عهدنامه مفصل

[sina-tondar]

صورت عهدنامه مبارکه میمونه که به وکالت سرگور اوزلی برونت ایلچی مختار انگلیس در ثانی بطریق مشروح مفصل در درالخلافه طهران صانها الله عن الحدثان بوکالت جناب صدراعظم میرزا محمد شفیع و حاجی محمد خان نظام الدوله فیمابین دولت علیه ایران و دولت بهیه انگلیس بسته شد. الحمدالله الوافی الکافی اما بعد این خجسته اوراق دسته گلیست که از گلزار بیخار وفاق رسته و بدست وکلای حضرتین عالتین برسم عهدنامه مفصل بر طبق خلود پیوسته میگردد چون قبل از اینکه عالیجاه زبدت السفرا سر فرد جنس برونت از جانب دولت علیه انگلیس بجهت تمهید مقدمات بکجهتی دولتین وارد دربار شهریاری شده بود عهدنامه مجملی فیمابین وکلای دولت ایران اجل الکفات الفخام صدرالوزرا العظام شرف الصدرا قوالوزراه و الاحتشام میرزا محمد شفیع صدر اعظم وامیر الامراع الاکرام الموتمن الحضرت العلیت العالیه امین الدولته البهیه السنیه قواما للجلالتهوالنباله حاجی محمد حسین خان مستوفی الممالک معظم با مشارالعلیه که وکیل و سفیر دولت انگلیس بود به شروط چند که تعیین و تبیین ان بعدنامه مفصل رجوع شده مرقوم گردیده بودند حال که عالی جاه رفیع جایگاه عزت و فخامت همراه شهامت و صداقت اکتناه فطانت و درایت اگاه دولت خواه بلا اشتباه سرگوراوزلی برونت ایلچی بزرگ دولت مزبور برای انجام عهود و اتمام مقاصد دولتین شرفیاب التزام درگاه خلایق پناه پادشاهی میباشد و از جانب ان فرخنده دولت وکیل و کفیل مهمات یک جهتیست وکلای ابن همایون حضرت قاهره به صلاح و صوابدید مشارالیه شروع در تفصیل عهود کردند و تفصیل مقاصد از قراریست که در فصول لا حقه دوازده گانه شرح داده خواهد شد و امور متعلقه به تجارت و معاملات از قراریست که در عهد نامه تجارنامه مفصل خواهد گشت. فصول عهدنامه به شرح زیر می باشد: فصل اول_ اولیای دولت ایران برخود لازم دانستند که از تاریخ این عهدنامه فیروز هر عهد و شرطی که به هریک از دولتهای فرنگ بسته اند باطل و ساقط سازند و لشکر سایر طوایف فرنگستان را از حدود متعلقه بخاک ایران راه عبور بطرف هندوستان و سمت بنادر ندهند و احدی از این طوایف را نگذارد که داخل مملکت ایران شوند و اگر طوایف مزبور خواهند که از راه خوارزم یا تاتارستان و بخارا و سمرقند و غیره عبور به مملکت هند نمایند شاهنشاه ایران حتی المقدور پادشاهان و والیها و اعیان ان ممالک را مانع شوند و طوایف مزبور را باز دارند خواه از راه تهدید و تخویف و خواه از روی وفق و مدارا.فصل دوم_اگر دشمنی از طوایف فرنگ به مملکت ایران امده باشد یا بیاید و اولیای دولت ایران از دولت انگلیس خواهش اعانت و امداد نمایند فرمانفرمای هند از جانب دولت انگلیس هرگاه امکان و قدرت داشته باشد بقدری که خواهش دولت ایران است عسکر و سپاه از مملکت هندوستان روانه سمت ایران نمایند و اگر بعلت بعضی گرافتاری ها فرستادن سپاه امکان نداشته باشد هر ساله مبلغ دویست هزار تومان بحهت اخراجات سپاه بسر کار دولت ایران بدهند مادام که جنگ و جدال با طوایف مزبوره در میان باشد وجوه مزبور بر قرار کارسازی شود و چون وجه نقد مزبور برای نگاهداشتن قشون است ایلچی دولت انگلیس را لازم است از رسیدن ان به قشون مستحضر و مطلع و خاطر جمع شود و بداند که در خدمت مرجوعه صرف می شود.فصل سوم_ اگر احیانا طایفه فرنگ را که با دولت ایران نزاع و جدال دارند با دولت انگلیس مصالحی اتفاق افتد پادشاه انگلیس کمال سعی و دقت نماید که فی مابین ان طایفه نیز دفع دشمنی و نزاع شده صلح واقع گردد و اگر این سعی به جایی نرسد پادشاه ذیجاه انگلیس بطریقی که مرقوم شد از مملکت هند سپاه بکمک ایران مامور نماید یا انکه دویست هزار تومان مقرره را برای خرج لشکر و غیره کارسازی دولت ایران نمایند و این اعانات و امداد را مادام که جنگ فی مابین دولت ایران و ان طایفه باشد و رفع جدال نشود انطایفه با اولیای دولت ایران صلح ننماید مضایقه ننمایند و بشروط مرقومه مفصله در این امداد کوتاهی ننمایند و در صورتیکی صلح فی مابین ان طایفه و دولت انگلیس اتفاق افتد باز هر وقت اولیای دولت علیه ایران خواهند و جنگ و جدال با ان طایفه رفع نشود معلم و غیره به جهت تعلیم و تعلم سپاه ایران خواهند اولیای دولت لنگلیس بشرط فراغت وی بقدر مقدور البته مضایقه ننمایند.فصل چهارم_ چون قرارداد مملکت ایران این است که مواجب قشون شش ماه به شش ماه پیش داده می شود قرار داد تنخواهی که به عوض سپاه از دولت انگلیس داده شده چنین شد که تنخواه مزبور را ایلچی ان دولت هر چه ممکن شود زودتر و پیشتر مهمسازی نماید.فصل پنجم_ هر گاه افاغنه را با اولیای دولت انگلیس نزاع و جدالی باشد اولیای دولت ایران سپاه تعیین نموده به قسمی که مصلحت دولتین باشد بدولت انگلیس اعانت و امداد نمایند و وجه اخراجات انرا از اولیای دولت انگلیس بگیرند از قراریکه اولیای دولتین قطع و فصل خواهند کرد.فصل ششم_ اگر جنگ و نزاعی فیمابین ایران و افغان اتفاق افتد اولیای اولیای دولت انگلیس را در ان میان کاری نیست و بهیچ طرف کمک و امدادی نخواهند کرد مگر اینکه به خواهش طرفین واسطه صلح شود.فصل هفتم_ در صورتیکه در سواحل دریای قلزم چوب و اشباب مهیا شود و شاهنشاه ایران خواهش فرمایند که در حوزه های بحر مزبور کشتی های جنگی بسازند پادشاه انگلیس اجازت به معلم و عمله کشتی ساز و غیرهم از دارالسلطنه لندن و هم از بندر بنبایی (بمبیی) نمایند که به خدمت پادشاه ایران حاضر و بخدمت مرجوعه مامور شوند و مواجب و اخراجات ان با سرکار پادشاه دولت ایران بر وفق قراری که با ایلچی دولت انگلیس داده خواهد شد.فصل هشتم_ اگر از ریسای ایران کسی بخواهد دشمنی بکند و یاغی شود و فرار بولایات انگلیس نماید باید به محض اشارت امنای دولت ایران ان کس را از ولایت مزبور بیرون کنند و اگر بیرون نرود او را گرفته و روانه ایران بکند و در صورتیکه پیش از رسیدن ان کس بولایات مزبور اشارتی از امنای دولت ایران درباره او به حاکم انحدود رسد انکس را رخصت فرود امدن ندهند و بعد از ممانعت اگر انکس فرود اید اورا گرفته روانه ایران نمایند.فصل نهم_ اگر در بحرالعجم اولیای دولت ایران را امداد ضرور شود اولیای دولت انگلیس به شرط امکان و فراغبال در ان وقت کشتی جنگی و قشون بدهند و اخراجات انرا موافق بر اورد انوقت قطع و فصل نموده بازیافت نمایند و کشتی های مزبور بر ان حوزه ها و لنگرگاه ها عبور نمایند که امنای دولت ایران نشان بدهند و از جای دیگر بی رخصت و ضرورتی عبور نکنند.فصل دهم_ مواجب صاحبان و معلم و عمله و غیره را امنای دولت انگلیس خواهند داد لکن چون شاه ایران نخواسته که کسی که بخدمت ایشان مشغول باشد از عنایت خسروی بی بهره باشد لهذا از وفور عنایت به مجب تفصیل علی قدر مراتبهم مواجب در وجه هر یک برقرار فرمودند لیونتان 3600 تومان میچرجنرال 2600 اکواند جنرال 1500 تومان صاحبان و معلمان که اکنون در رکاب ظفر انتساب شاهنشاه جمجاه ایران حاضر و مشغول خدمت می باشند هر یک از صاحبان مرتبتهای مفصله حشو که بعد از این حاضر شوند از قراریکه در حشو مشخص شده است موافق رتبه به هر یک انعام داده خواهد شد و هر یک از ایشان نیز که بر سایر ملتزمین و حاضرین بزرگتر و حکمران باشد نصف انچه موافق مرتبه برای او مقرر شده است علاوه انعام داده خواهد شد که مرحمت شود و اگر خدا نخواسته یکی از ایشان در خدمت مرجوعه کوتاهی نمایند بمجرد اظهار ان بایلچی از خدمت رانده خواهد شد.فصل یازدهم_چون منظور دو پادشاه ان است که این عهد جاویدابدالاباد بین اولاد و احفاد امجاد پایدار و برقرار بماند از هر دو طرف بهی الشرف قرار داد چنین شد که هریک از کواکب فروزان سپهر پادشاهی که ولیعهد دولت و زینت بخش سریر سلطنت باشد با دولت دیگر عهود یکجهتی و دوستی را پایدار نداشته این طریق را ممضی و معمول دارند و هر گاه ولیعهد یکی از دولتین علیتین محتاج با عانت جدیدی از دولت دیگر گردد به طریقی که پیشرفت و صلاح دولتین و مملکتین و مقدور طرفین باشد مضایقه و کوتاهی در امداد و اعانت ننمایند و امدادی که ال حال از قرار تفصیل فصوله سابقه در این عهد نامه میمونه مشخص شده است باید با ولیعهد مستمر و برقرار باشد. فصل دوازدهم_چون از قراریکه بر اولیای هر دو دولت واضح و از مکنون دل و ضمیر یک دیگر واقف شده اند منظور این عهد دوستی ازدیاد قوت هر دو دولت و وسعت هر دو مملکت است و هر یک از پیشنهاد خاطر این است که تقویت به یکدیگر کرده بر مملکت یکدیگر افزوده باشند و مطلب و خواهش امنای دولت انگلیس این است که دولت ایران روز به روز زیاده قوی و مستحکم گردد و از خارج کسی نتواند دخل در مملکت مزبور نماید و به امداد دولت انگلیس دولت مملکت ایران قوی و فسیحتر گردد اگر بر سر امور داخله مملکت ایران فیمابین شاهزادگان و سرداران مناقشتی روی دهد دولت انگلیس را در ان میان کاری نیست تا شاه وقت خواهش نماید و اگر احیانا احدی از مشارالیهم ولایتی و جایی از خاک متعلقه مملکت ایران را با ان دولت بهیه بدهند که به ازای ان کمک و اعانتی نمایند هرگز اولیای دولت انگلیس بر این امر اقبال نکرده پیرامون ان نخواهند گشت و دخل و تصرف در مملکت متعلقه به ایران هرگز نخواهند فرمود تمت الفصول بالیمن والسعادت امید که این عهد میمون خجسته با فواید و نتایج نیک تا ابد منعقد و پیوسته ماند این عهد نامه میمون را ما که وکلای حضرتین علیتین میباشیم به صداقت و راستی مشحون به فصول دوازده گانه مستحکم و منعقد داشته دست خط و مهر گذاشته ایم به تاریخ چهاردهم ماه مارچ هزارو هشتصدو دوازده عیسویه مطابق بیست و نهم شهر صفر المضفر سنه هزارو دویست و بیست و هفت علی هاجرها السلام و التمه تحریرا دارالخلافه طهران صانها الا عن الحدثان.این عهد نامه در دوران حکومت فتح علیشاه قاجار در حدود سال 1186 هجری شمسی منعقد گردیده .

منبع : http://maktabname.blogfa.com/post/20