"مهدی"
21st May 2015, 08:15 PM
سامانه پدافندی سام-۳ (پیچورا)
تاریخچه:
اولین بار سامانه پدافندی اس-۱۲۵ توسط جاسوسان آمریکایی در حوالی منطقه سنپترزبورگ در روسیه کشف شد، در آن زمان این سامانه را با نام اس-۷۵ مدل ام (سام-۲ ئی) می شناختند، جاسوسان آمریکایی سه سامانه پدافندی از این نوع را در روسیه کشف کردند. در ابتدا همه گمان می کردند که این سیستم ها تنها همان سامانه های قدیمی هستند که با تغییرات جزئی در حال آزمایش هستند ولی ظرف مدت کوتاهی مشخص شد که این فرضیه غلط است و این سامانه ها مدلی جدید از سیستم های پدافندی روسی هستند که تا به حال به هیچ کشوری صادر نشده اند.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-S-75-T-55-TEL-Cuba-2006-1S.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-S-75-T-55-TEL-Cuba-2006-1S.jpg)
سام-۳
سامانه اس-۷۵ دارای مدل های گوناگونی بود که به کشورهای مختلفی نظیر افغانستان – عراق – آلبانی – مصر – آذربایجان – کره شمالی – هند و…. صادر شده بودند، این سامانه ها در بسیاری از موارد موفق بودند و تقریبا در اکثر جنگ های معروف نیز حضور داشتند، سام-۲ (اس-۷۵) در جنگهایی نظیر جنگ اعراب و اسرائیل، جنگ لیبی و آمریکا در سال ۸۶ میلادی ، جنگ ویتنام ، جنگ آنگولا و آفریقای جنوبی ، جنگ ایران و عراق و حتی جنگ خلیج فارس به کار گرفته شد و در بسیاری از موارد نیز به خوبی عمل کرد ولی این سامانه پدافندی کوتاه برد دارای نواقصی بود که باید رفع می شد.
سامانه پدافندی اس-۱۲۵ (پیچورا) یک سیستم موشکی زمین به هوا برد کوتاه و متوسط بود که از پیشرانه ای با سوخت جامد بهره می برد، تولید این سامانه از سال ۱۹۵۶ میلادی آغاز گشت. اس-۱۲۵ (سام-۳) اولین موشک پدافندی بود که هم در مرحله صعود و هم در مرحله تعقیب هدف از سوخت جامد استفاده می کرد، هدف از توسعه این موشک برابری با سامانه های پدافندی غربی نظیر هاوک بود.سامانه پدافندی اس-۱۲۵ (سام-۳) الهام گرفته از اس-۷۵ بود، و لازم به ذکر است که اس-۱۲۵ شباهت های زیادی به مدل “ام” سامانه اس-۷۵ (سام-۲ دی) داشت که در آن از رادار کنترل آتش فنگ سانگ ئی استفاده شده بود. همانطور که گفته شد شد اولین سامانه پدافندی روسی که در هر دو مرحله صعود و تعقیب هدف از سوخت جامد بهره می جست، اس-۱۲۵ یا همان سام-۳ بود. اولین نمونه های آزمایشی از سام-۳ در سال ۱۹۵۹ میلادی آزمایشات اولیه خود را پشت سر گذاشتند و بدین ترتیب از سال ۱۹۶۱ میلادی توسعه این سامانه ها شروع شد و اولین نمونه های این سیستم ها به صورت لانچرهای دوتایی بر روی کامیون ها سوار شدند و در مناطقی در کنار سامانه های برد بلند (سام) روسی مستقر شدند تا از آنان در برابر تهدیدات در لایه های پایینی آسمان محافظت کنند، اس-۱۲۵ در کنار سامانه های اس-۷۵ برای حافظت از نیروهای نظامی نیز به کار گرفته شد.
در همین زمان تکامل مدل دریایی این سامانه پدافندی جهت نصب شدن بر روی ناوگان شوروی سابق کامل شد و آن را اس-۱۲۵ ام / ولگا ام خواندند که بعدها به اس ای-ان-۱ معروف شد. مدل اولیه نمونه زمینی اس-۱۲۵ نیز اختصارا سام-۳ آ خوانده شد ولی طولی نگذشت که با بروزرسانی این سامانه در زمینه برد و ارتفاع صعود موشک، سام-۳ بی شکل گرفت. حمل کننده های اولیه این سامانه تنها دو تیر از موشک های زمین به هوای اس-۱۲۵ را می توانستند حمل کنند ولی در سال ۱۹۷۰ میلادی ، حمل کننده هایی با لانچرهای چهارتایی معرفی شدند که ۵P73 نام داشتند. این سیستم پرتاب جدید قادر بود تا دور یک محور ۳۶۰ درجه ای گردش کرده و اقدام به رهاسازی موشک ها کند. البته در سال ۱۹۹۳ میلادی نیز مدلی دیگر از این سامانه که جهت صادرات مدرنیزه شده بود، سام-۳ سی لقب گرفت. لازم به ذکر است که به ضعف این سامانه ها نیز اشاره ای داشته باشیم، گفته می شود که اگر بخواهیم به درصد موفقیت سام-۳ در مدل های اولیه برای شکار یک هواگرد با یک نگاه خوشبینانه نگاه کنیم، می توانیم بگوییم که این پیچورا ۵۰% شانس انهدام یک هدف را در آسمان داشت.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-T-55-TEL-Cuba-Aminov-1S.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-T-55-TEL-Cuba-Aminov-1S.jpg)
پیچورا
نگاهی به مدل ها و ارتقاهای گوناگون سام-۳ (پیچورا):
مدل ها »
(سام-۳ آ)(۴کی۹۰/۵وی۲۴/وی-۶۰۰)
(سام-۳ بی)(۴کی۹۱/۵وی۲۷/وی-۶۰۱)
(سام-۳ سی) مدل صادراتی پیچورا
بروزرسانی ها »
پیچورا ۲ ام
پیچورا ۲ تی
پیچورا ۲ تی ام
مدتی بعد در سال ۱۹۹۸ میلادی، مدلی جدید از این سامانه توسعه یافت که به پیچورا ۲ ام معروف شد، در این سامانه مهندسین روسی اقدام به ارتقا دادن این سیستم پدافندی کرده بودند، آنها توانسته بودند که این سامانه را در برابر جنگ الکترونیک مقاوم تر کنند و همچنین سرعت پرتاب موشک را از لانچرها از مدت هشت ثانیه به سه ثانیه کاهش دادند. از طرفی حدود ۴۴ سیستم آنالوگ موجود در سامانه تنها با ۶ سیستم دیجیتال تعویض شده و تعدادی رابط به سامانه اضافه شدند تا به این سیستم پدافندی اجازه دهند که اطلاعات را از رادارهای جستجوگر دیگر نیز دریافت کند. سنسورهای الکترو-اپتیکی سامانه ارتقا نیز پیدا کردند و نهایتا این سامانه بروزرسانی شده در سال ۱۹۹۹ میلادی آزمایشات خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. در سال ۲۰۰۳ میلادی مدلی جدیدی از این سامانه تحت نام پیچورا ۲ آ گزارش شد. لهستان نیز تعدادی از سامانه های اس-۱۲۵ موجود در کشورش را ارتقا داد، این کشور پرتابگر این سامانه ها را با تانک های تی-۵۵ تعویض کرد و تعدادی سیستم دیجیتالی به پیچورا اضافه کرد. لهستان رادار کنترل آتش این سامانه که لو بلو نام داشت، روی یک سیستم انتقالگر به نام ماز-۵۴۳ انتقال داد. در همین سال کشور بلاروس نیز طرحی برای ارتقا سامانه های پیچورای خود تحت عنوان Pechora 2Tارائه کرد. در این بروزرسانی نیز، سام-۳ دستخوش تغییراتی نظیر تبدیل سیستم های آنالوگ به دیجیتال و بهبود هدایت پذیری موشک ها و همچنین افزایش برد و ارتفاع عملکرد موشک ها شد. در سال ۲۰۰۷ میلادی کشور بلاروس ارتقای دیگری بر این سیستم انجام دادند، موشک های این سامانه در بلاروس به جستجوگر فروسرخ نیز مجهز شده و رادارهای پیچورا ارتقا یافتند، تمام وسایل اصلی این سامانه نیز بر روی کامیون ماز-۶۳۱۷ نصب شدند. در سال ۲۰۰۸ بلاروس ارتقاهای دیگری بر روی این سامانه انجام داد که باعث بهبود عملکرد پیچورا شد.
لازم به ذکر است در سال ۲۰۰۲ میلادی یک کامیون متحرک با قابلیت حمل ۲ موشک در عراق دیده شد. بیشتر بهینه سازی های این سامانه در بلاروس انجام شد، برای مثال از دیگر ارتقاهای انجام شده بر روی اس-۱۲۵، ساخت یک موشک جدید در سال ۲۰۰۳ میلادی برای این سامانه بود که بیشینه سرعتی معادل ۱۵۰ الی ۱۱۰۰ متر بر ثانیه را دارا بود. این موشک بردی معادل با ۹۰ کیلومتر داشته و تا ارتفاع ۳۵ کیلومتری می توانست صعود کند.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/sa3x.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/sa3x.jpg)
رادار سامانه پدافندی سام-۳
موشک های سام-۳ از دو قسمت سوختی برای بالا رفتن استفاده می کنند، قسمت اول که نوعی سوخت جامد است و به مدت تقریبی ۳ ثانیه فعال است وموشک را از لانچر جدا کرده و به میانه آسمان می رساند، قسمت دوم نیز نوعی سوخت جامد است که موشک را از زمان تمام شدن سوخت اول تا رسیدن به هدف همراهی می کند. طراحی بالچه های روی موشک و نحوه قرارگیری آنها بر روی بدنه بسیار جالب است. این موشک پس از بالا رفتن تا چند بار به صورت دایره مانند ۹۰ درجه دور خود می چرخد و سپس دوباره روی هدف قفل راداری انجام می دهد و به راه خود ادامه می دهد. قطعاتی بر روی موشک ها جهت ارتباط با رادارهای زمینی و دریافت فرمان ها قرار داده شدند، طول موشک های اس-۱۲۵ حدود ۵٫۸۹ متر است و قطر آن به ۰٫۳۷۵ متر می رسد، قطر بوسترها نیز برابر ۰٫۵۵ متر است. محدوده بالچه ها به ۲٫۲ متر می رسد. وزن موشک در هنگام پرتاب برابر ۹۱۲ کیلوگرم و وزن کلاهک جنگی آن ۶۰ کیلوگرم است. این سرجنگی ۶۰ کیلوگرم مواد منفجره با خود حمل می کند که حدود ۳۳ کیلوگرم آن از موادی با قابلیت انفجار بالا تشکیل شده است. لازم به ذکر است این کلاهک قابلیت تکه تکه شدن را داراست و در هنگام انفجار به هزاران ترکش تبدیل می شود. سرجنگی همانند موشک های سامانه های پدافندی دیگر مجاور فیوز انفجاری و همچنین رادار داپلر قرار گرفته است. در کل یک سامانه اس-۱۲۵ شامل موشک ها، رادار هشدار زودهنگام و اکتشاف پی-۱۵ فلت فیس آ ، رادار ارتفاع یاب، رادار کنترل آتش لو بلو، سیستم کنترل آتش، یک پرتابگر چهارلانچری ۵پی۷۳ و تجهیزات زمینی است.
رادار پی-۱۵ئی دابلیو از باند L برای کشف اهداف استفاده می کند و از فاصله ۲۵۰ می تواند یک بمب افکن را در آسمان تشخیص دهد. رادارهای تجسسی که بعد از این سامانه ساخته شدند، پی-۱۸ و پی-۱۹ نام داشتند. P-18 یک رادار تجسس است که بر روی یک کامیون حمل می شد و توسط باند وی اچ اف اهداف را
کشف می کرد، اختصارا بر روی این رادار اسم اسپون رست دی را گذاشتند، این رادار می توانست از فاصله ۱۸۰ کیلومری جنگنده ها را شناسایی کند. پی-۱۵ نیز یک رادار بود که بر روی یک کامیون برای تحرکش نصب شده بود و به آن اختصارا فلت فیس بی گفته می شد. این رادار از باند ال برای کشف اهداف استفاده می کرد. این رادار در مقایسه با پی-۱۵ئی دابلیو تقویت شده بود و می توانست بمب افکن های دشمن را از فاصله ۳۵۰ کشف کند.
اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به موشک های پیچورا بیاندزایم باید بیان کنیم که خرج اولیه موشک که ۲۸۰ کیلوگرم وزن دارد و از نوع سوخت های جامد است دقیقا به مدت ۲٫۶ ثانیه می سوزد و به صعود اولیه موشک کمک می کند، سپس بوسترهای سوخت اولیه از موشک جدا شده و پس از آن خرج تکمیلی موشک که ۱۲۵ کیلوگرم وزن دارد و باز هم از دسته سوخت های جامد است به مدت ۱۹ ثانیه فعال می شود و به موشک شتاب بیشتری می دهد. حداکثر دامنه برد اس-۱۲۵ (۵وی۲۴) برابر با ۱۵ کیلومتر و حداقل دامنه برد آن نیز ۳٫۵ کیلومتر است. همچنین این سامانه می تواند اهداف را حداکثر در ارتفاع ۱۰ کیلومتری و حداقل در ارتفاع ۱۰۰ متری نابود سازد. هنگامی که موشک از لانچر جدا می شود و به سمت هدف می رود، کامپیوتر کنترل آتش اطلاعات مربوط به هدف و موشک را از رادار لو بلو دریافت می کند. این کامپیوتر به طور مرتب این اطلاعت دریافتی را برای موشک از طریق موج یو اچ اف ارسال می کند، این امواج نیز از طریق آنتنی که در موشک جاسازی شده است دریافت می شود و بدین تریتب موشک می تواند هدف را به طور دقیق زیر نظر داشته باشد. پس از دریافت امواج، موشک بهترین مسیر را برای رسیدن به هدف انتخاب می کند. گفته می شود بعد از اینکه موشک ۳۰۰ متر از لانچر دور شد، کلاهک جنگی موشک توسط فیوز مجاورتی فعال می شود. در صورتی که موشک در انهدام هدف ناموفق شود نیز فرمان هایی مبنی بر خودنابودی موشک در آسمان ارسال می شود. این کلاهک جنگی در برابر یک جنگنده نظیر اف-۴ و یا هواپیماهایی به اندازه آن می تواند بسیار مهلک باشد. ۶۰ کیلوگرم از مواد منفجره که قابلیت تبدیل کردن موشک به هزاران ترکش را دارند. ترکش های این موشک پس از انفجار شعاع ۱۲٫۵ متری اطراف موشک را تحت تاثیر قرار می دهند و هر هواگردی که در این فاصله از موشک بوده باشد، آسیب جدی می بیند.
حال به بررسی مدل بی این سامانه (سام-۳ بی) می پردازیم. موشک های این سامانه ارتقا یافته ۶٫۰۹ متر طول دارند و قطر آنها به ۰٫۳۷۵ متر می رسد. محدوده بالها همانند مدل قبلی ۲٫۲ متر است. این موشک ۹۵۳ کیلوگرم هنگام پرتاب وزن دارم. وزن کلاهک جنگی آن ۷۰ کیلوگرم است و ۳۳ کیلوگرم مواد منفجره با قابلیت تخریب بالا را در خود جای داده است. حداقل دامنه برد این موشک ۳٫۵ و حداکثر دامنه برد آن نیز ۲۴ کیلومتر است. ارتفاع عملکرد موشک نیز بین ۰٫۱ الی ۱۸ کیلومتر است. ولی سامانه “سام-۳ سی” با معرفی خود سامانه های دیجیتال جدید را با خود به ارمغان آورد. از جمله سامانه هایی که به عملکرد رادار و نحوه کنترل موشک کمک می کرد. این سامانه جدید در برابر جنگ الکترونیک نیز نسبت به سامانه های قبلی مقاومت چشمگیری پیدا کرده بود و همین احتمال اصابت هدف را افزایش می دهد. اندازه های سامانه سام-۳ سی برابر مدل بی بود. تنها تفاوت در اندازه ها، اندازسرجنگی بود. سرجنگی این موشک ۷۲٫۵ کیوگرم بود و وزنش در هنگام پرتاب به ۹۸۰ کیلوگرم می رسید. حداقل برد این موشک به ۳ کیلومتر و حداکثر دامنه برد آن به ۳۸ کیلومتر می رسید و می توانست اهداف را در ارتفاع ۲۰ الی ۲۰۰۰۰ متری نابود سازد.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Abandoned_Iraqi_truck_with_SA-3_missile.jpeg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Abandoned_Iraqi_truck_with_SA-3_missile.jpeg)
سام-۳ عراقی
پیچورا ۲ ام به سیستم های جدیدی نظیر ارتفاع یاب لیزری مجهز شد و لانچرهای جدیدی تحت نام ۵P73-2 در آن استفاده شدند، کامیون جدیدی به نام ام زد تی کی-۸۰۲۱ برای حمل و نقل سامانه انتخاب شد که قادر بودند دو لانچر از موشک های پیچورا را با خود حمل کنند. تجهیزات لانچرها حدود ۳۲۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته و لانچرها ۱۳٫۵ متر طول و ۳٫۲ متر عرض دارند. ارتفاع آنها نیز به ۳٫۸ متر می رسد. استقرار موشک ۲۰ الی ۳۰ دقیقه طول می کشد و موشک های سامانه حداکثر ۲۸ کیلومتر برد دارند. کلاهک جنگی و فیوز آن با مدل های جدیدتر تعویض شدند. این سامانه نیز مانند سام-۳ می تواند اهداف را در حد فواصل ۲۰ الی۲۰۰۰۰ نابود سازد با این تفاوت که در پیچورا ۲ام به انهدام اهداف درارتفاعات پایینی آسمان توجه بیشتری شده است. این مدل جدید از یک رادار به نام کاستا ۲ استفاده می کند، این رادار که مدل ارتقا یافته رادار دیجیتالی ۲۵۰ الی ۵۰۰ مگاهرتزی P-15 استفاده می کند، برای کشف اهداف از باند UHF استفاده می کند و بر روی یک کامیون کاماز-۴۳۲۰ حمل می شود. این رادار در هنگام استقرار کامل، ارتفاعی معادل با ۵۰ متر می رسد و می تواند ۵۰ هدف را تا فاصله ۱۵۰ کیلومتری شناسایی کند.
رادار درگیری این سامانه نیز تحت نام اس ان آر-۱۲۵-۲ام ئی (لو بلو) بر روی خودروی ام زد تی کی-۸۰۲۱۱ حمل می شود، لازم به ذکر است که این خودرو ۲۳۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته و طولی معادل با ۱۰٫۸ متر، عرض و ارتفاعی معادل با ۴ متر را داراست. این رادار از جستجوگرهای مادون قرمز استفاده می کند و می تواند در برابر هواگردی به اندازه یک جنگنده از فاصله ۴۰ کیلومتری، شروع به راه اندازی یک جنگ الکترونیک کند. اتاق کنترل نیز بر روی یک خودروی ام زد تی کی-۸۰۲۲ حمل می شود ، این خودرو ۱۶۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته و طولی معادل با ۱۰٫۲ متر ، عرضی برابر با ۲٫۸ متر و ارتفاعی به مقدار ۳٫۸ متر را داراست. ۴ خدمه باید در اتاق کنترل حضور داشته باشند تا اطلاعات را از رادارها و موقعیت یاب GPS دریافت کنند و سپس به برای لانچرها ارسال کنند. اتاق کنترل و رادارها حداکثر می توانند تا ۱۰ کیلومتر دورتر از لانچرها قرار بگیرند. سیستم کنترل آتش پیچورا-۲ام می تواند ۱۶ هدف را به طور همزمان شناسایی کرده و یکی از آنها را منهدم کند. در این مدل از سامانه سام-۳، یک سامانه پدافندی کامل از چهار لانچر، دو رادار جهت انهدام اهداف، تجهیزاتی جهت ارسال فرمان ها و کنترل سامانه ، رادار تجسس و سیستم های دیگر جهت تامین قدرت سامانه تشکیل شده است.
مدلی دیگر از پیچورا در لهستان بوجود آمد، در بروزرسانی هایی که در لهستان بر روی سامانه های سام-۳ روسی انجام شد ، با معرفی مدلی جدید از سیستم های دیجیتالی بومی که بر روی این سامانه ها نصب گردیدند، عملکرد این سامانه بهتر شده و هزینه های نگهداری نیز کاهش یافتند. چهار لانچر موجود در سامانه بر روی بدنه تانک های تی-۵۵ روسی نصب گردیدند و رادار لو بلو نیز بر
روی یک کامیون ماز-۵۴۳ حمل گردید. لازم به ذکر است که این رادار قبلا بر روی لانچرهای موشک اسکاد R-17 حمل می شدند. رادار تجسس پیچورا نیز در این بروزرسانی لهستانی با رادارهای تجسس سه بعدی و مدرن تر تعویض شدند. رادار لو بلو هنگام بازنشسته شدن رادار قدیمی تر سامانه اس-۷۵ (فن سانگ ئی) وارد به خدمت شده و به عموم مردم معرفی شد. این سامانه عملکردی مشابه با رادار قبلی داشت و با استفاده از دو آنتن از طریق باند X اقدام به انهدام اهداف و ارسال مشخصات پرنده مذکور به موشک را می کرد. ولی تفاوت آن با مدل قدیمی تر ، شکل V مانند آن و حمل آن در زاویه ۴۵ درجه ای بود. علت تغییر شکل این رادار به شکل V ، کاهش پارازیت های ارسال شده از زمین بود. این رادار مدرن تر نیز از نسل رادارهای “دندان اره” بود. رادار لو بلو برای جستجوی بهتر در آسمان می تواند به حالت لورو سوئیچ شود. در این فرآیند آنتن های این رادار می توانند برای کشف اهداف به آنتن های مرکزی متصل شده و اطلاعات را منتقل سازند. طی شبیه سازی های صورت گرفته این رادار قادر است از فاصله ۸۰ کیلومتری به طور همزمان تا ۶ هدف را تشخیص دهد و دو موشک را به سمت یک هدف پرتاب کند.
جهت مقابله با جنگ الکترونیک و اقدام های مشابه ، این رادار به دوربین های تلویزیونی با برد ۲۵ کیلومتر مجهز شده اند. این دوربین ها به سامانه کنترل آتش سامانه اطلاعاتی مشابه به رادار را ارسال می کنند و به این سامانه اجازه می دهند تا فرمان انهدام را به موشک های درون لانچر ارسال کنند. رادار پیش اخطار این سامانه که پی-۱۵ نام داشت و به آن اختصارا فلت فیس می گفتند، می توانست اهداف را از ۲۵۰ کیلومتری تشخیص دهد ولی در مدل های جدیدتر اس-۱۲۵، این رادار ارتقا پیدا کرده و پی-۱۵ ام نام گرفته که به ناتو از آن اسکوات آی یاد می کند، این رادار نیز با نمونه های قبلی عملکردی مشابه دارد با این تفاوت که در کشف اهداف در ارتفاعات پایین تر موفق تر است.
مشخصات سامانه ها:
۵V24 » » »
طول : ۵٫۸۹ متر
قطر بدنه : ۰٫۳۷ متر
قطر بوسترها : ۰٫۵۵ متر
وزن هنگام پرتاب : ۹۱۲ کیلوگرم
کلاهک جنگی : ۶۰ کیلوگرم
هدایت : توسط ارسال فرمان
پیشران : سوخت جامد
محدوده عملکرد : ۱۵ کیلومتر
۵V27 » » »
طول : ۶٫۰۹ متر
قطر بدنه : ۰٫۳۷ متر
قطر بوسترها : ۰٫۵۵ متر
وزن هنگام پرتاب : ۹۵۳ کیلوگرم ( مدل بی ) ، ۹۸۰ کیلوگرم ( مدل سی )
کلاهک جنگی : ۷۰ کیلوگرم ( مدل بی )، ۷۲٫۵ کیلوگرم ( مدل سی )
هدایت : توسط ارسال فرمان
پیشران : سوخت جامد
محدوده عملکرد : ۲۴ کیلومتر ( مدل بی )، ۳۸ کیلومتر ( مدل سی )، ۲۸ کیلومتر ( پیچورا-۲ ام )، ۳۵ کیلومتر ( پیچورا-۲ آ)
مشخصات رادارها:
رادار تجسس : پی-۱۵ فلت فیس آ
تناوب عمل : ۸۱۰-۹۵۰ مگاهرتز (باند L)
نهایت قدرت : ۵۰۰ مگاهرتز
محدوده عملکرد : ۲۵۰ کیلومتر
P-15M Squat Eye:
تناوب عمل : ۸۱۰-۹۵۰ مگاهرتز (باند L)
نهایت قدرت : ۵۰۰ مگاهرتز
محدوده عملکرد : ۲۰۰ کیلومتر
رادار ارتفاع یاب : پی وی آر-۱۱ ساید نت
تناوب عمل : ۲٫۵ الی ۲٫۷ گیگاهرتز (باند اس)
محدوده عملکرد : ۱۸۰ کیلومتر
رادار درگیری: لو بلو
تناوب عمل : ۸٫۹ الی ۹٫۴۶ گیگاهرتز (باند ایکس)
نهایت قدرت : ۲۵۰ کیلووات
محدوده عملکرد : ۸۰ کیلومتر
در سال ۱۹۶۲ میلادی سام-۳ آ به عموم مردم معرفی شده و وارد به خدمت شد. در سال ۱۹۶۴ میلادی این سامانه ارتقا پیدا کرد و سام-۳ بی یا همان مدل ۵پی۲۷ شکل گرفت. در سال ۱۹۸۶ میلادی نیز گزارشاتی مبنی بر اینکه نیروهای شوروی سابق ۳۰۰ سایت از پیچورا به همراه لانچرهای ۵پی۷۳ در اختیار دارند، منتشر شدند. البته تا سال ۱۹۹۵ تعداد این سایتها به ۱۰۰ سایت کاهش یافت. مدل ۵پی۲۷ دی ئی یا همان سام-۳ سی در سال ۱۹۹۳ میلادی به عموم مردم معرفی شدند و برخی از سامانه های روسی به این استاندارد ارتقا یافتند. این سامانه ها به کشورهایی نظیر مصر، کوبا، جمهوری چک، آذربایجان، بلاروس، هند، عراق، پرو، لهستان، صربستان ، اسلواکی، ویتنام و…. صادر شدند. لازم به ذکر است که خریداران اصلی این پدافند روسی شامل مصر، لیبی و هند بودند که هر کدام ۶۰ سامانه به کارخانه های روسی سفارش دادند، بعد از آنان ویتنام با ۵۰ عدد، عراق با ۳۰ عدد ، سوریه با ۲۴ عدد و نهایتا کوبا با ۱۲ عدد در صدر خریداران این پدافند کوتاه برد هستند. البته در گزارشی که در دسامبر سال ۲۰۱۰ میلادی از سوی اوکراین منتشر شد حاوی این پیام بود که ۳۰ کشور هنوز از این سامانه روسی در حال استفاده هستند.
در سال ۱۹۹۸ میلادی ، ارتش مصر از روسیه تقاضای بروزرسانی سامانه های پیچورا را کرد و تا نوامبر سال ۲۰۰۶ میلادی ، ۱۰ عدد از ۳۰ سامانه روسی با موفقیت بروز رسانی شده و در روسیه آزمایشات خود را پشت سر گذاشتند. این بروزرسانی ها شامل مقاوم سازی سیستم ها در برابر جنگ الکترونیک، ساخت چند فریبنده موشک ضد رادار ، برای حفاظت بیشتر از رادارهای سامانه و بروزرسانی های دیگر بود. سامانه پدافندی پیچورا-۲ ام که دستخوش تغییراتی نسبت به سامانه های قبلی شده بود، در سال ۱۹۹۹ میلادی برای اولین بار آزمایش شد. در نوامبر سال ۲۰۰۱ نیز این سامانه در بردهای بلندتری آزمایش شد. لازم به ذکر است که مدل ۵پی۲۷ (سام۳-بی) در ماه می سال ۲۰۰۲ میلادی در دو مرحله آزمایش شد. و در سال ۲۰۰۶ نیز این همین سامانه در لهستان با ۲۰ آزمایش امتحان شد. بروزرسانی بعدی توسط کشور قزاقستان سفارش داده شد ، که منجر به ساخت سامانه پیچورا-۲تی شد. این سامانه آزمایشات خود را به ترتیب در سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ میلادی پشت سر گذاشت. صربستان نیز دو عدد از سامانه های خود را به اس-۱۲۵ ام ۱ تی ارتقا داد. در اپریل سال ۲۰۰۶ میلادی ، در کوبا نیز مشاهده شد که تعدادی از این سامانه های پدافندی بر روی تانک های تی-۵۴ حمل می شوند. در ماه اکتبر همین سال کره شمالی گزارش کرد که آزمایشاتی بر روی سامانه های اس-۱۲۵ خود انجام داده است، گزارشی نیز از ایالت متحده منتشر شد که بیان می کرد کره شمالی ۱۰ الی ۱۵ عدد از این سامانه ها را هنوز در اختیار دارد، هر چند که ممکن است برخی از آنان ماکت بوده باشند.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Pechora-2M_zpscbeac882.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Pechora-2M_zpscbeac882.jpg)
یک سامانه peachora 2m
عراق ۱۰۰ لانچر چهارتایی برای به کار گیری در این موشک از شوروی خریداری کرد و در دهه ۸۰ میلادی نیز شروع به ساخت این سامانه در داخل کشورش تحت لیسانس شوروی کرد. در سال ۲۰۰۲ میلادی نیز یک نمونه از سام-۳ که دو لانچر را بر روی کامیون حمل می کرد دیده شد. در همان سال هند سفارش ارتقا ۶۰ عدد از این سامانه را به استاندارد پیچورا-۲ ام را به روسیه ارسال کرد و کشور تاجیکستان نیز تعدادی از همین مدل از سامانه را از روسیه تا سال ۲۰۰۸ میلادی دریافت کرد. بلاروس در سال ۲۰۰۹ میلادی تعدادی از سامانه هایش را به استاندارد پیچورا تی ام ارتقا داد و آنها را در دسامبر همان سال آزمایش کرد. اوکراین نیز تعدادی از سامانه هایش را به استاندارد اس-۱۲۵-۲دی ارتقا داد و آنها را در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ میلادی آزمایش کرد. در بیشتر این بروزرسانی ها اکثر سیستم های آنالوگ با سیستم های دیجیتال تعویض شدند و به موفقیت آزمایشات خود را پشت سر گذاشتند.
سام-۳ در اکثر نقاط دنیا مشاهده شد و در بیشتر جنگها حضور داشت. اولین استفاده عملیاتی از سام-۳ در جنگ بین مصر و اسرائیل برای پوشش برخی از قسمت ها در سال ۱۹۶۸ الی ۱۹۷۰ میلادی به کار گرفته شد. این سامانه ها در طی چهار روز موفق شدند که سه فروند از جنگنده های چند منظوره اف-۴ ئی اسرائیل را منهدم کنند. درگیری بعدی در سال ۱۹۷۲ در نقطه ای دیگر از دنیای پهناور، یعنی در ویتنام شمالی بر علیه ایالت متحده آمریکا صورت گرفت، و سامانه های اس-۱۲۵ دوباره بر علیه جنگنده های فانتوم آمریکایی به کار گرفته شدند. ولی اگر بخواهیم این سامانه را در یکی از بزرگترین نبردها بررسی کنیم می توانیم به جنگ یوم کیپور اشاره کنیم. در این جنگ مصر و سوریه با به کار گیری سامانه های اس-۷۵ (سام-۲)، اس-۱۲۵ (سام-۳) و سام-۶ ، و همچنین با شلیک ۲۱۰۰ تیر از موشک های این سامانه ها توانستند ۴۶ فروند از جنگنده های اسرائیل را به زیر بکشند که همه آنها توسط طرفین تائید شده اند. البته اعراب نیز تعدادی از این سامانه ها را در طی جنگ از دست دادند. البته این سامانه در جنگهای دیگر نظیر، در طی جنگ تحمیلی هشت ساله توسط رژیم بعث عراق ،، در سوریه در سال ۱۹۸۲ میلادی، در لیبی در سال ۱۹۸۶ میلادی، در آنگولا در سال ۱۹۸۷ میلادی ، در صربستان در سال ۱۹۹۹ میلادی به کار گرفته شدند. این سامانه در دفتر لاووچکین با همکاری دفتر طراحی گروشین ساخته شد. البته لازم به ذکر است که پشتیبانی از این طرح توسط کارخانه آلماز-آنتی و سیستم دفاعی مسکو بر عهده گرفته شد.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/800px-S-125_Neva_VS_1.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/800px-S-125_Neva_VS_1.jpg)
یک سامانه پدافندی s-125
اس-۱۲۵ ولگا-ام (سام-ان-۱ “گوا”):
مدل دریاپایه سام-۳ نام دارد که برای حفاظت از ناوها، ناوچه ها و… در نیروی دریایی شوروی و کشورهای دیگر جهت مقابله با تهدیدات هوایی به کار گرفته شد. در اواخر دهه ۵۰ میلادی ، نیروی دریایی شوروی سفارش مستقر کردن پدافندی جدید بر روی عرشه ناوهای جنگی را صادر کرد، دفاتر طراحی پدافند روسی به نیروی دریایی شوروی پیشنهاد انتخاب در بین دو سامانه سام-۲ و سام-۳ را دادند که در نهایت اس-۱۲۵ (سام-۳) در بین آنها انتخاب شد که مدل دریاپایه آن SA-N-1 Goa نام گرفت. اس-۱۲۵ می توانست گزینه خوب و رضایت بخشی برای حفاظت از ناوچه های جنگی برابر
تهدیدات هوایی در سطوح میانی و پایینی آسمان باشد و به همین خاطر نظر مسئولین نیروی دریایی شوروی سابق را به خود جلب کرد. به همین علت مدل دریاپایه ای ازمدل زمین پایه این سامانه تولید شد و بر روی عرشه های ناوچه ها نصب گردید. اس-۱۲۵ مدل پیشرفته تر اس-۷۵ بود که می توانست با سامانه پدافندی برد متوسط هاوک آمریکایی برابری کند. مدل های گوناگون موشک ولنا و ولگا نام گرفتند که اختصارا به آنها کدهای وی-۶۰۰ و وی-۶۰۱ را اختصاص دادند.
سام-۳ را می توان شروع رقابت روسیه و آمریکا در سامانه های پدافندی دانست ، این سامانه در بیشتر جنگها بر علیه کشورهای غربی به کار گرفته شد و به مرور زمان با بروزرسانی هایی که بر روی آن صورت گرفت، توانست نقص های گذشته اش را برطرف کند.
گردآوری و تالیف : مهدی زمانی
چاپ شده در مجله هوافضا
منبع : jangaavaran.ir
تاریخچه:
اولین بار سامانه پدافندی اس-۱۲۵ توسط جاسوسان آمریکایی در حوالی منطقه سنپترزبورگ در روسیه کشف شد، در آن زمان این سامانه را با نام اس-۷۵ مدل ام (سام-۲ ئی) می شناختند، جاسوسان آمریکایی سه سامانه پدافندی از این نوع را در روسیه کشف کردند. در ابتدا همه گمان می کردند که این سیستم ها تنها همان سامانه های قدیمی هستند که با تغییرات جزئی در حال آزمایش هستند ولی ظرف مدت کوتاهی مشخص شد که این فرضیه غلط است و این سامانه ها مدلی جدید از سیستم های پدافندی روسی هستند که تا به حال به هیچ کشوری صادر نشده اند.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-S-75-T-55-TEL-Cuba-2006-1S.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-S-75-T-55-TEL-Cuba-2006-1S.jpg)
سام-۳
سامانه اس-۷۵ دارای مدل های گوناگونی بود که به کشورهای مختلفی نظیر افغانستان – عراق – آلبانی – مصر – آذربایجان – کره شمالی – هند و…. صادر شده بودند، این سامانه ها در بسیاری از موارد موفق بودند و تقریبا در اکثر جنگ های معروف نیز حضور داشتند، سام-۲ (اس-۷۵) در جنگهایی نظیر جنگ اعراب و اسرائیل، جنگ لیبی و آمریکا در سال ۸۶ میلادی ، جنگ ویتنام ، جنگ آنگولا و آفریقای جنوبی ، جنگ ایران و عراق و حتی جنگ خلیج فارس به کار گرفته شد و در بسیاری از موارد نیز به خوبی عمل کرد ولی این سامانه پدافندی کوتاه برد دارای نواقصی بود که باید رفع می شد.
سامانه پدافندی اس-۱۲۵ (پیچورا) یک سیستم موشکی زمین به هوا برد کوتاه و متوسط بود که از پیشرانه ای با سوخت جامد بهره می برد، تولید این سامانه از سال ۱۹۵۶ میلادی آغاز گشت. اس-۱۲۵ (سام-۳) اولین موشک پدافندی بود که هم در مرحله صعود و هم در مرحله تعقیب هدف از سوخت جامد استفاده می کرد، هدف از توسعه این موشک برابری با سامانه های پدافندی غربی نظیر هاوک بود.سامانه پدافندی اس-۱۲۵ (سام-۳) الهام گرفته از اس-۷۵ بود، و لازم به ذکر است که اس-۱۲۵ شباهت های زیادی به مدل “ام” سامانه اس-۷۵ (سام-۲ دی) داشت که در آن از رادار کنترل آتش فنگ سانگ ئی استفاده شده بود. همانطور که گفته شد شد اولین سامانه پدافندی روسی که در هر دو مرحله صعود و تعقیب هدف از سوخت جامد بهره می جست، اس-۱۲۵ یا همان سام-۳ بود. اولین نمونه های آزمایشی از سام-۳ در سال ۱۹۵۹ میلادی آزمایشات اولیه خود را پشت سر گذاشتند و بدین ترتیب از سال ۱۹۶۱ میلادی توسعه این سامانه ها شروع شد و اولین نمونه های این سیستم ها به صورت لانچرهای دوتایی بر روی کامیون ها سوار شدند و در مناطقی در کنار سامانه های برد بلند (سام) روسی مستقر شدند تا از آنان در برابر تهدیدات در لایه های پایینی آسمان محافظت کنند، اس-۱۲۵ در کنار سامانه های اس-۷۵ برای حافظت از نیروهای نظامی نیز به کار گرفته شد.
در همین زمان تکامل مدل دریایی این سامانه پدافندی جهت نصب شدن بر روی ناوگان شوروی سابق کامل شد و آن را اس-۱۲۵ ام / ولگا ام خواندند که بعدها به اس ای-ان-۱ معروف شد. مدل اولیه نمونه زمینی اس-۱۲۵ نیز اختصارا سام-۳ آ خوانده شد ولی طولی نگذشت که با بروزرسانی این سامانه در زمینه برد و ارتفاع صعود موشک، سام-۳ بی شکل گرفت. حمل کننده های اولیه این سامانه تنها دو تیر از موشک های زمین به هوای اس-۱۲۵ را می توانستند حمل کنند ولی در سال ۱۹۷۰ میلادی ، حمل کننده هایی با لانچرهای چهارتایی معرفی شدند که ۵P73 نام داشتند. این سیستم پرتاب جدید قادر بود تا دور یک محور ۳۶۰ درجه ای گردش کرده و اقدام به رهاسازی موشک ها کند. البته در سال ۱۹۹۳ میلادی نیز مدلی دیگر از این سامانه که جهت صادرات مدرنیزه شده بود، سام-۳ سی لقب گرفت. لازم به ذکر است که به ضعف این سامانه ها نیز اشاره ای داشته باشیم، گفته می شود که اگر بخواهیم به درصد موفقیت سام-۳ در مدل های اولیه برای شکار یک هواگرد با یک نگاه خوشبینانه نگاه کنیم، می توانیم بگوییم که این پیچورا ۵۰% شانس انهدام یک هدف را در آسمان داشت.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-T-55-TEL-Cuba-Aminov-1S.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/S-125-T-55-TEL-Cuba-Aminov-1S.jpg)
پیچورا
نگاهی به مدل ها و ارتقاهای گوناگون سام-۳ (پیچورا):
مدل ها »
(سام-۳ آ)(۴کی۹۰/۵وی۲۴/وی-۶۰۰)
(سام-۳ بی)(۴کی۹۱/۵وی۲۷/وی-۶۰۱)
(سام-۳ سی) مدل صادراتی پیچورا
بروزرسانی ها »
پیچورا ۲ ام
پیچورا ۲ تی
پیچورا ۲ تی ام
مدتی بعد در سال ۱۹۹۸ میلادی، مدلی جدید از این سامانه توسعه یافت که به پیچورا ۲ ام معروف شد، در این سامانه مهندسین روسی اقدام به ارتقا دادن این سیستم پدافندی کرده بودند، آنها توانسته بودند که این سامانه را در برابر جنگ الکترونیک مقاوم تر کنند و همچنین سرعت پرتاب موشک را از لانچرها از مدت هشت ثانیه به سه ثانیه کاهش دادند. از طرفی حدود ۴۴ سیستم آنالوگ موجود در سامانه تنها با ۶ سیستم دیجیتال تعویض شده و تعدادی رابط به سامانه اضافه شدند تا به این سیستم پدافندی اجازه دهند که اطلاعات را از رادارهای جستجوگر دیگر نیز دریافت کند. سنسورهای الکترو-اپتیکی سامانه ارتقا نیز پیدا کردند و نهایتا این سامانه بروزرسانی شده در سال ۱۹۹۹ میلادی آزمایشات خود را با موفقیت پشت سر گذاشت. در سال ۲۰۰۳ میلادی مدلی جدیدی از این سامانه تحت نام پیچورا ۲ آ گزارش شد. لهستان نیز تعدادی از سامانه های اس-۱۲۵ موجود در کشورش را ارتقا داد، این کشور پرتابگر این سامانه ها را با تانک های تی-۵۵ تعویض کرد و تعدادی سیستم دیجیتالی به پیچورا اضافه کرد. لهستان رادار کنترل آتش این سامانه که لو بلو نام داشت، روی یک سیستم انتقالگر به نام ماز-۵۴۳ انتقال داد. در همین سال کشور بلاروس نیز طرحی برای ارتقا سامانه های پیچورای خود تحت عنوان Pechora 2Tارائه کرد. در این بروزرسانی نیز، سام-۳ دستخوش تغییراتی نظیر تبدیل سیستم های آنالوگ به دیجیتال و بهبود هدایت پذیری موشک ها و همچنین افزایش برد و ارتفاع عملکرد موشک ها شد. در سال ۲۰۰۷ میلادی کشور بلاروس ارتقای دیگری بر این سیستم انجام دادند، موشک های این سامانه در بلاروس به جستجوگر فروسرخ نیز مجهز شده و رادارهای پیچورا ارتقا یافتند، تمام وسایل اصلی این سامانه نیز بر روی کامیون ماز-۶۳۱۷ نصب شدند. در سال ۲۰۰۸ بلاروس ارتقاهای دیگری بر روی این سامانه انجام داد که باعث بهبود عملکرد پیچورا شد.
لازم به ذکر است در سال ۲۰۰۲ میلادی یک کامیون متحرک با قابلیت حمل ۲ موشک در عراق دیده شد. بیشتر بهینه سازی های این سامانه در بلاروس انجام شد، برای مثال از دیگر ارتقاهای انجام شده بر روی اس-۱۲۵، ساخت یک موشک جدید در سال ۲۰۰۳ میلادی برای این سامانه بود که بیشینه سرعتی معادل ۱۵۰ الی ۱۱۰۰ متر بر ثانیه را دارا بود. این موشک بردی معادل با ۹۰ کیلومتر داشته و تا ارتفاع ۳۵ کیلومتری می توانست صعود کند.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/sa3x.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/sa3x.jpg)
رادار سامانه پدافندی سام-۳
موشک های سام-۳ از دو قسمت سوختی برای بالا رفتن استفاده می کنند، قسمت اول که نوعی سوخت جامد است و به مدت تقریبی ۳ ثانیه فعال است وموشک را از لانچر جدا کرده و به میانه آسمان می رساند، قسمت دوم نیز نوعی سوخت جامد است که موشک را از زمان تمام شدن سوخت اول تا رسیدن به هدف همراهی می کند. طراحی بالچه های روی موشک و نحوه قرارگیری آنها بر روی بدنه بسیار جالب است. این موشک پس از بالا رفتن تا چند بار به صورت دایره مانند ۹۰ درجه دور خود می چرخد و سپس دوباره روی هدف قفل راداری انجام می دهد و به راه خود ادامه می دهد. قطعاتی بر روی موشک ها جهت ارتباط با رادارهای زمینی و دریافت فرمان ها قرار داده شدند، طول موشک های اس-۱۲۵ حدود ۵٫۸۹ متر است و قطر آن به ۰٫۳۷۵ متر می رسد، قطر بوسترها نیز برابر ۰٫۵۵ متر است. محدوده بالچه ها به ۲٫۲ متر می رسد. وزن موشک در هنگام پرتاب برابر ۹۱۲ کیلوگرم و وزن کلاهک جنگی آن ۶۰ کیلوگرم است. این سرجنگی ۶۰ کیلوگرم مواد منفجره با خود حمل می کند که حدود ۳۳ کیلوگرم آن از موادی با قابلیت انفجار بالا تشکیل شده است. لازم به ذکر است این کلاهک قابلیت تکه تکه شدن را داراست و در هنگام انفجار به هزاران ترکش تبدیل می شود. سرجنگی همانند موشک های سامانه های پدافندی دیگر مجاور فیوز انفجاری و همچنین رادار داپلر قرار گرفته است. در کل یک سامانه اس-۱۲۵ شامل موشک ها، رادار هشدار زودهنگام و اکتشاف پی-۱۵ فلت فیس آ ، رادار ارتفاع یاب، رادار کنترل آتش لو بلو، سیستم کنترل آتش، یک پرتابگر چهارلانچری ۵پی۷۳ و تجهیزات زمینی است.
رادار پی-۱۵ئی دابلیو از باند L برای کشف اهداف استفاده می کند و از فاصله ۲۵۰ می تواند یک بمب افکن را در آسمان تشخیص دهد. رادارهای تجسسی که بعد از این سامانه ساخته شدند، پی-۱۸ و پی-۱۹ نام داشتند. P-18 یک رادار تجسس است که بر روی یک کامیون حمل می شد و توسط باند وی اچ اف اهداف را
کشف می کرد، اختصارا بر روی این رادار اسم اسپون رست دی را گذاشتند، این رادار می توانست از فاصله ۱۸۰ کیلومری جنگنده ها را شناسایی کند. پی-۱۵ نیز یک رادار بود که بر روی یک کامیون برای تحرکش نصب شده بود و به آن اختصارا فلت فیس بی گفته می شد. این رادار از باند ال برای کشف اهداف استفاده می کرد. این رادار در مقایسه با پی-۱۵ئی دابلیو تقویت شده بود و می توانست بمب افکن های دشمن را از فاصله ۳۵۰ کشف کند.
اگر بخواهیم نگاهی دقیق تر به موشک های پیچورا بیاندزایم باید بیان کنیم که خرج اولیه موشک که ۲۸۰ کیلوگرم وزن دارد و از نوع سوخت های جامد است دقیقا به مدت ۲٫۶ ثانیه می سوزد و به صعود اولیه موشک کمک می کند، سپس بوسترهای سوخت اولیه از موشک جدا شده و پس از آن خرج تکمیلی موشک که ۱۲۵ کیلوگرم وزن دارد و باز هم از دسته سوخت های جامد است به مدت ۱۹ ثانیه فعال می شود و به موشک شتاب بیشتری می دهد. حداکثر دامنه برد اس-۱۲۵ (۵وی۲۴) برابر با ۱۵ کیلومتر و حداقل دامنه برد آن نیز ۳٫۵ کیلومتر است. همچنین این سامانه می تواند اهداف را حداکثر در ارتفاع ۱۰ کیلومتری و حداقل در ارتفاع ۱۰۰ متری نابود سازد. هنگامی که موشک از لانچر جدا می شود و به سمت هدف می رود، کامپیوتر کنترل آتش اطلاعات مربوط به هدف و موشک را از رادار لو بلو دریافت می کند. این کامپیوتر به طور مرتب این اطلاعت دریافتی را برای موشک از طریق موج یو اچ اف ارسال می کند، این امواج نیز از طریق آنتنی که در موشک جاسازی شده است دریافت می شود و بدین تریتب موشک می تواند هدف را به طور دقیق زیر نظر داشته باشد. پس از دریافت امواج، موشک بهترین مسیر را برای رسیدن به هدف انتخاب می کند. گفته می شود بعد از اینکه موشک ۳۰۰ متر از لانچر دور شد، کلاهک جنگی موشک توسط فیوز مجاورتی فعال می شود. در صورتی که موشک در انهدام هدف ناموفق شود نیز فرمان هایی مبنی بر خودنابودی موشک در آسمان ارسال می شود. این کلاهک جنگی در برابر یک جنگنده نظیر اف-۴ و یا هواپیماهایی به اندازه آن می تواند بسیار مهلک باشد. ۶۰ کیلوگرم از مواد منفجره که قابلیت تبدیل کردن موشک به هزاران ترکش را دارند. ترکش های این موشک پس از انفجار شعاع ۱۲٫۵ متری اطراف موشک را تحت تاثیر قرار می دهند و هر هواگردی که در این فاصله از موشک بوده باشد، آسیب جدی می بیند.
حال به بررسی مدل بی این سامانه (سام-۳ بی) می پردازیم. موشک های این سامانه ارتقا یافته ۶٫۰۹ متر طول دارند و قطر آنها به ۰٫۳۷۵ متر می رسد. محدوده بالها همانند مدل قبلی ۲٫۲ متر است. این موشک ۹۵۳ کیلوگرم هنگام پرتاب وزن دارم. وزن کلاهک جنگی آن ۷۰ کیلوگرم است و ۳۳ کیلوگرم مواد منفجره با قابلیت تخریب بالا را در خود جای داده است. حداقل دامنه برد این موشک ۳٫۵ و حداکثر دامنه برد آن نیز ۲۴ کیلومتر است. ارتفاع عملکرد موشک نیز بین ۰٫۱ الی ۱۸ کیلومتر است. ولی سامانه “سام-۳ سی” با معرفی خود سامانه های دیجیتال جدید را با خود به ارمغان آورد. از جمله سامانه هایی که به عملکرد رادار و نحوه کنترل موشک کمک می کرد. این سامانه جدید در برابر جنگ الکترونیک نیز نسبت به سامانه های قبلی مقاومت چشمگیری پیدا کرده بود و همین احتمال اصابت هدف را افزایش می دهد. اندازه های سامانه سام-۳ سی برابر مدل بی بود. تنها تفاوت در اندازه ها، اندازسرجنگی بود. سرجنگی این موشک ۷۲٫۵ کیوگرم بود و وزنش در هنگام پرتاب به ۹۸۰ کیلوگرم می رسید. حداقل برد این موشک به ۳ کیلومتر و حداکثر دامنه برد آن به ۳۸ کیلومتر می رسید و می توانست اهداف را در ارتفاع ۲۰ الی ۲۰۰۰۰ متری نابود سازد.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Abandoned_Iraqi_truck_with_SA-3_missile.jpeg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Abandoned_Iraqi_truck_with_SA-3_missile.jpeg)
سام-۳ عراقی
پیچورا ۲ ام به سیستم های جدیدی نظیر ارتفاع یاب لیزری مجهز شد و لانچرهای جدیدی تحت نام ۵P73-2 در آن استفاده شدند، کامیون جدیدی به نام ام زد تی کی-۸۰۲۱ برای حمل و نقل سامانه انتخاب شد که قادر بودند دو لانچر از موشک های پیچورا را با خود حمل کنند. تجهیزات لانچرها حدود ۳۲۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته و لانچرها ۱۳٫۵ متر طول و ۳٫۲ متر عرض دارند. ارتفاع آنها نیز به ۳٫۸ متر می رسد. استقرار موشک ۲۰ الی ۳۰ دقیقه طول می کشد و موشک های سامانه حداکثر ۲۸ کیلومتر برد دارند. کلاهک جنگی و فیوز آن با مدل های جدیدتر تعویض شدند. این سامانه نیز مانند سام-۳ می تواند اهداف را در حد فواصل ۲۰ الی۲۰۰۰۰ نابود سازد با این تفاوت که در پیچورا ۲ام به انهدام اهداف درارتفاعات پایینی آسمان توجه بیشتری شده است. این مدل جدید از یک رادار به نام کاستا ۲ استفاده می کند، این رادار که مدل ارتقا یافته رادار دیجیتالی ۲۵۰ الی ۵۰۰ مگاهرتزی P-15 استفاده می کند، برای کشف اهداف از باند UHF استفاده می کند و بر روی یک کامیون کاماز-۴۳۲۰ حمل می شود. این رادار در هنگام استقرار کامل، ارتفاعی معادل با ۵۰ متر می رسد و می تواند ۵۰ هدف را تا فاصله ۱۵۰ کیلومتری شناسایی کند.
رادار درگیری این سامانه نیز تحت نام اس ان آر-۱۲۵-۲ام ئی (لو بلو) بر روی خودروی ام زد تی کی-۸۰۲۱۱ حمل می شود، لازم به ذکر است که این خودرو ۲۳۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته و طولی معادل با ۱۰٫۸ متر، عرض و ارتفاعی معادل با ۴ متر را داراست. این رادار از جستجوگرهای مادون قرمز استفاده می کند و می تواند در برابر هواگردی به اندازه یک جنگنده از فاصله ۴۰ کیلومتری، شروع به راه اندازی یک جنگ الکترونیک کند. اتاق کنترل نیز بر روی یک خودروی ام زد تی کی-۸۰۲۲ حمل می شود ، این خودرو ۱۶۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته و طولی معادل با ۱۰٫۲ متر ، عرضی برابر با ۲٫۸ متر و ارتفاعی به مقدار ۳٫۸ متر را داراست. ۴ خدمه باید در اتاق کنترل حضور داشته باشند تا اطلاعات را از رادارها و موقعیت یاب GPS دریافت کنند و سپس به برای لانچرها ارسال کنند. اتاق کنترل و رادارها حداکثر می توانند تا ۱۰ کیلومتر دورتر از لانچرها قرار بگیرند. سیستم کنترل آتش پیچورا-۲ام می تواند ۱۶ هدف را به طور همزمان شناسایی کرده و یکی از آنها را منهدم کند. در این مدل از سامانه سام-۳، یک سامانه پدافندی کامل از چهار لانچر، دو رادار جهت انهدام اهداف، تجهیزاتی جهت ارسال فرمان ها و کنترل سامانه ، رادار تجسس و سیستم های دیگر جهت تامین قدرت سامانه تشکیل شده است.
مدلی دیگر از پیچورا در لهستان بوجود آمد، در بروزرسانی هایی که در لهستان بر روی سامانه های سام-۳ روسی انجام شد ، با معرفی مدلی جدید از سیستم های دیجیتالی بومی که بر روی این سامانه ها نصب گردیدند، عملکرد این سامانه بهتر شده و هزینه های نگهداری نیز کاهش یافتند. چهار لانچر موجود در سامانه بر روی بدنه تانک های تی-۵۵ روسی نصب گردیدند و رادار لو بلو نیز بر
روی یک کامیون ماز-۵۴۳ حمل گردید. لازم به ذکر است که این رادار قبلا بر روی لانچرهای موشک اسکاد R-17 حمل می شدند. رادار تجسس پیچورا نیز در این بروزرسانی لهستانی با رادارهای تجسس سه بعدی و مدرن تر تعویض شدند. رادار لو بلو هنگام بازنشسته شدن رادار قدیمی تر سامانه اس-۷۵ (فن سانگ ئی) وارد به خدمت شده و به عموم مردم معرفی شد. این سامانه عملکردی مشابه با رادار قبلی داشت و با استفاده از دو آنتن از طریق باند X اقدام به انهدام اهداف و ارسال مشخصات پرنده مذکور به موشک را می کرد. ولی تفاوت آن با مدل قدیمی تر ، شکل V مانند آن و حمل آن در زاویه ۴۵ درجه ای بود. علت تغییر شکل این رادار به شکل V ، کاهش پارازیت های ارسال شده از زمین بود. این رادار مدرن تر نیز از نسل رادارهای “دندان اره” بود. رادار لو بلو برای جستجوی بهتر در آسمان می تواند به حالت لورو سوئیچ شود. در این فرآیند آنتن های این رادار می توانند برای کشف اهداف به آنتن های مرکزی متصل شده و اطلاعات را منتقل سازند. طی شبیه سازی های صورت گرفته این رادار قادر است از فاصله ۸۰ کیلومتری به طور همزمان تا ۶ هدف را تشخیص دهد و دو موشک را به سمت یک هدف پرتاب کند.
جهت مقابله با جنگ الکترونیک و اقدام های مشابه ، این رادار به دوربین های تلویزیونی با برد ۲۵ کیلومتر مجهز شده اند. این دوربین ها به سامانه کنترل آتش سامانه اطلاعاتی مشابه به رادار را ارسال می کنند و به این سامانه اجازه می دهند تا فرمان انهدام را به موشک های درون لانچر ارسال کنند. رادار پیش اخطار این سامانه که پی-۱۵ نام داشت و به آن اختصارا فلت فیس می گفتند، می توانست اهداف را از ۲۵۰ کیلومتری تشخیص دهد ولی در مدل های جدیدتر اس-۱۲۵، این رادار ارتقا پیدا کرده و پی-۱۵ ام نام گرفته که به ناتو از آن اسکوات آی یاد می کند، این رادار نیز با نمونه های قبلی عملکردی مشابه دارد با این تفاوت که در کشف اهداف در ارتفاعات پایین تر موفق تر است.
مشخصات سامانه ها:
۵V24 » » »
طول : ۵٫۸۹ متر
قطر بدنه : ۰٫۳۷ متر
قطر بوسترها : ۰٫۵۵ متر
وزن هنگام پرتاب : ۹۱۲ کیلوگرم
کلاهک جنگی : ۶۰ کیلوگرم
هدایت : توسط ارسال فرمان
پیشران : سوخت جامد
محدوده عملکرد : ۱۵ کیلومتر
۵V27 » » »
طول : ۶٫۰۹ متر
قطر بدنه : ۰٫۳۷ متر
قطر بوسترها : ۰٫۵۵ متر
وزن هنگام پرتاب : ۹۵۳ کیلوگرم ( مدل بی ) ، ۹۸۰ کیلوگرم ( مدل سی )
کلاهک جنگی : ۷۰ کیلوگرم ( مدل بی )، ۷۲٫۵ کیلوگرم ( مدل سی )
هدایت : توسط ارسال فرمان
پیشران : سوخت جامد
محدوده عملکرد : ۲۴ کیلومتر ( مدل بی )، ۳۸ کیلومتر ( مدل سی )، ۲۸ کیلومتر ( پیچورا-۲ ام )، ۳۵ کیلومتر ( پیچورا-۲ آ)
مشخصات رادارها:
رادار تجسس : پی-۱۵ فلت فیس آ
تناوب عمل : ۸۱۰-۹۵۰ مگاهرتز (باند L)
نهایت قدرت : ۵۰۰ مگاهرتز
محدوده عملکرد : ۲۵۰ کیلومتر
P-15M Squat Eye:
تناوب عمل : ۸۱۰-۹۵۰ مگاهرتز (باند L)
نهایت قدرت : ۵۰۰ مگاهرتز
محدوده عملکرد : ۲۰۰ کیلومتر
رادار ارتفاع یاب : پی وی آر-۱۱ ساید نت
تناوب عمل : ۲٫۵ الی ۲٫۷ گیگاهرتز (باند اس)
محدوده عملکرد : ۱۸۰ کیلومتر
رادار درگیری: لو بلو
تناوب عمل : ۸٫۹ الی ۹٫۴۶ گیگاهرتز (باند ایکس)
نهایت قدرت : ۲۵۰ کیلووات
محدوده عملکرد : ۸۰ کیلومتر
در سال ۱۹۶۲ میلادی سام-۳ آ به عموم مردم معرفی شده و وارد به خدمت شد. در سال ۱۹۶۴ میلادی این سامانه ارتقا پیدا کرد و سام-۳ بی یا همان مدل ۵پی۲۷ شکل گرفت. در سال ۱۹۸۶ میلادی نیز گزارشاتی مبنی بر اینکه نیروهای شوروی سابق ۳۰۰ سایت از پیچورا به همراه لانچرهای ۵پی۷۳ در اختیار دارند، منتشر شدند. البته تا سال ۱۹۹۵ تعداد این سایتها به ۱۰۰ سایت کاهش یافت. مدل ۵پی۲۷ دی ئی یا همان سام-۳ سی در سال ۱۹۹۳ میلادی به عموم مردم معرفی شدند و برخی از سامانه های روسی به این استاندارد ارتقا یافتند. این سامانه ها به کشورهایی نظیر مصر، کوبا، جمهوری چک، آذربایجان، بلاروس، هند، عراق، پرو، لهستان، صربستان ، اسلواکی، ویتنام و…. صادر شدند. لازم به ذکر است که خریداران اصلی این پدافند روسی شامل مصر، لیبی و هند بودند که هر کدام ۶۰ سامانه به کارخانه های روسی سفارش دادند، بعد از آنان ویتنام با ۵۰ عدد، عراق با ۳۰ عدد ، سوریه با ۲۴ عدد و نهایتا کوبا با ۱۲ عدد در صدر خریداران این پدافند کوتاه برد هستند. البته در گزارشی که در دسامبر سال ۲۰۱۰ میلادی از سوی اوکراین منتشر شد حاوی این پیام بود که ۳۰ کشور هنوز از این سامانه روسی در حال استفاده هستند.
در سال ۱۹۹۸ میلادی ، ارتش مصر از روسیه تقاضای بروزرسانی سامانه های پیچورا را کرد و تا نوامبر سال ۲۰۰۶ میلادی ، ۱۰ عدد از ۳۰ سامانه روسی با موفقیت بروز رسانی شده و در روسیه آزمایشات خود را پشت سر گذاشتند. این بروزرسانی ها شامل مقاوم سازی سیستم ها در برابر جنگ الکترونیک، ساخت چند فریبنده موشک ضد رادار ، برای حفاظت بیشتر از رادارهای سامانه و بروزرسانی های دیگر بود. سامانه پدافندی پیچورا-۲ ام که دستخوش تغییراتی نسبت به سامانه های قبلی شده بود، در سال ۱۹۹۹ میلادی برای اولین بار آزمایش شد. در نوامبر سال ۲۰۰۱ نیز این سامانه در بردهای بلندتری آزمایش شد. لازم به ذکر است که مدل ۵پی۲۷ (سام۳-بی) در ماه می سال ۲۰۰۲ میلادی در دو مرحله آزمایش شد. و در سال ۲۰۰۶ نیز این همین سامانه در لهستان با ۲۰ آزمایش امتحان شد. بروزرسانی بعدی توسط کشور قزاقستان سفارش داده شد ، که منجر به ساخت سامانه پیچورا-۲تی شد. این سامانه آزمایشات خود را به ترتیب در سال های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ میلادی پشت سر گذاشت. صربستان نیز دو عدد از سامانه های خود را به اس-۱۲۵ ام ۱ تی ارتقا داد. در اپریل سال ۲۰۰۶ میلادی ، در کوبا نیز مشاهده شد که تعدادی از این سامانه های پدافندی بر روی تانک های تی-۵۴ حمل می شوند. در ماه اکتبر همین سال کره شمالی گزارش کرد که آزمایشاتی بر روی سامانه های اس-۱۲۵ خود انجام داده است، گزارشی نیز از ایالت متحده منتشر شد که بیان می کرد کره شمالی ۱۰ الی ۱۵ عدد از این سامانه ها را هنوز در اختیار دارد، هر چند که ممکن است برخی از آنان ماکت بوده باشند.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Pechora-2M_zpscbeac882.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/Pechora-2M_zpscbeac882.jpg)
یک سامانه peachora 2m
عراق ۱۰۰ لانچر چهارتایی برای به کار گیری در این موشک از شوروی خریداری کرد و در دهه ۸۰ میلادی نیز شروع به ساخت این سامانه در داخل کشورش تحت لیسانس شوروی کرد. در سال ۲۰۰۲ میلادی نیز یک نمونه از سام-۳ که دو لانچر را بر روی کامیون حمل می کرد دیده شد. در همان سال هند سفارش ارتقا ۶۰ عدد از این سامانه را به استاندارد پیچورا-۲ ام را به روسیه ارسال کرد و کشور تاجیکستان نیز تعدادی از همین مدل از سامانه را از روسیه تا سال ۲۰۰۸ میلادی دریافت کرد. بلاروس در سال ۲۰۰۹ میلادی تعدادی از سامانه هایش را به استاندارد پیچورا تی ام ارتقا داد و آنها را در دسامبر همان سال آزمایش کرد. اوکراین نیز تعدادی از سامانه هایش را به استاندارد اس-۱۲۵-۲دی ارتقا داد و آنها را در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ میلادی آزمایش کرد. در بیشتر این بروزرسانی ها اکثر سیستم های آنالوگ با سیستم های دیجیتال تعویض شدند و به موفقیت آزمایشات خود را پشت سر گذاشتند.
سام-۳ در اکثر نقاط دنیا مشاهده شد و در بیشتر جنگها حضور داشت. اولین استفاده عملیاتی از سام-۳ در جنگ بین مصر و اسرائیل برای پوشش برخی از قسمت ها در سال ۱۹۶۸ الی ۱۹۷۰ میلادی به کار گرفته شد. این سامانه ها در طی چهار روز موفق شدند که سه فروند از جنگنده های چند منظوره اف-۴ ئی اسرائیل را منهدم کنند. درگیری بعدی در سال ۱۹۷۲ در نقطه ای دیگر از دنیای پهناور، یعنی در ویتنام شمالی بر علیه ایالت متحده آمریکا صورت گرفت، و سامانه های اس-۱۲۵ دوباره بر علیه جنگنده های فانتوم آمریکایی به کار گرفته شدند. ولی اگر بخواهیم این سامانه را در یکی از بزرگترین نبردها بررسی کنیم می توانیم به جنگ یوم کیپور اشاره کنیم. در این جنگ مصر و سوریه با به کار گیری سامانه های اس-۷۵ (سام-۲)، اس-۱۲۵ (سام-۳) و سام-۶ ، و همچنین با شلیک ۲۱۰۰ تیر از موشک های این سامانه ها توانستند ۴۶ فروند از جنگنده های اسرائیل را به زیر بکشند که همه آنها توسط طرفین تائید شده اند. البته اعراب نیز تعدادی از این سامانه ها را در طی جنگ از دست دادند. البته این سامانه در جنگهای دیگر نظیر، در طی جنگ تحمیلی هشت ساله توسط رژیم بعث عراق ،، در سوریه در سال ۱۹۸۲ میلادی، در لیبی در سال ۱۹۸۶ میلادی، در آنگولا در سال ۱۹۸۷ میلادی ، در صربستان در سال ۱۹۹۹ میلادی به کار گرفته شدند. این سامانه در دفتر لاووچکین با همکاری دفتر طراحی گروشین ساخته شد. البته لازم به ذکر است که پشتیبانی از این طرح توسط کارخانه آلماز-آنتی و سیستم دفاعی مسکو بر عهده گرفته شد.
http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/800px-S-125_Neva_VS_1.jpg (http://jangaavaran.ir/wp-content/uploads/2014/06/800px-S-125_Neva_VS_1.jpg)
یک سامانه پدافندی s-125
اس-۱۲۵ ولگا-ام (سام-ان-۱ “گوا”):
مدل دریاپایه سام-۳ نام دارد که برای حفاظت از ناوها، ناوچه ها و… در نیروی دریایی شوروی و کشورهای دیگر جهت مقابله با تهدیدات هوایی به کار گرفته شد. در اواخر دهه ۵۰ میلادی ، نیروی دریایی شوروی سفارش مستقر کردن پدافندی جدید بر روی عرشه ناوهای جنگی را صادر کرد، دفاتر طراحی پدافند روسی به نیروی دریایی شوروی پیشنهاد انتخاب در بین دو سامانه سام-۲ و سام-۳ را دادند که در نهایت اس-۱۲۵ (سام-۳) در بین آنها انتخاب شد که مدل دریاپایه آن SA-N-1 Goa نام گرفت. اس-۱۲۵ می توانست گزینه خوب و رضایت بخشی برای حفاظت از ناوچه های جنگی برابر
تهدیدات هوایی در سطوح میانی و پایینی آسمان باشد و به همین خاطر نظر مسئولین نیروی دریایی شوروی سابق را به خود جلب کرد. به همین علت مدل دریاپایه ای ازمدل زمین پایه این سامانه تولید شد و بر روی عرشه های ناوچه ها نصب گردید. اس-۱۲۵ مدل پیشرفته تر اس-۷۵ بود که می توانست با سامانه پدافندی برد متوسط هاوک آمریکایی برابری کند. مدل های گوناگون موشک ولنا و ولگا نام گرفتند که اختصارا به آنها کدهای وی-۶۰۰ و وی-۶۰۱ را اختصاص دادند.
سام-۳ را می توان شروع رقابت روسیه و آمریکا در سامانه های پدافندی دانست ، این سامانه در بیشتر جنگها بر علیه کشورهای غربی به کار گرفته شد و به مرور زمان با بروزرسانی هایی که بر روی آن صورت گرفت، توانست نقص های گذشته اش را برطرف کند.
گردآوری و تالیف : مهدی زمانی
چاپ شده در مجله هوافضا
منبع : jangaavaran.ir