پاپیروس چیست؟ / Papyrus is

[ماری مریم]

پاپیروس گیاه آبزیِ علف‌مانندی است که ساقه سه‌وجهیِ بدون پوست و چوب دارد و طول آن به حدود 6/4 متر می‌رسد و در آب‌های جاری به عمق 90 سانتی‌متری رشد می‌کند. مصریان باستان اولین کسانی بودند که از گیاه پاپیروس، کاغذی ‌ساختند که به همان نام پاپیروس مشهور شد و امروزه نیز به صورت واژهٔ Paper در زبان انگلیسی ماندگار شده است. پاپیروس برای مصریان بسیار اهمیت داشت. تکنولوژی تولید آن هم به شکل یک راز حفظ می‌شد. اولین گمانه زنی‌ها برای استفاده از آن نیز به حدود دو الی چهار هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. ماده خام کاغذ پاپیروس از گیاه Cyperus papyrus گرفته می‌شود که در کناره های نیل می‌روید. این همان کاغذی بوده است که تمام اسرار دنیای قدیم را به ما رسانده و تا زمان پدید آمدن خمیر کاغذ به دست اعراب، در ماندگاری و سبکی جایگزینی نداشته است.
روش تولید کاغذ پاپیروس
روش ساخت کاغذ چنان سری بود که مصریان که عادت به نوشتن همه چیز داشتند، هیچ گزارش مکتوبی از فرآیند ساخت آن بر جای ننهاده‌اند. تاکنون چند تن از محققین، در خصوص چگونگی ساخت پاپیروس مطالعاتی را انجام داده اند که الفرد بتلر و پلینی بزرگ از جمله ایشان می باشند. به طور خلاصه مراحل تولید پاپیروس به شرح زیر است.

1- چیدن ساقه های گیاه پاپیروس


http://www.papyrus.ir/Images/Papyrus/1.jpg

2 - کندن پوست سبز ساقه و بیرون آوردن مغز داخلی آن و رشته رشته کردن مغز داخلی- خواباندن رشته‌ها به مدت 3 روز در آب

http://www.papyrus.ir/Images/Papyrus/3.jpg

3 - بریدن رشته‌ها به طول دلخواه و نهادن آن‌ها به شکل افقی بر روی صفحه ای پارچه ای به طوری که 1 میلی متر از هر رشته روی دیگری بیفتد. قرار دادن سایر رشته‌ها به صورت عمودی که به کاغذ بافتی صلیبی می‌دهد. نهادن یک صفحه پارچه ای روی همه این مجموعه مرحله سوم ساختن کاغذ پاپیروس می باشد

http://www.papyrus.ir/Images/Papyrus/2.jpg
4 - قرار دادن صفحه زیر فشار و چسباندن نوارها به هم. برداشتن صفحات پارچه ای پس از خشک شدن 5- در نهایت فشردن شدید نوارها که موجب ساخته شدن کاغذ یکپارچه می‌شود.
http://www.papyrus.ir/Images/Papyrus/4.jpg


ابوریحان بیرونی نیز در صفحه 81 از کتاب ماللهند خود، به وجود پاپیروس (بردی) اشاره می‌کند و می‌گوید: «قرطاسی که در مصر ساخته می‌شود از مغز گیاه بردی است و آن را از گوشت آن درخت می‌تراشند و تا نزدیک به عهد ما خلفا نوشته‌های خود را بر آن‌ها می‌نوشتند چه اگر کسی می‌خواست که نوشته هائی را که بر قرطاس مصری نقش شده پاک کند یا تغییر دهد ممکن نمی‌شد بلکه به علت خرابی که بر اثر این اعمال در آن نوشته‌ها پدید می‌آمد تصرف در آن‌ها واضح می‌گردید». اما زمانی‌که تولید کاغذ از سایر الیاف گیاهی در قرون هشتم و نهم میلادی رو به رشد نهاد، پاپیروس از رونق افتاد. پیش از قرن سوم میلادی، پاپیروس در اروپا با مواد دیگری نظیر ولوم ارزان قیمت، یا پارشمن جایگزین شد، اما استفاده نامنظم از پاپیروس برای کتاب‌ها و اسناد تا حدود قرن دوازدهم میلادی نیز ادامه داشت.


پاپیروس (لاتینی)، بَردی . پیزُر. لُخ . اَباء. حفا. تک . جگَن . چغ (در مازندران). پاپورس )یونانی). ورق پوست گیاه پاپیروس که در قدیم چون کاغذ بکار می رفته است. کتاب خطی بر ورق پوست این گیاه نوشته می شده است (لغت نامه دهخدا با اندکی تصرف). قرطاس نیز واژه‌ای اصلاً یونانی است مشتق از کارتس یعنی چیزی که بر آن می‌نویسند و معادل آن در عربی ورقه و صحیفه‌است.