تفاوت شعر مولوي با حافظ و سعدي

[علي پارسا]

مولوي و حافظ و سعدي سه استاد بي بديل شعر فارسي هستند که الحق تمامي اشعار ايشان درس زندگي و اخلاق است.
ليکن تفاوتي بارز بين اشعار مولانا با دو شاعر ديگر ديده مي شود،اشعار سعدي و حافظ را که مي خواني حس اين را داري که داخل هواپيمايي هستي که به سرعت بر روي باند در حال حرکت است، ولي وقتي اشعار عارفانه مولوي را مي خواني حس مي کني اين هواپيما از روي زمين کنده شد!
حافظ مي گويد: يوسف گم گشته باز آيد به کنعان غم مخور - کلبه احزان شود روزي گلستان غم مخور .....الي آخر
و اشعار وي تسلي بخش و اميد بخش دلهاي غمگين است.
ولي مولانا اصلا" از يک ديد بالاتر دارد برخورد مي کند، وقتي اشعارش را مي خواني گويي خون زير رگهايت با عظمت خاصي به حرکت در مي آيد، به اين تک بيت ها توجه کنيد:
من از غصه چه ترسم چو با مرگ حريفم - ز سرهنگ چه ترسم چو از مير بجستم؟
مرگ اگر مرد است گو پيش من آي - تا در آغوشش بگيرم تنگ تنگ
خون ما بر غم حرام و خون غم بر ما حلال - هر غمي کو گرد ما گرديد شد در خون خويش
من نيم موقوف وقف صور همچون مردگان - هر زمانم عشق جاني مي دهد زافسون خويش
يا سعدي در وصف فاني بودن دنيا و کوتاهي مدت عمر و در نتيجه اينکه نبايد به آن دل بست سخن مي گويد و مي فرمايد از اين فرصت کوتاه بايد در جهت نيل به کمال بهره جست:
هر دم از عمر مي رود نفسي - چون نگه مي کنم نمانده بسي
ولي مولانا چونان شخصي که به درجه وصال با کمال مطلق رسيده سخن مي گويد:
روزها گر رفت گو رو باک نيست - تو بمان اي آنکه چون تو پاک نيست

البته هر سه بزرگوار از درجات عالي عرفاني برخوردارند، غرض اين است که هر کدام به شيوه اي براي مردم شعر گفته اند، شيوه بيان مولانا واقعا" براي مردمي با قابليت درک بالاتر است، و البته همانطور که خود در جاي جاي اشعارش گلايه مي کند کمتر کسي را مي يابد که سخنانش را درک کند.

گر نبودی خلق محجوب و کثیف - ور نبودی حلقها تنگ و ضعیف
در مدیحت داد معنی دادمی - غیر این منطق لبی بگشادمی
مدح تو حیفست با زندانیان - گویم اندر مجمع روحانیان
شرح تو غبنست با اهل جهان - هم‌چو راز عشق دارم در نهان