اصطلاحات مالی و حسابداری

[magh_sh]

اصطلاحاتمالی و حسابداری (http://sari-account.blogfa.com/post/6)


حسابداري دولتي : (GovermentalAccounting)
عبارت استاز كليه عمليات مربوط به تجزيه وتحليل ، ثبت ، طبقه بندي ، تلخيص ، گزارش دهي وتفسير فعاليتهاي مالي سازمانهاي دولتي كه بارعايت قوانين و مقررات مالي و اصول وموازين متداول حسابداري دولتي انجام ميشود . حسابداري دولتي شامل تمام عمليات وصولو پرداخت منابع مالي دولت ، نگاهداري حسابهاي سازمانهاي دولتي و نيز تهيه گزارشهايمالي مربوط ميباشد .
حساب مستقل: (fund)
هر حسابمستقل بمنظور تفكيك برنامه ها و فعاليتهايي كه از محل درآمدهاي خاصي تأمين ماليميشوند ، ميباشد كه عبارت است از وجوه نقد يا ساير داراييها و منابع مالي كه براياجراي برنامه ها و عمليات معين يا جهت نيل به اهداف مشخص طبق قوانين و مقرراتاختصاص داده شده است . هر حساب مستقل واحد حسابداري و مالي مستقلي را بوجود ميآورد كه خود شامل انواع حسابهاي دائمي و موقت است .
حسابداري نقدي : (CashAccounting)
در حسابداري نقدي ، درآمدها در سال مالي وصول وجوه نقد مربوط و هزينه ها در سال مالي پرداختوجوه نقد مربوط به حساب منظور مي شود . در اين مبنا تحقق يا قطعي شدن درآمد و تعهديا وقوع هزينه كه معمولاً از آثار دريافت يا ارائه كالا و خدمات است ، در امرشناخت درآمدها و هزينه ها مورد نمي يابد .زيرا شرط اصلي براي ثبت درآمدها و و صولآنها و براي ثبت هزينه ها پرداخت آنها محسوب مي شود . صورتهاي مالي كه با حسابدارينقدي تنظيم ميشود معمولاً فاقد حسابهاي دريافتني و پرداختني است .
حسابداري تعهدي : (AccrualAccounting)
درحسابداري تعهدي ، درآمدها در سال انجام خدمات يا فروش كالاها به حساب منظور ميشود(اگرچه وجوه نقد حاصل از فروش كالاها و خدمات مذكور در سالهاي مالي قبل يا بعد ازفروش دريافت شود)و هزينه ها در سال دريافت كالاها و خدمات و ايجاد تعهد به حسابمنظور ميگردد (اگرچه بهاي كالاها و خدمات مزبور در سالهاي مالي قبل يا بعد از خريدپرداخت شود .) بعبارت ديگر در اين مبنا ، صرف نظر از انجام يا عدم انجام هرگونهدريافت و پرداخت ، درآمدها در دوره تحقق و هزينه ها در دوره تحمل يا وقوع ثبتميگردد.
حسابداري نيمه تعهدي : (Semi-AccrualAccounting)
درحسابداري نيمه تعهدي كه تركيبي از دو مبناي نقدي و تعهدي است ،‌براي ثبت درآمدهااز مبناي نقدي و براي ثبت هزينه هااز مبناي تعهدي استفاده مي شود . بعبارت ديگر درمبناي نيمه تعهدي درآمدهايي كه عملاً وصول و هزينه هايي كه تعهد يا تحمل شده است درحسابهاي هر دوره مالي ثبت مي شود .
حسابداري تعهدي تعديل شده : ( AdjustedAccrualAccounting)
درحسابداري تعهدي تعديل شده ،شناخت و ثبت درآمدها در حسابها در دوره مالي انجامميشود كه در آن دوره درآمد‌ «‌ آماده ، دردسترس و قابل اندازه گيري » است منظور ازآماده و در دسترس بودن درآمدها قابل وصول بودن آنها در دوره مالي جاري يا مدتيكوتاه بعد از پايان دوره جاري است ،‌به ترتيبي كه پرداخت بدهيها و تعهدات دورهجاري از محل درآمدهاي مذكور ميسر باشد .مفهوم « قابل اندازه گيري بودن درآمدها »آن است كه مبلغ ريالي آنها را بتوان با دقت كافي جهت ثبت تعيين نمود. در اين مبناهزينه ها معمولاً در دوره وقوع يا تحمل يعني دوره اي كه تعهد و بدهي قابل پرداختبابت هزينه ايجاد مي شود ، در حسابها منظور ميگردند.
حسابداري نقدي تعديل شده : (AdjustedCashAccounting)
در اينمبنا ،‌ثبت درآمدها در دوره دريافت وجوه نقد و ثبت هزينه ها در دوره پرداخت وجوهنقد بابت تعهدات ايجاد شده صورت ميگيرد .بعبارت ديگر درآمدها زمان وصول و هزينه هازمان پرداخت تعهدات ناشي از دريافت كالاها و خدمات ، شناسايي و ثبت مي شود.
سال مالي (Financial Year)
يكسال هجريشمسي است كه از اول فروردين ماه آغاز و به پايان اسفند ماه ختم مي شود.
بودجه كل كشور : (Budget)
برنامهمالي دولت است كه براي يكسال مالي تهيه و حاوي پيش بيني درآمدها و ساير منابعتأمين اعتبار و برآورد هزينه ها براي انجام عملياتي كه منجر به نيل سياستها و بههدفهاي قانوني كشور ، بوده و از 3 قسمت بودجه عمومي و بودجه شركتهاي دولتي و بودجهمؤسساتي غير از عناوين فوق تشكيل شده است.
تفريغ بودجه : (Settlement OfBudget)
تفريغ از نظر لغوي فارغ ساختن است وتفريغ بودجه در اصطلاح مالي يعني فراغت از بودجه و يا نتيجه اجراي بودجه است .
صورتحساب عملكرد بودجه :
در واقعمقايسه هزينه هاي واقعي و هزينه هاي پيش بيني شده (اعتبارات مصوب) از يكسو ومقايسه درآمدهاي واقعي و درآمدهاي پيش بيني شده از سوي ديگر است .
ديون بلامحل :
ديونبلامحل عبارتست از بدهيهاي قابل پرداخت سنوات گذشته كه در بودجه مربوط اعتباريبراي آنها منظور نشده و يا زائد بر اعتبار مصوب و در هر دو صورت به يكي از طرق زيربدون اختيار دستگاه ايجاد شده باشد .
الف – احكام قطعي صادره از طرف مراجع ذيصلاح انواع بدهي به وزارتخانه ها و موسساتدولتي و شركتهاي دولتي ناشي از خدمات انجام شده مانند حق اشتراك برق ، آب ، هزينههاي مخابراتي ، پست و هزينه هاي مشابه كه خارج ازاختيار دستگاه اجرائي ايجاد شدهباشد .
ج – ساير بدهيهائي كه خارج از اختيار دستگاه ايجاد شده باشد . انواع ديون بلامانعموضوع اين بند از طرف وزارت امور اقتصادي و دارائي تعيين و اعلام خواهد شد .
درآمدعمومي : (GeneralRevenue)
درآمدعمومي عبارت است از درآمدهاي وزارتخانه ها و موسسات دولتي و ماليات و سود سهامشركتهاي دولتي و درآمد حاصل از انحصارات و مالكيت و ساير درآمدهائي كه در قانونبودجه كل كشور تحت عنوان درآمد عمومي منظور ميشود.
در آمداختصاصي: (Especial Revenue)
درآمداختصاصي عبارت است از درآمدهائي كه بموجب قانون براي مصرف يا مصارف خاص در بودجهكل كشور تحت عنوان درآمداختصاصي منظور ميگردد و دولت موظف است حداكثر تا سه سال پساز تصويب اين قانون ، بودجه اختصاصي را حذف نمايد .
مازاد : (Surplus)
درحسابداري دولتي و سازمانهاي غيرتجاري مبلغ فزوني درآمد بر هزينه در صورتحساب درآمدو هزينه .
ساير منابع تأمين اعتبار : (OtherFinancingSources)
ساير منابعتامين اعتبار عبارتند از منابعي كه تحت عنوان وام ، انتشار اوراق قرضه ، برگشتي ازپرداختهاي سالهاي قبل و عناوين مشابه در قانون بودجه كل كشور پيش بيني ميشود وماهيت درآمد ندارند .
وجوه عمومي: (General Cash)
وجوهعمومي عبارت است از نقدينه هاي مربوط به وزارتخانه ها و موسسات دولتي و شركتهايدولتي و نهادها و موسسات عمومي غير دولتي و موسسات وابسته به سازمانهاي مذكور كهمتعلق حق افراد و موسسات خصوصي نيست و صرفنظر از نحوه و منشاء تحصيل آن منحصرابراي مصارف عمومي بموجب قانون قابل دخل و تصرف ميباشد .
ذيحساب-عامل خزانه (TreasuryOfficer)
مأموري استكه بموجب حكم وزارت امور اقتصادي و دارائي از بين مستخدمين رسمي واجد صلاحيت بهمنظور اعمال نظارت و تأمين هماهنگي لازم در احراي مقررات مالي و محاسباتي دروزارتخانه ها و مؤسسات و شركتهاي دولتي و دستگاههاي اجرائي محلي ومؤسسات و نهادهايعمومي غير دواتي به اين سمت منصوب ميشود و انجام ساير وظايف مشروحه زير را بعهدهخواهد داشت :
1- نظارتبر امور مالي و محاسباتي و نگاهداري و تنظيم حسابها بر طبق قانون و ضوابط و مقرراتمربوط و صحت و سلامت آنها .
2- نظارت بر حفظ اسناد و دفاتر مالي .
3- نگاهداري و تحويل و تحول وجوه و نقدينه ها و سپرده ها و اوراق بهادار .
4- نگاهداري حساب اموال دولتي و نظارت بر اموال مذكور .
معاون ذيحساب :
مأموريستكه با حكم وزارت امور اقتصادي و دارائي از بين كاركنان رسمي واجد صلاحيت به اينسمت منصوب مي شود .
تشخيص :
تشخيص، عبارت است از تعيين و انتخاب كالا و خدمات و ساير پرداختهائي كه تحصيل يا انجامآنها براي نيل به اجراي برنامه هاي دستگاههاي اجرائي ضروري است .
تأمين اعتبار : (Financing)
عبارت استاز اختصاص دادن تمام يا قسمتي از اعتبار مصوب براي هزينه معين .
تعهد : (Commitment)
تعهد ازنظر قانون محاسبات عمومي عبارت است از ايجاد دين برذمه دولت ناشي از :
الف – تحويل كالا يا انجام دادن خدمت .
ب – اجراي قراردادهائي كه با رعايت مقررات منعقد شده باشد .
ج – احكام صادر شده از مراجع قانوني و ذيصلاح .
د – پيوستن به قراردادهاي بين المللي و عضويت در سازمانها يا مراجع بين المللي بااجازه قانون .
تسجيل: (Authentication)
تسجيلعبارت است از تعيين ميزان بدهي قابل پرداخت به موجب اسناد و مدارك اثبات كنندهبدهي .
صدور حواله:
حوالهاجازه اي است كه كتباً وسيله مقامات مجاز وزارتخانه يا مؤسسه دولتي و يا شركتدولتي و يا دستگاه اجرائي محلي و يا نهادهاي عمومي غير دولتي و يا ساير دستگاههاياجرائي براي تأديه تعهدات و بدهيهاي قابل پرداخت از محل اعتبارات مربوط عهدهذيحساب در وجه ذينفع صادر ميشود.
امين اموال:
مأموري استكه از بين مستخدمين رسمي واجد صلاحيت و امانتدار با موافقت ذيحساب و بموجب حكموزارتخانه يا مؤسسه ذيربط به اين سمت منصوب و مسووليت حراست و تحويل و تحول وتنظيم حسابهاي اموال و اوراقي كه در حكم وجه نقد است و كالاهاي تحت ابوابجمعي ،بعهده او واگذار ميشود .
كار پرداز:
مأموري است كه از بين مستخدمين رسميواجد صلاحيت دستگاه ذيربط به اين سمت منصوب ميشود و نسبت به خريد و تدارك كالاها وخدمات مورد نياز طبق دستور مقامات مجاز با رعايت مقررات اقدام مي نمايد .
عامل ذيحساب :
مأموري است كه با موافقت ذيحساب و بهموجب حكم دستگاه اجرائي مربوط از بين مستخدمين رسمي واجد صلاحيت در مواردي كهبموجب آئيننامه اجرائي معين خواهد شد به اين سمت منصوب و انجام قسمتي ازوظايف و مسووليتهاي موضوع ماده 31 قانون محاسبات عمومي توسط ذيحساب به او وحولميشود . كار پردازان و واحدهاي تداركاتي و ساير مأموران و واحدهاي دولتي ماداميكهبه اقتضاي ماهيت وظايف قانوني خود و يا مأموريتهاي محوله مجاز به دريافت تنحواهگردان پرداخت از ذيحساب ميباشد از لحاظ مقررات مربوط به واريز تنخواه گرداندريافتي در حكم عامل ذيحساب محسوب ميشود .

تفويض اختيار : (Delegation OfAuthority)
اختيارات ومسئوليت تشخيص ، انجام تعهد ،‌تسجيل و حواله كه به عهده وزير يا رئيس مؤسسه ميباشد ،‌حسب مورد مستقيماً و بدون واسطه از طرف مقامات فوق به ساير مقامات دستگاهمربئطه كلاً يا بعضاً واگذار ميگردد ،‌تفويض اختيار نام دارد.
درخواست وجه :
درخواستوجه سندي است كه ذيحساب براي دريافت وجه بمنظور پرداخت حواله هاي صادر شدهموضوع ماده 21 اين قانون و ساير پرداختهائي كه بموجب قانون از محل وجوه متمركز شدهدر خزانه مجاز ميباشد حسب مورد از محل اعتبارات و يا وجوه مربوط عهده خزانه درمركز و يا عهده نمايندگي خزانه در استان در وجه حساب بانكي پرداخت دستگاه اجرائيذيربط صادر ميكند .
تنخواهگردان حسابداري : (RevolvingFund ofAccounting)
تنخواهگردان حسابداري عبارت است از وجهي كه خزانه و يا نمايندگي خزانه در استان از محلاعتبارات مصوب براي انجام بعضي از هزينه هاي سال جاري و تعهدات قابل پرداخت سالهايقبل در اختيار ذيحساب قرار ميدهد تا در قبال حواله هاي صادر شده واريز و با صدوردرخواست وجه مجدداً دريافت گردد .
تنخواهگردان پرداخت : (RevolvingFund ofPayment)
تنخواهگردان پرداخت عبارت است از وجهي كه از محل تنخواه گردان حسابداري از طرف ذيحساب باتأييد وزير يا رئيس مؤسسه و يا مقامات مجاز از طرف آنها برخي از هزينه ها دراختيار واحدها و يا مأموريني كه بموجب اين قانون و آئيننامه هاي اجرائي آن مجاز بهدريافت تنخواه گردان هستند قرار ميگيرد تا به تدريج كه هزينه هاي مربوط انجامميشود اسناد هزينه تحويل و مجدداً وجه دريافت دارند .
هزینه­های جاری: (RevenueExpenditures)
هزینه­هایسرمایه­ای دارای جنبه جاری، عادی و تکراری می­باشند و در مقابل دریافت کالا وخدماتی انجـام می­شوند که برای عملیات وظایف جاری سازمان دولتی و نگهداری اموال آنضروری هستند. منابع و نتایج حاصل از این هزینه­ها معمولاً فقط متوجه سال مالی جاریکه در آن هزینه انجام می­شود می­باشد نه سالهای مالی بعد.

هزینه­های سرمایه­ای: (CapitalExpenditures)
هزینه­هایسرمایه­ای مخارجی هستند که انجام آنها موجب ایجاد یا افزایش اموال و داراییهایثابت می­شود.
هزينه : (Expense)
هزينه عبارت از پرداختهائي است كه بطور قطعي به ذينفع در قبال تعهد يا تحت عنوان كمك ياعناوين مشابه با رعايت قوانين و مقررات مربوط صورت ميگيرد .
پيش پرداخت: (Prepayment)
پيشپرداخت عبارت است از پرداختي كه محل اعتبارات مربوط بر اساس احكام وقراردادها طبق مقررات پيش از انجام تعهد صورت مي گيرد .
علي الحساب: (OnAccount)
عليالحساب عبارت است از پرداختي كه بمنظور اداي قسمتي از تعهد با رعايت مقررات صورتمي گيرد .
پیش­پرداختسنواتی: ( PrepaymentPrioryears)
پیش­پرداختهاییکه تا پایان هر سال مالی مستهلک نشود و در سال بعد در حساب جداگانه­ای تحت عنوان فوقنگهداری می­شود تا در سالی که به مرحله تعهد می­رسد به حساب هزینه از محل اعتباراتسنواتی منظور گردد.
علی­الحساب سنواتی: (On Account - Prioryears)
علی­الحسابهاییکه تا پایان سال مالی مـورد عمل تسويه نشوند در حساب فوق منظور و به سال بعدانتقـال می­یابند.
سپرده : (Diposit)
سپرده از نظر قانون محاسبات عمومي عبارت است از :
الف – مجوهي كه طبق قوانين و مقررات بمنظور تأمين و يا جلوگيري از تضييع حقوق دولتدريافت ميگردد و استرداد و يا ضبط آن تابع شرايط مقرر در قوانين و مقرراتوقراردادهاي مربوط است .
ب – وجوهي كه بمنظور قرارها و يا احكام صادره از طرف مراجع قضائي از اشخاص حقيقي ويا حقوقي دريافت ميگردد و بموجب قرارها و احكام مراجع مذكور كلا يا بعضاً قابلاسترداد ميباشد .
ج – مجوهي كه بر اساس مقررات قانوني توسط اشخاص نزد دستاگاههاي دولتي به نفع اشخاصثالث توديع ميگردد تا با رعايت مقررات مربوط به ذينفع پرداخت شود .
اعتبار : (Appropriate)
اعتبارعبارت از مبلغي است كه براي مصرف يا مصارف معين به منظور نيل به اهداف و اجرايبرنامه هاي دولت به تصويب مجلس شوراي اسلامي مي رسد .

تخصیص اعتبار: (Allotment)
عبارت استاز تجویز استفاده از مبالغ معینی از اعتبارات مصوب سالانه در دوره­های زمانی مشخص(سه ماهه، چهار ماهه، شش ماهه و غیره). به عبارت دیگر، تخصیص اعتبار تعیین حجماعتباری است که در دوره­های زمانی معین در سال مالی، برای تامین هزینه اجرایبرنامه­ها، عملیات و سایر پرداختها مورد لزوم است.

اعتبارمصوب: (Appropriation)
عبارت استاز اجازه ایجاد هزینه، بدهی یا تعهد به میزان معین برای سازمان دولتی در قبالدریافت کالا و خدمات مورد استفاده جهت اجرای برنامه­ها و مغایرتهای مصوب.
پرداخت­های انتقالی:
پرداختهایانتقالی هزینه­هایی هستند که سازمان دولتی در قبال آنها کالا و خدماتی را دریافتنمی­کند (مانند بازپرداخت اصل و نوع بدهیها و وامهای دریافتی. کمکها و اعاناتبلاعوض.)

فصل:
فصل یـکتقسیم­بندی اصلی از کوششهای سازمـان یافتـه دولـت است که خدمات مشخصی را برایجامعه دربر می­گیرد. انجام عملیات مربوط به هر فصل یکی از اهداف اصلی دولت محسوبمی­شود. مانند فصول کشاورزی، منابع طبیعی و ...
برنامه: (Program، Subfunction)
برنامهبالاترین سطح طبقه­بندی کارهای اجرایی یک یا چند دستگاه برای انجام عملیات ووظایفی است که در داخل یک فصل به آن محول شده است. هر برنامه حدود کارهایی را کهبه منظور نیل به مقاصد و اهداف دستگاهها صورت گرفته و منجر به تولید حاصل نهایی(خدمت یا کالا) می­گردد مشخص می­سازد.
خزانه: (Treasury)
خزانه یعنیصندوق و سازمان هماهنگ کننده دخل و خرج کشور. در واقع خزانه سازمانی است که وجوهدریافتی دولت در آن تمرکز و کلیه پرداختها از طریق آن و یا نمایندگی­های ذیربطصورت می­گیرد.
خزانه داریکل: ( General TreasuryAdministration)
خزانه دارکل در واقع مدیریت امور مالی دولت را به عهده داشته و وجوه لازم را جهت تامین مالیاعتبارات مصوب تهیه و مدارک لازم به منظور وصول، نگهداری وجوه و پرداخت مخارج دولترا فراهم می­نماید.
اعتبارتجاری:
منظور اعتباراتی است که برای تامینهزینه­های جاری دولت و همچنین هزینه نگهداشت سطح فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی دولتپیش­بینی می­گردد.
اعتبارتعمرانی:
اعتباراتیکه برای تامین هزینه­های طرحهای عمرانی پیش می­شود، اعتبارات عمرانی نام دارد، طرحعمرانی- منظور مجموعه عملیات و خدمات مشخصی است که بر اساس مطالعات توجیهی فنی واقتصادی یا اجتماعی که توسط دستگاه اجرایی انجام می­شود طی مدت معین و با اعتبارمعین برای تحقق بخشیدن به هدفهای برنامه عمرانی به صورت سرمایه­گذاری ثابت اجرا می­گردد.
اعتبارتخصیص یافته: (Allotment)
چون درقانون بودجه هر سال به دولت اجازه داده می­شود مخارج خود را در حدود وصول درآمدهاو سایر منابع تامین اعتبار انجام دهد، لذا مصرف اعتبارات مصوب دستگاههای دولتی نیزهنگامی عملی خواهد گردید که تمام یا قسمتی از اعتبارات مصوب به آنها تخصیص دادهشود.
تعهدات قطعی نشده: (Encumbrances)
به منظوررعایت اصل کنترل بودجه­ای و جلوگیری از فزونی هزینه­ها از اعتبارات تخصیص یافته وپیگیری سفارشات خرید و قراردادهای منعقد شده که تحت شرایط عادی در آینده ایجادتعهد می­نماید، قبل از صدور هرگونه سفارش خرید و یا انعقاد قرارداد بایستی نسبت بهتامین اعتبار آن اقدام و قسمتی از اعتبار تخصیص یافته را به آن اختصاص داد.
اعتباراتخارج از شمول:
بخشی ازاعتبارات بودجه سالانه دولت به موجب مجوزهای قانونی، بدون رعایت قانون محاسباتعمومی و سایر مقررات عمومی دولت و بر اساس " قانون نحوه هزینه کردن اعتباراتخارج از شمول قانون محاسبات عمومی و مقررات عمومی دولت " مصرف می­شود.
موافقتنامه:
سندياست كه در اجراي بودجه و بر اساس شرح فعاليتهاي جاري و تملك داراييهاي سرمايه اي وبه تفكيك پروژه هاي طرح و فصول و مواد هزينه در حدود اعتبارات مصوب تنظيم و بينمسئول دستگاه اجرايي و سازمان مديريت و برنامه ريزي پس از انجام هماهنگي و توافق ،‌مبادلهگرديده و اجراي بودجه از نظر تخصيص اعتبارات ، انجام عمليات ثبت وقايع مالي وحسابداري پس از مبادله موافقتنامه انجام مي گيرد.