*FATIMA*
18th July 2014, 04:00 PM
تاریخچه علم هیدرولوژی
گرچه هیدرولوژی به معنای خاص کلمه علم بسیار جدیدی است و شاید بتوان گفت که قدمتی بیش از 80 سال ندارد ولی بشر از همان ابتدای زندگی اجتماعی به طور مستقیم با آب سروکار داشته و همواره برای حل مشکلات خود با آن درگیر بوده و سعی کرده است پیچیدگی های این ماده حیاتی را بشناسد . به همین دلیل دانش بومی اقوام و ملل مختلف در رابطه با آب بسیار غنی می باشد . از این نظر شاید بتوان گفت قدمت علم هیدرولوژی به اندازه قدمت تاریخ تمدن انسان است . اطلاعات ما درباره تاریخ علم هیدرولوژی محدود به نوشته هایی است که دانشمندان دنیای غرب به رشته ی تحریر درآورده اند .
تا جایی که تاریخ نشان می دهد یکی از اولین امپراتوری های جهان در نواحی جنوبی بین النهرین توسط آکاد ( Akkad ) بنیان گذاری شد . دیری نپایید که امپراتوری آکادیان که با بهره گیری از آب آغاز شده بود در اثر یک خشکسالی درازمدت رو به زوال گرایید . بعد از آن نیز تمدن های دیگری که می توان از آنها به عنوان تمدن های آبی یاد کرد یکی پس از دیگری شکوفا و بار دیگر به دلیل عدم رعایت قوانین زیست محیطی نابود شدند .
اولین تجارب هیدرولوژیکی به مفهوم کلاسیک آن مربوط به سومری ها و مصریها در منطقه خاورمیانه است . به طوری که قدمت سدسازی روی رودخانه نیل به 4000 سال قبل از میلاد مسیح می رسد . البته در همین زمان فعالیت های مشابهی در سایر نقاط جهان مانند چین نیز وجود داشته است . از بدو تاریخ تا حدود 1400 سال بعد از میلاد مسیح ، دانشمندان در مورد سیکل هیدرولوژی اندیشه های گوناگونی را ارائه کرده اند که اکثر این اندیشه ها جنبه ی فلسفی داشتند . از این میان می توان به نظریات هومر ، طالس ، افلاطون و ارسطو اشاره کرد . البته در بین آنها کسانی نیز بوده اند که نظرات و تفکرات علمی شان هنوز هم مورد قبول است . مثلاً مارکوس ویتروویوس ( Marcus Vitruvius ) که تقریباً در زمان حضرت مسیح می زیست ، عقیده داشت قسمت اعظم آب های زیرزمینی از آب باران و برف که در زمین نفوذ می کند تأمین می گردد که نظریه ای کاملاً علمی است . در طول این دوره ، انسان ها با اجرای سازه های مختلف هیدرولیکی نظیر چاه ، قنات ، سد و تونل های انتقال آب بسیاری از مطالب هیدرولوژی را عملاً یاد گرفتند .
در دوره ی رنسانس و بعد از آن به تدریج مفاهیم فلسفی هیدرولوژی جای خود را به مشاهدات علمی دادند . مثلاً در این دوره لئونارد داوینچی سیکل هیدرولوژی را به طور صحیحی تشریح کرده و مفاهیم نسبتاً دقیقی از نحوه نفوذ و حرکت آب در زیرزمین ارائه نمود . همچنین موضوع نفوذ آب باران در زمین و ظهور مجدد آن به صورت چشمه توسط برنارد پالیسی ( Palissy ) تشریح گردید . شاید بتوان گفت هیدرولوژی جدید از قرن 17 با اندازه گیری های آب آغاز گردید . به عنوان مثال در این دوره پرالت ( Perault ) توانست مقدار بارندگی ، تبخیر و صعود موئینه ای را در حوضه ی آبریز رودخانه ی سن ( Seine ) اندازه گیری کند و یا ماریوت ( Mariotte ) با اندازه گیری سرعت و سطح مقطع جریان ، دبی رودخانه ی سن را در پاریس اندازه گیری کرد . با این اندازه گیری ها دانشمندان توانستند از مشاهده ی پدیده های هیدرولوژی نتایج صحیحی را استنتاج کرده و براساس این نتایج به برخی از روابط هیدرولوژیکی پی ببرند .
در قرن 18 میلادی مطالعات تجربی در زمینه ی هیدرولوژی شکوفایی خاصی پیدا کرد . براساس این مطالعات بود که بسیاری از اصول هیدرولیکی که در هیدرولوژی کاربرد داشتند پایه گذاری گردید . از آن جمله می توان به ابداع وسایلی مانند پیزومتر برنولی ( Bernoulli ) ، لوله پیتو ( Pitot ) ، جریان سنج ولت من ( Voltman ) ، لوله ی بوردا ( Burda ) و نظریه هایی مانند نظریه برنولی ، معادله شزی ( Chezy ) و قوانین دالامبرت ( Dalambert ) اشاره کرد . از این زمان به بعد هیدرولوژی از جنبه های کیفی به کمی سوق داده شد و اندازه گیری بسیاری از پدیده های هیدرولوژی امکان پذیر گردید .
ادامه دارد ...
منبع اصول هیدرولوژی کاربردی
نوشته دکتر امین علیزاده
گرچه هیدرولوژی به معنای خاص کلمه علم بسیار جدیدی است و شاید بتوان گفت که قدمتی بیش از 80 سال ندارد ولی بشر از همان ابتدای زندگی اجتماعی به طور مستقیم با آب سروکار داشته و همواره برای حل مشکلات خود با آن درگیر بوده و سعی کرده است پیچیدگی های این ماده حیاتی را بشناسد . به همین دلیل دانش بومی اقوام و ملل مختلف در رابطه با آب بسیار غنی می باشد . از این نظر شاید بتوان گفت قدمت علم هیدرولوژی به اندازه قدمت تاریخ تمدن انسان است . اطلاعات ما درباره تاریخ علم هیدرولوژی محدود به نوشته هایی است که دانشمندان دنیای غرب به رشته ی تحریر درآورده اند .
تا جایی که تاریخ نشان می دهد یکی از اولین امپراتوری های جهان در نواحی جنوبی بین النهرین توسط آکاد ( Akkad ) بنیان گذاری شد . دیری نپایید که امپراتوری آکادیان که با بهره گیری از آب آغاز شده بود در اثر یک خشکسالی درازمدت رو به زوال گرایید . بعد از آن نیز تمدن های دیگری که می توان از آنها به عنوان تمدن های آبی یاد کرد یکی پس از دیگری شکوفا و بار دیگر به دلیل عدم رعایت قوانین زیست محیطی نابود شدند .
اولین تجارب هیدرولوژیکی به مفهوم کلاسیک آن مربوط به سومری ها و مصریها در منطقه خاورمیانه است . به طوری که قدمت سدسازی روی رودخانه نیل به 4000 سال قبل از میلاد مسیح می رسد . البته در همین زمان فعالیت های مشابهی در سایر نقاط جهان مانند چین نیز وجود داشته است . از بدو تاریخ تا حدود 1400 سال بعد از میلاد مسیح ، دانشمندان در مورد سیکل هیدرولوژی اندیشه های گوناگونی را ارائه کرده اند که اکثر این اندیشه ها جنبه ی فلسفی داشتند . از این میان می توان به نظریات هومر ، طالس ، افلاطون و ارسطو اشاره کرد . البته در بین آنها کسانی نیز بوده اند که نظرات و تفکرات علمی شان هنوز هم مورد قبول است . مثلاً مارکوس ویتروویوس ( Marcus Vitruvius ) که تقریباً در زمان حضرت مسیح می زیست ، عقیده داشت قسمت اعظم آب های زیرزمینی از آب باران و برف که در زمین نفوذ می کند تأمین می گردد که نظریه ای کاملاً علمی است . در طول این دوره ، انسان ها با اجرای سازه های مختلف هیدرولیکی نظیر چاه ، قنات ، سد و تونل های انتقال آب بسیاری از مطالب هیدرولوژی را عملاً یاد گرفتند .
در دوره ی رنسانس و بعد از آن به تدریج مفاهیم فلسفی هیدرولوژی جای خود را به مشاهدات علمی دادند . مثلاً در این دوره لئونارد داوینچی سیکل هیدرولوژی را به طور صحیحی تشریح کرده و مفاهیم نسبتاً دقیقی از نحوه نفوذ و حرکت آب در زیرزمین ارائه نمود . همچنین موضوع نفوذ آب باران در زمین و ظهور مجدد آن به صورت چشمه توسط برنارد پالیسی ( Palissy ) تشریح گردید . شاید بتوان گفت هیدرولوژی جدید از قرن 17 با اندازه گیری های آب آغاز گردید . به عنوان مثال در این دوره پرالت ( Perault ) توانست مقدار بارندگی ، تبخیر و صعود موئینه ای را در حوضه ی آبریز رودخانه ی سن ( Seine ) اندازه گیری کند و یا ماریوت ( Mariotte ) با اندازه گیری سرعت و سطح مقطع جریان ، دبی رودخانه ی سن را در پاریس اندازه گیری کرد . با این اندازه گیری ها دانشمندان توانستند از مشاهده ی پدیده های هیدرولوژی نتایج صحیحی را استنتاج کرده و براساس این نتایج به برخی از روابط هیدرولوژیکی پی ببرند .
در قرن 18 میلادی مطالعات تجربی در زمینه ی هیدرولوژی شکوفایی خاصی پیدا کرد . براساس این مطالعات بود که بسیاری از اصول هیدرولیکی که در هیدرولوژی کاربرد داشتند پایه گذاری گردید . از آن جمله می توان به ابداع وسایلی مانند پیزومتر برنولی ( Bernoulli ) ، لوله پیتو ( Pitot ) ، جریان سنج ولت من ( Voltman ) ، لوله ی بوردا ( Burda ) و نظریه هایی مانند نظریه برنولی ، معادله شزی ( Chezy ) و قوانین دالامبرت ( Dalambert ) اشاره کرد . از این زمان به بعد هیدرولوژی از جنبه های کیفی به کمی سوق داده شد و اندازه گیری بسیاری از پدیده های هیدرولوژی امکان پذیر گردید .
ادامه دارد ...
منبع اصول هیدرولوژی کاربردی
نوشته دکتر امین علیزاده