش، عنوان پهوش مصنوعی) را بر این نشست‌نهاد.از آن زمان تاکنون میان دانشمندان و خبرگان آگاه همچنان‌بحث در مفهوم هوش مصنوعی جریان دارد.
هوش مصنوعی را کوششهایی تعریف می‌کنند که در پی ساختن‌نظامهای رایانه‌ای (سخت‌افزار و نرم‌افزار) است که رفتاری انسان وارداشته باشند. چنین نظامهایی توان یادگیری زبانهای طبیعی، انجام‌وظیفه‌های انسانی به صورت آدمواره (ربات) و رقابت با خبرگی و توان‌تصمیم‌گیری انسان را دارند.
یک سیستم هوش مصنوعی به راستی نه مصنوعی‌و نه‌هوشمند است. بلکه دستگاهی است هدف‌گرا که مشکل را به روش مصنوعی حل‌می‌کند این سیستم‌ها بر پایه دانش، تجربه و الگوهای استدلایی انسان‌بوجود آمده‌اند.
سیستم‌های هوش مصنوعی مانند کتاب با دیگر آثار فکری انسان‌می‌باشند، تا زمانی که نوشته نشوند معلوماتی در خود ندارند. پس از آماده‌شدن نیز نمی‌توانند چیزی تازه بسازند و یا راه‌حل نوینی ابداع کنند.سیستم‌های هوشمند، تنها و توانایی‌های کارشناسان را بالا می‌برند وهرگز نمی‌توانند جانشین آنها شوند. این سیستم‌ها فاقد عقل سلیم هستند.
● هوش مصنوعی و هوش انسانی:
برای شناخت هوش مصنوعی شایسته است تا تفاوت آن را با هوش‌انسانی به خوبی بدانیم. مغز انسان از میلیاردها سلول یا رشته عصبی‌درست شده است و این سلول‌ها به صورت پیچیده‌ای به یکدیگرمتصل‌اند. شبیه‌سازی مغز انسان می‌تواند از طریق سخت‌افزار یا نرم‌افزارانجام گیرد. تحقیقات اولیه نشان داده است شبیه‌سازی مغز، کاری‌مکانیکی و ساده میباشد. برای مثال، یک کرم دارای چند شبکه عصبی‌است. یک حشره حدود یک میلیون رشته عصبی دارد و مغز انسان ازهزار میلیارد رشته عصبی درست شده است. با تمرکز و اتصال رشته‌های‌عصبی مصنوعی می‌توان واحد هوش مصنوعی را درست کرد.
هوش انسانی بسیار پیچیده‌تر و گسترده‌تر از سیستم‌های رایانه‌ای‌است و توانمندیهای برجسته‌ای مانند: استدلال، رفتار، مقایسه، آفرینش‌و بکار بستن مفهومها را دارد.
هوش انسانی توان ایجاد ارتباط میان موضوع‌ها و قیاس ونمونه سازیهای تازه را دارد. انسان همواره قانون‌های تازه‌ای می‌سازد و یاقانون پیشین را در موارد تازه بکار می‌گیرد. توانایی بشر در ایجادمفهوم‌های گوناگون در دنیای پیرامون خود، از ویژگی‌های دیگر اوست.مفهوم‌های گسترده‌ای همچون روابط علت و معلولی، رمان و یامفهوم‌های ساده‌تری مانند گزینش وعده‌های خوراک (صبحانه، ناهار وشام) را انسان ایجاد کرده است. اندیشیدن در این مفهومها و بکاربستن‌آنها، ویژه رفتار هوشمندانه انسان است.
هوش مصنوعی در پی ساخت دستگاههایی است که بتوانندتوانمندهای یاد شده (استدلال، رفتار، مقایسه و مفهوم آفرینی) را از خودبروز دهند. آنچه تاکنون ساخته شده نتوانسته است خود را به این پایه‌برساند، هر چند سودمندی‌های فراوانی به بار آورده است.
نکته آخر اینکه، یکی از علل رویارویی با مقوله هوش مصنوعی،ناشی از نام‌گذاری نامناسب آن میباشد. چنانچه جان مک‌کارتی در سال۱۹۵۶ میلادی آن را چیزی مانند «برنامه‌ریزی پیشرفته» نامیده بود شاید جنگ و جدلی در پیرامون آن رخ نمی‌داد.
● شاخه‌های هوش مصنوعی:
هوش مصنوعی به تعدادی میدانهای فرعی تقسیم شده است و سعی‌دارد تا سیستم‌ها و روشهایی را ایجاد کند که بطور تقلیدی مانند هوش ومنطق تصمیم‌گیرندگان عمل نماید.
سه شاخه اصلی هوش مصنوعی عبارتند از: سیستم‌های‌خبره(ES)، آدمواره‌ها و پردازش زبان طبیعی که در زیر به‌صورت تصویری نشان داده شده است.
● هوش مصنوعی در یک نگاه
▪ سیستم‌های خبره
سیستم‌های خبره، برنامه‌های کامیپوتری هوشمندی هستند که دانش‌و روشهای استنباط و استنتاج را بکار می‌گیرند تا مسائلی را حل کنند که‌برای حل آنها به مهارت انسانی نیاز است.
سیستم‌های خبره کاربر را قادر به مشاوره با سیستم‌های کامپیوتری‌در مورد یک مسئله و یافتن دلایل بروز مسئله و راه‌حل‌های آن می‌کند.در این حالات مجموعه سخت‌افزار و نرم‌افزار تشکیل دهنده سیستم‌خبره، مانند فرد خبره اقدام به طرح سئوالات مختلف و دریافت‌پاسخ‌های کاربر، مراجعه به پایگاه دانش (تجربیات قبلی) و استفاده ازیک روش منطقی برای نتیجه‌گیری و نهایتا ارائه راه‌حل می‌نماید.همچنین سیستم خبره قادر به شرح مراحل نتیجه‌گیری خود تا رسیدن به‌هدف)چگونگی نتیجه‌گیری‌و دلیل مطرح شدن یک سئوال اجرایی‌روش حرکت تا رسیدن به هدف‌خواهد بود.
سیستم‌های خبره برخلاف سیستم‌های اطلاعاتی که بر روی داده‌ها(Data) عمل می‌کنند، بر دانش (Knowledge) متمرکز شده است. همچنین دریک فرآیند نتیجه‌گیری، قادر به استفاده از انواع مختلف داده‌ها عددیDigital، نمادی Symbolic و مقایسه‌ای Analoge می‌باشند. یکی دیگر ازمشخصات این سیستم‌ها استفاده از روشهای ابتکاری (Heuristic) به جای‌روشهای الگوریتمی میباشد. این توانایی باعث قرار گرفتن محدودوسیعی از کاربردها در برد عملیاتی سیستم‌های خبره می‌شود. فرآیندنتیجه‌گیری در سیستم‌های خبره بر روشهای استقرایی و قیاسی پایه‌گذاری‌شده است. از طرف دیگر این سیستم‌ها می‌توانند دلایل خود در رسیدن‌به یک نتیجه‌گیری خاص و یا جهت و مسیر حرکت خود به سوی هدف‌را شرح دهند. با توجه به توانایی این سیستم‌ها در کار در شرایط فقدان‌اطلاعات کامل و یا درجات مختلف اطمینان در پاسخ به سئوالات مطرح‌شده، سیستم‌های خبره نماد مناسبی برای کار در شرایط عدم اطمینان(Uncertainty) و یا محیطهای چند وجهی می‌باشند.
▪ مزایای سیستم‌های خبره
مزایای سیستم‌های خبره را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
۱) افزایش قابلیت دسترسی: تجربیات بسیاری از طریق کامپیوتر دراختیار قرار می‌گیرد و به طور ساده‌تر می‌توان گفت یک سیستم خبره،تولید انبوه تجربیات است.
۲) کاهش‌هزینه:هزینه کسب را برای کاربر به طور زیادی کاهش می‌یابد.
۳) کاهش خطر: سیستم خبره می‌تواند در محیطهایی که ممکن است‌برای انسان سخت و خطرناک باشد نیز بکار رود.
۴) دائمی بودن: سیستم‌های خبره دائمی و پایدار هستند. بعبارتی مانندانسان‌ها نمی‌میرند و فنا ناپذیرند.
۵) تجربیات چندگانه: یک سیستم خبره می‌تواند مجموع تجربیات وآگاهی‌های چندین فرد خبره باشد.
۶) افزایش قابلیت اطمینان: سیستم‌های خبره هیچ وقت خسته وبیمار نمی‌شوند، اعتصاب نمی‌کنند و یا علیه مدیرشان توطئه نمی‌کنند، درصورتی که اغلب در افراد خبره چنین حالاتی پدید می‌آید.
۷) قدرت تبیین (Explanation): یک سیستم خبره می‌تواند مسیر و مراحل‌استدلالی منتهی شده به نتیجه‌گیری را تشریح نماید. اما افراد خبره اغلب‌اوقات بدلایل مختلف (خستگی، عدم تمایل و…) نمی‌توانند این عمل رادر زمانهای تصمیم‌گیری انجام دهند. این قابلیت، اطمینان شما را در موردصحیح بودن تصمیم‌گیری افزایش می‌دهد.
۸)پاسخ‌دهی‌سریع:سیستم‌ه ا خبره، سریع و در اسرع وقت جواب می‌دهند.
۹) پاسخ‌دهی در همه حالات: در مواقع اضطراری و مورد نیاز،ممکن است یک فرد خبره بخاطر فشار روحی و یا عوامل دیگر، صحیح‌تصمیم‌گیری نکند ولی سیستم خبره این معایب را ندارد.
۱۰) پایگاه تجربه: سیستم خبره می‌تواند همانند یک پایگاه تجربه‌عمل کند وانبوهی از تجربیات را در دسترس قرار دهد.
۱۱) آموزش کاربر: سیستم خبره می‌تواند همانند یک خودآموز هوش(Intelligent Tutor) عمل کند. بدین صورت که مثالهایی را به سیستم خبره‌می‌دهند و روش استدلال سیستم را از آن می‌خواهند.
۱۲) سهولت انتقال دانش: یکی از مهمترین مزایای سیستم خبره،سهولت انتقال آن به مکان‌های جغرافیایی گوناگون است. این امر برای توسعه کشورهایی که استطاعت خرید دانش متخصصان را ندارند، مهم‌است .
● آدمواره‌ها
کلمه آدمواره (ربات)بعد از به صحنه درآمدن یک نمایش در سال۱۹۲۰ میلادی در فرانسه متداول و مشهور گردید. در این نمایش که اثر«کارل کپک» بود، موجودات مصنوعی شبیه انسان، وابستگی شدیدی‌نسبت به اربابان خویش از خود نشان می‌دادند. این موجودات مصنوعی‌شبیه انسان در آن نمایش، آدمواره نام داشتند.
در حال حاضر آدمواره‌هایی را که در شاخه‌های مختلف صنایع مورداستفاده می‌باشند، می‌توان به عنوان «ماشین‌های مدرن، خودکار، قابل‌هدایت و برنامه‌ریزی»تعریف کرد. این آدمواره‌ها قادرند در محل‌های‌متفاوت خطوط تولید، به طور خودکار، وظایف گوناگون تولیدی را تحت‌یک برنامه از پیش نوشته شده انجام دهند. گاهی ممکن است یک‌آدمواره، جای اپراتور در خط تولید بگیرد و زمانی این امکان هم وجوددار که یک کار مشکل و یا خطرناک به عهده آدمواره واگذار شود.همانطور که یک آدمواره می‌تواند به صورت منفرد یا مستقل به کاربپردازد، این احتمال نیز وجود دارد که چند آدمواره به صورت جمعی و به‌شکل رایانه‌ای در خط تولید به کار گرفته شوند.
آدمواره‌ها عموماً دارای ابزار و آلاتی هستند که به وسیله آنهامی‌توانند شرایط محیط را دریابند.این آلات و ابزار «حس کننده»نام دارند، آدمواره‌ها می‌توانند در چارچوب برنامه اصلی خود، برنامه‌های‌جدید عملیاتی تولید نمایند. این آدمواره‌ها دارای سیستم‌های کنترل وهدایت خودکار هستند.
آدمواره‌های صنایع علاوه بر این که دارای راندمان، سرعت، دقت وکیفیت بالای عملیاتی می‌باشند، از ویژگی‌های زیر نیز برخوردارند:
۱) بسیاری از عملیات طاقت فرسا و غیرقابل انجام توسط متصدیان رامی‌توانند انجام دهند.
۲) آنها، برخلاف عامل انسانی یعنی متصدی خط تولید، قادر هستند سه‌شیفت به کار بپردازند و در این خصوص نه منع قانونی وجود دارد و نه‌محدودیت‌های فیزیولوژیکی نیروی کار.
۳) هزینه‌های مربوط به جلوگیری از آلودگی صوتی، تعدیل هوا و فراهم‌آوردن روشنایی لازم برای خط تولید، دیگر بر واحد تولید تحمیل‌نخواهد شد.
۴) برای اضافه کاری این آدمواره‌ها، هزینه اضافی پرداخت نمی‌شود.حق بیمه، حق مسکن و هزینه ایاب و ذهاب پرداخت نمی‌شود. احتیاج به‌افزایش حقوق ندارند و هزینه‌این نیز از بابت بهداشت و درمان بر واحدتولیدی تحمیل نمی‌کنند.
ویژگی‌های ذکر شده سبب می‌شوند که سهم هزینه کار مستقیم نیروی‌انسانی در هزینه محصولات تولیدی، واحدهای تولیدی کاهش پیداکند.
● پردازش زبانهای طبیعی (NLP)
پردازش زبانهای طبیعی بعنوان زیرمجموعه‌ای از هوش مصنوعی،می‌تواند توصیه‌ها و بیانات را با استفاده از زبانی که شما به طور طبیعی درمکالمات روزمره بکار می‌برید، بفهمد و مورد پردازش قرار دهد. به طورکلی نحوه کار این شاخه از هوش مصنوعی این است که زبانهای طبیعی‌انسان را تقلید می‌کند. در این میان، پیچیدگی انسان از بعد روانشناسی برروی ارتباط متعامل تاثیر می‌گذارد.
در پردازش زبانهای طبیعی، انسان و کامپیوتر ارتباطی کاملا نزدیک‌با یکدیگر دارند. کامپیوتراز لحاظ روانی در مغز انسان جای داده می شود. بدین ترتیب یک سیستم خلاق شکل می گیرد که انسان نقش سازمان دهنده اصلی آن را برعهاده دارد. اگر چه هنوز موانع روانشناختی و زبانشناختی بسیاری بر سر راه سبستمهای محاوره ای وجود دارد. اما چشم اندهزهای پیشرفت آنها یقیناً نویدبخش است. در حقیقت، توقعات یکسان از محاوره انسان- ماشنی و محاوره انسان- انسان، معقول نیست.
بدین ترتیب سئوالاتی نظیر اینکه هوش مصنوعی چیست، تفاوت‌هوش مصنوعی و هوش طبیعی (انسانی) در چیست، شاخه‌های عمده‌هوش مصنوعی کدامند؟ و نهایتاً جزای هوش مصنوعی مشخص شد. دربخش دوم، می‌توان کاربردهای هوش مصنوعی در صنایع و مؤسسات‌تولیدی، بخصوص در زمینه سیستم‌های خبره و آدمواره‌ها را مورد مطالعه‌و تجزیه و تحلیل قرار داد.
منبع : آموزش فناوری اطلاعات