عوارض جراحی

[solinaz]

عارضه به انحراف از مسیر نرمال درمان گفته می شود و باید آن را از سکل ( Sequela) که عبارت است از بیماری یا ناتوانی مزمن ناشی از روند طبیعی درمان (مثل از دست دادن اندام در آمپوتاسیون اندام، به دنبال گانگرن وغیره) و عدم موفقیت درمان (مثل باقیماندن تومور پس از جراحی، در حالی که جراحی بطور صحیح انجام شده است)متمایز دانست. متاسفانه هر نوع درمانی چه دارویی چه جراحی یا هر نوع درمان دیگر، ممکن است همراه با پیامد های ناخوشایند باشد.
این پیامدها یا عوارض از دیدگاه های مختلف مثل علت، شیوع، عضو درگیر، اهمیت آنها وغیره قابل بحث و بررسی هستند. قطعا هم پزشک و هم بیمار خواهان درمانی عاری از هرگونه پیامد نا خوشایند و عارضه هستند ولی متاسفانه هیچ وقت امکان تضمین چنین درمانی وجود ندارد. شدت عوارض بعد از جراحی از عوارض جزئی که نیاز به درمان خاصی ندارند یا با درمان های ساده ای بر طرف می شوند تا عوارض شدید که منجر به مرگ می شود را در بر می گیرد(در دنباله بحث به آن خواهیم پرداخت). با توجه به این که هر درمانی ممکن است با عارضه همراه گردد، توجیه تجویز یا عدم تجویز یک درمان خاص علیرغم عوارض موجود، بستگی به عوامل مختلفی دارد:


میزان و شیوع عوارض که به دنبال درمان مورد نظر ایجاد می شود و بر اساس تجارب قبلی و آمار مشخص می شود.
شدت و اهمیت عوارض یعنی اینکه به دنبال بروز عوارض، به چه میزان طول و کیفیت زندگی بیمار، تحت تاثیر قرار می گیرد.
اهمیت و ضرورت انجام درمان که خود بستگی به نتیجه قابل پیش بینی ازدرمان مورد نظر و شانس موفقیت یا شکستی که برای درمان مورد نظر قابل پیش بینی است، دارد.

با در نظر گرفتن عوامل فوق، گاهی میزان بسیار کمی از خطر و عارضه برای یک درمان که خیلی ضروری نیست پذیرفته نمی شود و از آن درمان صرف نظر می شود، ولی در بیماری که یک درمان خیلی ضروری نیاز دارد ممکن است پذیرفتن ریسک خیلی زیاد نیز معقول باشد، مثلا بیماری که به دلیل انفارکتوس روده ها نیاز به جراحی دارد ممکن است به دلیل همراهی بیماری های قلبی شدید و کهولت سن، ریسک بالای 70% مرگ به دنبال عمل را بپذیرد، زیرا عدم انجام جراحی توام با 100% مرگ ومیر است.
همیشه این تصمیم گیری آسان نیست و گاهی قضاوت در غلبه هر کدام از کفه های فواید یا عوراض یک درمان بسیار مشکل می شود و اختلاف نظر صاحب نظران را در تصمیم گیری در موردی خاص را به دنبال خواهد داشت.عوارضی که همراه با اعمال جراحی دیده می شوند ممکن است علل مختلفی داشته باشند؛ از داروهای مصرفی که همراه با جراحی مصرف می شوند مثل آنتی بیوتیک ها، داروهای بیهوشی یا بی حسی موضعی، مسکن ها وغیره تا استرس و فشاری که به سیستم های فیزیولوژیک بدن مثلا قلبی عروقی یا عصبی روانی وارد می شود یا شکستن سد های دفاعی بدن مثل پوست و مخاط در مقابل عوامل خارجی، اشتباهات درمانی وغیره.
با در نظر گرفتن اینکه هر فردی دارای سیستم ژنتیک، شرایط فیزیولوژیک و بیولوژیک منحصر به فرد است و درنتیجه نسبت به یک عامل بیماری زا یا دارو و هر عامل خارجی می تواند واکنشی متفاوت از دیگران نشان دهد و همچنین اینکه ممکن است یک عامل بیماری زا طیف وسیعی از شدت و علائم را داشته و سیرآن در بیماران کاملا شناخته و قابل پیش بینی نباشد، گستردگی طیف عوارض قابل توجیه است.
برای مثال در شرایط فعلی قابل پیش بینی نیست که کدام بیمار مبتلا به سنگ صفرای بدون علامت، سیر بدون علامت را ادامه خواهد داد و کدام بیمار دچارعوارض خفیف یا شدید و کشنده آن (پانکراتیت، کلانژیت چرکی یا آمپیم کیسه صفرا)خواهد شد، یا کدام بیمار که قرار است تحت درمان با پنی سیلین قرار گیرد نسبت به آن حساسیت خواهد داشت و شدت و عاقبت حساسیت چه خواهد بود.
در کنار عوامل فوق، اشتباهات کادر درمانی نیز در بروز عوارض می توانند دخیل باشند. با توجه به اینکه پزشکی علمی پویا و تجربی است، هرروز با افزایش تجارب و امکانات تشخیصی و درمانی، مصادیق اشتباه تغییر می کند یعنی کاری که تا دیروز صحیح درنظر گرفته می شده است ممکن است از امروز خطا در نظر گرفته شود یا بر عکس. یا موارد زیادی از اختلاف نظر در تشخیص و درمان یک بیماری را بین منابع علمی معتبر و یا بین صاحب نظران پزشکی می بینیم.
با در نظر گرفتن این نکات، تشخیص دقیق کار درست از اشتباه ممکن است سخت باشد و در کل کار صحیح کاری در نظر گرفته می شود که اکثر پزشکان با تخصص مشابه در شرایط مشابه انجام دهند یا آنرا صحیح بدانند، و بر عکس، اشتباه کاری است که اکثر پزشکان با تخصص مشابه و در شرایط مشابه از انجام آن پرهیز نمایند.
علل بروز اشتباهات پزشکی متنوع است و شامل تراکم کاری بالا(در شیفت های شلوغ و حجم زیاد کار بخصوص در موارد اورژانس که امکان فوری برای کم کردن حجم کار نیست و باید به تعداد زیاد بیمار در وضعیت اضطراری سرویس داد)، خستگی و کم خوابی که در شیفت های طولانی خسته کننده به چشم می خورد، سهل انگاری در رعایت دستور العمل های علمی و اجرایی، ضعف علمی و تخصصی، می شود.
متاسفانه به علل ذکر شده فوق و همچنین علل دیگری که به آنها اشاره خواهدشد، در کنار خدمات شایان و فراوان کادر درمان، اشتباهات آنان هر روزه درتمام دنیا آسیب های قابل توجهی را به بیماران وارد می کند، هرچند نسبت این عوارض و آسیب ها به خدمات انجام شده و جان هایی که نجات داده می شود و کم است ولی سعی بر این است که تا حد امکان از میزان و شدت آنها کاسته شود
دکتر عباسعلی نصر اصفهانی [ متخصص جراحی و لاپاروسکوپی ]