N I M A
21st September 2008, 05:08 PM
ممنون از دوست خوبم آرش خانباشی و مجتبی کیا پاشا بابت این مطالب:
- جت آب:
يكي از انواع موتورهاي جت است كه با بيرون فرستادن جريان آب از پشت قايق باعث حركت قايق مي شود.
مزايا: توانايي كاركرد در آبهاي كم عمق ،قدرت بالا و ميزان خسارت زيست محيطي كم .
محدوديتها: بازده كمتر نسبت به موتورهاي پروانه اي و آسيب پذيري نسبت به ورود اشياء خارجي .
http://i24.tinypic.com/219wbxu.jpg
2- ترمو جت:
ترمو جت نوعي موتور جت هوازي ابتدايي است كه به جاي توربين و كمپرسور(در موتورهاي توربين گازي) داراي يك موتور پيستوني به عنوان سوپر شارژر(فشارنده ي هوا) در ورودي هواي خود است. هوا پس از اينكه توسط موتور پيستوني فشرده شد، وارد محفظه احتراق شده و با سوخت مخلوط و سپس مشتعل مي شود و بدون عبور از توربين از نازل آن خارج مي شود .
مزايا : سرعت گاز خروجي از موتورهاي ملخي وموتورهاي توربين گازي بيشتر است ودر سرعتهاي بالا پيشران بيشتري توليد مي كند .
معايب :وزن بالا ، بازدهي وقدرت كم ، اين موتور جزو نسلهاي اوليه موتورهاي جت است واز فناوري پاييني برخوردار است و ديگر ساخته نمي شود .
http://i20.tinypic.com/34hgp5y.jpg
هواپيماي CC_2 اولين هواپيماي جت ايتاليايي كه با موتور ترموجت كار مي كرد.
3- پالس جت:
اين نوع موتور جت همان طور كه از اسمش پيداست به جاي فشرده سازي و سوزاندن پيوسته هوا و سوخـــــــــــت به طـور متناوب اين كار را انجام ميدهد. در برخي از انواع آن براي اين كار از سوپاپ استفاده ميشود.
مزايا: طراحي بسيار ساده به طوريكه معمولا از آنها در هواپيماها مدل استفاده مي شود.
معايب: پر سر و صدا، كم بازده (به علت نسبت تراكم پايين) و در مقياسهاي بزرگ كارايي مناسبي ندارد و در نوع سوپاپ دار ، سوپاپها زود خراب مي شوند
http://i23.tinypic.com/24ozyas.gif
http://i22.tinypic.com/2zp6ogn.jpg
http://i22.tinypic.com/w20z6.jpg
موتورهاي پاتس جت در هنگام كار كردن به شدت داغ مي شوند
4- توربو جت:
توربو جت يك واژه كلي براي توصيف موتورهاي توربين گازي است، كه به طور كلي از سه قسمت كمپرسور (فشارنده هواي ورودي)،محفظه احتراق وتوربين(براي چرخاندن كمپرسورويا شفت)تشكيل مي شوند.در كل منظور از توربوجت نوعي از موتور جت بدون شفت اضافي (مقصود شفتي است كه براي انتقال نيرو به جايي غير از كمپرسور مورد استفاده قرار بگيرد) وضريب كنار گذر صفر است.
مزايا : نسبت به توربوفن وتوربوپراپ و ... طراحي ساده تري دارد همچنين در سرعتهاي مافوق صوت بازده بالايي دارد (تقريباً از ماخ دو به بالا) .
معايب : طراحي پايه وكلي اين نوع موتور در سرعتهاي زير صوت بسيار ناكارآمد ، كم بازده ، پر مصرف و نسبتاً پر صدا مي باشد
http://i22.tinypic.com/n4i4b4.gif
موتور توربو جت با كمپرسور محوري
http://i24.tinypic.com/2ngetlw.jpg
موتور توربو جت با كمپرسور گريز از مر كز
5- توربو فن:
ساختار موتور توربوفن مانند موتور توربوجت است با اين تفاوت كه مرحله(يا مراحل) اول كمپرسور آن بسيار بزرگتر است.اين مساله باعث مي شود كه هواي ورودي به موتور به شدت افزايش پيدا كند.اما درصد زيادي از هواي ورودي به موتور بدون وارد شدن به محفظه احتراق و مخلوط شدن با سوخت و احتراق از انتهاي موتور خارج مي شود.
به نسبت هوايي كه بدون عبور از محفظه احتراق از موتور خارج مي شود به كل هواي ورودي ضريب كنار گذر (bypass) مي گويند. با اين كار سرعت گازهاي داغ خروجي از نازل كاهش و دبي جرمي(ميزان جرم عبوري از موتور در واحد زمان) موتور افزايش مي يابد.
مزايا: بازده و برد بيشتر نسبت به توربوجت در سرعتهاي زير صوت و دماي پايين گازهاي خروجي (به علت مخلوط شدن گازهاي ناشي از احتراق با هواي سرد كنار گذر.)
معايب: اين موتورها بسيار پيچيده تر از توربوجت هستند.(داراي مجراهاي بيشتر و معمولاً داراي شفت هاي چندگانه). قطر بدنه ي موتورهاي توربوفن بسيار زياد است و در مجموع موتورهاي بزرگ و سنگيني هستند و نياز به پره هاي بزرگ و سنگين دارند، بيشتر در معرض ورود اشياي خارجي قرار دارد و در مقابل يخ زدگي آسيب پذير مي باشد. داراي سرعت محدود است(زير صوت) چون در برابر عبور از امواج ضربه اي ناشي از رسيدن به سرعت صوت، بسيار آسيب پذير است و نمي تواند از سرعت صوت عبور كند.
http://i20.tinypic.com/5v9o1x.gif
موتور توربو فن باضريب كتنار گذر بالا
http://i21.tinypic.com/90ykww.jpg
موتور توربو فن با ضريب كنار گذر پايين
- پراپ فن:
شبیه موتور توربو فن است با این تفاوت که فن آن در بیرون مجرای موتور قرار دارد.
مزایا: بازده سوخت بیشتر (اصولاً هدف از طراحی این موتورهای پیچیده وگرانقیمت افزایش بازده وکاهش مصرف سوخت بود) ونسبت به موتور توربوفن کم صداتروهمچنین توانایی کارکرد در محدوده سرعت بزرگتر از توربو فن، این موتور به علت کم مصرف بودن در دهه 1980محبوب شد(به علت قیمت بالای نفت).
معایب: برخی از نمونه های آن بر خلاف انتظار از توربو فن پر صداتر بودندواز انواع دیگر موتور جت پیچیده ترو گرانتر بودند، همین مساله باعث شد تا تولید وتوسعه آنها متوقف شود
http://i20.tinypic.com/nyg4kk.jpg
7- توربوپراپ(توربو شفت):
از جریان جت برای تولید پیشران استفاده نمی کند، بلکه تقریباً ازتمام انرژی آن برای چرخاندن توربین وبه دنبال آن شفت استفده می کنند. در موتورهای توربو پراپ نیروی شفت برای چرخاندن ملخ هواپیما به کار می رود.از موتورهای توربو شفت میتوان برای چرخاندن ملخ هلیکوپتر یا به عنوان یک موتور توربین گازی برای تولید نیرو جهت استفاده در واحد تولید قدرت انواع ماشین آلات استفاده کرد.به عنوان مثال برای چرخاندن فن یک تونل باد یا استفاده جای موتور دیزلی در بعضی تانکها(مثلاً تانک آبرامزm-1-a-1 آمریکایی از یک موتور توربین گازی به نام atg-1500 با توان 1500 اسب بخار استفاده می کند یا در مدل جدید تر m-1-a-2 از موتور توربین گازی lv100-5 محصول مشترک هانی ول وجنرال الکتریک استفاده می کند. ) .
افزودن ملخ به موتور واستفاده از تمام انرژی گازهای خروجی برای چرخاندن آن باعث افزایش دبی جرمی موتور ودر پی آن افزایش بازده در سرعتهای پایین می شود(مثل موتور توربوفن).
مزایا: در سرعتهای زیر صوت(تقریباً بین 100تا 250 متر بر ثانیه) بسیار کارآمد وپر بازده است.
معایب: محدوده سرعت آن کوچک است،کمی پر سر وصدا ودارای سیستم انتقال قدرت پیچیده
http://i24.tinypic.com/315bkh3.jpg
موتور توربو پراپ
http://i23.tinypic.com/r8uq.jpg
موتور توربو شفت
8- رم جت:
رمجت موتور جتی است که تنها با استفاده از یک مجرای واگرا(دیفیوزر) در ورودی خود سرعت هوای ورودی را کاهش وفشار آن را افزایش می دهد ودیگر نیازی به کمپرسور ندارد. به همین دلیل (نداشتن کمپرسور)نیاز به توربین هم ندارد.اما نسبت تراکم کافی برای روشن شدن موتور تنها در سرعتهای مافوق صوت ودر بعضی از انواع کم بازده آن در سرعتهای نزدیک صوت به دست می آید.
مزایا: اجزای متحرک بسیار کم ، قابلیت استفاده در سرعتهای بالا(0.8ماخ تا بیشتر از5 ماخ)وبازده خوب در ماخ بیشتر از 2،ووزن پایین (سبکترین موتور جت هوازی)ونسبت پیشران به وزن بسیار بالا (در سرعت بهینه بیش از 30).
معایب : در سرعتهای پایین چون نسبت تراکم هوای ورودی کم است،کار نمی کند ونیاز به هوای ورودی با سرعت بالا(معمولاً بالای 1 ماخ)دارد.به علت نداشتن توربین نمی شود از آن به کمک شفت برای وسایل دیگر نیرو گرفت.معمولاً توانایی کارکرد آن به محدوده کوچکی از سرعت محدود می شود. سرعت هوای ورودی حتماُ باید در ورودی موتور به زیر صوت کاهش پیدا کند در غیر این صورت احتراق انجام نمی پذیرد.بسیار پر سر وصداست وآزمایش آن به دشواری صورت می گیرد.
http://i24.tinypic.com/sc6iqp.jpg
طرح شماتيك موتور رم جت
9- اسکرم جت:
مشابه رمجت است با این تفاوت که در ورودی خود دیفیوزر نداردو جریان هوا در ورودی موتور مافوق صوت باقی می ماند.
مزایا: قطعات متحرک کم ، توانایی کارکرد در سرعتهای بسیار بالا0عدد ماخ 8 تا 15) با بازده بالا.
معایب : هنوز در مرحله آزمایش است ، برای شروع به کار نیاز به سرعتهای بسیار بالا(ماخ>6) دارد، سیستم خنک کنندگی پیچیده(مشکل در خنک کنندگی )، نسبت پیشران به وزن پایین (تقریباً 2) پیچیدگی آیرو دینامیکی بسیار زیادوازمایش دشوار.
http://i21.tinypic.com/adkytd.jpg
طرح شماتيك موتور اسكرم جت
10- راكت:
راكت نوعي موتور جت غير هوازي كه سوخت و اكسيد كننده را همراه خود حمل مي كند و از طريق سوزاندن سوخت و اكسيد كننده در محفظه احتراق و ايجاد جريان جت پيشران توليد مي كند . راكتها در دو نوع سوخت جامد و سوخت مايع ساخته مي شوند.در نوع سوخت مايع ، سوخت (مثلاً هيدروژن مايع براي موتورهاي اصلي شاتل) و اكسيد كننده (مثل اكسيژن مايع) در مخازن جداگانه نگهداري و براي روشن كردن موتور به كمك پمپ آنها به درون محفظه احتراق هدايت و در آنجا مشتعل مي كنند. اما در نوع سوخت جامد ، سوخت و اكسيد كننده در كنار هم به صورت مخلوطي از چند تركيب شيميايي وجود دارند كه با شروع كار موتور در اثر حرارت تركيب حامل اكسيژن ، تجزيه و اكسيژن آزاد
مي كند (مثلاً تجزيه حرارتي KNO 3 به O 2 و KNO در باروت كه امروزه در مراسم آتشبازي از آن استفاده مي كنند)
فناوري لازم براي طراحي و توليد راكتهاي سوخت مايع ساده تر از راكتهاي سوخت جامد است. اما راكتهاي سوخت مايع داراي ضربه مخصوص(نسبت كل ضربه توليدي به جرم كل سوخت) پايينتري هستند. همچنين به علت خورندگي شديد اكسيد كننده نمي توان آن را براي مدت طولاني در مخزن راكت نگهداري كرد و مخازن سوخت را مي توان تنها چند ساعت قبل از پرتاب پر كرد. فرايند پر كردن گاهي تا 12 ساعت يا بيشتر به طول مي انجامد. اگر تا 72 ساعت بعد از پر كردن راكت عمليات شليك انجام نشود، به علت آسيب ناشي از خورندگي اكسيد كننده و فشار زياد سوخت و اكسيد كننده راكت ديگر قابل استفاده نخواهد بود. در حالت عادي معمولاً سوخت و اكسيد كننده در فاز گازي قرار دارند. براي اينكه قابل حمل در موشك شوند بايد تبديل به مايع شوند. كه اين عمل را به كمك افزايش فشار انجام مي دهند كه افزايش دماي شديدي را در پي خواهد داشت. براي جلو گيري از آسيب ديدن قطعات فشارنده و راكت، فشرده سازي به صورت متناوب انجام مي شود و در فواصل انجام كار دستگاه ها را خنك مي كنند.
اما در راكتهاي سوخت جامد چون سوخت تحت فشار نيست و اكسيد كننده در تركيب قرار دارد (و در نتيجه خورنده نيست)، محدوديتي براي نگهداري آن در راكت وجود ندارد(به طور معمول تا 15 و در صورت بهينه سازي تا 20سال قابليت نگهداري در سيلو را دارند) اين راكتها را مي توان ظرف 15 دقيقه آماده پرتاب كرد.
نسلهاي اوليه موشك شهاب 3 با سوخت مايع كار مي كردند ولي با توسعه فناوري ساخت آن نسلهاي بعدي به سوخت جامد مجهز شدند.
راكتها امروزه عموماً براي ارسال محموله به فضا ، حمل مواد انفجاري براي اهداف نظامي و...استفاده مي شوند.
مزايا: اجزاي متحرك بسيار كم(فقط در پمپ سوخت واكسيد كننده)، توانايي حركت در محدوده سرعتي بسيار گسترده(از 0 تا بيش از 25 ماخ)، كارامدي در سرعتهاي بالا(ماخ 10 به بالا)، نسبت پيشران به وزن بيشتر از 100(بدون احتساب وزن سوخت) سرعت بسيار زياد (ماوراي صوت) ، سرعت گاز خروجي ماوراي صوت(Hyper sonic)، نسبت قيمت به پيشران مناسب، توانايي كاركرد در خلا.
معايب: نياز به سوخت زياد، (ضربه مخصوص پايين)، تنش حرارتي شديدي ايجاد مي كند، امكان استفاده دوباره از محفظه احتراق آن تقريباً وجود ندارد. و همچنين به علت حمل اكسيد كننده، خطر آن زياد است و در ضمن صداي بسيار زيادي توليد مي كند
http://i23.tinypic.com/o7issn.jpg
شاتل فضايي ، مرحله اول پرتاب و كاركرد راكتهاي سوخت جامد
11- توربوراکت:
موتور توربو جتی است که به ان اکسید کننده ای مثل اکسیژن افزوده اند. در ارتفاع بالا این اکسید کننده با جریان هوای ورودی مخلوط می شود تا کمبود اکسیژن هوای ورودی را جبران کند وبه هواپیما اجازه پرواز در ارتفاع بیشتری را می دهد.
مزایا: در ارتفاع بسیار بالا عمل می کند ومحدوده ارتفاعی بسیار بزرگی دارد.
معایب: محدودیت سرعت ان مانند توربو جت است، به دلیل حمل اکسید کننده می تواند خطرناک باشد واز راکت معمولی بسیار سنگینتر است.
12- توربورمجت:
این موتورها ترکیبی از موتورهای رمجت و توربو جت است .به این شکل که یک موتور توربو جت درون یک موتور رم جت قرار دارد.
تا زمانی که هواپیمابه سرعت کافی برای فشرده سازی هوا در ورودی موتور رم جت نرسیده است ،ورودی رم جت بسته است وهوا وارد توربو جت می شود .اما وقتی سرعت هوای ورودی به اندازه کافی برای روشن شدن موتور رم جت رسید دریچه های توربو جت بسته ودریچه های رم جت باز می شود. به این ترتیب هواپیما می تواند از حالت ایستا نیز شروع به کار کند .
مزایا: توانایی کارکرد در محدوده وسیعی از سرعت و توانایی ایجاد پیشران در حالت ایستا ، مزایای توربوجت هنگام کار کردن بخش توربو جت (بجز طراحی ساده) ومزایای رم جت هنگام روشن شدن بخش رم جت(بجز نسبت تراست به وزن بسیار زیاد)
معایب : وزن بشتر از توربو جت ورمجت ، پیچیدگی زیاد ومعایب توربو جت هنگام کار کردن بخش توربو جت ومعایب رم جت هنگام کار کردن بخش رم جت (بجز ناتوانی در تولید رانش ایستا ).
http://i22.tinypic.com/n3vgy1.jpg
هواپيماي SR_71 كه با موتور توربورمجت كار مي كند
http://i23.tinypic.com/2f0doaa.jpg
سيكل كاري موتور توربورم جت J_58 متعلق به هواپيماي SR_71
13- Precooled jet:
در این موتور ها ابتدا باید در ورودی موتور تا دماهای بسیار پایین سرد شود وسپس وارد موتور شود (موتور رم جت یا توربو جت 9فمیتوان با ترکیب کردن
مزایا: می توان آن را روی زمین آزمایش کرد، نسبت پیشران به وزن بالایی دارد (با استفاده از سوخت مناسب این نسبت به 14 هم می رسد)، محدوده سرعتی وسیعی را پوشش میدهد (از0 تا5 ماخ)که این بازه وسیع سرعت امکان ارسال محموله به مدار را به صورت تک مرحله ای وسریع فراهم می کندو بای سفرهای بین قاره ای مناسب است.
معایب: درحال فقط به صورت نمونه ازمایشگاهی وجود دارد مانند موتورهای : ARTEX – SABRE – RB 545
14- Pulse detonation engine (PDE):
شبیه موتور پالس جت می باشد با این تفاوت که انفجاری که در محفظه احتراق آن صورت می گیرد امواج ضربه ای مافوق صوت ایجاد می کند این امواج ضربه ای پیشران زیادی تولید می کنند .
مزایا: از نظر تـئوری بیشترین بازده را بین موتور های جت دارد ،بیشترین بازده بهترین موتورهای جت کنونی حدود 30% است در حالیکه برای PDE بازده به 50% هم می رسد(در تـئوری).
معایب: بسیار پر صدا، فرسودگی شدید اجزا در زمان کار، مشکل در راه انداختن موتور(مشکل در شروع Detonation یا انفجار مافوق صوت) وفعلاً نمونه واقعی از آن ساخته نشده .
http://i21.tinypic.com/fcjk2c.jpg
مقايسه بازده انواع موتور جت در سرعتهاي مختلف
http://i22.tinypic.com/12348pv.jpg
مقايسه ضربه ويژه انواع موتور جت در سرعتهاي مختلف
www.aerocenter.ir , www.aerospaceusr.ir
- جت آب:
يكي از انواع موتورهاي جت است كه با بيرون فرستادن جريان آب از پشت قايق باعث حركت قايق مي شود.
مزايا: توانايي كاركرد در آبهاي كم عمق ،قدرت بالا و ميزان خسارت زيست محيطي كم .
محدوديتها: بازده كمتر نسبت به موتورهاي پروانه اي و آسيب پذيري نسبت به ورود اشياء خارجي .
http://i24.tinypic.com/219wbxu.jpg
2- ترمو جت:
ترمو جت نوعي موتور جت هوازي ابتدايي است كه به جاي توربين و كمپرسور(در موتورهاي توربين گازي) داراي يك موتور پيستوني به عنوان سوپر شارژر(فشارنده ي هوا) در ورودي هواي خود است. هوا پس از اينكه توسط موتور پيستوني فشرده شد، وارد محفظه احتراق شده و با سوخت مخلوط و سپس مشتعل مي شود و بدون عبور از توربين از نازل آن خارج مي شود .
مزايا : سرعت گاز خروجي از موتورهاي ملخي وموتورهاي توربين گازي بيشتر است ودر سرعتهاي بالا پيشران بيشتري توليد مي كند .
معايب :وزن بالا ، بازدهي وقدرت كم ، اين موتور جزو نسلهاي اوليه موتورهاي جت است واز فناوري پاييني برخوردار است و ديگر ساخته نمي شود .
http://i20.tinypic.com/34hgp5y.jpg
هواپيماي CC_2 اولين هواپيماي جت ايتاليايي كه با موتور ترموجت كار مي كرد.
3- پالس جت:
اين نوع موتور جت همان طور كه از اسمش پيداست به جاي فشرده سازي و سوزاندن پيوسته هوا و سوخـــــــــــت به طـور متناوب اين كار را انجام ميدهد. در برخي از انواع آن براي اين كار از سوپاپ استفاده ميشود.
مزايا: طراحي بسيار ساده به طوريكه معمولا از آنها در هواپيماها مدل استفاده مي شود.
معايب: پر سر و صدا، كم بازده (به علت نسبت تراكم پايين) و در مقياسهاي بزرگ كارايي مناسبي ندارد و در نوع سوپاپ دار ، سوپاپها زود خراب مي شوند
http://i23.tinypic.com/24ozyas.gif
http://i22.tinypic.com/2zp6ogn.jpg
http://i22.tinypic.com/w20z6.jpg
موتورهاي پاتس جت در هنگام كار كردن به شدت داغ مي شوند
4- توربو جت:
توربو جت يك واژه كلي براي توصيف موتورهاي توربين گازي است، كه به طور كلي از سه قسمت كمپرسور (فشارنده هواي ورودي)،محفظه احتراق وتوربين(براي چرخاندن كمپرسورويا شفت)تشكيل مي شوند.در كل منظور از توربوجت نوعي از موتور جت بدون شفت اضافي (مقصود شفتي است كه براي انتقال نيرو به جايي غير از كمپرسور مورد استفاده قرار بگيرد) وضريب كنار گذر صفر است.
مزايا : نسبت به توربوفن وتوربوپراپ و ... طراحي ساده تري دارد همچنين در سرعتهاي مافوق صوت بازده بالايي دارد (تقريباً از ماخ دو به بالا) .
معايب : طراحي پايه وكلي اين نوع موتور در سرعتهاي زير صوت بسيار ناكارآمد ، كم بازده ، پر مصرف و نسبتاً پر صدا مي باشد
http://i22.tinypic.com/n4i4b4.gif
موتور توربو جت با كمپرسور محوري
http://i24.tinypic.com/2ngetlw.jpg
موتور توربو جت با كمپرسور گريز از مر كز
5- توربو فن:
ساختار موتور توربوفن مانند موتور توربوجت است با اين تفاوت كه مرحله(يا مراحل) اول كمپرسور آن بسيار بزرگتر است.اين مساله باعث مي شود كه هواي ورودي به موتور به شدت افزايش پيدا كند.اما درصد زيادي از هواي ورودي به موتور بدون وارد شدن به محفظه احتراق و مخلوط شدن با سوخت و احتراق از انتهاي موتور خارج مي شود.
به نسبت هوايي كه بدون عبور از محفظه احتراق از موتور خارج مي شود به كل هواي ورودي ضريب كنار گذر (bypass) مي گويند. با اين كار سرعت گازهاي داغ خروجي از نازل كاهش و دبي جرمي(ميزان جرم عبوري از موتور در واحد زمان) موتور افزايش مي يابد.
مزايا: بازده و برد بيشتر نسبت به توربوجت در سرعتهاي زير صوت و دماي پايين گازهاي خروجي (به علت مخلوط شدن گازهاي ناشي از احتراق با هواي سرد كنار گذر.)
معايب: اين موتورها بسيار پيچيده تر از توربوجت هستند.(داراي مجراهاي بيشتر و معمولاً داراي شفت هاي چندگانه). قطر بدنه ي موتورهاي توربوفن بسيار زياد است و در مجموع موتورهاي بزرگ و سنگيني هستند و نياز به پره هاي بزرگ و سنگين دارند، بيشتر در معرض ورود اشياي خارجي قرار دارد و در مقابل يخ زدگي آسيب پذير مي باشد. داراي سرعت محدود است(زير صوت) چون در برابر عبور از امواج ضربه اي ناشي از رسيدن به سرعت صوت، بسيار آسيب پذير است و نمي تواند از سرعت صوت عبور كند.
http://i20.tinypic.com/5v9o1x.gif
موتور توربو فن باضريب كتنار گذر بالا
http://i21.tinypic.com/90ykww.jpg
موتور توربو فن با ضريب كنار گذر پايين
- پراپ فن:
شبیه موتور توربو فن است با این تفاوت که فن آن در بیرون مجرای موتور قرار دارد.
مزایا: بازده سوخت بیشتر (اصولاً هدف از طراحی این موتورهای پیچیده وگرانقیمت افزایش بازده وکاهش مصرف سوخت بود) ونسبت به موتور توربوفن کم صداتروهمچنین توانایی کارکرد در محدوده سرعت بزرگتر از توربو فن، این موتور به علت کم مصرف بودن در دهه 1980محبوب شد(به علت قیمت بالای نفت).
معایب: برخی از نمونه های آن بر خلاف انتظار از توربو فن پر صداتر بودندواز انواع دیگر موتور جت پیچیده ترو گرانتر بودند، همین مساله باعث شد تا تولید وتوسعه آنها متوقف شود
http://i20.tinypic.com/nyg4kk.jpg
7- توربوپراپ(توربو شفت):
از جریان جت برای تولید پیشران استفاده نمی کند، بلکه تقریباً ازتمام انرژی آن برای چرخاندن توربین وبه دنبال آن شفت استفده می کنند. در موتورهای توربو پراپ نیروی شفت برای چرخاندن ملخ هواپیما به کار می رود.از موتورهای توربو شفت میتوان برای چرخاندن ملخ هلیکوپتر یا به عنوان یک موتور توربین گازی برای تولید نیرو جهت استفاده در واحد تولید قدرت انواع ماشین آلات استفاده کرد.به عنوان مثال برای چرخاندن فن یک تونل باد یا استفاده جای موتور دیزلی در بعضی تانکها(مثلاً تانک آبرامزm-1-a-1 آمریکایی از یک موتور توربین گازی به نام atg-1500 با توان 1500 اسب بخار استفاده می کند یا در مدل جدید تر m-1-a-2 از موتور توربین گازی lv100-5 محصول مشترک هانی ول وجنرال الکتریک استفاده می کند. ) .
افزودن ملخ به موتور واستفاده از تمام انرژی گازهای خروجی برای چرخاندن آن باعث افزایش دبی جرمی موتور ودر پی آن افزایش بازده در سرعتهای پایین می شود(مثل موتور توربوفن).
مزایا: در سرعتهای زیر صوت(تقریباً بین 100تا 250 متر بر ثانیه) بسیار کارآمد وپر بازده است.
معایب: محدوده سرعت آن کوچک است،کمی پر سر وصدا ودارای سیستم انتقال قدرت پیچیده
http://i24.tinypic.com/315bkh3.jpg
موتور توربو پراپ
http://i23.tinypic.com/r8uq.jpg
موتور توربو شفت
8- رم جت:
رمجت موتور جتی است که تنها با استفاده از یک مجرای واگرا(دیفیوزر) در ورودی خود سرعت هوای ورودی را کاهش وفشار آن را افزایش می دهد ودیگر نیازی به کمپرسور ندارد. به همین دلیل (نداشتن کمپرسور)نیاز به توربین هم ندارد.اما نسبت تراکم کافی برای روشن شدن موتور تنها در سرعتهای مافوق صوت ودر بعضی از انواع کم بازده آن در سرعتهای نزدیک صوت به دست می آید.
مزایا: اجزای متحرک بسیار کم ، قابلیت استفاده در سرعتهای بالا(0.8ماخ تا بیشتر از5 ماخ)وبازده خوب در ماخ بیشتر از 2،ووزن پایین (سبکترین موتور جت هوازی)ونسبت پیشران به وزن بسیار بالا (در سرعت بهینه بیش از 30).
معایب : در سرعتهای پایین چون نسبت تراکم هوای ورودی کم است،کار نمی کند ونیاز به هوای ورودی با سرعت بالا(معمولاً بالای 1 ماخ)دارد.به علت نداشتن توربین نمی شود از آن به کمک شفت برای وسایل دیگر نیرو گرفت.معمولاً توانایی کارکرد آن به محدوده کوچکی از سرعت محدود می شود. سرعت هوای ورودی حتماُ باید در ورودی موتور به زیر صوت کاهش پیدا کند در غیر این صورت احتراق انجام نمی پذیرد.بسیار پر سر وصداست وآزمایش آن به دشواری صورت می گیرد.
http://i24.tinypic.com/sc6iqp.jpg
طرح شماتيك موتور رم جت
9- اسکرم جت:
مشابه رمجت است با این تفاوت که در ورودی خود دیفیوزر نداردو جریان هوا در ورودی موتور مافوق صوت باقی می ماند.
مزایا: قطعات متحرک کم ، توانایی کارکرد در سرعتهای بسیار بالا0عدد ماخ 8 تا 15) با بازده بالا.
معایب : هنوز در مرحله آزمایش است ، برای شروع به کار نیاز به سرعتهای بسیار بالا(ماخ>6) دارد، سیستم خنک کنندگی پیچیده(مشکل در خنک کنندگی )، نسبت پیشران به وزن پایین (تقریباً 2) پیچیدگی آیرو دینامیکی بسیار زیادوازمایش دشوار.
http://i21.tinypic.com/adkytd.jpg
طرح شماتيك موتور اسكرم جت
10- راكت:
راكت نوعي موتور جت غير هوازي كه سوخت و اكسيد كننده را همراه خود حمل مي كند و از طريق سوزاندن سوخت و اكسيد كننده در محفظه احتراق و ايجاد جريان جت پيشران توليد مي كند . راكتها در دو نوع سوخت جامد و سوخت مايع ساخته مي شوند.در نوع سوخت مايع ، سوخت (مثلاً هيدروژن مايع براي موتورهاي اصلي شاتل) و اكسيد كننده (مثل اكسيژن مايع) در مخازن جداگانه نگهداري و براي روشن كردن موتور به كمك پمپ آنها به درون محفظه احتراق هدايت و در آنجا مشتعل مي كنند. اما در نوع سوخت جامد ، سوخت و اكسيد كننده در كنار هم به صورت مخلوطي از چند تركيب شيميايي وجود دارند كه با شروع كار موتور در اثر حرارت تركيب حامل اكسيژن ، تجزيه و اكسيژن آزاد
مي كند (مثلاً تجزيه حرارتي KNO 3 به O 2 و KNO در باروت كه امروزه در مراسم آتشبازي از آن استفاده مي كنند)
فناوري لازم براي طراحي و توليد راكتهاي سوخت مايع ساده تر از راكتهاي سوخت جامد است. اما راكتهاي سوخت مايع داراي ضربه مخصوص(نسبت كل ضربه توليدي به جرم كل سوخت) پايينتري هستند. همچنين به علت خورندگي شديد اكسيد كننده نمي توان آن را براي مدت طولاني در مخزن راكت نگهداري كرد و مخازن سوخت را مي توان تنها چند ساعت قبل از پرتاب پر كرد. فرايند پر كردن گاهي تا 12 ساعت يا بيشتر به طول مي انجامد. اگر تا 72 ساعت بعد از پر كردن راكت عمليات شليك انجام نشود، به علت آسيب ناشي از خورندگي اكسيد كننده و فشار زياد سوخت و اكسيد كننده راكت ديگر قابل استفاده نخواهد بود. در حالت عادي معمولاً سوخت و اكسيد كننده در فاز گازي قرار دارند. براي اينكه قابل حمل در موشك شوند بايد تبديل به مايع شوند. كه اين عمل را به كمك افزايش فشار انجام مي دهند كه افزايش دماي شديدي را در پي خواهد داشت. براي جلو گيري از آسيب ديدن قطعات فشارنده و راكت، فشرده سازي به صورت متناوب انجام مي شود و در فواصل انجام كار دستگاه ها را خنك مي كنند.
اما در راكتهاي سوخت جامد چون سوخت تحت فشار نيست و اكسيد كننده در تركيب قرار دارد (و در نتيجه خورنده نيست)، محدوديتي براي نگهداري آن در راكت وجود ندارد(به طور معمول تا 15 و در صورت بهينه سازي تا 20سال قابليت نگهداري در سيلو را دارند) اين راكتها را مي توان ظرف 15 دقيقه آماده پرتاب كرد.
نسلهاي اوليه موشك شهاب 3 با سوخت مايع كار مي كردند ولي با توسعه فناوري ساخت آن نسلهاي بعدي به سوخت جامد مجهز شدند.
راكتها امروزه عموماً براي ارسال محموله به فضا ، حمل مواد انفجاري براي اهداف نظامي و...استفاده مي شوند.
مزايا: اجزاي متحرك بسيار كم(فقط در پمپ سوخت واكسيد كننده)، توانايي حركت در محدوده سرعتي بسيار گسترده(از 0 تا بيش از 25 ماخ)، كارامدي در سرعتهاي بالا(ماخ 10 به بالا)، نسبت پيشران به وزن بيشتر از 100(بدون احتساب وزن سوخت) سرعت بسيار زياد (ماوراي صوت) ، سرعت گاز خروجي ماوراي صوت(Hyper sonic)، نسبت قيمت به پيشران مناسب، توانايي كاركرد در خلا.
معايب: نياز به سوخت زياد، (ضربه مخصوص پايين)، تنش حرارتي شديدي ايجاد مي كند، امكان استفاده دوباره از محفظه احتراق آن تقريباً وجود ندارد. و همچنين به علت حمل اكسيد كننده، خطر آن زياد است و در ضمن صداي بسيار زيادي توليد مي كند
http://i23.tinypic.com/o7issn.jpg
شاتل فضايي ، مرحله اول پرتاب و كاركرد راكتهاي سوخت جامد
11- توربوراکت:
موتور توربو جتی است که به ان اکسید کننده ای مثل اکسیژن افزوده اند. در ارتفاع بالا این اکسید کننده با جریان هوای ورودی مخلوط می شود تا کمبود اکسیژن هوای ورودی را جبران کند وبه هواپیما اجازه پرواز در ارتفاع بیشتری را می دهد.
مزایا: در ارتفاع بسیار بالا عمل می کند ومحدوده ارتفاعی بسیار بزرگی دارد.
معایب: محدودیت سرعت ان مانند توربو جت است، به دلیل حمل اکسید کننده می تواند خطرناک باشد واز راکت معمولی بسیار سنگینتر است.
12- توربورمجت:
این موتورها ترکیبی از موتورهای رمجت و توربو جت است .به این شکل که یک موتور توربو جت درون یک موتور رم جت قرار دارد.
تا زمانی که هواپیمابه سرعت کافی برای فشرده سازی هوا در ورودی موتور رم جت نرسیده است ،ورودی رم جت بسته است وهوا وارد توربو جت می شود .اما وقتی سرعت هوای ورودی به اندازه کافی برای روشن شدن موتور رم جت رسید دریچه های توربو جت بسته ودریچه های رم جت باز می شود. به این ترتیب هواپیما می تواند از حالت ایستا نیز شروع به کار کند .
مزایا: توانایی کارکرد در محدوده وسیعی از سرعت و توانایی ایجاد پیشران در حالت ایستا ، مزایای توربوجت هنگام کار کردن بخش توربو جت (بجز طراحی ساده) ومزایای رم جت هنگام روشن شدن بخش رم جت(بجز نسبت تراست به وزن بسیار زیاد)
معایب : وزن بشتر از توربو جت ورمجت ، پیچیدگی زیاد ومعایب توربو جت هنگام کار کردن بخش توربو جت ومعایب رم جت هنگام کار کردن بخش رم جت (بجز ناتوانی در تولید رانش ایستا ).
http://i22.tinypic.com/n3vgy1.jpg
هواپيماي SR_71 كه با موتور توربورمجت كار مي كند
http://i23.tinypic.com/2f0doaa.jpg
سيكل كاري موتور توربورم جت J_58 متعلق به هواپيماي SR_71
13- Precooled jet:
در این موتور ها ابتدا باید در ورودی موتور تا دماهای بسیار پایین سرد شود وسپس وارد موتور شود (موتور رم جت یا توربو جت 9فمیتوان با ترکیب کردن
مزایا: می توان آن را روی زمین آزمایش کرد، نسبت پیشران به وزن بالایی دارد (با استفاده از سوخت مناسب این نسبت به 14 هم می رسد)، محدوده سرعتی وسیعی را پوشش میدهد (از0 تا5 ماخ)که این بازه وسیع سرعت امکان ارسال محموله به مدار را به صورت تک مرحله ای وسریع فراهم می کندو بای سفرهای بین قاره ای مناسب است.
معایب: درحال فقط به صورت نمونه ازمایشگاهی وجود دارد مانند موتورهای : ARTEX – SABRE – RB 545
14- Pulse detonation engine (PDE):
شبیه موتور پالس جت می باشد با این تفاوت که انفجاری که در محفظه احتراق آن صورت می گیرد امواج ضربه ای مافوق صوت ایجاد می کند این امواج ضربه ای پیشران زیادی تولید می کنند .
مزایا: از نظر تـئوری بیشترین بازده را بین موتور های جت دارد ،بیشترین بازده بهترین موتورهای جت کنونی حدود 30% است در حالیکه برای PDE بازده به 50% هم می رسد(در تـئوری).
معایب: بسیار پر صدا، فرسودگی شدید اجزا در زمان کار، مشکل در راه انداختن موتور(مشکل در شروع Detonation یا انفجار مافوق صوت) وفعلاً نمونه واقعی از آن ساخته نشده .
http://i21.tinypic.com/fcjk2c.jpg
مقايسه بازده انواع موتور جت در سرعتهاي مختلف
http://i22.tinypic.com/12348pv.jpg
مقايسه ضربه ويژه انواع موتور جت در سرعتهاي مختلف
www.aerocenter.ir , www.aerospaceusr.ir