بیشابور کازرون

[سمیه نجفی]

http://uc-njavan.ir/images/fybuyx02852phwqwp48.jpg

نقش برجسته ساسانی در بیشاپوربیشاپور یکی از شهرهای باستانی ایران در استان فارس است که در زمان ساسانیان ساخته شده‌است و امروزه تنها ویرانه‌هایی از آن

برجای مانده‌است. بیشاپور با دویست هکتار وسعت، از شهرهای مهم آن زمان بوده‌است و اهمیت ارتباطی داشته‌است. این شهر از قدیمی ترین شهرهایی است که تاریخچه

ساخت آن بصورت مکتوب در سنگ نوشته ای موجود است. بیشاپور در شمال شهر کازرون قرار گرفته و از شهرهای خوش آب و هوا و دارای طراحی و مهندسی ویژه آن روزگار

بوده‌است. در کتابهای تاریخی، نام این شهر با عنوانهای بیشاپور، بیشابور، به شاپور، بیشاور و «به اندیوشاپور» ضبط شده‌است. شهر بیشاپور مرکز ایالت و کوره اردشیرخوره

بوده‌است . بیشاپور تا قرن هفتم هجری آباد و مسکونی بوده‌است و پس از آن ویران شده‌است. بیشاپور گنجینه‌ای از آثار ارزشمند ساسانی مانند معبد آناهیتا است.


بیشابور یکی از پایتخت های دوره ساسانی است که بقایای آن در 24کیلومتری غرب کازرون ،در کنار رودخانه شاپور واقع شده است.


شهر بیشابور به صورت مستطیل شکل ساخته شده ومهمترین شهری است که شاپور اول ساسانی در فارس بنا کرده است.این شهر 155هکتار مساحت داشته ودر دامنه

کوه دوان قرار دارد که دژی معروف به قلعه دختر برای محافظت از آن در دامنه کوه بر پا بوده است درسال 1319 ه.ش برای اولین بار ژرژسال و گیرشمن،نمایندگان اعزامی از

موزه لور پاریس اقدام به کاوش در این شهر تاریخی نمودند و آثار گرانبها و بی نظیری را کشف وبه موزه لور انتقال دادند .اما این کاوش ها تاسال1347متوقف گردید تا اینکه هیئت

باستان شناسی ایرانی به سرپرستی دکتر سرفراز از بهمن 1347در بیشابور کار خود را آغاز نموده و آثار متعددی را در این شهر باستانی کشف کردند،که از آن جمله عبارت

بودند از:

http://uc-njavan.ir/images/qio3c5l2zadwc6izihel.jpg

-معبد آناهیتا:


این معبد بصورت مکعبی بوده که هر ضلع آن حدود14متر است واز سنگهای حجاری شده وبدون ملاط ودوجداره ساخته شده وبه سبک معماری هخامنشی استکه با بست

های آهنی به یکدیگر متصل شده است.


این معبد در عمق 6متری از سطح زمین واقع شده وفاقد سقف می باشد ،هدف این بوده که آب رودخانه شاپور که در فاصله 250متری آن جاری است بدرون معبد آورده شود

واین آب درون معبد جریان می یافته وسپس بوسیله قناتی ازمعبد خارج می شده است.(لازم به یادآوری است که آب در باور پیشینیان یکی از چهار عنصر مقدس به شمار می

رفته وآن رانشانه پاکی وشایسته ستایش می دانسته اند.)




۲-تالار تشریفات


تالار باشکوه پذیرایی شاپور درمحوطه ای به مساحت 780مترمربع احداث شده ویکی از بزرگترین آثار معماری زمان ساسانی است که بصورت صلیب برای اولین بار در تاریخ

معماری ساسانی تجلی نموده است.جالب است که این بنا با این وسعت بدون هیچ ستونی ومسقف بوده است.




3-ایوان موزائیک:


در جنوب غربی تالار تشریفات ،کاخ دیگری به نام ایوان موزائیک قرار دارد.کف این تالار با یک نوع قالی موزائیک با طرح ونقش گیاهی وانسانی فرش می شده است.ایوان

موزائیک نمونه ای از شاهکارهای


هنر معماری وسمبل زیبایی عصر ساسانی است.این ایوان دارای حیاط مستطیل شکلی با33متر طول و20متر عرض می باشد که با موزائیک هایی منقوش به شکل گیاه

وتصاویر زنان آراسته بوده وچنین به نظر می رسد که این کاخ جایگاه اختصاصی شاپور وحرمسرای او بوده است.


(این موزائیکهای کشف شده در موزه های ایران باستان ولور پاریس قرار دارد)




4-کاخ والرین:


این کاخ در فاصله 150متری شرق تالار تشریفات قرار دارد.نمای این کاخ با سنگهای حجاری شده،(مانند معبد آناهیتا)ساخته شده است .گفته می شود که شاپور این کاخ را

برای دشمن مغلوب خود ،والرین امپراطور روم ساخته است.

5-جایگاه نذورات:


این نام توسط پروفسور گیرشمن به این مکان داده شده است. ودر حاشیه غربی خیابان شمالی ،جنوبی شهر بیشابور قرار دارد.در این مکان دو ستون نصب شده وتارخ شهر

سازی بیشابور بر یکی از دو ستون به خط پهلوی ساسانی نوشته شده است.گفته می شود که روزگاری تندیس شاپور اول بر پایه ای که آنجا دیده می شود ،قرار داشته

است.نوشته روی ستون بدین معنا است که مجری طرح شهر بیشابور شخصی به نام اُپسای از اهالی حرّان وسوریه ای بوده است واز شاه ساسانی به خاطر این کار مهم

جوائز وخلعت هایی دریافت کرده است.



از دیگر آثارباستانی متعدد در این منطقه می توان به نقوش برجسته های منحصر به فرد در تنگ چوگان وهمچنین مجسمه۷متری شاپور در ورودی غار شاپور اشاره کرد.


شکی نیست که باید به این آثار توجه بیشتری شود ودر حفظ ونگهداری آنها وهمچنین معرفی آنها به هموطنان وحتی جهانگردان تلاش بیشتری صورت گیرد واین امر محقق

نخواهد شد مگر آنکه مسئولین ما با دید بهتر وعاقلانه تری به سرمایه های ملی وفرهنگی ایران نظر کنند وشهروندان نیز خود را در این امر سهیم ومسئول بدانند.



شکل گیری بیشاپور

بیشاپور به سال ۲۶۶ میلادی و به دستور شاپور اول پادشاه ساسانی ساخته شده‌است. پس از پیروزی شاپور بر والرین امپراتور روم، شاپور دستور داد در ناحیه‌ای خوش آب و

هوا بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کنند. این جاده در زمان هخامنشیان، شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل می‌کرد. شاپور نام خود را بر این

شهر نهاد. معماری از اهالی سوریه قدیم به نام آپاسای (اپاسای) برای ساخت شهر تازه انتخاب شد .


معماری بیشاپور


ویرانه‌های بیشاپورشهر بیشابور با روش مهندسی یونانیان که توسط هیپوداموس ابداع شده بود در زمینی مستطیل به گونه‌ای طراحی شد که چهار دروازه و دو خیابان آن،

یکدیگر را قطع می‌کردند . یکی از خیابانها در جهت شمال به جنوب و دیگری شرق به غرب است و هر کدام در انتها به یکی از دروازه‌های شهر منتهی می‌شده‌اند. دروازه

غربی، ورودی اصلی شهر بوده‌است.


شهر بیشاپور از دو بخش اصلی تشکیل شده‌است:


.ارگ سلطنتی شامل آثار شاخصی مانند معبد آناهیتا، تالار شاپور، ایوان موزائیک، کاخ والرین.

.منطقه عامه نشین شامل خانه‌های مسکونی، گرمابه، کاروانسرا و بازار.
بیشاپور توسط کوه، رودخانه، دیواره‌های قلعه و خندق محافظت می‌شده‌است.


موقعیت جغرافیایی

بیشاپور در شهرستان کازرون در جنوب ایران قرار گرفته و فاصله آن تا شهر کازرون ۲۳ کیلومتر است. بیشابور در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شیراز و در کنار رود شاپور قرار

گرفته‌است.

آثار باستانی
منطقه باستانی بیشاپور مشتمل بر سه بخش اصلی است:


1.شهر بیشابور

2.قلعه (دختر) با نقش برجسته‌های ساسانی.

3.دره رودخانه بیشاپور.

در این ناحیه آثار دیگری مانند قلعه دختر، قلعه پسر و نقش‌های تنگ چوگان قابل اشاره هستند.


برخی تک اثرهای به جای مانده از شهر باستانی بیشاپور عبارت‌اند از:


معبد آناهیتا

کاخ والرین

ایوان موزائیک


ستونهای سنگ یادبود بیشاپور

منابع :
ویکی پدیا

تصاویر اکا ایران