درخت خرما

[nafise sadeghi]

هرس در درخت خرما(جمع آوری شده از کتب کشاورزی): (http://alonefarmer.blogfa.com/post-1865.aspx)
هرس در خرما 4 جنبه دارد:
1- هرس برگ
2- هرس ليف و دمبرگ
3- حذف پاجوش هاي ساقه
4- تنظيم پاجوش ها روي ريشه
رابطه مستقيمي است بين تعداد خوشه و تعداد برگ. نخل هاي کاليفرنيا به طور متوسط بين 120-140 برگ دارند در حالي کهدر اهواز همان واريته به طور متوسط بين 80-50 برگ دارد.
به طور کلي اگر يک نخل 12-10 تا خوشه داشته باشد بايد حدوداً نسبت 10 برگ به يک خوشه را رعايت کنيم.
يک برگ خرما در حدود 5 سال عمر مي کند از زمان ظهور تا خشک شدن خرما 3 نوع بگر دارد؛
برگ هايي که زير pruning line قرار مي گيرند بايد حذف شوند. برگ هايي که پير مي شوند درصد فتوسنتزشان به تدريج کاهش مي يابد. اين برگ ها بايد هرس شوند.
هر نخل ساليانه 20 برگ جديد توليد مي کند و حداکثر عمر برگ 5 سال است. در شرايط ما برگ هاي بين 5-4 سال زير pruning line قرار مي گيرند.
فاصله خط هرس (P.L) تا نوک مريستم بين m2-105 است.
يکي ديگر از مراحل هرس, هرس ليف و برگ است که يک سال بعد از هرس برگ صورت مي گيرد. در هرس برگ, برگ را از ته نمي برند بلکه حدود m5/0 از آن را نگه مي دارند و سال بعد دمبرگ و ليف اطراف آن را تقريباً از ته مي برند. به تجربه ثابت شده که اگر هرس انتهايي و دمبرگ انجام نشود علاوه بر اين که براي بالا رفتن از درخت مشکل مي گردد. ليف ها نيز محيط مناسبي براي رشد قارچ و بيماري ها مي باشند.
يکي ديگر از مراحل هرس, حذف پاجوش هاي ساقه مي باشد. ارقام مختلف توانايي مختلفي در توليد پاجوش دارند و برخي تا 12 پاجوش توليد مي کنند و اگر هر 12 تا نگه داشته شوند.
لذا نخل کاران فني به هيچ وجه بيش از 5 تا پاجوش براي تکثير نگه نمي دارند به طوري که ساليانه يک پاجوش را که رسيده جدا مي کنند و اگر پاجوش جديدي ظاهر شد, آن را نگه مي دارند به طوري که اگر نخل در سنين مختلف داراي 5 پاجوش باشد حالت ايده آل است.
موقع هرس برگ بعد از سرماي زمستان است ولي معمولاً هرس برگ را 6-7 هفته بعد از تلقيح انجام مي دهند. برداشتن پاجوش هاي ريشه همراه با کاشت نخل (پاجوش) است.

نوشته شده توسط محمد آروین-مدیریت وب لاگ کشاورز تنها).در تاریخ 1386/4/7)از جزوه درسی برای شرکت در کارشناسی ارشد رشته باغبانی-از جزوه میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری استاد عنایت الله تفضلی می باشد.
استفاده از مطلب با ذکر منبع بلا مانع می باشد.
ایمیل و ای دی: siavash_anix@yahoo.com
این مطلب نیز همچون بیشتر دیگر مطالب وب لاگ کشاورز تنها از کتب کشاورزی جمع آوری و نوشته شده و برای وارد کردن اینها از جزوات و کتاب ها به اینترنت زحماتی کشیده می شود پس لطفا برای استفاده از این مطالب در سایت یا وب لاگ خود منبع را ذکر کنید. با تشکر کشاورز تنها.

[omega]

کشت بافت گیاهی عبارت است از تکنیکی که برای تولید و تکثیر گیاه کامل از بخش هایی مانند سلول یا بافت گیاه استفاده می شود . این نوع تکثیر موسوم به تکثیر خرد یا ریزازدیادی بوده و با دو روش تولید گیاهک از طریق اندام زائی و جنین رویشی یا گیاهک زائی امکان پذیر می باشد . در هر دو روش وجود یک محیط آزمایشگاهی استریل و استفاده از هوای تصفیه شده الزامی است . خوشبختانه در سال های اخیر تکنولوژی تولید نهال کشت بافت خرما به کشور وارد شده و به حالت بومی درآمده است .


http://tinypic.com/taiq7c

فوائد تکثیر خرما به روش کشت بافت

1) درختان خرمای حاصل از کشت بافت کاملاً شبیه به والدین می باشد(True To Type) بنابراین کلیه صفات والد نظیر مقدار محصول؛ وضعیت رشد؛ مقاومت به بیماری و آفات به گیاهان تولید شده منتقل می شود .
2) امکان تولید انبوه نهال شبیه به گیاه مادری وجود دارد .
3) واریته های کمیاب خرما را می توان در مقیاس وسیع تولید کرد .
4) تکثیر نخل خرما به روش کشت بافت را می توان در هر زمان و هر فصل انجام داد بنابراین تحت تاثیر شرایط فصلی نمی باشد .
5) مدت زمان تولید نهال به حد قابل ملاحظه ای کاهش می یابد .
6) امکان تولید ارقام ماده برتر و سالم ؛ واریته های مقاوم به بیماری ؛شوری و تنش های محیطی و همچنین تولید انبوه پایه های نر پرگرده با ویژگی های متازنیایی مطلوب وجود دارد .
7) نهال کشت بافت دارای سیستم ریشه ی توسعه یافته می باشد بنابراین درصد بقاء آنها در مزرعه حدود 100% است.
8) نهال کشت بافت در هرزمان از سال قابل کاشت در زمین اصلی می باشد .
9) هویت نهال حاصل از کشت بافت مشخص و تضمین شده است .
10) انتقال نهال راحت تر و هزینه آن کمتر است .
11) بدلیل استفاده از گیاهان بدون آلودگی ؛ خطر انتشار آفات و بیماری های نخل از یک منطقه به منطقه دیگر وجود ندارد و یا بسیار نادر است .
12) گیاهان حاصل از کشت بافت ؛ باغات یک دست از نظر ساختار ژنتیکی و ظاهری؛ رشد سریع و ثمردهی زود هنگام را تولید می کنند .
لازم به ذکر است که عملکرد ؛ کیفیت و وضعیت رشد ارقام مختلف خرما در مناطق خرماخیز کشور متفاوت است . این تاثیر مربوط به ارتفاع منطقه از سطح دریا؛ نوسانات دمایی منطقه؛ رطوبت نسبی محیط و سایر عوامل محیطی می باشد بطوریکه کشت برخی از ارقام در بعضی از مناطق اصلاً توصیه نمی شود . به عنوان مثال رقم پیارم در مناطقی که از سطح دریا بالاتر باشند تولید میوه با کیفیت بهتر می کند حال آنکه رقم شهابی بدلیل سازگاری با شرایط مرطوب مناطق ساحلی و تولید محصول خوب در این مناطق توصیه می شود
در حال حاضر با توجه به مناسب بودن ارقام خشک و نیمه خشک خرما ( ارقامی که میوه آن در زمان رسیدن دارای 12% تا 15% رطوبت باشد ) جهت فرآوری ؛ بسته بندی ؛ انبارداری مدت دار و صادرات ؛ تولید ارقام یادشده بیشتر رایج است . با بررسی های انجام شده و تحقیق بر ارقام مختلف تجاری خرما در ایران ؛ ارقام سازگار با هر کدام از استان های خرماخیز کشور به قرار زیر می باشد :




مراحل مختلف رشدی نهال های کشت بافت خرما و گلدان های مناسب جهت نگهداری آن:

1) گلدان تورپیدو یا اژدری A2:

گلدان هایی از جنس پلی اتیلن سیاه رنگ که بدلیل شکل مخروطی و نداشتن سطح اتکا بصورت باکس های 9 و 25 تایی به بازار عرضه می شود . این گلدان برای نگهداری نهال های کشت بافت خرما بعد از خروج از محیط رشد درون شیشه در آزمایشگاه تا زمان تولید 6-5 برگ و افزایش ارتفاع مطلوب حدود 50-40 سانتیمتر مورد استفاده قرار می گیرد .
این شرایط بعد از گذشت 6 -4 ماه از زمان نگهداری نهال های درون گلدان اژدری در گلخانه سازگاری قابل مشاهده می باشد .

2) گلدان پلاستیکی 3 لیتری B1:

گلدان ها از جنس پلاستیک با رنگ های متنوع و حجم 3 لیتر ( ارتفاع 18 سانتیمتر و قطر 12 سانتیمتر ) می باشند که برای نگهداری نهال های رشد کرده و دارای 5-4 برگ با ارتفاع 50-40 سانتیمتر مناسب می باشد . با توجه به رشد نسبی مناسب در این مرحله ؛ درصورت وجود شرایط مناسب کشت در منطقه نظیر عدم تابش شدید آفتاب و وزش بادهای گرم و خشک و آبیاری کافی ؛ قابل انتقال و کشت در زمین اصلی می باشد . این نهال بعد از 4-3 سال در صورت اعمال مراقبت های لازم به بار خواهد نشست .

3) گلدان پلاستیکی 8 لیتری B2:

گلدان ها از جنس پلی اتیلن حجم 8 لیتر ( ارتفاع 28 سانتیمتر و قطر 20 سانتیمتر ) می باشند که برای نگهداری نهال های رشد کرده و دارای 6-5 برگ اصلی با طوقه کاملاً مشخص و ارتفاع 80-60 سانتیمتر مناسب می باشد . با توجه به رشد مناسب نهال در این مرحله ؛ درصورت وجود شرایط مناسب کشت در منطقه ؛ قابل انتقال و کشت در زمین اصلی می باشد . این نهال بعد از 3-2 سال در صورت اعمال مراقبت های لازم به بار خواهد نشست .

4) گلدان پلاستیکی 20 لیتری C1:

گلدان هایی از جنس پلی اتیلن با حجم 20 لیتر می باشند که برای نگهداری نهال های رشد کرده و دارای 9-6 برگ اصلی با طوقه کاملاً مشخص و ارتفاع 100-80 سانتیمتر مناسب می باشد . با توجه به رشد نهایی نهال جهت نگهداری در گلدان نهال در این مرحله قابل انتقال و کشت در زمین اصلی می باشد . این نهال بعد از 2 سال به بار خواهد نشست .
خصوصیات و نکات قابل توجه در گلخانه سازگاری

1 ) کنترل دما



نگه داشتن دما در حدود 30 درجه سانتیگراد (12 درجه سانتیگراد نقطه خطر و ماکزیمم درجه حرارت 35 درجه سانتیگراد).
استفاده از آبیاری کف گلخانه در هنگام وقوع افزایش دما . برای این منظور می توان از سیستم میست یا پاشیدن دستی آب توسط شیلنگ روی کف بتونی یا راهروهای گلخانه استفاده نمود


2 ) ممانعت از تابش مستقیم نور خورشید به روش ذیل :



استفاده از تکنیک سایه دهی یا رنگ پاشی بوسیله حصیر یا برگ های خشک نخل برای جلوگیری از افزایش دما و تابش مستقیم نور آفتاب خصوصاً در فصل بهار و تابستان .

(برای این منظور سطح رویی گلخانه توسط حصیر چوبی یا برگ نخل بطورکامل پوشیده می شود . این حالت پاعث ایجاد سایه و عدم تابش مستقیم نور خورشید به گیاهان می شود و نور عبور کرده از حصیر و درزهای آن کافی خواهد بود )


3 ) کنترل رطوبت :



نصب رطوبت سنج در گلخانه به منظور اطلاع از میزان رطوبت نسبی محیط گلخانه
حفظ رطوبت در دامنه 60 -50 درصد نسبی
استفاده از دستگاه های رطوبت زا یا آبپاشی سطح گلخانه جهت بالابردن رطوبت نسبی فضای گلخانه ها.
کنترل افزایش بیش از حد رطوبت بوسیله هوادهی گلخانه جهت جلوگیری از شیوع امراض قارچی

( با نصب دستگاه رطوبت سنج مجهز به کلید قطع و وصل کننده سیستم میست و هواکش می توان تنظیمات را بصورتی اعمال نمود که با کاهش میزان رطوبت محیط از مرز 45% سیستم میست شروع بکار کرده و در مواقعی که رطوبت از 70% فراتر رود سیستم تهویه ( هواکش) جهت خارج نمودن رطوبت اضافه محیط روشن گردد )

4 ) مبارزه با بیماریها و آفات

سمپاشی دوره ای هر 2 هفته یکبار با قارچ کش و حشره کش های معمول در بازار نظیر بنومیل یا مانکوزب با غلظت 2 در هزار مناسب جهت پیشگیری. 5 ) پوشش کف گلخانه


استفاده از سطح بتونی با پوشش شن به قطر متوسط 5 سانتیمتر جهت ممانعت از رشد و ورود ریشه به خاک زیرین گلدان ضروری است.

نکته:
1) درصورت عدم انجام بتون ریزی، استفاده از گونی ضخیم پلاستیکی بر روی پوشش شنی به جای سطح بتونی الزامی می باشد.

2) در صورت عدم رعایت موارد فوق ‌ریشه نهال به خاک کف گلخانه نفوذ کرده و در هنگام جابجایی نهال بدلیل قطع شدن قسمت اصلی ریشه ضمن وارد آمدن استرس به گیاه احتمال خشک شدن آن پس از کاشت در زمین اصلی بسیار افزایش می یابد.

منبع: Dimi

[omega]

در اواخر زمستان و یا اوائل بهار با ظاهر شدن اسپات ها بر روی درخت فعالیت های حیاتی گیاه از قبیل گرده افشانی، لقاح و سرانجام تشکیل میوه آغاز می گردد.گرده افشانی انتقال دانه های گرده از بساک گل نر به سطح کلاله و یا مادگی گل ماده می باشد. چون خرما گیاهی دو پایه بوده و گل های نر و ماده به صورت جدا از هم روی پایه های جداگانه قرار دارند و از طرفی عملیات گرده افشانی بوسیله باد و یا حشرات بطور مناسبی انجام نمی گیرد لذا دستیابی به محصول مناسب چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی به میزان تلقیح گل ها بستگی دارد که معمولاً می بایست توسط انسان انجام گیرد.
گل ماده دارای پوششی شامل دو ردیف سه تایی کاسبرگ به صورت فلس های کم و بیش چرمی و مادگی سه برچه ای است. بعد از عمل تلقیح معمولاً یکی از برچه ها رشد می نماید و به مرحله نهائی رشد می رسد. البته بندرت در برخی از ارقام مانند رقم شکر و یا برحی در مواردی دو تا از برچه ها تلقیح شده و به رشد خود ادامه می دهند. در مواردی که گل ها به هر دلیلی تلقیح نشوند هر سه گل به میوه تبدیل شده و در مرحله حبابوک ریزش می نمایند و در مواردی که ریزش نکنند نیز میوه ها از وضعیت رشد و ظاهر مناسبی برخوردار نبوده و با اینکه ممکن است تا مرحله خلال هم زنده بماند ولی ارزش چندانی ندارد.
هم گل آذین نر و هم گل آذین ماده در غلاف های بزرگی بنام اسپات یا گریبانه قرار دارند. اسپات ها پوشش های چوبی محکمی هستند که گل های نر و ماده را تا زمان رسیدن درون خود حفظ کرده و پس از رسیدن شکاف برداشته و گل ها آزاد می گردند. در این زمان باید با بریدن و جدا نمودن اسپات های نر از روی درخت نسبت به جمع آوری دانه های گرده با روش مناسب اقدام نمود.
اسپات های ارقام مختلف از نظر اندازه متفاوت هستند. طول اسپات های ماده قبل از ترک خوردن و باز شدن گل ها در ارقامی مانند کبکاب حداکثر بین 50 تا 70 سانتیمتر و در رقم شهابی بین 30 تا 40 سانتیمتر و عرض آن در کبکاب بین 10 تا 13 سانتیمتر و در رقم شهابی بین 13 تا 15 سانتیمتر می باشد. حداکثر طول اسپات ماده در رقم سایر (استعمران) بین 60 تا80 و در رقم خضراوی بین 40 تا 50 سانتیمتر و حداکثر پهنای اسپات در استعمران 9 تا 10 و در خضراوی 8 تا9 سانتیمتر می باشد. اسپات هائی که اول ظاهر می شوند درشت تر و بزرگتر و اسپات های آخری کوچکترند.
اسپات های نر نیز درشت هستند بطوری که طول اسپات در نر غنامی سبز و غنامی سرخ و خکری وردی و خکری کرطلی بین 60 تا 70 سانتیمتر و در سمسماوی، کوتاه و حدود 40 سانتیمتر است. طول اسپات نر در رقم غلامی از این هم بزرگتر و به یک متر می رسد. تعداد اسپات های نر در هر نخل بین 10 عدد برای نر سمسماوی تا 30 عدد در نر غلامی متغیر می باشد. رنگ اسپات ها در اکثر ارقام قهوه ای کم رنگ تا پررنگ و یا متمایل به قرمز است ولی در نر غنامی سبز دارای رنگ سبز سیر می باشد. معمولاً اسپات های نر کمی زودتر از اسپات های ماده ظاهر می شوند. بسته به گرمای هوا در سال هائی که هوا زودتر گرم می شود اسپات های نر معمولاً در بهمن ماه و دربرخی از سال ها در اوائل اسفند ماه ظاهر می شوند. در سال 1378 به علت گرمای زودرس هوا در منطقه بلوچستان، اسپات های نر دو هفته زودتر ظاهر شدند و همین امر سبب شد که تلقیح گل ها دو هفته زودتر صورت پذیرد.
در همین سال و در همین منطقه از بین 14 رقم نرشامل تیس، جالق1، جالق 2، زابلی، راسک1، راسک2، مسکوتان، اسپکه، فنوج، گربیت، ساریوک، چانف و قصرقند، ظهور اسپات ها از 10 بهمن شروع (نر تیس) و تا 30 بهمن ماه (نر چانف) برای همه ارقام به طول انجامید. بطور کلی 70 درصد این ارقام قبل از 20 بهمن ماه به گل دهی رسیدند. زمان ظهور اسپات ها به نوع رقم نیز بستگی زیادی دارد. در خوزستان در نر سمسماوی اسپات ها زودتر از بقیه ارقام نر ظاهر می شوند.
پس از رسیدن دانه های گرده نر (معمولاً کمی قبل از شکاف اسپات) این اسپات ها را از درخت جدا کرده و پس از باز کردن اسپات گل آذین را از اسپات خارج ساخته و در محل مناسبی در سایه و بوسیله طناب آویزان می کنند تا به آرامی خشک شود. سپس اقدام به تکانیدن گل آذین بر روی ورقه تمیزی از روزنامه یا مقوا می نمایند تا دانه های گرده جدا گردند. گرده های جمع آوری شده را در یک ظرف شیشه ای خشک و مناسب قرارداده و از آن برای تلقیح با گرده افشان مکانیکی و یا با دست و به روش سنتی استفاده می کنند.
در مواردی نیز خوشچه ها را جدا کرده و با بالارفتن کارگر از درخت اقدام به تکاندن آنان بر روی گل آذین های ماده می کنند و قسمت های کوچکی از خوشچه های نر را در بین گل های ماده قرار می دهند تا با بازشدن تدریجی گل های ماده دانه های گرده در اثر وزش باد و تکان خوردن رها شده و بر روی گل های ماده قرار گیرد.
نظر به اینکه بازشدن اسپات های ماده همزمان نیستند لذا معمولاً گرده افشانی برای هر درخت در چند نوبت صورت می گیرد. در گرده افشانی مکانیکی دانه گرده را در یک مخزن شیشه ای که از یک طرف به یک لوله پلاستیکی قابل انعطاف و از طرف دیگر به مخزن پمپ هوا متصل می باشد ریخته و دانه های گرده با فشار هوا و از طریق لوله های آلومینیومی که قابل بلند و کوتاه شدن می باشند گرده را به میان گل های ماده هدایت می کند. این روش ساده و از نظر راندمان کار نیز سبب کاهش شدید هزینه گرده افشانی می شود.برای صرفه جوئی در مصرف دانه گرده آنرا با موادی مانند آرد یا سبوس مخلوط کرده و سپس اقدام به گرده افشانی می کنند. نتایج بررسی ها نشان داده است که مخلوط 15 درصد دانه گرده با 85 درصد آرد مناسب می باشد.
گرده افشانی باید زمانی صورت گیرد که گل های ماده مناسبترین شرایط پذیرش گرده ها را داشته باشند به عبارتی احتمال تلقیح گل های ماده به حداکثر افزایش یابد. بررسی های انجام شده در مراکز تحقیقاتی مناطق خرماخیز کشور نشان می دهد که زمان مناسب گرده افشانی بسته به رقم نخل می تواند تا حدودی متفاوت باشد. بعضی بررسی ها در خوزستان نشان می دهد که 48 ساعت پس از باز شدن گل های ماده بهترین زمان گرده افشانی برای رقم استعمران خواهد بود، در حالیکه اگر گرده افشانی 5 روز پس از بازشدن اسپات ها صورت گیرد درصد تلقیح گلها به شدت کاهش می یابد.
در مواردی که روی یک رقم خاص بررسی صورت نگرفته باشد بهتر است عمل گرده افشانی در فاصله زمانی 24 تا 96 ساعت بعد از بازشدن اسپات های ماده صورت پذیرد.
از زمان ظهور تا بازشدن کامل اسپات مدت زمان زیادی طول می کشد. این زمان در بعضی از ارقام ممکن است به بیش از یک ماه بطول بیانجامد، لذا می بایست گرده افشانی را زمانی انجام داد که اسپات به خوبی شکاف برداشته و گل های ماده آشکار شده باشند.
مزایای گرده‌افشانی مکانیکی

گرده‌افشانی یکی از مهمترین عملیات نخلداری و نیازمند به کارگر ماهر است و انجام آن در شرایط سنتی دارای هزینه و زمان زیاد می‌باشد. استفاده از این روش، سهولت در عملیات گرده‌افشانی و کاهش در هزینه را به همراه دارد. به عبارت دیگر در مقایسه دو روش(سنتی و مکانیکی) یک کارگر ماهر در فاصله زمانی 45 روز قادر به گرده افشانی 600-700 نخل خرما بوده، ولی دو کارگر در همین فاصله زمانی، با استفاده از دستگاه مورد نظر، قادر به گرده‌افشانی3750 نخل ماده بوده و هزینه نیز برابر (4/1) هزینه قبلی است، لذا می‌توان به افزایش تولید محصول کمک نمود.
به طور کلی مزایای گرده‌افشانی مکانیکی عبارتند از :
1 ـ عدم نیاز به صعود از درختان نخل خرما و سهولت عملیات گرده‌افشانی،
2 ـ کاهش هزینه‌ها
3 ـ عدم نیاز به کارگر ماهر
4 ـ کاهش میزان گرده مصرفی (2/0 گرم به ازاء هر خوشه )
5ـ عدم خطر جانی جهت فرد گرده‌افشان
6 ـ راندمان بسیار بالا
پس از عملیات گرده‌افشانی معمولاً در نخلستان سه مرحله مختلف در حین رشد میوه می‌توان مشاهده نمود:
مرحله اوّل : در این حالت کلیه گلهای ماده تلقیح شده‌اند و برچه‌ها به صورت بسیار کوچک و سبز و متراکم هستند.
مرحله دوّم: در این حالت برچه‌ها بزرگتر شده‌اند و تعدادی از گلهای ماده که همچنان تلقیح نشده‌اند به صورت برچه‌های سه‌تایی روی خوشه‌چه‌ها دیده می‌شوند.
مرحله سوّم : در این حالت تمام برچه‌ها بارور شده‌اند و میوه کامل شکل می‌گیرد. اگر گلهای ماده به موقع تلقیح نشوند تعداد گلهای بارور نشده زیاد خواهدشد. همان طور که جدول 7-2 نشان می‌دهد 16 روز تأخیر در تلقیح گلها، میزان درصد باروری آنها را به نصف تقلیل داده‌است. امروز ثابت شده است که دانه‌های گرده ارقام مختلف نخل خرما بر روی میزان محصول و کیفیت میوه اثرهای متفاوتی دارد.


تعیین شماره برگ درخت خرما به منظور نمونه برداری و تعیین عناصر غذایی

چکیده

خرما یکی از محصولات مهم واستراتژیک کشاورزی بشمار می رود وبراساس آمار فائودر سال 2002 سطح زیر کشت بارور آن 1100000 هکتار و میزان کل تولید آن 6135000 تن گزارش شده است خرما در هر پنج قاره دنیا کشت می شود ولی بیش از 99درصد از سطح زیر کشت و تولید آن مربوط به دو قاره آسیا و آفریقا می باشد. بیش از 85 درصد از کل تولید خرما متعلق به 5 کشور مصر، ایران، عراق، عربستان و پاکستان می باشد.

مقدار عناصر غذایی که در اختیار گیاهان قرار میگیرد بر غلظت آنها در اندام های گیاهی اثر می گذارد افزون بر آن چنین تلقی می شود که اگر غلظت عنصر(یا عناصر) ازحد معین پائین تر رود عملکرد محصولات محدود می گردد.

این سطوح مشخص در عناصر غذائی حد بحرانی یا غلظت بحرانی نامیده می شود. غلظت عناصر غذائی در اندام های گیاه با سن فیزیولوژیکی گیاه تغییر کرده وبین قسمت های مختلف گیاه تفاوتهای شدیدی را نشان می دهد. اما طی تحقیقات گذشته بهترین قسمت گیاه وزمان نمونه برداری از آن جهت تعیین حدود بحرانی عناصر غذایی برای اکثر محصولات زراعی وباغی گزارش شده است. نخل خرما از معدود درختان مثمر و استراتژیک است که تاکنون بهترین زمان و اندام نمونه برداری وتعیین حدود بحرانی عناصر غذایی مشخص نشده است . در این راستا آزمایشی با اهداف زیر روی نخل خرما رقم استعمران به اجرا آمد:
تعیین بهترین برگ (برگ ها )درخت خرما جهت نمونه برداری به منظور تجزیه برگ
تعیین وضعیت عناصر غذائی ماکرو و میکرو در برگهای مختلف نخل خرما

جهت دست یابی به اهداف فوق برگ های موجود برروی سه اصله نخل خرمای رقم استعمران را از قسمت بالا و در جهت عقربه های ساعت شماره گذاری نموده و نمونه برداری از برگچه های وسط هر برگ انجام و میزان عناصر غذایی در آنها اندازه گیری شد. پس از تعیین غلظت عناصر غذایی در ردیف های مختلف تاج درخت خرما , نرمال بودن داده ها مورد بررسی قرار گرفت و تجزیه داده ها بر اساس طرح آشیانه ای انجام وبا استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن مشخص شد که برای اندازه گیری فسفر، پتاسیم، مس , برگهای ردیف اول, برای اندازه گیری ازت و آهن برگهای ردیف هفتم، برای اندازه گیری منیزیم برگهای ردیف نهم و برای اندازه گیری کلسیم، منگنز و روی برگهای ردیف دهم نخل خرما بهترین برگ شناخته شدند. سپس به منظور بررسی ارتباط بین غلظت عناصر غذایی در برگهای مختلف آزمون همبستگی به عمل آمد و همبستگی بین غلظت عناصر مختلف در بهترین برگ ارائه شده جهت آن عنصر با سایر برگها تعیین گردید.

نتایج نشان داد که غلظت هر یک از عناصر غذایی موجود در برگهای ردیف 2 بیشترین همبستگی را با غلظت هر یک از عناصر در بهترین برگ دارا بود به نحوی که در رابطه با عناصر فسفر ،پتاسیم ،منیزیم ، آهن، منگنز، روی ،مس در سطح 1% و با کلسیم در سطح 5% همبستگی معنی دار وجود داشت و فقط در رابطه با ازت همبستگی معنی دار حاصل نگردید لذا می توان گفت مناسبترین برگ جهت تعیین غلظت کلیه عناصر برگ ردیف 2 می باشد که غلظت کلیه عناصر را با یک همبستگی خوبی ارائه می نماید.