ایده پرداز
3rd September 2013, 08:53 PM
اختراع چیست؟
بطور کلی اختراع حق انحصاری است که به مخترع آن در قبال خلق و ایجاد محصول با فرآیند صنعتی که دارای وصف جدید بودن ، گام ابتکاری و کاربرد صنعتی است از طرف دولت و قوه حاکمه اعطاء می شود بطورکلی اختراع به معنی راه حل جدید و نوآورانه برای حل یک مشکل فنی است . این راه حل ممکن است به ایجاد وسیله ،دستگاه ،محصول دارو یا فرآیند صنعتی کاملا جدید مربوط باشد ،یاممکن است فقط بهبود جزئی محصول یا فرآیند شناخته شده ای باشد. مزایای ثبت اختراع چیست؟ اختراع ،حاصل و ثمره تلاش فکری و تراوش ذهنی مخترع است که در قالب یک محصول صنعتی یا فرایند صنعتی متبلور می شود و اختراع در اینجا معادل واژه (INVENTION ) است . اما از اختراع در قوانین مختلف کشور ها زمانی حمایت میشود که این اختراعات طبق تشریفات جاریه آن کشور در موعد و زمان مقرر به ثبت رسیده باشد و شرط استفاده از این حق،ثبت آن در نزد مرجع ذیصلاح (اداره ثبت اختراعات) می باشد و در اینجا حق اختراع معادل واژه (PATENT ) می باشد . پس از ثبت و اعطاء حق اختراع به مالک و مخترع ،بر طبق قانون به دو شکل از اختراع حمایت می شود : 1- حمایت ایجابی ،یعنی اینکه به دارنده حق می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره برد . 2- حمایت سلبی ،سایرین را مکلف می کند که به این حقوق حاصل از آفرینشهای فکری احترام گذاشته و مانع از هر گونه حق نقص حق بدون اجازه مالک این حقوق بشود فلذا مخترع حق انحصاری نسبت به ساخت ،صادرات واردات ،عرضه برای فروش ،فروش و استفاده از فرآورده و کالاهایی که مستقیما از طریق فرایند بدست می آیند را دارد . علاوه بر این در دنیای رقابت و کسب و کار ثبت اختراعات دارای مزایای زیر می باشد :. 1- موقعیت قدرتمند در بازار و امتیاز های رقابتی 2- سود بیشتر یا بازگشت بیشتر سرمایه از طریق نظام انحصار 3- درآمد مضاعف از محل تفویض اجازه بهره برداری و انتقال اختراع 4- دسترسی به فناوری از طریق لیسانس دو جانبه 5- دسترسی به بازار های جدید 6- خطر کمتر نقص حق 7- توانایی بیشتر برای دریافت وام و یا جمع آوری منابع مالی با نرخ معقول بهره 8- ابزاری قدرتمند برای اقدام قانونی علیه تقلید کنندگان و سوء استفاده کنندگان 9- وجهه مثبت شرکت یا بنگاه صاحب اختراع 10- استفاده از مزایای بنیاد ملی نخبگان 11- استفاده از تسهیلات شرکتهای فناور و دانش بنیان 12- استفاده از صندوق حمایت از پژوهشگران کشور مدت اعتبار ورقه اختراع اختراع حقی است که به مالک اختراع برای خلق یک اختراع جدید اعطاء می شود و عموما در کشور های مختلف مدت اعتبار ورقه اختراع برای مدت زمان محدود 20 سال اعطاء می شود . بر طبق ماده 16 قانون ثبت اختراعات ،طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 ،اعتبار گواهینامه اختراع ،پس از بیست سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه اختراع منقضی می شود البته حفظ گواهینامه اختراع در این 20 سال منوط به پرداخت اقساط سالیانه توسط متقاضی ثبت اختراع می باشد و در صورت عدم پرداخت هزینه سالانه اظهارنامه مربوط مسترد شده تلقی و با گواهینامه اختراع فاقد اعتبار می شود . اختراعات قابل ثبت بر ای ثبت یک اختراع علاوه بر شرط جدید بودن و گام ابتکاری و کاربرد صنعتی و افشائ کامل و موثر اختراع ، این شرط است که موضوع اختراع قابلیت ثبت اختراع را داشته باشد در اکثر قوانین ملی یا منطقه ای اختراعات در همه حوزه های صنعت در صورت احراز وجود شرایط لازم برای اختراع در همه حوزه ها و زمینه های تکنولوژی قابل ثبت است مگر مواردی که درقانون صراحتآ استثنا شده باشد یعنی قانونگذاران سعی می کنند بجای ذکر وبیان موضوعات قابل ثبت ،موارد منفی و مواردی که قابلیت ثبت را ندارد را ذکر کنند و در همین راستا قانونگذار کشور ما موضوعات که قابلیت ثبت را ندارد در ماده 4 قانون به شرح ذیل احصا نموده: اختراعات غیر قابل ثبت (استثنائات اختراع)
طبق ماده ٤ قانونموارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است : الف کشفیات ، نظریه های علمی ، روشهای ریاضی و آثار هنری . ب طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی . ج روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان . این بند شامل فرآورده های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی شود. د منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها. ه آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد. فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع ، افشاء شده باشد. درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود. و اختراعاتی که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد. لزوم وجود حق اختراع در حقوق و قوانین جامعه چیست ؟ در دنیای امروز دستیابی به تکنولوژی های نو و اقتصاد دانش بنیان یکی از شاخص های توسعه و پیشرفت ملل محسوب می شود و برای ایجاد انگیزه در بین محققین و مخترعین و واحد های (D& R)( تحقیق و توسعه)،یکی از راهکارهای مفید، ایجاد نظام حمایتی در قالب اختراعات است و کشورها با ایجاد نظام حق انحصاری برای اختراعات و نوآوری ها سعی می کنند تا هزینه های تحقیق و توسعه دوباره عاید صاحب فکر گردد تا بیش از پیش به فعالیت های خلاقانه بپردازد چرا که با رشد مهندسی معکوس و کپی برداری، تکنولوژ های اصیل و نو که موجب تزریق خون تازه در کالبد صنعت کشور است به فراموشی سپرده خواهد شد و روح تفحص و خلاقیت و نوآوری در بین افراد جامعه از بین خواهد رفت فلذا تنها در سایه یک نظام حمایتی در قالب اختراعات است که روح تحقیق در جامعه گسترش خواهد یافت و می توان با اعطاء حقوق لازم (اختراع ) به مخترعین این روحیه را تقویت نمود . دیگر اینکه کشور ها با ایجاد سیستم حمایتی، مخترعین و مبتکرین را تشویق می کنند تا بیش از پیش اختراعات خود را در جامعه افشا کنند و تنها در سایه یک چتر حمایتی موثر است که مخترعین قادر خواهند بود با فراغ خاطر اطلاعات تکنولوژیکی خود را افشاء نمایند در غیر اینصورت این اختراعات و نوآوری در صندوقچه ذهن مخترعین باقی خواهد ماند و جامعه از این دانش برخوردار نخواهد شد . افشاء اختراع و ترویج ان در جامعه سبب خواهد شد تا از فعالیتهای موازی و تکراری جلوگیری شود و بجای تحقیق و تلاش برای تکنولوژی هایی که قبلا وجود داشته و عموم جامعه از آن محروم بوده، به سمت تکنولوژی های نو و یا توسعه تکنولوژی های موجود اقدام نمایند و در نتیجه زمینه انتقال تکنولوژی در سایه نظام حمایتی به طور اتوماتیک در این بستر حمایتی فراهم خواهد شد . -اختراعات روح جاودانه توسعه جوامع بشری است به نوعی جوهر ملت هاست . و دلایل دیگر از قبیل : -نظام اختراع و سلامت عمومی (درمان بیماریهای صعب العلاج و سرطانها در گرو حمایت از تحقیق در زمینه اختراعات دارویی – بیوتکنولوژی است ) -دسترسی به دانش و فن آوری از طریق تحلیل اطلاعات اختراع (patent) در خصوص چرایی وجود قوانین اختراع (فلسفه اختراع)؟ - مبانی حقوق بشری اختراع بند 2 ماده 27 اعلامیه جهانی حقوق بشر مالکیت افراد بر داراییهای فکری و منافع مادی و معنوی ناشی از هر تولید علمی به رسمیت شناخته شده است . - نظریه کار و مالکیت ناشی از کار و انطباق با حق اختراع (اصل استحقاق) بر طبق این نظریه نتیجه کار و حاصل و ثمره و دسترنج هرشخص به وی تعلق دارد ودر ثمره فکری نیز همانند ثمر مادی (اموال مادی ) شخص مخترع در اثر تلاش و ممارست ذهنی و فکری وتدبربه نتیجه مطلوب رسیده و علی القائده باید مالک کار و تلاش خود باشد (نظریه لاک ) - نظریه شخصیت و انطباق آن با حق اختراع - تئوری حقوق طبیعی - طبیعتا و فطرتا خالق اثر و مخترع حق دارد که از آثار فکری خود استفاده و بهره ببرد - تئوری اخلاقی : - که بر مبنای این تئوری اگر جامعه بدون در نظر گرفتن حق مخترع از دستاورد فکری او استفاده کند بطور نا عادلانه و ناروا از آن استفاده کرده است . - مبانی اقتصادی حق اختراع : نظام حق اختراع انگیزه مخترع را برای تحقیق و توسعه بالا می برد (تشویق مخترع به لحاظ مالی جهت انگیزه ) مبانی جامعه شناختی حق اختراع (این مکتب بر لزوم توجه به ضرورت های اجتماعی تاکید دارد ) ضمانت اجرایی در حقوق ثبت اختراع چیست ؟ نظام انحصار حق اختراع تنها با پشتوانه و ضمانت اجرای حقوقی است که نمود وعینیت پیدا می کند. در حقوق مالکیت فکری (مالک اختراع) به دو نحو از وی حمایت می شود ؛ به عبارت دیگر حقوق ناشی از خلق مالکیت فکری به دو صورت است : الف ) حمایت ایجابی : به دارنده حق می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره برد. ب) حمایت سلبی : سایرین را مکلف می کند که به این حقوق حاصل آفرینشهای فکری احترام گذاشته و مانع از هر گونه نقص حق بدون اجازه مالک این حقوق بشود . در همین راستا ماده 15 قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری و طرحهای صنعتی مصوب 1386 حقوق ناشی از گواهینامه اختراع را به این ترتیب دانسته است : الف ـ بهره‌برداري از اختراع ثبت شده در ايران توسط اشخاصي غير از مالك اختراع، مشروط به موافقت مالك آن است. بهره‌برداري از اختراع ثبت شده به شرح آتي خواهد بود:
1-درصورتي كه اختراع درخصوص فرآورده باشد:
اول ـ ساخت، صادرات و واردات، عرضه براي فروش، فروش و استفاده از فرآورده.
دوم ـ ذخيره به قصد عرضه براي فروش، فروش يا استفاده از فرآورده.
2- ـ درصورتي كه موضوع ثبت اختراع فرآيند باشد:
اول ـ استفاده از فرآيند.
دوم ـ انجام هر يك از موارد مندرج در جزء (1) بند (الف) اين ماده درخصوص كالاهايي كه مستقيماً از طريق اين فرآيند به دست مي‌آيد.
ب ـ مالك مي‌تواند با رعايت بند (ج) اين ماده و ماده (17) عليه هر شخص كه بدون اجازه او بهره‌برداريهاي مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدي كند و يا عملي انجام دهد كه ممكن است منجر به تعدي به حق مخترع شود، به دادگاه شكايت كند.(نقض مستقیم وغیرمستقیم پذیرفته شده است)
بر طبق بند ب ماده 15 مالک می تواند با رعایت بند ج ماده 15 (exception) و ماده 17 قانون فوق، علیه هر شخصی که بدون اجازه بهره برداری های مندرج در بند الف را انجام می دهدو به حق مخترع تعدی کند و یا عملی انجام دهد که مکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود به دادگاه شکایت کند. و در راستای حمایت سلبی از صاحب اختراع وفق ماده 0 6 قانون ثبت اختراعات مصوب1386 :نقص حقوق مندرج در این قانون عبارتست از معنای انجام هر گونه فعالیتی در ایران که توسط اشخاص غیر از مالک حقوق تحت حمایت این قانون و بدون موافقت او انجام می گیرد .
و در خصوص ضمانت اجرای کیفری نیز ماده 61 قانون مارالذکر مقرر می دارد : هر شخصی که با علم و عمد مرتکب نقض حقوق صاحب اختراع مندرج در ماده 15( ساخت، صادرات و واردات، عرضه براي فروش، فروش و استفاده از فرآورده، و ذخيره به قصد عرضه براي فروش، فروش يا استفاده از فرآورده،..بدون اجازه مالک) شود، مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دو مجازات فوق اعم از جزای نقدی و حبس محکوم خواهد شد که به نظرمی رسد؛ قانون در قبال نقض کنندگان حق اختراع موضع سخت و محکمی اتخاذ نموده است خصوصا اینکه، در حبس نیز بیش از نود روز در نظر گرفته، که قابل تعلیق و تبدیل نمی باشد . ایا این ضمانت اجرای پیش بینی شده درقانون راه را بر نقض کنندگان حق اختراع بسته است یا خیر ؟ مالکیت فکری به دو شاخه 1- کپی رایت 2 – مالکیت صنعتی تقسیم می شود و مصادیق مالکیت صنعتی عبارتند از : 1- اختراع 2- علائم تجاری 3- طرحهای صنعتی 4- نشانهای جغرافیایی و اسرار تجاری و.... قواعد مربوط به مالکیت صنعتی علیرغم دیرینه بسیار دربین اقوام وملل دارای قواعد نوپا هستند و علاوه بر پیش بینی قواعد و مجازات متناسب با جرم، نیاز به فرهنگ سازی در جامعه دارد. و باید در جهت ارتقاء اطلاعات عمومی در جامعه وبیان اثرات مخرب نقص حق اختراع، عموم جامعه را مطلع نمود و بسیاری از افراد جامعه از این قواعد و حقوق بی اطلاع هستند و بطور کافی فرهنگ سازی در قالب (فیلم سریال آموزش در قالب کتابهای آموزشی و یا تدریس در مقاطع تحصیلی و ... ) در کشور پیش بینی نشده است . و اگر چه جهل به قانون رافع مسئولیت نمی باشد ولیکن اقناع وجدان دادرس و قائده قبح عقاب بلا بیان نیز یکی از اصول حقوقی پذیرفته شده است و صرف بیان و لازم الاجرا شدن قانون در روزنامه رسمی که حتی تحصیلکرده ها حقوق نیز گاها از وجود آن بی اطلاع اند نمی تواند تکیه گاه محکمی برای بیان این قوانین باشد و همچنین از ظرفیتهای فقهی و اسلامی کشور نیز می توان برای ارتقاء فرهنگ احترام به حقوق مالکیت فکری استفاده کرد . مالکیت معنوی(اختراع) در قوانین بین المللی از چه ضمانت های اجرایی برخوردار است ؟ حق اختراع یک حق قلمرویی و سرزمینی است و هر کشور در چها چوب و قلمر سرزمینی خود از اختراعاتی که در آن کشور به ثبت رسیده حمایت می کند و ضمانت اجرایی که به صورت فراملی، برعضوی از اعضای کنوانسیون پاریس تحمیل شود وجود ندارد . البته مراجع داوری و میانجیگری بین المللی (arbitration and mediation ) پیش بینی شده که متقاضیان می تواند دعاوی خود را به این مراجع ارجاع کنند ولیکن در برخی قوانین ملی کشور ها اقدامات موقتی و تدابیر مرزی و گمرکی نیز پیش بینی شده است که در قوانین گمرکی کشور ما راجع به علائم تجاری این امر پیش بینی شده است و همچنین مطابق ماده 182 آئین نامه : مالک هر اختراع، طرح صنعتی ، علامت و نام تجاری یا قائم مقام قانونی وی برحسب مورد می تواند به موجب ا مر نزدیک ترین دادگاه عمومی محلی که کالاهای مورد ادعا در آن محل است صورت مشروحی از کالاهایی که به ادعای او با حق حاصل از اختراع یا طرح صنعتی و یا علامت تجاری او مخالف است بردارد. اجرای امر فوق در صورتی که کالاها هنوز در گمرک باشند، به وسیله مأمورین گمرک والا به وسیله مأمور اجرا به عمل خواهد آمد. توقیف کالاهای مزبور وقتی ممکن است که امر دادگاه تصریح به آن داشته باشد . امر دادگاه در هریک از د و صورت فوق بنابه دادخواست مالک اختراع ، طرح صنعتی ، علامت و نام تجاری یا قائم مقام قانونی وی صاد ر می گردد، به دادخواست مزبور باید رونوشت مصدق گواهی نامه اختراع، طرح صنعتی و علامت، حسب مورد، ضمیمه گردد . اگر مالک اختراع، طرح صنعتی ، علامت و نام تجاری تقاضای توقیف کالاهای مذکور فوق را نماید باید تضمین کافی بدهد که عندالاقتضاء از محل مزبور کلیه خسارات وارده به طرف جبران گردد. و همچنین وفق ماده 183 معترض می تواند از مراجع قضایی اعم از دادگاه یا دادسرا که پرونده در آنجا مطرح است درخواست صدور قرار تامین دلیل ، و دستور توقیف محصولات ناقض حقوق ادعایی و تقاضای صدور دستور موقت نسبت به عدم ساخت ، فروش یا ورود این محصولات را بنماید . ودربعد بین المللی نیر در کنوانسیون پاریس به ساز و کار اجرایی و ضمانت اجرا ها اشاره ای نشده است، و کشور ها طبق اصل استقلال،قادرند قوانین ملی منطبق با فرهنگ عامه و مصالح ملی خود به تصویب و از آن حمایت کنند و لیکن با گسترش مناقشات بین المللی در بستر تجارت بین المللی و بعد از مذاکرات دوراروگوئه ، موافقت نامه تریپس به پیشنهاد امریکا، به آن ضمیمه شده است. و در مورد حق اختراع نیز این موافقت نامه متضمن 3 اصل مهم می باشد (مواد 7 -8 تریپس) 1- پیش بینی حد اقل استاندارد های بین المللی 2- پیش بینی اجرای موثر حقوق مالکیت فکری به لحاظ ضمانت اجرا های نقص 3- توافق در رجوع به سیستم حل و فصل اختلافات سازمان جهانی تجارت در موراد اختلافات هر یک از این قواعد ماهوی منوط به رعایت اهداف و اصول موافقت نامه تریپس . فلذا پیش از الحاق به سازمان جهانی تجارت باید این قواعد بیش از پیش مد نظر قرار گیرد . ساز و کار سازمان جهانی مالکیت معنوی در حمایت از آثار فکری چیست ؟ سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo ) یکی از آژانسهای سازمان ملل متحد است که به امر استفاده از مالکیت فکری (اختراعات، کپی رایت ،علائم تجاری و طرحهای صنعتی و ... ) به عنوان یک ابزار و وسیله برای ایجاد انگیزه، برای خلق خلاقیتها و آفرینشهای فکری اختصاص داده شده است . این نهاد بین المللی سازمانی است که متولی توسعه و استفاده از سیستم مالکیت فکری در بین ملل مختلف از طریق : 1- ارائه خدمات (خدماتی که بدست آوردن حمایتها را در حوزه مختلف مالکیت فکری تسهیل نماید ) 2- پیشنهاد(قوانین و مدلهای حقوقی ) 3- توسعه زیر ساختهای شبکه ای وهمکاریهای تکنیکی 4- ظرفیت سازی برای توسعه، از طریق استفاده از مکانیزم مالکیت فکری و تقویت رشد اقتصادی. ودر این راستا،در ماده 2 کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی ،مصادیق مالکیت فکری به شرح ذیل تعیین شده است : 1- آثار ادبی ،هنری و علمی 2- نمایش های هنرمندان بازیگر ،صدا های ضبط شده (phonograms ) و حقوق بنگاههای پخش (رادیو و تلویزیون ) 3- اختراعات در کلیه زمینه ها که ناشی از تلاشهای فکری انسان باشد . 4- کشفیات علمی 5- طرحهای صنعتی 6- علائم تجاری ، علائم خدماتی و نام تجاری و عناوین (اسامی ) 7- حمایت در مقابل رقابت مکارانه و سایر حقوق ناشی از تلاشهای فکری در صنعت ،علم ،ادبیات یا زمینه های هنری . بر طبق ماده 3- اهداف سازمان جهانی مالکیت معنوی عبارتند از:
1-پيشبرد حمايت مالكيت معنوي در سراسر جهان از طريق همكاري در ميان كشورها در صورت اقتضا با همكاري هر سازمان بين‌المللي ديگر.
2- تأمين همكاري‌هاي اداري ميان اتحاديه‌ها.
همچنین مطابق ماده 4 : وظایف سازمان جهانی مالکیت معنوی عبارتند از : سازمان به منظور دستیابی به اهداف مندرج در ماده 3 از طریق نهاد های مربوط و با حفظ صلاحیت هر یک از اتحادیه ها به شرح ذیل عمل می نماید : 1- ارتقائ توسعه تدابیر پیش بینی شده برای تسهیل حمایت موثر از مالکیت معنوی در سراسر جهان و هماهنگی قوانین ملی در این زمینه؛ 2- انجام وظایف اداری اتحادیه پاریس ،اتحادیه های ویژه ای که در رابطه با این اتادیه تاسیس شده اند؛ 3- قبول یا شرکت در اجرای هر گونه موافقتنامه بین المللی که به منظور بالا بردن حمایت از مالکیت معنوی تنظیم شده باشد ؛. 4- تشویق انعقا د قراردادهای بین المللی مربوط به ارتقاء حمایت از مالکیت معنوی؛ 5- پیشنهاد همکاری به کشور هایی که خواهان کمک های حقوقی- فنی در زمینه مالکیت معنوی باشند ؛ 6- جمع آوری و انتشار اطلاعات مربوطه به حمایت مالکیت معنوی و همچنین انجام و توسعه مطالعات در این زمینه و مبادرت به چاپ نتایج بدست آمده؛ 7- حمایت از خدماتی که حمایت بین المللی مالکیت معنوی را تسهیل می کند و در صورت اقتضاء اقدام به ثبت در این زمینه و انتشار اطلاعات مربوط به آن ؛ 8- انجام هر گونه اقدام مقتضی دیگر ؛ همچنی سازمان جهانی مالکیت معنوی می تواند از طریق استاندارد های بین المللی norm setting) یا(global standard مدلهای حمایتی موثر را به کشور های جهان پیشنهاد نماید و همچنین در گسترش و انتقال تکنولوژی در زمینه های امنیت غذایی ،بهداشت عمومی ،اختراعات سبز و از این قبیل اقدامات موثر در جهت تسهیل استفاده بشر از این اختراعات بعمل آورد . وسعت و قلمرو حمایت از حقوق ثبت اختراع چیست ؟ همانطوریکه قبلا ذکر شده حق اختراع حق سرزمینی و قلمرویی است یعنی حق اختراع فقط در قلمرو کشور یا منطقه ای حمایت می شود که حمایت از آن در آن منطقه یا کشور تحصیل شده باشد . مثلا در کشور ایران یا در اتحادیه اروپا (EPO ) و اگر اختراع در قلمرو سرزمینی آن کشور یا اتحادیه منطقه ای به ثبت نرسیده باشد حمایتی هم برای آن متصور نخواهد بود و اتباع آن کشور و یا سایر کشور ها می توانند از آن اختراع استفاده کنند و یا بسازند و بفروشند .
بطور کلی اختراع حق انحصاری است که به مخترع آن در قبال خلق و ایجاد محصول با فرآیند صنعتی که دارای وصف جدید بودن ، گام ابتکاری و کاربرد صنعتی است از طرف دولت و قوه حاکمه اعطاء می شود بطورکلی اختراع به معنی راه حل جدید و نوآورانه برای حل یک مشکل فنی است . این راه حل ممکن است به ایجاد وسیله ،دستگاه ،محصول دارو یا فرآیند صنعتی کاملا جدید مربوط باشد ،یاممکن است فقط بهبود جزئی محصول یا فرآیند شناخته شده ای باشد. مزایای ثبت اختراع چیست؟ اختراع ،حاصل و ثمره تلاش فکری و تراوش ذهنی مخترع است که در قالب یک محصول صنعتی یا فرایند صنعتی متبلور می شود و اختراع در اینجا معادل واژه (INVENTION ) است . اما از اختراع در قوانین مختلف کشور ها زمانی حمایت میشود که این اختراعات طبق تشریفات جاریه آن کشور در موعد و زمان مقرر به ثبت رسیده باشد و شرط استفاده از این حق،ثبت آن در نزد مرجع ذیصلاح (اداره ثبت اختراعات) می باشد و در اینجا حق اختراع معادل واژه (PATENT ) می باشد . پس از ثبت و اعطاء حق اختراع به مالک و مخترع ،بر طبق قانون به دو شکل از اختراع حمایت می شود : 1- حمایت ایجابی ،یعنی اینکه به دارنده حق می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره برد . 2- حمایت سلبی ،سایرین را مکلف می کند که به این حقوق حاصل از آفرینشهای فکری احترام گذاشته و مانع از هر گونه حق نقص حق بدون اجازه مالک این حقوق بشود فلذا مخترع حق انحصاری نسبت به ساخت ،صادرات واردات ،عرضه برای فروش ،فروش و استفاده از فرآورده و کالاهایی که مستقیما از طریق فرایند بدست می آیند را دارد . علاوه بر این در دنیای رقابت و کسب و کار ثبت اختراعات دارای مزایای زیر می باشد :. 1- موقعیت قدرتمند در بازار و امتیاز های رقابتی 2- سود بیشتر یا بازگشت بیشتر سرمایه از طریق نظام انحصار 3- درآمد مضاعف از محل تفویض اجازه بهره برداری و انتقال اختراع 4- دسترسی به فناوری از طریق لیسانس دو جانبه 5- دسترسی به بازار های جدید 6- خطر کمتر نقص حق 7- توانایی بیشتر برای دریافت وام و یا جمع آوری منابع مالی با نرخ معقول بهره 8- ابزاری قدرتمند برای اقدام قانونی علیه تقلید کنندگان و سوء استفاده کنندگان 9- وجهه مثبت شرکت یا بنگاه صاحب اختراع 10- استفاده از مزایای بنیاد ملی نخبگان 11- استفاده از تسهیلات شرکتهای فناور و دانش بنیان 12- استفاده از صندوق حمایت از پژوهشگران کشور مدت اعتبار ورقه اختراع اختراع حقی است که به مالک اختراع برای خلق یک اختراع جدید اعطاء می شود و عموما در کشور های مختلف مدت اعتبار ورقه اختراع برای مدت زمان محدود 20 سال اعطاء می شود . بر طبق ماده 16 قانون ثبت اختراعات ،طرحهای صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 ،اعتبار گواهینامه اختراع ،پس از بیست سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه اختراع منقضی می شود البته حفظ گواهینامه اختراع در این 20 سال منوط به پرداخت اقساط سالیانه توسط متقاضی ثبت اختراع می باشد و در صورت عدم پرداخت هزینه سالانه اظهارنامه مربوط مسترد شده تلقی و با گواهینامه اختراع فاقد اعتبار می شود . اختراعات قابل ثبت بر ای ثبت یک اختراع علاوه بر شرط جدید بودن و گام ابتکاری و کاربرد صنعتی و افشائ کامل و موثر اختراع ، این شرط است که موضوع اختراع قابلیت ثبت اختراع را داشته باشد در اکثر قوانین ملی یا منطقه ای اختراعات در همه حوزه های صنعت در صورت احراز وجود شرایط لازم برای اختراع در همه حوزه ها و زمینه های تکنولوژی قابل ثبت است مگر مواردی که درقانون صراحتآ استثنا شده باشد یعنی قانونگذاران سعی می کنند بجای ذکر وبیان موضوعات قابل ثبت ،موارد منفی و مواردی که قابلیت ثبت را ندارد را ذکر کنند و در همین راستا قانونگذار کشور ما موضوعات که قابلیت ثبت را ندارد در ماده 4 قانون به شرح ذیل احصا نموده: اختراعات غیر قابل ثبت (استثنائات اختراع)
طبق ماده ٤ قانونموارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است : الف کشفیات ، نظریه های علمی ، روشهای ریاضی و آثار هنری . ب طرحها و قواعد یا روشهای انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی . ج روشهای تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان . این بند شامل فرآورده های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روشهای مزبور نمی شود. د منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها. ه آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد. فن یا صنعت قبلی عبارت است از هر چیزی که در نقطه ای از جهان ازطریق انتشار کتبی یا شفاهی یا ازطریق استفاده عملی و یا هرطریق دیگر، قبل از تقاضا و یا درموارد حق تقدم ناشی از اظهارنامه ثبت اختراع ، افشاء شده باشد. درصورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد، مانع ثبت نخواهد بود. و اختراعاتی که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد. لزوم وجود حق اختراع در حقوق و قوانین جامعه چیست ؟ در دنیای امروز دستیابی به تکنولوژی های نو و اقتصاد دانش بنیان یکی از شاخص های توسعه و پیشرفت ملل محسوب می شود و برای ایجاد انگیزه در بین محققین و مخترعین و واحد های (D& R)( تحقیق و توسعه)،یکی از راهکارهای مفید، ایجاد نظام حمایتی در قالب اختراعات است و کشورها با ایجاد نظام حق انحصاری برای اختراعات و نوآوری ها سعی می کنند تا هزینه های تحقیق و توسعه دوباره عاید صاحب فکر گردد تا بیش از پیش به فعالیت های خلاقانه بپردازد چرا که با رشد مهندسی معکوس و کپی برداری، تکنولوژ های اصیل و نو که موجب تزریق خون تازه در کالبد صنعت کشور است به فراموشی سپرده خواهد شد و روح تفحص و خلاقیت و نوآوری در بین افراد جامعه از بین خواهد رفت فلذا تنها در سایه یک نظام حمایتی در قالب اختراعات است که روح تحقیق در جامعه گسترش خواهد یافت و می توان با اعطاء حقوق لازم (اختراع ) به مخترعین این روحیه را تقویت نمود . دیگر اینکه کشور ها با ایجاد سیستم حمایتی، مخترعین و مبتکرین را تشویق می کنند تا بیش از پیش اختراعات خود را در جامعه افشا کنند و تنها در سایه یک چتر حمایتی موثر است که مخترعین قادر خواهند بود با فراغ خاطر اطلاعات تکنولوژیکی خود را افشاء نمایند در غیر اینصورت این اختراعات و نوآوری در صندوقچه ذهن مخترعین باقی خواهد ماند و جامعه از این دانش برخوردار نخواهد شد . افشاء اختراع و ترویج ان در جامعه سبب خواهد شد تا از فعالیتهای موازی و تکراری جلوگیری شود و بجای تحقیق و تلاش برای تکنولوژی هایی که قبلا وجود داشته و عموم جامعه از آن محروم بوده، به سمت تکنولوژی های نو و یا توسعه تکنولوژی های موجود اقدام نمایند و در نتیجه زمینه انتقال تکنولوژی در سایه نظام حمایتی به طور اتوماتیک در این بستر حمایتی فراهم خواهد شد . -اختراعات روح جاودانه توسعه جوامع بشری است به نوعی جوهر ملت هاست . و دلایل دیگر از قبیل : -نظام اختراع و سلامت عمومی (درمان بیماریهای صعب العلاج و سرطانها در گرو حمایت از تحقیق در زمینه اختراعات دارویی – بیوتکنولوژی است ) -دسترسی به دانش و فن آوری از طریق تحلیل اطلاعات اختراع (patent) در خصوص چرایی وجود قوانین اختراع (فلسفه اختراع)؟ - مبانی حقوق بشری اختراع بند 2 ماده 27 اعلامیه جهانی حقوق بشر مالکیت افراد بر داراییهای فکری و منافع مادی و معنوی ناشی از هر تولید علمی به رسمیت شناخته شده است . - نظریه کار و مالکیت ناشی از کار و انطباق با حق اختراع (اصل استحقاق) بر طبق این نظریه نتیجه کار و حاصل و ثمره و دسترنج هرشخص به وی تعلق دارد ودر ثمره فکری نیز همانند ثمر مادی (اموال مادی ) شخص مخترع در اثر تلاش و ممارست ذهنی و فکری وتدبربه نتیجه مطلوب رسیده و علی القائده باید مالک کار و تلاش خود باشد (نظریه لاک ) - نظریه شخصیت و انطباق آن با حق اختراع - تئوری حقوق طبیعی - طبیعتا و فطرتا خالق اثر و مخترع حق دارد که از آثار فکری خود استفاده و بهره ببرد - تئوری اخلاقی : - که بر مبنای این تئوری اگر جامعه بدون در نظر گرفتن حق مخترع از دستاورد فکری او استفاده کند بطور نا عادلانه و ناروا از آن استفاده کرده است . - مبانی اقتصادی حق اختراع : نظام حق اختراع انگیزه مخترع را برای تحقیق و توسعه بالا می برد (تشویق مخترع به لحاظ مالی جهت انگیزه ) مبانی جامعه شناختی حق اختراع (این مکتب بر لزوم توجه به ضرورت های اجتماعی تاکید دارد ) ضمانت اجرایی در حقوق ثبت اختراع چیست ؟ نظام انحصار حق اختراع تنها با پشتوانه و ضمانت اجرای حقوقی است که نمود وعینیت پیدا می کند. در حقوق مالکیت فکری (مالک اختراع) به دو نحو از وی حمایت می شود ؛ به عبارت دیگر حقوق ناشی از خلق مالکیت فکری به دو صورت است : الف ) حمایت ایجابی : به دارنده حق می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره برد. ب) حمایت سلبی : سایرین را مکلف می کند که به این حقوق حاصل آفرینشهای فکری احترام گذاشته و مانع از هر گونه نقص حق بدون اجازه مالک این حقوق بشود . در همین راستا ماده 15 قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری و طرحهای صنعتی مصوب 1386 حقوق ناشی از گواهینامه اختراع را به این ترتیب دانسته است : الف ـ بهره‌برداري از اختراع ثبت شده در ايران توسط اشخاصي غير از مالك اختراع، مشروط به موافقت مالك آن است. بهره‌برداري از اختراع ثبت شده به شرح آتي خواهد بود:
1-درصورتي كه اختراع درخصوص فرآورده باشد:
اول ـ ساخت، صادرات و واردات، عرضه براي فروش، فروش و استفاده از فرآورده.
دوم ـ ذخيره به قصد عرضه براي فروش، فروش يا استفاده از فرآورده.
2- ـ درصورتي كه موضوع ثبت اختراع فرآيند باشد:
اول ـ استفاده از فرآيند.
دوم ـ انجام هر يك از موارد مندرج در جزء (1) بند (الف) اين ماده درخصوص كالاهايي كه مستقيماً از طريق اين فرآيند به دست مي‌آيد.
ب ـ مالك مي‌تواند با رعايت بند (ج) اين ماده و ماده (17) عليه هر شخص كه بدون اجازه او بهره‌برداريهاي مندرج در بند (الف) را انجام دهد و به حق مخترع تعدي كند و يا عملي انجام دهد كه ممكن است منجر به تعدي به حق مخترع شود، به دادگاه شكايت كند.(نقض مستقیم وغیرمستقیم پذیرفته شده است)
بر طبق بند ب ماده 15 مالک می تواند با رعایت بند ج ماده 15 (exception) و ماده 17 قانون فوق، علیه هر شخصی که بدون اجازه بهره برداری های مندرج در بند الف را انجام می دهدو به حق مخترع تعدی کند و یا عملی انجام دهد که مکن است منجر به تعدی به حق مخترع شود به دادگاه شکایت کند. و در راستای حمایت سلبی از صاحب اختراع وفق ماده 0 6 قانون ثبت اختراعات مصوب1386 :نقص حقوق مندرج در این قانون عبارتست از معنای انجام هر گونه فعالیتی در ایران که توسط اشخاص غیر از مالک حقوق تحت حمایت این قانون و بدون موافقت او انجام می گیرد .
و در خصوص ضمانت اجرای کیفری نیز ماده 61 قانون مارالذکر مقرر می دارد : هر شخصی که با علم و عمد مرتکب نقض حقوق صاحب اختراع مندرج در ماده 15( ساخت، صادرات و واردات، عرضه براي فروش، فروش و استفاده از فرآورده، و ذخيره به قصد عرضه براي فروش، فروش يا استفاده از فرآورده،..بدون اجازه مالک) شود، مجرم شناخته شده و علاوه بر جبران خسارت به پرداخت جزای نقدی از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال یا حبس تعزیری از نود و یک روز تا شش ماه یا هر دو مجازات فوق اعم از جزای نقدی و حبس محکوم خواهد شد که به نظرمی رسد؛ قانون در قبال نقض کنندگان حق اختراع موضع سخت و محکمی اتخاذ نموده است خصوصا اینکه، در حبس نیز بیش از نود روز در نظر گرفته، که قابل تعلیق و تبدیل نمی باشد . ایا این ضمانت اجرای پیش بینی شده درقانون راه را بر نقض کنندگان حق اختراع بسته است یا خیر ؟ مالکیت فکری به دو شاخه 1- کپی رایت 2 – مالکیت صنعتی تقسیم می شود و مصادیق مالکیت صنعتی عبارتند از : 1- اختراع 2- علائم تجاری 3- طرحهای صنعتی 4- نشانهای جغرافیایی و اسرار تجاری و.... قواعد مربوط به مالکیت صنعتی علیرغم دیرینه بسیار دربین اقوام وملل دارای قواعد نوپا هستند و علاوه بر پیش بینی قواعد و مجازات متناسب با جرم، نیاز به فرهنگ سازی در جامعه دارد. و باید در جهت ارتقاء اطلاعات عمومی در جامعه وبیان اثرات مخرب نقص حق اختراع، عموم جامعه را مطلع نمود و بسیاری از افراد جامعه از این قواعد و حقوق بی اطلاع هستند و بطور کافی فرهنگ سازی در قالب (فیلم سریال آموزش در قالب کتابهای آموزشی و یا تدریس در مقاطع تحصیلی و ... ) در کشور پیش بینی نشده است . و اگر چه جهل به قانون رافع مسئولیت نمی باشد ولیکن اقناع وجدان دادرس و قائده قبح عقاب بلا بیان نیز یکی از اصول حقوقی پذیرفته شده است و صرف بیان و لازم الاجرا شدن قانون در روزنامه رسمی که حتی تحصیلکرده ها حقوق نیز گاها از وجود آن بی اطلاع اند نمی تواند تکیه گاه محکمی برای بیان این قوانین باشد و همچنین از ظرفیتهای فقهی و اسلامی کشور نیز می توان برای ارتقاء فرهنگ احترام به حقوق مالکیت فکری استفاده کرد . مالکیت معنوی(اختراع) در قوانین بین المللی از چه ضمانت های اجرایی برخوردار است ؟ حق اختراع یک حق قلمرویی و سرزمینی است و هر کشور در چها چوب و قلمر سرزمینی خود از اختراعاتی که در آن کشور به ثبت رسیده حمایت می کند و ضمانت اجرایی که به صورت فراملی، برعضوی از اعضای کنوانسیون پاریس تحمیل شود وجود ندارد . البته مراجع داوری و میانجیگری بین المللی (arbitration and mediation ) پیش بینی شده که متقاضیان می تواند دعاوی خود را به این مراجع ارجاع کنند ولیکن در برخی قوانین ملی کشور ها اقدامات موقتی و تدابیر مرزی و گمرکی نیز پیش بینی شده است که در قوانین گمرکی کشور ما راجع به علائم تجاری این امر پیش بینی شده است و همچنین مطابق ماده 182 آئین نامه : مالک هر اختراع، طرح صنعتی ، علامت و نام تجاری یا قائم مقام قانونی وی برحسب مورد می تواند به موجب ا مر نزدیک ترین دادگاه عمومی محلی که کالاهای مورد ادعا در آن محل است صورت مشروحی از کالاهایی که به ادعای او با حق حاصل از اختراع یا طرح صنعتی و یا علامت تجاری او مخالف است بردارد. اجرای امر فوق در صورتی که کالاها هنوز در گمرک باشند، به وسیله مأمورین گمرک والا به وسیله مأمور اجرا به عمل خواهد آمد. توقیف کالاهای مزبور وقتی ممکن است که امر دادگاه تصریح به آن داشته باشد . امر دادگاه در هریک از د و صورت فوق بنابه دادخواست مالک اختراع ، طرح صنعتی ، علامت و نام تجاری یا قائم مقام قانونی وی صاد ر می گردد، به دادخواست مزبور باید رونوشت مصدق گواهی نامه اختراع، طرح صنعتی و علامت، حسب مورد، ضمیمه گردد . اگر مالک اختراع، طرح صنعتی ، علامت و نام تجاری تقاضای توقیف کالاهای مذکور فوق را نماید باید تضمین کافی بدهد که عندالاقتضاء از محل مزبور کلیه خسارات وارده به طرف جبران گردد. و همچنین وفق ماده 183 معترض می تواند از مراجع قضایی اعم از دادگاه یا دادسرا که پرونده در آنجا مطرح است درخواست صدور قرار تامین دلیل ، و دستور توقیف محصولات ناقض حقوق ادعایی و تقاضای صدور دستور موقت نسبت به عدم ساخت ، فروش یا ورود این محصولات را بنماید . ودربعد بین المللی نیر در کنوانسیون پاریس به ساز و کار اجرایی و ضمانت اجرا ها اشاره ای نشده است، و کشور ها طبق اصل استقلال،قادرند قوانین ملی منطبق با فرهنگ عامه و مصالح ملی خود به تصویب و از آن حمایت کنند و لیکن با گسترش مناقشات بین المللی در بستر تجارت بین المللی و بعد از مذاکرات دوراروگوئه ، موافقت نامه تریپس به پیشنهاد امریکا، به آن ضمیمه شده است. و در مورد حق اختراع نیز این موافقت نامه متضمن 3 اصل مهم می باشد (مواد 7 -8 تریپس) 1- پیش بینی حد اقل استاندارد های بین المللی 2- پیش بینی اجرای موثر حقوق مالکیت فکری به لحاظ ضمانت اجرا های نقص 3- توافق در رجوع به سیستم حل و فصل اختلافات سازمان جهانی تجارت در موراد اختلافات هر یک از این قواعد ماهوی منوط به رعایت اهداف و اصول موافقت نامه تریپس . فلذا پیش از الحاق به سازمان جهانی تجارت باید این قواعد بیش از پیش مد نظر قرار گیرد . ساز و کار سازمان جهانی مالکیت معنوی در حمایت از آثار فکری چیست ؟ سازمان جهانی مالکیت معنوی (wipo ) یکی از آژانسهای سازمان ملل متحد است که به امر استفاده از مالکیت فکری (اختراعات، کپی رایت ،علائم تجاری و طرحهای صنعتی و ... ) به عنوان یک ابزار و وسیله برای ایجاد انگیزه، برای خلق خلاقیتها و آفرینشهای فکری اختصاص داده شده است . این نهاد بین المللی سازمانی است که متولی توسعه و استفاده از سیستم مالکیت فکری در بین ملل مختلف از طریق : 1- ارائه خدمات (خدماتی که بدست آوردن حمایتها را در حوزه مختلف مالکیت فکری تسهیل نماید ) 2- پیشنهاد(قوانین و مدلهای حقوقی ) 3- توسعه زیر ساختهای شبکه ای وهمکاریهای تکنیکی 4- ظرفیت سازی برای توسعه، از طریق استفاده از مکانیزم مالکیت فکری و تقویت رشد اقتصادی. ودر این راستا،در ماده 2 کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت معنوی ،مصادیق مالکیت فکری به شرح ذیل تعیین شده است : 1- آثار ادبی ،هنری و علمی 2- نمایش های هنرمندان بازیگر ،صدا های ضبط شده (phonograms ) و حقوق بنگاههای پخش (رادیو و تلویزیون ) 3- اختراعات در کلیه زمینه ها که ناشی از تلاشهای فکری انسان باشد . 4- کشفیات علمی 5- طرحهای صنعتی 6- علائم تجاری ، علائم خدماتی و نام تجاری و عناوین (اسامی ) 7- حمایت در مقابل رقابت مکارانه و سایر حقوق ناشی از تلاشهای فکری در صنعت ،علم ،ادبیات یا زمینه های هنری . بر طبق ماده 3- اهداف سازمان جهانی مالکیت معنوی عبارتند از:
1-پيشبرد حمايت مالكيت معنوي در سراسر جهان از طريق همكاري در ميان كشورها در صورت اقتضا با همكاري هر سازمان بين‌المللي ديگر.
2- تأمين همكاري‌هاي اداري ميان اتحاديه‌ها.
همچنین مطابق ماده 4 : وظایف سازمان جهانی مالکیت معنوی عبارتند از : سازمان به منظور دستیابی به اهداف مندرج در ماده 3 از طریق نهاد های مربوط و با حفظ صلاحیت هر یک از اتحادیه ها به شرح ذیل عمل می نماید : 1- ارتقائ توسعه تدابیر پیش بینی شده برای تسهیل حمایت موثر از مالکیت معنوی در سراسر جهان و هماهنگی قوانین ملی در این زمینه؛ 2- انجام وظایف اداری اتحادیه پاریس ،اتحادیه های ویژه ای که در رابطه با این اتادیه تاسیس شده اند؛ 3- قبول یا شرکت در اجرای هر گونه موافقتنامه بین المللی که به منظور بالا بردن حمایت از مالکیت معنوی تنظیم شده باشد ؛. 4- تشویق انعقا د قراردادهای بین المللی مربوط به ارتقاء حمایت از مالکیت معنوی؛ 5- پیشنهاد همکاری به کشور هایی که خواهان کمک های حقوقی- فنی در زمینه مالکیت معنوی باشند ؛ 6- جمع آوری و انتشار اطلاعات مربوطه به حمایت مالکیت معنوی و همچنین انجام و توسعه مطالعات در این زمینه و مبادرت به چاپ نتایج بدست آمده؛ 7- حمایت از خدماتی که حمایت بین المللی مالکیت معنوی را تسهیل می کند و در صورت اقتضاء اقدام به ثبت در این زمینه و انتشار اطلاعات مربوط به آن ؛ 8- انجام هر گونه اقدام مقتضی دیگر ؛ همچنی سازمان جهانی مالکیت معنوی می تواند از طریق استاندارد های بین المللی norm setting) یا(global standard مدلهای حمایتی موثر را به کشور های جهان پیشنهاد نماید و همچنین در گسترش و انتقال تکنولوژی در زمینه های امنیت غذایی ،بهداشت عمومی ،اختراعات سبز و از این قبیل اقدامات موثر در جهت تسهیل استفاده بشر از این اختراعات بعمل آورد . وسعت و قلمرو حمایت از حقوق ثبت اختراع چیست ؟ همانطوریکه قبلا ذکر شده حق اختراع حق سرزمینی و قلمرویی است یعنی حق اختراع فقط در قلمرو کشور یا منطقه ای حمایت می شود که حمایت از آن در آن منطقه یا کشور تحصیل شده باشد . مثلا در کشور ایران یا در اتحادیه اروپا (EPO ) و اگر اختراع در قلمرو سرزمینی آن کشور یا اتحادیه منطقه ای به ثبت نرسیده باشد حمایتی هم برای آن متصور نخواهد بود و اتباع آن کشور و یا سایر کشور ها می توانند از آن اختراع استفاده کنند و یا بسازند و بفروشند .