Capitan Totti
22nd February 2014, 08:10 PM
ناخودآگاه آشفته به سبک ایتالیایی (http://ago89.ir/post/10671)
1392/12/3
http://theimagehost.net/upload/dde45199361c445e4a1e4362e86f9ff1.jpeg
«زیبای محض» بهترین و مناسب ترین ترجمه برای فیلم (The Great Beauty (La Grande Bellezza است. درجایی از فیلم وقتی راهبه از جپ (با بازی فوق العاده تونی سرویو) می پرسد كه چرا دیگر چیزی نمی نویسد، جپ پاسخ می دهد كه چون به دنبال یك زیبای محض است و پیدانكرده از نوشتن دست شسته. پس می توان عنوان «زیبای محض» یا «زیبای مطلق» را به عنوان ترجمه یی مناسب به جای زیبای بزرگ یا عظیم و... به كار برد.
پائولو سورنتینو كه از سال 1994 سابقه كار تلویزیونی، ساخت فیلم كوتاه و دستیاری را در كارنامه دارد، در سال 2004 با فیلم «عواقب عشق»، نام خود را به عنوان یك كارگردان جوان و خوشفكر ایتالیایی به سینمای جهان برسر زبان ها انداخت. درست در دوره یی كه همگان سینمای خاص و ناب ایتالیایی را تمام شده می دانستند، پائلو سورنتینو بخش كوچكی از كاخ نام ها و اسطوره های سینمای ایتالیا را روشن و نورانی كرد. «ستاره» سومین ساخته بلند سورنتینو كه دوران فاسد حكومت نخست وزیر آندرئوتی را به تصویر می كشد، نقطه اوج كاری این فیلمساز خوش ذوق ایتالیایی محسوب می شود: فیلمسازی كه برخلاف سن و سالش به خاطر درك ویژه و خاصش از تاریخ سینما، حالابا فیلم آخرش به یكباره درجایگاهی رفیع ایستاده. فیلم آخرش هم فروش خوبی در امریكای شمالی داشته و هم منتقدان آن را مهم ترین ساخته غیرانگلیسی زبان سال دانسته اند. از این رو، پیش بینی اسكار برای این فیلم كار چندان دشواری نیست. بد نیست این را هم بدانید كه نخستین نمایش رسمی «زیبای محض» در فستیوال كن 2013 رقم خورد كه در عین شایستگی موفق به دریافت نخل طلای این فستیوال معتبر جهانی نشد.
سورنتینو در «زیبای محض» با رویكردی فلسفی و درعین حال بومی به تشریح مفهوم هویت و فردیت پرداخته. از نظر فیلم، هویت و فردیت در نهایت ساخته خاطرات و هراس انسان از مرگ است. اینكه یك فرد چگونه خاطراتش را می سازد و حفظ می كند و اینكه در نهایت چگونه با هراس از مرگ كنار می آید، شخصیت و ایدئولوژی را می سازند. برای مثال جپ در جایی از فیلم خطاب به تماشاچی می گوید بعد از یك عمر زندگی دیگر می داند كه كارهایی را كه دوست ندارد، انجام ندهد. اما برای این رفتار یك توصیه اخلاقی صرف وجود ندارد. آنچه این بنای تجربی را می سازد، خاطرات است، نه گزاره های اخلاقی و مذهبی.
در همین مدت محدود كه از نمایش جهانی فیلم می گذرد، عده یی «زیبای محض» را اثری الهام گرفته از فیلم های شاخص فللینی می دانند پس فیلم را دوست دارند و عده یی هم آن را یك نسخه دست چندم از آثار اسطوره سینمای ایتالیا می دانند كه به همین دلیل فیلم را دوست ندارند. خود سورنتینو بارها و بارها از فللینی یاد كرده پس اینجا چیز مهمی برای كشف نهفته نیست. اما معتقدم فیلم بیشتر از هرچیزی تحت تاثیر و نفوذ شاهكار ترنس ملیك یعنی «درخت زندگی است». ساختار روایی و مضمونی، فرم بصری و مونتاژ و موسیقی فیلم بیش از هر چیز دیگری وام دار شاهكار ملیك است، البته به سبك ایتالیایی. اینكه چرا رم دیوانه (به تعبیر سورنتینو) در چنین فیلم هایی بیش از سایر شهرهای ایتالیایی بازسازی می شوند، بحثی است كه اینجا فرصت پرداخت به آن نیست. اما رم، به عنوان یك دهات بزرگ كه سال های سال خاطرات و تاریخ ایتالیایی را در خود حفظ كرده نقش مهمی در ساختار مضمونی چنین آثاری دارد. حتی یك بار «اورسن ولز» به شوخی فللینی را یك دهاتی معرفی كرده كه هرگز موفق به ترك رم نشده. بی شك آگاهی و دریافت درونی مخاطب از چنین مضامینی (وابسته به تعاریف سینمایی و اطلاعات شخصی) تاثیر مهمی بر برداشت نهایی او از فیلم دارد. از آنجایی كه خود فیلم بریك ساختار دراماتیك مدرن و ضدداستان استوار است، تاثیر نگاه ها و برداشت های فرامتنی در خوانش اثر اهمیت فراوانی پیدا می كند. فیلم بیش از آنكه داستان و روایت را پاس بدارد، با روایتی وابسته به مفهوم جریان سیال ذهن، شیوه و چرایی یك مدل از زندگی و انسانیت را به تصویر می كشد. دوری از این ذهنیت و شكل زندگی، كار ما برای مواجهه و ورود به متن را مشكل خواهد كرد. قصد ندارم این گونه عنوان كنم كه این فیلم خوارك یك ذهن نخبه است اما این ادعا بی ربط نیست كه «زیبای محض» در نهایت توسط یك ذهن محافظه كار به درستی تحلیل نخواهد شد. اساسا فیلم با محافظه كاری و حذف شك و تردید مشكل دارد. اهمیت فیلم هم به این است كه در تشریح و اثبات چنین ذهنیتی بسیار موفق است. اما زیبای محض چیست؟ با این همه سرخوردگی و ترس، آیا باز می توان زیبای محض را خود زندگی دانست؟ یا برعكس مرگ و نیستی آن زیبای محض است؟ فیلم با همه سویه های انتقادی اش نسبت به آنچه از كودكی به مغز و فكر ما خورانده اند، ستایشگر تفكر و تعقل انسانی است. تفكر و تعقلی كه با شك آغاز می شود و با غرق شدن به پایان می رسد. بی جهت نیست كه در چنین آثاری شخصیت اصلی عموما یك نویسنده یا آرتیست است كه همواره ابژه غرق شدن را در دسترس دارد. شاید هم زیبای محض، تنهایی بی همتای انسانی است كه روز و شب، خاطرات را بالاو پایین می كند تا هنگام مرگ، توشه یی بی پایان را با خود به سیاهی مطلق ببرد.
نویسنده: مانی باغبانی
1392/12/3
http://theimagehost.net/upload/dde45199361c445e4a1e4362e86f9ff1.jpeg
«زیبای محض» بهترین و مناسب ترین ترجمه برای فیلم (The Great Beauty (La Grande Bellezza است. درجایی از فیلم وقتی راهبه از جپ (با بازی فوق العاده تونی سرویو) می پرسد كه چرا دیگر چیزی نمی نویسد، جپ پاسخ می دهد كه چون به دنبال یك زیبای محض است و پیدانكرده از نوشتن دست شسته. پس می توان عنوان «زیبای محض» یا «زیبای مطلق» را به عنوان ترجمه یی مناسب به جای زیبای بزرگ یا عظیم و... به كار برد.
پائولو سورنتینو كه از سال 1994 سابقه كار تلویزیونی، ساخت فیلم كوتاه و دستیاری را در كارنامه دارد، در سال 2004 با فیلم «عواقب عشق»، نام خود را به عنوان یك كارگردان جوان و خوشفكر ایتالیایی به سینمای جهان برسر زبان ها انداخت. درست در دوره یی كه همگان سینمای خاص و ناب ایتالیایی را تمام شده می دانستند، پائلو سورنتینو بخش كوچكی از كاخ نام ها و اسطوره های سینمای ایتالیا را روشن و نورانی كرد. «ستاره» سومین ساخته بلند سورنتینو كه دوران فاسد حكومت نخست وزیر آندرئوتی را به تصویر می كشد، نقطه اوج كاری این فیلمساز خوش ذوق ایتالیایی محسوب می شود: فیلمسازی كه برخلاف سن و سالش به خاطر درك ویژه و خاصش از تاریخ سینما، حالابا فیلم آخرش به یكباره درجایگاهی رفیع ایستاده. فیلم آخرش هم فروش خوبی در امریكای شمالی داشته و هم منتقدان آن را مهم ترین ساخته غیرانگلیسی زبان سال دانسته اند. از این رو، پیش بینی اسكار برای این فیلم كار چندان دشواری نیست. بد نیست این را هم بدانید كه نخستین نمایش رسمی «زیبای محض» در فستیوال كن 2013 رقم خورد كه در عین شایستگی موفق به دریافت نخل طلای این فستیوال معتبر جهانی نشد.
سورنتینو در «زیبای محض» با رویكردی فلسفی و درعین حال بومی به تشریح مفهوم هویت و فردیت پرداخته. از نظر فیلم، هویت و فردیت در نهایت ساخته خاطرات و هراس انسان از مرگ است. اینكه یك فرد چگونه خاطراتش را می سازد و حفظ می كند و اینكه در نهایت چگونه با هراس از مرگ كنار می آید، شخصیت و ایدئولوژی را می سازند. برای مثال جپ در جایی از فیلم خطاب به تماشاچی می گوید بعد از یك عمر زندگی دیگر می داند كه كارهایی را كه دوست ندارد، انجام ندهد. اما برای این رفتار یك توصیه اخلاقی صرف وجود ندارد. آنچه این بنای تجربی را می سازد، خاطرات است، نه گزاره های اخلاقی و مذهبی.
در همین مدت محدود كه از نمایش جهانی فیلم می گذرد، عده یی «زیبای محض» را اثری الهام گرفته از فیلم های شاخص فللینی می دانند پس فیلم را دوست دارند و عده یی هم آن را یك نسخه دست چندم از آثار اسطوره سینمای ایتالیا می دانند كه به همین دلیل فیلم را دوست ندارند. خود سورنتینو بارها و بارها از فللینی یاد كرده پس اینجا چیز مهمی برای كشف نهفته نیست. اما معتقدم فیلم بیشتر از هرچیزی تحت تاثیر و نفوذ شاهكار ترنس ملیك یعنی «درخت زندگی است». ساختار روایی و مضمونی، فرم بصری و مونتاژ و موسیقی فیلم بیش از هر چیز دیگری وام دار شاهكار ملیك است، البته به سبك ایتالیایی. اینكه چرا رم دیوانه (به تعبیر سورنتینو) در چنین فیلم هایی بیش از سایر شهرهای ایتالیایی بازسازی می شوند، بحثی است كه اینجا فرصت پرداخت به آن نیست. اما رم، به عنوان یك دهات بزرگ كه سال های سال خاطرات و تاریخ ایتالیایی را در خود حفظ كرده نقش مهمی در ساختار مضمونی چنین آثاری دارد. حتی یك بار «اورسن ولز» به شوخی فللینی را یك دهاتی معرفی كرده كه هرگز موفق به ترك رم نشده. بی شك آگاهی و دریافت درونی مخاطب از چنین مضامینی (وابسته به تعاریف سینمایی و اطلاعات شخصی) تاثیر مهمی بر برداشت نهایی او از فیلم دارد. از آنجایی كه خود فیلم بریك ساختار دراماتیك مدرن و ضدداستان استوار است، تاثیر نگاه ها و برداشت های فرامتنی در خوانش اثر اهمیت فراوانی پیدا می كند. فیلم بیش از آنكه داستان و روایت را پاس بدارد، با روایتی وابسته به مفهوم جریان سیال ذهن، شیوه و چرایی یك مدل از زندگی و انسانیت را به تصویر می كشد. دوری از این ذهنیت و شكل زندگی، كار ما برای مواجهه و ورود به متن را مشكل خواهد كرد. قصد ندارم این گونه عنوان كنم كه این فیلم خوارك یك ذهن نخبه است اما این ادعا بی ربط نیست كه «زیبای محض» در نهایت توسط یك ذهن محافظه كار به درستی تحلیل نخواهد شد. اساسا فیلم با محافظه كاری و حذف شك و تردید مشكل دارد. اهمیت فیلم هم به این است كه در تشریح و اثبات چنین ذهنیتی بسیار موفق است. اما زیبای محض چیست؟ با این همه سرخوردگی و ترس، آیا باز می توان زیبای محض را خود زندگی دانست؟ یا برعكس مرگ و نیستی آن زیبای محض است؟ فیلم با همه سویه های انتقادی اش نسبت به آنچه از كودكی به مغز و فكر ما خورانده اند، ستایشگر تفكر و تعقل انسانی است. تفكر و تعقلی كه با شك آغاز می شود و با غرق شدن به پایان می رسد. بی جهت نیست كه در چنین آثاری شخصیت اصلی عموما یك نویسنده یا آرتیست است كه همواره ابژه غرق شدن را در دسترس دارد. شاید هم زیبای محض، تنهایی بی همتای انسانی است كه روز و شب، خاطرات را بالاو پایین می كند تا هنگام مرگ، توشه یی بی پایان را با خود به سیاهی مطلق ببرد.
نویسنده: مانی باغبانی