نگاهي به تالاب آلماگل درشهرستان گنبدكاووس

[MR_Jentelman]

تالاب آلماگل در شمال استان گلستان يكي از سه تالاب بين‌المللي شهرستان گنبدكاووس است كه در نزديك مرز ايران و تركمنستان واقع شده است. تالاب آلماگل كه به معني درياچه سيب مي‌باشد از مجموعه تالابهاي بين‌المللي ايران است كه در سال ‪ ۱۹۷۵‬در كنوانسيون رامسر به‌ثبت رسيده‌است. اين تالاب كه در فاصله حدود ‪ ۷۲‬كيلومتري شهر گرگان واقع شده است داراي ‪ ۲۰۷‬هكتار مساحت بوده و از شمال به اراضي كشاورزي و از جنوب به روستاي تنگلي محدود مي‌شود. دانشنامه گلستان در مورد اين تالاب مي‌نويسد آب و هواي آن مديترانه‌اي و گرم با تابستان‌هاي خشك و گرم و زمستانهاي ملايم است. همچنين بارندگي سالانه آن ‪ ۲۵۰‬تا ‪ ۳۰۰‬ميلي متر و رطوبت بين ‪۲۶‬تا صد درصد متغير و متوسط دماي منطقه حداقل منهاي پنج و حداكثر ‪ ۴۲‬درجه‌سانتي‌گراد اعلام شده است. در جنوب و جنوب غربي آلماگل همچنين دو تالاب ديگر به نامهاي آلاگل و آجي گل واقع هستند. آلماگل درياچه‌اي است كه غني از مواد مغذي با توليد بالا بوده و شوري آب آن كمتر از دو تالاب ديگر اين منطقه است. رودخانه مرزي اترك واقع در شمال تالاب آلماگل كه از جمله رودهاي اصلي و مرزي حوضه آبريز درياي خزر مي‌باشد منبع‌اصلي تامين آب اين تالاب است و علاوه بر آن بارندگي‌هاي پاييزي و زمستاني نيز بخشي از آب آن را تامين مي‌كند. مديريت تالاب آلماگل برعهده سازمان حفاظت محيط زيست است و به دليل تحت حفاظت بودن تيراندازي نيز در آن ممنوع مي‌باشد.
دانشنامه گلستان با بيان اينكه خاك اين محدوده جزو خاكهاي شور و قليايي مي‌باشد، نوشته است: خاكهاي اين منطقه متعلق به دوران چهارم زمين‌شناسي و مواد اوليه تشكيل‌دهنده آن سنگ آهك، ماسه و شيست است. محيط اطراف تالاب آلماگل استپي است كه در آن تپه‌هاي كم ارتفاع ماسه‌اي نيز ديده مي‌شود. از نظر گونه‌هاي گياهي نيز حدود ‪ ۸۰‬درصد پراكندگي و گسترش پوشش گياهي تالاب آلماگل در قسمت شرق و شمال شرقي آن مي‌باشد و گونه‌هاي مختلف گياهان آبزي درآن وجود دارد. چنگال آبي، بومادران آبي، جگن، ني، هفت بند، آلاله آبي و لويي" از جمله گياهاي آبزي اين تالاب است.
همچنين در حاشيه تالاب انواع گياهان وجود دارد كه پرندگان بومي و مهاجر از آن به عنوان پناهگاه و محل آشيانه‌سازي استفاده مي‌كنند. اين گياهان در كنترل و جلوگيري از فرسايش اراضي مجاور به هنگام بروز سيلاب موثر هستند و ازعمده‌ترين آنها مي‌توان به "علف شور، جاروتركمني، گزشاهي، خارشتر، يولاف وحشي، چمن و مرغ" اشاره كرد. سازمان جهاد كشاورزي نيزاقدام به كشت گياهان ديگري در حاشيه تالاب كرده كه‌اين اقدام به منظور بيابان زدايي و جلوگيري از فرسايش خاك و در راستاي طرحهاي مرتعداري انجام شده است

[MR_Jentelman]

تالاب آلماگل همچنين داراي گونه‌هاي مختلف ماهي، پرنده و خزندگان مختلف است كه "زردك، سياه ماهي، كپورچه، آمور، كپورمعمولي، پاروا، كلمه، اسبله، كامبوزيا و گاو ماهي" از جمله ماهيان موجود دراين محيط آبي مي‌باشد.
از بين اين گونه‌ها گفته مي‌شود ماهي كلمه و اسبله از ماهيان درخطر تهديد آبهاي داخلي ايران و كپورچه، آمور، كپورمعمولي، پاروا و گامبوزيا از ماهيان غيربومي و وارداتي آبهاي شيرين است. همچنين در آلماگل دوزيستاني همچون قورباغه مردابي و وزغ سبز به وفور وجود دارد كه اين ميزان در دو تالاب ديگر اين منطقه كمتر است.
لاك پشت بركه‌اي، لاك پشت خزري، لاسرتاي سبزخزري، آگاماي خورشيدپرست، بزمجه، مار آبي، كفچه مار و افعي" نيز از جمله خزندگاني است كه در اطراف آلماگل و تالاب‌هاي اين منطقه ديده شده است. اكوسيستم ويژه تالاب آلماگل باعث شده كه مكان مناسبي براي زندگي و زادآوري پرندگان مهاجر باشد بطوري كه ‪ ۳۶‬گونه پرنده در تالابهاي اين منطقه جوجه‌آوري مي‌كنند. از مهمترين پرندگان مهاجر آبزي و كنار آبزي آلماگل "كشيم گردن سياه، باكلان، حواصيل خاكستري، اگرت، اردك سرسياه، اردك سياه كاكل، اردك تاجدار، اردك سرسفيد، خوتكا، چنگر، چوب پا، خروس كولي، تليله كوچك، آبچليك، كاكايي، قوي گنگ، غار پيشاني سفيد وعقاب دريايي دم سفيد" مي‌باشند. ازبين اين پرندگان اردك سرسياه، سياه كاكل و تاجدار جزو گونه‌هاي در حال كاهش، قوي گنگ در خطر تهديد و اردك سرسفيد در خطر انقراض و غاز پيشاني سفيد داراي جمعيت بسيار كم است. همچنين برخي پرندگاه اين تالاب همچون عقاب دريايي دم سفيد جزو جانواران مشمول كنوانسيون تجارت بين‌المللي گونه‌هاي جانوران و گياهان در معرض انقراض و نابودي هستند. اين كنوانسيون با هدف ايجاد انضباط در زمينه تجارت بين‌المللي گونه‌هاي جانوري و گياهي شكل گرفته است. پستانداران اطراف اين تالاب نيز "تشي، جرد بزرگ، خرگوش، گربه دشتي، روباه معمولي، روباه سردم سياه، شغال و گراز" مي‌باشد. در محيط اطراف اين تالاب كه در شمال استان گلستان واقع است به صورت پراكنده روستاهايي وجود دارد كه ساكنان آن بيشتر از طريق برداشت ني، چراي دامها، شكار پرندگان و ماهيگيري از اين تالاب امرار معاش مي‌كنند.
گفتني است استان گلستان داراي چهار تالاب آلماگل، آلاگل، آجي گل و گميشان است. ايران تاكنون ‪ ۲۲‬تالاب به مساحت يك ميليون و ‪ ۴۸۲‬هزار و ‪ ۱۴۷‬هكتار را در كنوانسيون رامسر به ثبت رسانده است. اين كنوانسيون توافقي بين‌المللي باهدف جلوگيري از هرگونه تجاوز و تخريب در تالابها در زمان حاضر و آينده، شناخت ظرفيت‌هاي اساسي و بنيادي اكولوژيك تالابها با توجه به ارزش‌هاي اقتصادي، فرهنگي و علمي و قابليت احيا و بازسازي آنها پتيه‌گذاري شده است.


منبع:روزنامه تفاهم