نارون1
16th July 2013, 03:03 PM
http://www.taamolnews.ir/files/fa/news/1392/4/25/18780_957.jpgدکتر پویا جبل عاملی - بالاخره بانک مرکزی توانست ارزی را که خود تخصیص می‌‌دهد تک‌نرخی کند و از دو نرخ مرجع و مبادله‌ای تنها یک نرخ بیرون بیاید. البته اگر باز بازار ارز دچار شوکهای گذشته شود، بی‌تردید بار دیگر شاهد ایجاد چند نرخ خواهیم بود و این ذات بازارهای بی‌ثبات ارزی است و مختص ایران نیست. پس اگر بخواهیم حداقل شاهد دو نرخ دولتی برای ارز نباشیم، باید بازار ارز را در همین وضعیت نگه داریم و تا جای ممکن از شوکهای دیگر جلوگیری کنیم.
اما حتی در این صورت نیز یک وظیفه دیگر باقی مانده است: رسیدن به نظام تک‌نرخی ارز.
نرخ دولتی فعلی همچنان از نرخ آزاد فاصله دارد و به اعتقاد بسیاری، شرایط با ثبات فعلی روزنه‌ای را باز کرده است که می‌توان از نرخ ارز دولتی رهایی یافت و بار دیگر نظام ارز شناور را احیا کرد. اما شرایط فعلی چه ویژگی‌هایی دارد:
1- اگرچه تحریم‌هایی بس دشوار از اول ماه ژوئیه توسط ایالات متحده بر اقتصاد ایران تحمیل شد، اما بازار ارز دچار شوک قیمتی نشد، چرا؟ علت آن بود که امیدواری نسبت به آینده بیش از تحریم‌هایی بود که مصوبه آن در ابتدای سال 2013 به امضای اوباما رسیده بود. این امیدواری پر قدرت، حداقل تا زمان اولین مذاکره بین ایران و 1+5 ادامه می‌یابد و بانک مرکزی می‌تواند انتظار داشته باشد که با اعمال سیاستی بهینه در جهت تک‌نرخی کردن ارز، شوک آنچنانی در بازار رخ ندهد. در سطور بعدی مختصاتی از این سیاست بهینه شرح داده خواهد شد.
2- در دو سه سال گذشته، هیچ زمانی چون امروز، مردم عادی از بازار ارز دوری نکرده بودند. این خصوصیت از آن رو پر اهمیت است که بخش قابل توجهی از شوکهای گذشته به واسطه تقاضاهایی رخ می‌داد که توسط عموم مردم شکل می‌گرفت.
حالا این تقاضا‌ها رنگ باخته و فرصتی را ایجاد کرده است که مقامات پولی نسبت به گذشته با کمترین دغدغه در مورد شوکهای ارزی روبه‌رو باشند، البته باز اگر نشانه‌های مایوس‌کننده از تصویری که اکنون در ذهن‌ها نقش بسته در اقتصاد ایجاد شود، این فرصت رنگ می‌بازد، اما تا بروز احتمالی این نشانه‌ها یکی دو ماهی وقت مانده است.
3- علامت دیگری که باعث می‌شود، مقامات پولی گام بعدی را هم برای تک نرخی شدن ارز بردارند، همین حذف نرخ مرجع بود که بازار را دچار شوک نکرد، البته در همین ستون اشاره شده بود که به احتمال بسیار زیاد به خاطر حجم کم دلار مرجع، حذف آن تاثیری بر بازار نمی‌گذارد، اما در عمل هم این پیش‌بینی درست از آب درآمد و بی‌تردید جرات سیاستگذاران را برای انجام گام بعدی تک‌نرخی شدن ارز بالا برده است و ضمن آنکه عاملان بازار نیز پس از مشاهده عدم شوک ارزی پس از حذف نرخ مرجع شاید اکنون به این انتظار رسیده باشند که تک نرخی شدن ارز نیز بازار را دچار شوک نکند.
حال ببینیم خصوصیت سیاست بهینه تک‌نرخی شدن ارز چه می‌تواند باشد:
اول آنکه احتمالا نهادهای مختلف با افزایش بهای ارز دولتی به اشکال مختلف مخالفت می‌کنند. برای آنان این افزایش به معنای تورم بیشتری است که اکنون نیز در سطوح غیرقابل تحملی است. مهم‌ترین گامی که سیاستگذار پولی باید بردارد، آن است که نشان دهد، حذف نرخ دولتی لزوما به معنای افزایش تورم نیست و می‌توان فشار‌های هزینه‌ای آن را با کنترل نقدینگی جبران کرد. از سوی دیگر می‌توان عنوان کرد که یکی از منابع اصلی تورم در شرایط فعلی و با کاهش درآمدهای نفتی، کسری بودجه است و فروش دلار دولتی با قیمتی بالاتر می‌تواند از یکی از سر منشاهای اصلی تورم جلوگیری کند.
دوم، سیاستگذار همچنین می‌تواند در برابر مخالفان بر این گزاره پافشاری کند که شرایط فعلی برای انجام این سیاست منحصر به فرد است و با تشریح وضعیت کنونی، بیان کند که باید از آن برای احیای تک‌نرخی شدن ارز استفاده کند.
سوم، اگرچه همچنان که بیان شد، تقاضای عامه مردم از بازار کمرنگ‌تر شده است، لیکن باید با اطلاع‌رسانی به عموم، نشان داد که این افزایش برای اقتصاد مفید است و بر مضرات تداوم نظام چند نرخی ارز تاکید شود تا نه تنها نهادهای ذی‌ربط بلکه عموم شهروندان نیز با اعمال سیاست‌هایی در جهت تک‌نرخی شدن ارز، همراهی کنند.
چهارم، عرضه بیشتر ارز در مدت زمان اعمال سیاست تک‌نرخی که البته امری بدیهی است.شاید بیان شود که سه ابزار اولیه به نوعی در چارچوب اطلاع‌رسانی و شکل‌گیری اجماع برای اعمال سیاست است و نیازمند زمانی بیش از فرصت به دست آمده است.
در پاسخ باید گفت که هر چند این انتقاد صحیح است اما باید از هم اکنون برای شکل‌گیری این اجماع دست به کار شد و ای بسا نشانه‌های بیشتری برای تقویت امیدواری کنونی ایجاد شود و این یعنی طولانی‌تر شدن فرصت به دست آمده کنونی برای ثبات بیشتر در بازار ارز و احیای نظام تک‌نرخی.
اما حتی در این صورت نیز یک وظیفه دیگر باقی مانده است: رسیدن به نظام تک‌نرخی ارز.
نرخ دولتی فعلی همچنان از نرخ آزاد فاصله دارد و به اعتقاد بسیاری، شرایط با ثبات فعلی روزنه‌ای را باز کرده است که می‌توان از نرخ ارز دولتی رهایی یافت و بار دیگر نظام ارز شناور را احیا کرد. اما شرایط فعلی چه ویژگی‌هایی دارد:
1- اگرچه تحریم‌هایی بس دشوار از اول ماه ژوئیه توسط ایالات متحده بر اقتصاد ایران تحمیل شد، اما بازار ارز دچار شوک قیمتی نشد، چرا؟ علت آن بود که امیدواری نسبت به آینده بیش از تحریم‌هایی بود که مصوبه آن در ابتدای سال 2013 به امضای اوباما رسیده بود. این امیدواری پر قدرت، حداقل تا زمان اولین مذاکره بین ایران و 1+5 ادامه می‌یابد و بانک مرکزی می‌تواند انتظار داشته باشد که با اعمال سیاستی بهینه در جهت تک‌نرخی کردن ارز، شوک آنچنانی در بازار رخ ندهد. در سطور بعدی مختصاتی از این سیاست بهینه شرح داده خواهد شد.
2- در دو سه سال گذشته، هیچ زمانی چون امروز، مردم عادی از بازار ارز دوری نکرده بودند. این خصوصیت از آن رو پر اهمیت است که بخش قابل توجهی از شوکهای گذشته به واسطه تقاضاهایی رخ می‌داد که توسط عموم مردم شکل می‌گرفت.
حالا این تقاضا‌ها رنگ باخته و فرصتی را ایجاد کرده است که مقامات پولی نسبت به گذشته با کمترین دغدغه در مورد شوکهای ارزی روبه‌رو باشند، البته باز اگر نشانه‌های مایوس‌کننده از تصویری که اکنون در ذهن‌ها نقش بسته در اقتصاد ایجاد شود، این فرصت رنگ می‌بازد، اما تا بروز احتمالی این نشانه‌ها یکی دو ماهی وقت مانده است.
3- علامت دیگری که باعث می‌شود، مقامات پولی گام بعدی را هم برای تک نرخی شدن ارز بردارند، همین حذف نرخ مرجع بود که بازار را دچار شوک نکرد، البته در همین ستون اشاره شده بود که به احتمال بسیار زیاد به خاطر حجم کم دلار مرجع، حذف آن تاثیری بر بازار نمی‌گذارد، اما در عمل هم این پیش‌بینی درست از آب درآمد و بی‌تردید جرات سیاستگذاران را برای انجام گام بعدی تک‌نرخی شدن ارز بالا برده است و ضمن آنکه عاملان بازار نیز پس از مشاهده عدم شوک ارزی پس از حذف نرخ مرجع شاید اکنون به این انتظار رسیده باشند که تک نرخی شدن ارز نیز بازار را دچار شوک نکند.
حال ببینیم خصوصیت سیاست بهینه تک‌نرخی شدن ارز چه می‌تواند باشد:
اول آنکه احتمالا نهادهای مختلف با افزایش بهای ارز دولتی به اشکال مختلف مخالفت می‌کنند. برای آنان این افزایش به معنای تورم بیشتری است که اکنون نیز در سطوح غیرقابل تحملی است. مهم‌ترین گامی که سیاستگذار پولی باید بردارد، آن است که نشان دهد، حذف نرخ دولتی لزوما به معنای افزایش تورم نیست و می‌توان فشار‌های هزینه‌ای آن را با کنترل نقدینگی جبران کرد. از سوی دیگر می‌توان عنوان کرد که یکی از منابع اصلی تورم در شرایط فعلی و با کاهش درآمدهای نفتی، کسری بودجه است و فروش دلار دولتی با قیمتی بالاتر می‌تواند از یکی از سر منشاهای اصلی تورم جلوگیری کند.
دوم، سیاستگذار همچنین می‌تواند در برابر مخالفان بر این گزاره پافشاری کند که شرایط فعلی برای انجام این سیاست منحصر به فرد است و با تشریح وضعیت کنونی، بیان کند که باید از آن برای احیای تک‌نرخی شدن ارز استفاده کند.
سوم، اگرچه همچنان که بیان شد، تقاضای عامه مردم از بازار کمرنگ‌تر شده است، لیکن باید با اطلاع‌رسانی به عموم، نشان داد که این افزایش برای اقتصاد مفید است و بر مضرات تداوم نظام چند نرخی ارز تاکید شود تا نه تنها نهادهای ذی‌ربط بلکه عموم شهروندان نیز با اعمال سیاست‌هایی در جهت تک‌نرخی شدن ارز، همراهی کنند.
چهارم، عرضه بیشتر ارز در مدت زمان اعمال سیاست تک‌نرخی که البته امری بدیهی است.شاید بیان شود که سه ابزار اولیه به نوعی در چارچوب اطلاع‌رسانی و شکل‌گیری اجماع برای اعمال سیاست است و نیازمند زمانی بیش از فرصت به دست آمده است.
در پاسخ باید گفت که هر چند این انتقاد صحیح است اما باید از هم اکنون برای شکل‌گیری این اجماع دست به کار شد و ای بسا نشانه‌های بیشتری برای تقویت امیدواری کنونی ایجاد شود و این یعنی طولانی‌تر شدن فرصت به دست آمده کنونی برای ثبات بیشتر در بازار ارز و احیای نظام تک‌نرخی.