diamonds55
21st September 2008, 01:43 AM
ارزش گذاري و شناساندن نقش حياتي گياهان دارويي در پيشبرد اهداف ملي و دستيابي به معيارهاي جهاني در راستاني تحقق سلامت و نشاط جامعه ، خودكفايي ، ايجاد اشتغال ، توسعه اقتصادي ، زيست محيطي ، امنيت غذايي و حفظ ذخاير ژنتيكي از نظر مديريت توسعه پايدار امري اجتناب ناپذير است . لازمه حضور فعال در بازارهاي جهاني كه رقابت شديد از ويژگي هاي آن به شمار مي رود در قدم نخست يك استراتژي قوي و پوياي توسعه در سطح كلان در كشور مي باشد . لذا شناسايي و تعيين بازارها هدف گياهان دارويي در سطح ملي و بين المللي بر اساس مديريت راهبردي سيستميك و جامع نگرانه در توسعه پايدار گياهان دارويي نقش بسزايي دراد . باتوجه به ضرورت وحدت بخشيدن به اهداف و انسجام فعاليت ها در ابعاد مختلف به ويژه در نظام اجرا ، تحقيقات و آموزش كشور در راستاي شأن و منزلت نظام جمهوري اسلامي و همسوسازي آن با نياز قطب هاي توليدي به منظور گسترش فرصت هاي اقتصادي كشور براي توليد كنندگان استاندارد گياهان دارويي و ايجاد زمينه لازم براي توسعه فرهنگ كار آفريني ، رشد خلاقيت و نو آوري و با عنايت به تنوع اقليمي و تنوع گونه اي وجود استعدادهاي بالقوه عظيم ملي و نيز فرهنگ استفاده از گياهان دارويي در سطح كشور ، اين تحقيق با هدف عوامل موثر در شناسايي و تعيين بازارهاي هدف گياهان دارويي به منظور توسعه صادرات وپايداري توليد گياهان دارويي در كشور انجام شده است و بر اساس نتايج به دست آمده در اين مرحله اجمال عوامل موثر در شناسايي و تعيين بازارهاي بالقوه گياهان دارويي عبارتند از سهم كشور از كل واردات جهاني گياهان دارويي ، سهم واردات گياهان دارويي از كل تجارت گياهان دارويي ، سهم خالص واردات گياهان دارويي از كل تجارت گياهان دارويي ، سهم خالص واردات گياهان دارويي از كل واردات كشور ، سهم واردات گياهان دارويي از كل واردات كشور ، سهم واردات گياهان دارويي جهان ، ميزان صادرات گياهان دارويي در طول يكسال ، ميزان صادرات گياهان مورد نظر درجهان ، كل صادرات گياهان دارويي در جهان ، با دستيابي به اطلاعات مذكور مزيت نسبي صادرات و واردات گياهان دارويي كشور مشخص و بازارهاي هدف مناسب براي صادرات گياهان دارويي ايران مشخص مي گردد .
واژه هاي كليدي : گياهان دارويي ، بازارهاي هدف ، استراتژي توسعه
مقدمه
جهان امروز ، جهان توليد ، صادرات ، ارزش افزوده و جهان برترين هاي اقتصادي است . حتي سياست را توانمندان اقتصادي رقم مي زنند . حجم تجارت جهاني گياهان دارويي بيش از 43 ميليارد دلار و براي سال 2050 رقم 5 تريليون دلار پيش بيني گرديده است و گردش مالي اين تجارت به بالاي 100 ميليارد دلار رسيده است و حدود 25% از بازار دارويي جهان در سال 1996 به ارزش تقريبي 250 ميليارد دلار به داروهاي مشتق شده از گياهان اختصاص يافته است . سهم كشور ايران از اين بازار حدود 60 ميليون دلار است . همچنين سالانه توليد اسانس ها در جهان ، بدون اسانس كاج ( 300 هزار تن ) حدود 000/ 50 تن است كه كه 70 % آن در كشورهاي صنعتي مصرف مي شود و بيشترين مقدار آن در صنايع غذايي مورد استفاده قرار مي گيرد . مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه تنها ژل گياهي آلوئه ورا داراي 200 نوع مواد موثر است كه در مواد آرايشي - بهداشتي - غذايي و نوشابه ها - كاربرد داشته و ميليون ها انسان در سراسر جهان آلوئه ورا به عنوان ماده موثر و اصلي كمك هاي اوليه در منازل در دسترس دارند . در حال حاضر 500 كمپاني در 52 كشور دنيا محصولات آلويه ورا را توليد مي كنند كه در حدود 200 كمپاني براي كشورهاي خودشان در زمينه توليد اينگونه محصولات فعال هستند . تجارت جهاني آلويه ورا 123 ميليارد دلار كه 33 ميليارد دلار آن منحصراً مربوط به محصولات صنايع غذايي هستند و در سال 2002 برابر 350 محصول جديد آلوئه ورا به بازار معرفي شده است. موارد فوق به وضوح ضرورت توجه به گياهان دارويي را بيش از پيش مشخص مي نمايد . اقتصاد ايران از دهه پنجاه به اين طرف تحت تزريقات مداوم در آمدهاي نفتي به گونه اي شكل گرفته كه عدم توازن و هماهنگي بين بخش هاي اقتصادي از مشخصه‌هاي بارز آن به شمار مي آيند . چنانچه در اين راستا چاره انديشي نشود نه تنها مشكلات جديد و غير قابل كنترل به آن ها اضافه شده و در آينده بخش هاي توليد در كشور دچار بحران عميق مي گردد . افزايش صادرات غير نفتي به ويژه گياهان دارويي شاخص و ايندميك و داراي مزيت نسبي توليد يكي از راه حل ها معضل فعلي است . لذا شناسايي بازارهاي هدف براي صادرات گياهان دارويي امري ضروري است در اين صورت مي توان عوامل موثر در صادرات مانند تربيت نيروي انساني متخصص ، توسعه تحقيقات كاربردي در خصوص توليد ، فر آوري و بسته بندي استاندارد گياهان دارويي ، ايجاد ارتباط سيستميك با موسسات و مراكز خريد ، ساماندهي جوامع تخصصي ، برقراري شبكه سريع و مطمئن صادرات ، اعمال روش هاي عملي و استفاده از دانش و تكنولوژي برتر براي كنترل كيفيت و كميت ، تقويت NGO ها و بخش هاي خصوصي و نهادهاي ذير بط غير دولتي دست اندر كار گياهان دارويي در ابعاد مختلف به منظور مشاركت فعال و كار آمد محققين و متخصصين مربوطه براي تحقق اهداف كلان بخش از جهت كاهش تصدي گري دولت و دستيابي به مديريت توسعه پايدار بالاخص در ابعاد كلان توسعه اقتصادي ، سيستم بهينه تهيه و توزيع ، آموزش و تقويت بنيه علمي تجار و بازرگانان داخلي ، اصلاح قوانين و مقررات و - را مديريت و برنامه ريزي نمود.
مواد و روش ها :
براي شناسايي بازارهاي هدف گياهان دارويي و مطالعه و بررسي و عوامل موثر در شناخت و ايجاد اين بازارها اهميت دارد . بر اساس مطالعات انجام شده در زمينه هاي مختلف جهت رتبه بندي كشورها از حيث استعداد بالفعل در واردات وياصادرات از شاخص هاي متفاوتي بهره گرفته مي شود . شاخص هاي زير جهت دستيابي به بازار هدف گياهان دارويي به كار گرفته مي شوند . براي تعيين كشورهايي كه اولويت واردات دارند از چهار شاخص زير استفاده مي شود .
1 - شاخص سهم در بازار يا سهم از كل واردات جهاني گياهان دارويي
Mij
___
Miw
2 - شاخص سهم واردات گياهان دارويي از كل تجارت گياهان دارويي
Mij
______
Mij + Xij
3 - شاخص سهم خالص واردات گياهان دارويي از كل واردات آن كشور
Mij - Xij
_______
Mij
4 - شاخص عدم مزيت نسبي صادراتي كه عبارت است از سهم واردات گياهان دارويي از كل واردات يك كشور به سهم واردات گياهان دارويي جهان از كل واردات جهان
Mij Miw
____ ___
Mit Mwt
براي تعيين مزيت نسبي صادرات از شاخص RCA مي توان استفاده كرد .
Xij
ــــ
Ytj
ــــــ = RCA
Xiw
___
Ytw
نتايج و بحث
نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه با تعيين و مشخص نمودن كشورهاي اولويت دار با مطالعه و به كارگيري شاخص‌هاي ارايه شده در قسمت مواد و روش ها براي تمام كشورهاي جهاني مي توان براي هر يك از گونه هاي دارويي اولويت واردات را مشخص نمود . سپس توجه به ساير پارامترهاي موثر در صادرات محصولات توليدي كشور مانند پارامتر مهم مزيت نسبي صادرات ، ارتباط تجاري و سياسي نسبت به اولويت بندي و تعيين بازارهاي هدف گياهان دارويي اولويت دار كشور اقدام نمود . به عنوان مثال محصول باريجه ، كتيراي مفتولي ، زعفران ، سياه دانه و زيره ، آنغوزه حنا ، اسانس مورد رزماري شيرين بيان ، اسانس نعنا و -. جهت صادرات داراي مزيت نسبي هستند و گياهاني نظير بابونه ، خارمريم ، بادرنجبويه ، سنبل الطيب و نعنا براي بازار داخلي از اهميت بالايي برخوردارند . همچنين بازارهاي كشورهاي اروپايي بخصوص آلمان و فرانسه براي صادرات باريچه از اهميت ويژه برخوردارند . به طور كلي با مديريت صحيح منابع در جهت صادرات گياهان دارويي به توسعه پايدار ، خود كفايي ، اشتغال و اهميت غذايي و دارويي مي توان كمك شاياني كرد .
واژه هاي كليدي : گياهان دارويي ، بازارهاي هدف ، استراتژي توسعه
مقدمه
جهان امروز ، جهان توليد ، صادرات ، ارزش افزوده و جهان برترين هاي اقتصادي است . حتي سياست را توانمندان اقتصادي رقم مي زنند . حجم تجارت جهاني گياهان دارويي بيش از 43 ميليارد دلار و براي سال 2050 رقم 5 تريليون دلار پيش بيني گرديده است و گردش مالي اين تجارت به بالاي 100 ميليارد دلار رسيده است و حدود 25% از بازار دارويي جهان در سال 1996 به ارزش تقريبي 250 ميليارد دلار به داروهاي مشتق شده از گياهان اختصاص يافته است . سهم كشور ايران از اين بازار حدود 60 ميليون دلار است . همچنين سالانه توليد اسانس ها در جهان ، بدون اسانس كاج ( 300 هزار تن ) حدود 000/ 50 تن است كه كه 70 % آن در كشورهاي صنعتي مصرف مي شود و بيشترين مقدار آن در صنايع غذايي مورد استفاده قرار مي گيرد . مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه تنها ژل گياهي آلوئه ورا داراي 200 نوع مواد موثر است كه در مواد آرايشي - بهداشتي - غذايي و نوشابه ها - كاربرد داشته و ميليون ها انسان در سراسر جهان آلوئه ورا به عنوان ماده موثر و اصلي كمك هاي اوليه در منازل در دسترس دارند . در حال حاضر 500 كمپاني در 52 كشور دنيا محصولات آلويه ورا را توليد مي كنند كه در حدود 200 كمپاني براي كشورهاي خودشان در زمينه توليد اينگونه محصولات فعال هستند . تجارت جهاني آلويه ورا 123 ميليارد دلار كه 33 ميليارد دلار آن منحصراً مربوط به محصولات صنايع غذايي هستند و در سال 2002 برابر 350 محصول جديد آلوئه ورا به بازار معرفي شده است. موارد فوق به وضوح ضرورت توجه به گياهان دارويي را بيش از پيش مشخص مي نمايد . اقتصاد ايران از دهه پنجاه به اين طرف تحت تزريقات مداوم در آمدهاي نفتي به گونه اي شكل گرفته كه عدم توازن و هماهنگي بين بخش هاي اقتصادي از مشخصه‌هاي بارز آن به شمار مي آيند . چنانچه در اين راستا چاره انديشي نشود نه تنها مشكلات جديد و غير قابل كنترل به آن ها اضافه شده و در آينده بخش هاي توليد در كشور دچار بحران عميق مي گردد . افزايش صادرات غير نفتي به ويژه گياهان دارويي شاخص و ايندميك و داراي مزيت نسبي توليد يكي از راه حل ها معضل فعلي است . لذا شناسايي بازارهاي هدف براي صادرات گياهان دارويي امري ضروري است در اين صورت مي توان عوامل موثر در صادرات مانند تربيت نيروي انساني متخصص ، توسعه تحقيقات كاربردي در خصوص توليد ، فر آوري و بسته بندي استاندارد گياهان دارويي ، ايجاد ارتباط سيستميك با موسسات و مراكز خريد ، ساماندهي جوامع تخصصي ، برقراري شبكه سريع و مطمئن صادرات ، اعمال روش هاي عملي و استفاده از دانش و تكنولوژي برتر براي كنترل كيفيت و كميت ، تقويت NGO ها و بخش هاي خصوصي و نهادهاي ذير بط غير دولتي دست اندر كار گياهان دارويي در ابعاد مختلف به منظور مشاركت فعال و كار آمد محققين و متخصصين مربوطه براي تحقق اهداف كلان بخش از جهت كاهش تصدي گري دولت و دستيابي به مديريت توسعه پايدار بالاخص در ابعاد كلان توسعه اقتصادي ، سيستم بهينه تهيه و توزيع ، آموزش و تقويت بنيه علمي تجار و بازرگانان داخلي ، اصلاح قوانين و مقررات و - را مديريت و برنامه ريزي نمود.
مواد و روش ها :
براي شناسايي بازارهاي هدف گياهان دارويي و مطالعه و بررسي و عوامل موثر در شناخت و ايجاد اين بازارها اهميت دارد . بر اساس مطالعات انجام شده در زمينه هاي مختلف جهت رتبه بندي كشورها از حيث استعداد بالفعل در واردات وياصادرات از شاخص هاي متفاوتي بهره گرفته مي شود . شاخص هاي زير جهت دستيابي به بازار هدف گياهان دارويي به كار گرفته مي شوند . براي تعيين كشورهايي كه اولويت واردات دارند از چهار شاخص زير استفاده مي شود .
1 - شاخص سهم در بازار يا سهم از كل واردات جهاني گياهان دارويي
Mij
___
Miw
2 - شاخص سهم واردات گياهان دارويي از كل تجارت گياهان دارويي
Mij
______
Mij + Xij
3 - شاخص سهم خالص واردات گياهان دارويي از كل واردات آن كشور
Mij - Xij
_______
Mij
4 - شاخص عدم مزيت نسبي صادراتي كه عبارت است از سهم واردات گياهان دارويي از كل واردات يك كشور به سهم واردات گياهان دارويي جهان از كل واردات جهان
Mij Miw
____ ___
Mit Mwt
براي تعيين مزيت نسبي صادرات از شاخص RCA مي توان استفاده كرد .
Xij
ــــ
Ytj
ــــــ = RCA
Xiw
___
Ytw
نتايج و بحث
نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه با تعيين و مشخص نمودن كشورهاي اولويت دار با مطالعه و به كارگيري شاخص‌هاي ارايه شده در قسمت مواد و روش ها براي تمام كشورهاي جهاني مي توان براي هر يك از گونه هاي دارويي اولويت واردات را مشخص نمود . سپس توجه به ساير پارامترهاي موثر در صادرات محصولات توليدي كشور مانند پارامتر مهم مزيت نسبي صادرات ، ارتباط تجاري و سياسي نسبت به اولويت بندي و تعيين بازارهاي هدف گياهان دارويي اولويت دار كشور اقدام نمود . به عنوان مثال محصول باريجه ، كتيراي مفتولي ، زعفران ، سياه دانه و زيره ، آنغوزه حنا ، اسانس مورد رزماري شيرين بيان ، اسانس نعنا و -. جهت صادرات داراي مزيت نسبي هستند و گياهاني نظير بابونه ، خارمريم ، بادرنجبويه ، سنبل الطيب و نعنا براي بازار داخلي از اهميت بالايي برخوردارند . همچنين بازارهاي كشورهاي اروپايي بخصوص آلمان و فرانسه براي صادرات باريچه از اهميت ويژه برخوردارند . به طور كلي با مديريت صحيح منابع در جهت صادرات گياهان دارويي به توسعه پايدار ، خود كفايي ، اشتغال و اهميت غذايي و دارويي مي توان كمك شاياني كرد .