faridbensaeed
3rd December 2012, 09:29 AM
انشعاب‌گيري گرم از خطوط تحت فشار
كليه عمليات انشعاب‌گيري گرم از خطوط تحت فشار بايد بوسيله گروه مجرب انجام گردد. صلاحيت سرپرست گروه انشعاب‌گيري گرم از خطوط انتقال و توزيع اصلي بايد توسط واحد عمليات ساختماني خطوط لوله موردتأييد قرارگرفته باشد. درموردانشعاب‌گيري گرم جهت مصرف‌كنندگان خانگي وتجاري (خطوط سرويس) كه بوسيله سه راهي انشعاب و توسط پيمانكار انجام مي‌شود صلاحيت جوشكار بايد مورد تأييد شركت بوده و عمليات انشعاب‌گيري تحت ناظر شركت انجام شود.
تبصره: سرپرست انشعاب‌گيـري مي‌بايستـي آموزشهـاي لازم را در زمينـه انشعاب‌گيـري ديده و با موفقيت گذرانده باشد.
در انشعاب گيري گرم بايد ضوابط زير دقيقاً اجرا شود:
الف) گودال حفر شده جهت گرفتن انشعاب بايد داراي شيب مناسب از اطراف بوده بنحوي كه مانع از ريزش ديواره اطراف شود.
ب) راه فرار در گودال به صورت ايجاد پله در ديواره كانال يا گذاشتن نرده‌بان پيش‌بيني گردد.
ج ) محل انشعاب نبايد روي جوش طولي لوله باشد. درمورد جوش عرضي نيز فاصله يك و نيم برابر قطر حفظ شود.
تذكر: درمورد لوله‌هاي درزدار كه به روش ERW ساخته شده‌اند و در شبكه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند اجراي بند فوق درمورد حفظ فاصله از جوش طولي الزامي نمي‌باشد.
د ) محل انشعاب نبايد روي محلي از لوله كه داراي خم است، باشد.
هـ ) درمورد خطوط لوله‌اي كه بالاتر از 20 درصد حداقل تنش تسليم (SMYS) كار مي‌كنند حضور بازرس فني و تأييد نقطه انشعاب‌گيري الزامي است.
و ) در انشعاب‌گيري از خطوط انتقال با فشار بالاتر از 250 پوند بر اينچ مربع حضور بازرسي فني الزامي است.
ز ) امكانات اطفاء حريق و وسايل ارتباطي مناسب بايد در محل انشعاب‌گيري پيش‌بيني و آتش‌نشان با تجربه در محل حضور داشته باشد.
ح ) ساير مقررات انشعاب‌گيري طبق روشهاي اجرائي استاندارد شركت ملي گاز كه درصورت نياز توسط بازرسي فني تدوين و ابلاغ مي‌گردد، خواهد بود.
تخليه خطوط از هوا يا گاز
زماني كه خطوط لوله از هوا بوسيله گاز تخليه مي‌شوند بايد سرعت جانشيني گاز در حدي باشد كه از مخلوط شدن گاز و هوا در داخل لوله جلوگيري بعمل آورد، و تخليه هوا تا زماني كه گاز خروجي از لوله كاملاً فاقد هوا گردد بايد ادامه يابد. (مطابق دستورالعمل مدون)
در مواردي كه تأمين گاز در حد موردنظر امكان‌پذير نيست بايد از گاز بي‌اثر مانند نيتروژن به عنوان حدواسط بين هوا و گاز استفاده شود. اگر در مواردي به علت وجود واحدهاي مسكوني يا عوامل ديگر تخليه گاز به مدت طولاني خطرناك تشخيص داده شود، در اين موارد استفاده از گاز بي‌اثر الزامي است.
تذكر : استفاده از پيگ (جاروبك) در تخليه هوا مجاز نمي‌باشد.
تخليه خطوط از گاز و جانشيني با هوا نيز بايد باتوجه به نكات مندرج در بندهاي فوق صورت گيرد.
عمليات تخليه لوله در مواقع مه غليظ و رعد و برق ممنوع است و درصورت ابري بودن هوا بايد با نظر مسئول ارشد خط لوله در ناحيه انجام شود.
حفاظت از زنگ
روشهاي حفاظت از زنگ در زمينه‌هاي طراحي، نصب و نگهداري بايد مطابق با مشخصات شركت ملي گاز و تحت نظر افراد متخصص و با تجربه انجام پذيرد.
حفاظت لوله‌هاي مدفون
كليه خطوط انتقال، خطوط ايستگاههاي تقويت فشار و خطوط شبكه بايد با استفاده از مصالح مناسب عايق و به كمك سيستمهاي حفاظت كاتدي يا آندهاي فناشونده در مقابل خوردگي محافظت گردند.
بهره‌برداري از خطوط انتقال و شبكه‌هاي گازرساني فاقد سيستم حفاظت از زنگ اكيداً ممنوع خواهد بود.
كنترل خطوط
هرگاه تشخيص داده شود كه پوشش قسمتهايـي ازلوله ازبين رفته است اين قسمتها بايد آزمايش شده و اقدامات لازم جهت مرمت انجام شود.
بازرسيهاي زير جهت كنترل خطوط الزامي مي‌باشد:
الف) بازرسي از عملكرد ركتيفايرها در ماه يكبار ارسال فرمهاي مربوط به آزمايش به بازرسي فني
ب) ارقام اندازه‌گيري پتانسيل لوله به خاك كيلومتر به كيلومتر مي‌بايست هر سه ماه يكبار انجام و رونوشت اندازه‌گيريها به بازرسي فني ارسال گردد.
در اين بازديدها همچنين لازم است وضعيت نقاط اندازه‌گيري پتانسيل غلافهاي محل تقاطع و اتصالات عايق نيز بررسي گردد و درصورت مطلوب نبودن اختلاف پتانسيل در قسمتي از خط تا رفع عيب در ماه يكبار اندازه‌گيري در اين نقاط تكرار گردد.
ج) در حين بازديد كليه موارد نقص بايد يادداشت شده و اقدامات سريع جهت برطرف نمودن نقص انجام شود.
در مواردي كه در مجاورت و به موازات خطوط انتقال و شبكه‌هاي گاز خطوط انتقال نيروي جديد احداث مي‌گردد، لازم است اثرات ولتاژهاي القائي اندازه‌گيري شده و اقدامات لازم با كسب نظر از واحدهاي مهندسي انجام پذيرد.
براي كليه خطوط كه تحت حفاظت كاتدي قرار مي‌گيرند بايد به تعداد كافي نقاط اندازه‌گيري با رعايت موارد زير انجام پذيرد:
كابلهاي اندازه‌گيري بايد در محل خود محكم نصب شوند.
روش نصب بايد طوري باشد كه سبب بوجود آوردن تنشهاي بيش از حد بر روي لوله نشود.
هنگام تعميرات نقطه محل نصب كابل اندازه‌گيري به لوله به صورت يكپارچه بايد با لوله عايق شود.
متروكه نمودن يا بلااستفاده نمودن خطوط
چنانچه بنا بدلايل عملياتي لازم شود كه بخشي از يك خط لوله و يا يك شبكه براي مدت طولاني از سرويس خارج گردد، لازم است از كليه منابع متصل به گاز بوسيله مناسبي از قبيل فلنج كور و يا درپوشهاي دائمي و يا اسپيسر جدا شده و از گاز تخليه و با هواي خشك يا گازهاي بي‌اثر جايگزين گردد.
چنانچه حجم قسمت جدا شده به اندازه‌اي كوچك باشد كه ميزان گاز موجود در آن نتواند خطري ايجاد نمايد نيازي به جايگزيني هوا يا گاز نخواهد بود.
هنگام قطع گاز يك مصرف كننده يكي از اقدامات زير بايد انجام شود:
الف) شيري كه فقط بوسيله افراد مسئول قابل باز كردن باشد بسته و قفل گردد.
ب ) لوله‌كشي مصرف كننده از انشعاب مربوطه قطع و انتهاي انشعاب بوسيله درپوش و يا فلنج كور مسدود گردد.
ج ) درمورد مصرف كنندگان خانگي كه بدلايل مختلف از قبيل تقاضاهاي مشترك، تخريب يا نوسازي ساختمان، تعريض خيابان و غيره انشعابات آنها مي‌بايد قطع گردد، لازم است پس از قطع گاز از محل انشعاب، انشعاب كلاً جمع‌آوري و در حداقل فاصله از انشعاب انتهاي لوله مسدود گردد.
در مواردي كه قطع گاز جنبه موقت دارد بانظر مسئول تعميرات شبكه و رعايت نكات ايمني اقدام مناسب صورت خواهد گرفت.
استفاده مجدد از خطوط متروكه
هر قسمتي از خطوط انتقال و يا شبكه كه به علت عدم نياز براي مدتي بيش از يك سال از سرويس خارج مي‌شود درصورتي كه مجدداً در سرويس قرار گيرد، مانند يك خط جديد و با همان ضوابط بايد مورد آزمايش مجدد قرار گيرد مگر در مواردي كه اين قبيل خطوط از طريق لوله‌هاي رابط تحت فشار گاز قرار داشته و مانند ساير قسمتهاي خطوط لوله و يا شبكه تحت حفاظت كاتديك و نگهداري بوده باشد.
فصل دوم
مقررات ايمني بهره‌برداري و نگهداري خطوط انتقال و ايستگاههاي تقويت فشار
دامنه و كاربرد
در اين بخش حداقل ضوابط نگهداري خطوط انتقال تعيين شده است. اجراي ضوابط نگهداري مندرج در اين بخش در كليه خطوط در سطح شركت اجباري بوده و درصورت مشاهده وضعيت ناايمن خط مورد نظر بايد از سرويس خارج و يا ترميم گردد.
1- كنترل حريم
مناطق شركت موظف به رعايت و اعمال دقيق مقررات حريم مصوب هيئت مديره مي‌باشد.
وظايف هر يك از واحدهاي ذيربط در دستورالعمل گردش كار و تفكيك مسئوليت در برخورد با مسائل حريم جداگانه روشن گرديده است.
مسئولين مربوطه مناطق موظف هستند كه ساليانه تعداد واحدهاي مسكوني ساخته شده در اطراف خطوط انتقال در فاصله 250 متر از محور خطوط را ارزيابي و در صورتي كه تطابق با نوع ساختماني خط لوله با رديف تراكم واحدهاي مسكوني بهم خورده باشد، مراتب را به مديريت ذيربط شركت ملي گاز ايران گزارش نمايند، تا درمورد تأمين ايمني ساكنين اطراف خط اقدامات مقتضي بعمل آيد.
كنترل مسير
مسئولين مناطق موظف هستند كه براي كنترل خطوط از نقطه نظر تغييرات در تراكم واحدهاي مسكوني، خرابي در خطوط، نشت، خوردگي تغييرات مهم در نيازهاي حفاظت كاتدي و ساير شرايط غيرعادي برنامه‌هاي مدون داشته و اين برنامه‌ها به اطلاع امور بازرسي، كنترل فني و ايمني رسيده باشد.
درصورتي كه بخشي از يك لوله در وضعيت نامساعد تشخيص داده شود و در عين حال خطرات آني از آن ناشي نمي‌شود، مسئولين خطوط بايد برنامه ترميم يا تعويض آن قسمت از خط تهيه و ارائه نمايند. چنانچه شرايط عملياتي اجازه دهد مي‌توان موقتاً فشار خطوط را به حد ايمن تقليل داد. ضمناً فشار خط متناسب با وضعيت خط طبق تشخيص امور بازرسي، كنترل فني و ايمني تقليل داده شود.
تناوب بازرسي از خطوط لوله
تناوب بازديد از مسير براساس قطر لوله، فشار آن، تراكم نواحي مسكوني، موقعيت مسير، وضعيت جوي و ساير عوامل موثر مي‌باشند اما حداقل فاصله زماني بين هر دو بازديد متوالي نبايد از زمانهاي نشان داده شده در زير بيشتر باشد:
بازديد توسط رئيس تعميرات خطوط لوله هر ناحيه در ماه يكبار با وسيله نقليه زميني
بازديد توسط رئيس تعميرات خط لوله منطقه هر سه ماه يكبار ترجيحاً با هلي‌كوپتر
در بازديدهاي ذكر شده توجه خاص به موارد ذيل بايد مبذول گردد:
تقاطع‌هاي رودخانه، جاده، راه‌آهن
آب بردگي‌ها
لغزش زمين
لوله‌هاي روگذر
نشت گاز
گزارش كتبي بازديدهاي انجام شده لازم است به رئيس منطقه، امور بازرسي كنترل فني و مديريت ذيربط ارسال گردد.
بازرسي شيرها در خطوط انتقال
هر يك از شيرهاي خطوط لوله كه در موارد اضطراري بايد عمل نمايند هر دو ماه يكبار بايد مورد بازرسي قرار گرفته و عملكرد آنها بايستي با باز و بسته كردن جزئي آزمايش گردد.
تبصره: خدمات فني مديريتهاي ذيربط با هماهنگي امور بازرسي، كنترل فني و ايمني فرمهاي مربوط به بازرسيهاي فوق را تهيه و به مناطق ابلاغ خواهند نمود.
بازرسي نشت گاز در خطوط انتقال
هر يك از مناطق بايد بطور ادواري برنامه‌هاي بازرسي از خطوط لوله انتقال گاز براي يافتن نقاط نشت احتمالي در طول مسير داشته باشند.
بازرسي نشت خطوط انتقال در دوره‌هايي كه بيشتر از يكسال نباشد در كليه مسيرهاي خطوط لوله واقع در هر منطقه بايد به مورد اجراء گذارده شود.
بازرسي نشت بايد با استفاده از دستگاههاي نشت ياب با حساسيت و دقت كافي و بوسيله افراد كارآزموده انجام شود. لازم به تذكر است كه در رديفهاي تراكم 3 و 4 نشت‌يابي حداقل هر سه ماه يكبار بايد انجام گردد.
تعميرات نشت در خطوط انتقال
نشتهاي كشف شده در خطوط انتقال بايد به طريق زير بطور اساسي تعمير گردند.
الف) لوله در قسمت حاوي نشت بايد بريده شده و بجاي آن لوله مشابه يا قوي‌تر و مناسب جوش داده شود.
ب ) تعمير نشت با استفاده از غلاف كامل دو تكه در شرايطي كه امكان خارج كردن خط از سرويس به مدت طولاني وجود ندارد بلامانع مي‌باشد.
ج ) درصورتي امكان قطع گاز وجود نداشته باشد مي‌توان براي مهار كردن نشت گيره پيچ و مهره‌اي استفاده نمود.
در چنين مواردي چنانچه تنش محيطي وارده به لوله در حين بهره‌برداري از 40000 پوند بر اينچ مربع بالاتر نباشد، تعمير نشت با استفاده از وصله‌هاي فولادي با گوشه‌هاي گرد كه به طريق جوش ماهيچه‌اي در محل خوردگي نصب مي‌شود امكان‌پذير است.
در اين موارد كسب نظر از بازرسي فني الزامي مي‌باشد. ضخامت وصله بايد به اندازه ضخامت لوله يا بالاتر از آن و طول آن نبايد از نصب قطر لوله بيشتر باشد.
د ) تعمير خطوط دريائي در محل نشت با استفاده از غلافهاي مخصوص مكانيكي بلامانع مي‌باشد.
علائم خطوط انتقال گاز
6-1- علائم مشخص كننده خطوط گاز بايد در نقاط ذيل نصب گردند:
الف) در فواصل يك كيلومتري از مبدأ به سمت انتهاي آن در جهت جريان گاز
ب) در محل تقاطع با جاده‌ها، راه‌آهن، رودخانه‌ها با عرض بيش از 40 متر و دريا و خارج شدن لوله از آن.
ج ) هر نقطه‌اي كه براي پيشگيري از صدمات به لوله و يا تداخل با مسير خط لوله نياز به مشخص شدن لوله باشد.
6-2- در نقاط ذيل نصب علائم مشخص كننده الزامي نمي‌باشد:
در رديفهاي تراكم 3 و 4 كه امكان نصب علائم وجود ندارد.
6-3- در نقاطي كه لوله در روي زمين و در دسترس افراد قرار دارد حتماً بايد با علائم كافي مشخص گردد.
6-4- روي هر يك از علائم خطوط لوله بايد نكات ذيل بوضوح بر روي زمينه زرد و با رنگ مشكي نوشته شده باشد: كلمه ‹‹خطر›› و ‹‹هشدار›› و يا ‹‹اخطار››
عبارت خط لوله گاز، شركت ملي گاز، كيلومتر مربوطه و نزديكترين شماره تلفن امداد نزديكترين ناحيه گازرساني يا نزديكترين مركز عمليات.
6-5- علائم مشخص كننده حريم خطوط لوله در نقاط مناسب و به تعداد كافي مي‌بايست نصب گردد.
ايستگاههاي تقويت فشار
هر يك از مسئولين ايستگاههاي تقويت فشار بايد برنامه مدون راه‌اندازي بهره‌برداري و توقف، براي واحدهاي تقويت فشار و ساير واحدهاي موجود در ايستگاهها، نظير ژنراتورها را داشته باشند.
بازرسي و آزمايش شيرهاي اطمينان
الف) شيرهاي اطمينان موجود در ايستگاههاي تقويت فشار بايد براساس مقررات بازرسي شركت ملي گاز مورد بازرسي و آزمايش قرار گيرند.
ب) در مواردي كه در زير شيرهاي اطمينان شير مسدود كننده جريان قرار داشته باشد، اين شيرها بايد در حالت باز بوسيله مناسبي قفل و يا پلمپ شوند، با اجازه بالاترين مقام مسئول تأسيسات مربوطه
ج ) درصورت مشاهده هرگونه نقصي در شيرهاي اطمينان و يا وسايلي كه در تخليه سريع فشار تأسيسات در موارد اضطراري مورد استفاده قرار مي‌گيرند، بايد سريعاً ايراد مذكور برطرف و يا وسيله معيوب تعويض گردد.
د ) وسايل مؤثر در تخليه گاز ايستگاه كه به صورت كنترل از راه دور عمل مي‌نمايند بايد حداقل سالي يكبار جهت حصول اطمينان از سالم بودن آنها عملاً مورد آزمايش قرار گيرند.
مجزا نمودن قسمتهاي تحت تعمير
مسئولين ايستگاهها بايد در موارد تعميرات برنامه‌هاي مدون تهيه نموده و بخصوص درمورد مجزا نمودن قسمتهاي تحت تعمير از قسمتهاي داراي گاز بوسيله صفحات مسدود كننده يا جايگزيني گاز با هوا و در سرويس قرار دادن مجدد وسايل، دستورات خود را به صورت مكتوب صريح و روشن صادر نمايند.
ذخيره سازي مواد قابل اشتعال
الف) نگهداري مواد قابل اشتعال بيش از حد مورد نياز روزانه بايد در ساختمانها يا نقاط سرپوشيده با تهويه مناسب كه در فواصل ايمن نسبت به تأسيسات تقويت فشار قرار دارند انجام گردد.
ب) براي محافظت مواد قابل اشتعال در مقابل حريق‌هاي احتمالي بايد به تعداد كافي خاموش كننده‌هاي مناسب در اماكن نگهداري اين مواد نصب گردد.
8- ايستگاههاي تقليل فشار
8-1- بازرسي و آزمايشات
وضعيت عمومي ايستگاههاي تقليل فشار بايد ساليانه مورد بازرسي قرار گرفته و عملكرد شيرهاي اطمينان رگولاتورها، شيرهاي قطع جريان خودكار و فشارسنج‌ها حداقل سالي يكبار مورد بازرسي و آزمايش قرار گيرند.
فصل سوم
مقررات ايمني بهره‌برداري و نگهداري شبكه‌هاي گازرساني
1- بودار كردن گاز مصرفي
1-1- تحويل گاز به مصرف كنندگان خانگي و تجاري بدون تزريق مواد بودار كننده ممنوع مي‌باشد.
درمورد صنايع بودار كردن گاز مصرفي مطابق مقررات تدوين شده شركت ملي گاز ايران خواهد بود.
1-2- ميزان مواد بودار كننده در گاز بايد طوري باشد كه وجود حداقل گاز يا غلظت file:///C:%5CUsers%5CBensaeed%5CAppData%5CLocal%5CTemp%5Cm sohtmlclip1%5C01%5Cclip_image002.gif حد پايين اشتعال (1% گاز در هوا) بوسيله شامه طبيعي قابل تشخيص باشد. اين ميزان معمولاً بوسيله سازنده مواد بودار كننده تعيين مي‌گردد.
1-3- واحدهاي بهره‌برداري شبكه‌هاي شهري موظف هستند كه در زمانهاي مشخص و به صورت ادواري در نقاط مختلف شبكه با دستگاه سنجش مواد بوداركننده ميزان غلظت اين ماده را در گاز اندازه‌گيري كنند.
1-4- روساي مناطق موظف هستند كه آمار كاركرد سالانه دستگاههاي بودار كننده و ميزان بودار كننده مصرف شده را در فرمهاي مخصوص پر كرده و به امور بازرسي، كنترل فني و ايمني ارائه دهند.
2- بازديدهاي ادواري از شبكه
2-1- مسيرهاي خطوط لوله و شبكه بايد بطور مرتب مورد بازديد قرار گيرند تا از مدفون نشدن دريچه شيرها، حفاريهاي بدون اطلاع در اطراف لوله‌ها و سالم بودن علائم شبكه اطمينان حاصل گردد.
دستورالعملهاي اجرايي در اين مورد توسط هر منطقه با درنظر گرفتن شرايطي از قبيل عمليات شهرداريها و ديگر سازمانها تعيين مي‌گردد. در هر حال فواصل بازديدهاي ادواري از شبكه نبايد از يك ماه تجاوز نمايد.
2-2- كليه شيرهاي موجود در شبكه‌هاي گازرساني بايد حداقل هر شش ماه يكبار بازديد و سرويس شوند و در فرمهاي مخصوص ثبت و قابل كنترل باشد.
2-3- هماهنگي با ساير ارگانهاي صاحب تأسيسات زيرزميني:
هرگونه عمليات حفاري از طرف شركت ملي گاز بايد با اطلاع و هماهنگي با سازمانهاي ذيربط از قبيل آب، فاضلاب، برق، مخابرات، مترو و غيره بسته به مورد بعمل آيد.
همچنين با ايجاد ارتباط مطمئن و دائمي با سازمانهاي فوق‌الذكر ترتيبي اتخاذ گردد كه هرگونه عمليات حفاري بوسيله آنها در نقاطي كه لوله گاز وجود دارد با اطلاع و نظارت نماينده شركت ملي گاز ايران انجام پذيرد.
3- نقشه‌هاي شبكه
نقشه‌هاي اجراء شده file:///C:%5CUsers%5CBensaeed%5CAppData%5CLocal%5CTemp%5Cm sohtmlclip1%5C01%5Cclip_image004.gif شبكه بايد بصورت مرتب و قابل دسترس سريع، نگهداري شده و هرگونه تغييرات بعدي يا توسعه در شبكه نيز بر روي اين نقشه‌ها نشان داده شده و يا نقشه‌هاي جديد براي آنها تهيه گردد.
نقشه‌هاي با مقياس file:///C:%5CUsers%5CBensaeed%5CAppData%5CLocal%5CTemp%5Cm sohtmlclip1%5C01%5Cclip_image006.gif يا كوچكتر جهت استفاده سريع در موقع اضطراري بايد دراختيار پستهاي امداد و مسئولين تعميرات قرار داده شود.
4- نشت‌يابي شبكه‌ها
هر نقطه بايد طبق برنامه مدوني كه براساس مقررات نشت‌يابي شركت ملي گاز تنظيم گرديده، كليه شبكه‌هاي واقع در منطقه را مورد نشت‌يابي قرار داده، و نشتهاي يافته شده را تعمير و موقعيت و علل نشت را گزارش و در پرونده مربوطه ثبت نمايد.
كليه خطوط اصلي و فرعي شبكه در فواصل زماني معين با استفاده از دستگاههاي نشت‌ياب با حساسيت و دقت كافي بايد مورد نشت‌يابي قرار گيرند. تعيين فواصل زماني براساس عمر شبكه، سوابق نشت در آن و شرايط زمين، تراكم نواحي مسكوني و وضعيت حفاظت كاتدي آن صورت مي‌گيرد. در هر حال اين مدت از 2 سال نبايد بيشتر گردد. در مواردي كه ميزان و تعداد نشت‌ها به حدي باشد كه احتمال خطر براي ساكنين مجاور خطوط شبكه وجود داشته باشد، بايد فواصل نشت‌يابي كوتاه‌تر شده و حداقل هر سه ماه يكبار انجام گيرد و اين برنامه تا زماني كه عوامل موثر در بروز نشت از قبيل خورندگي يا عدم كارآيي سيستم حفاظت كاتدي و غيره برطرف نشده و تعميرات تكميل نشده باشد بايد انجام پذيرد
كليه عمليات انشعاب‌گيري گرم از خطوط تحت فشار بايد بوسيله گروه مجرب انجام گردد. صلاحيت سرپرست گروه انشعاب‌گيري گرم از خطوط انتقال و توزيع اصلي بايد توسط واحد عمليات ساختماني خطوط لوله موردتأييد قرارگرفته باشد. درموردانشعاب‌گيري گرم جهت مصرف‌كنندگان خانگي وتجاري (خطوط سرويس) كه بوسيله سه راهي انشعاب و توسط پيمانكار انجام مي‌شود صلاحيت جوشكار بايد مورد تأييد شركت بوده و عمليات انشعاب‌گيري تحت ناظر شركت انجام شود.
تبصره: سرپرست انشعاب‌گيـري مي‌بايستـي آموزشهـاي لازم را در زمينـه انشعاب‌گيـري ديده و با موفقيت گذرانده باشد.
در انشعاب گيري گرم بايد ضوابط زير دقيقاً اجرا شود:
الف) گودال حفر شده جهت گرفتن انشعاب بايد داراي شيب مناسب از اطراف بوده بنحوي كه مانع از ريزش ديواره اطراف شود.
ب) راه فرار در گودال به صورت ايجاد پله در ديواره كانال يا گذاشتن نرده‌بان پيش‌بيني گردد.
ج ) محل انشعاب نبايد روي جوش طولي لوله باشد. درمورد جوش عرضي نيز فاصله يك و نيم برابر قطر حفظ شود.
تذكر: درمورد لوله‌هاي درزدار كه به روش ERW ساخته شده‌اند و در شبكه‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند اجراي بند فوق درمورد حفظ فاصله از جوش طولي الزامي نمي‌باشد.
د ) محل انشعاب نبايد روي محلي از لوله كه داراي خم است، باشد.
هـ ) درمورد خطوط لوله‌اي كه بالاتر از 20 درصد حداقل تنش تسليم (SMYS) كار مي‌كنند حضور بازرس فني و تأييد نقطه انشعاب‌گيري الزامي است.
و ) در انشعاب‌گيري از خطوط انتقال با فشار بالاتر از 250 پوند بر اينچ مربع حضور بازرسي فني الزامي است.
ز ) امكانات اطفاء حريق و وسايل ارتباطي مناسب بايد در محل انشعاب‌گيري پيش‌بيني و آتش‌نشان با تجربه در محل حضور داشته باشد.
ح ) ساير مقررات انشعاب‌گيري طبق روشهاي اجرائي استاندارد شركت ملي گاز كه درصورت نياز توسط بازرسي فني تدوين و ابلاغ مي‌گردد، خواهد بود.
تخليه خطوط از هوا يا گاز
زماني كه خطوط لوله از هوا بوسيله گاز تخليه مي‌شوند بايد سرعت جانشيني گاز در حدي باشد كه از مخلوط شدن گاز و هوا در داخل لوله جلوگيري بعمل آورد، و تخليه هوا تا زماني كه گاز خروجي از لوله كاملاً فاقد هوا گردد بايد ادامه يابد. (مطابق دستورالعمل مدون)
در مواردي كه تأمين گاز در حد موردنظر امكان‌پذير نيست بايد از گاز بي‌اثر مانند نيتروژن به عنوان حدواسط بين هوا و گاز استفاده شود. اگر در مواردي به علت وجود واحدهاي مسكوني يا عوامل ديگر تخليه گاز به مدت طولاني خطرناك تشخيص داده شود، در اين موارد استفاده از گاز بي‌اثر الزامي است.
تذكر : استفاده از پيگ (جاروبك) در تخليه هوا مجاز نمي‌باشد.
تخليه خطوط از گاز و جانشيني با هوا نيز بايد باتوجه به نكات مندرج در بندهاي فوق صورت گيرد.
عمليات تخليه لوله در مواقع مه غليظ و رعد و برق ممنوع است و درصورت ابري بودن هوا بايد با نظر مسئول ارشد خط لوله در ناحيه انجام شود.
حفاظت از زنگ
روشهاي حفاظت از زنگ در زمينه‌هاي طراحي، نصب و نگهداري بايد مطابق با مشخصات شركت ملي گاز و تحت نظر افراد متخصص و با تجربه انجام پذيرد.
حفاظت لوله‌هاي مدفون
كليه خطوط انتقال، خطوط ايستگاههاي تقويت فشار و خطوط شبكه بايد با استفاده از مصالح مناسب عايق و به كمك سيستمهاي حفاظت كاتدي يا آندهاي فناشونده در مقابل خوردگي محافظت گردند.
بهره‌برداري از خطوط انتقال و شبكه‌هاي گازرساني فاقد سيستم حفاظت از زنگ اكيداً ممنوع خواهد بود.
كنترل خطوط
هرگاه تشخيص داده شود كه پوشش قسمتهايـي ازلوله ازبين رفته است اين قسمتها بايد آزمايش شده و اقدامات لازم جهت مرمت انجام شود.
بازرسيهاي زير جهت كنترل خطوط الزامي مي‌باشد:
الف) بازرسي از عملكرد ركتيفايرها در ماه يكبار ارسال فرمهاي مربوط به آزمايش به بازرسي فني
ب) ارقام اندازه‌گيري پتانسيل لوله به خاك كيلومتر به كيلومتر مي‌بايست هر سه ماه يكبار انجام و رونوشت اندازه‌گيريها به بازرسي فني ارسال گردد.
در اين بازديدها همچنين لازم است وضعيت نقاط اندازه‌گيري پتانسيل غلافهاي محل تقاطع و اتصالات عايق نيز بررسي گردد و درصورت مطلوب نبودن اختلاف پتانسيل در قسمتي از خط تا رفع عيب در ماه يكبار اندازه‌گيري در اين نقاط تكرار گردد.
ج) در حين بازديد كليه موارد نقص بايد يادداشت شده و اقدامات سريع جهت برطرف نمودن نقص انجام شود.
در مواردي كه در مجاورت و به موازات خطوط انتقال و شبكه‌هاي گاز خطوط انتقال نيروي جديد احداث مي‌گردد، لازم است اثرات ولتاژهاي القائي اندازه‌گيري شده و اقدامات لازم با كسب نظر از واحدهاي مهندسي انجام پذيرد.
براي كليه خطوط كه تحت حفاظت كاتدي قرار مي‌گيرند بايد به تعداد كافي نقاط اندازه‌گيري با رعايت موارد زير انجام پذيرد:
كابلهاي اندازه‌گيري بايد در محل خود محكم نصب شوند.
روش نصب بايد طوري باشد كه سبب بوجود آوردن تنشهاي بيش از حد بر روي لوله نشود.
هنگام تعميرات نقطه محل نصب كابل اندازه‌گيري به لوله به صورت يكپارچه بايد با لوله عايق شود.
متروكه نمودن يا بلااستفاده نمودن خطوط
چنانچه بنا بدلايل عملياتي لازم شود كه بخشي از يك خط لوله و يا يك شبكه براي مدت طولاني از سرويس خارج گردد، لازم است از كليه منابع متصل به گاز بوسيله مناسبي از قبيل فلنج كور و يا درپوشهاي دائمي و يا اسپيسر جدا شده و از گاز تخليه و با هواي خشك يا گازهاي بي‌اثر جايگزين گردد.
چنانچه حجم قسمت جدا شده به اندازه‌اي كوچك باشد كه ميزان گاز موجود در آن نتواند خطري ايجاد نمايد نيازي به جايگزيني هوا يا گاز نخواهد بود.
هنگام قطع گاز يك مصرف كننده يكي از اقدامات زير بايد انجام شود:
الف) شيري كه فقط بوسيله افراد مسئول قابل باز كردن باشد بسته و قفل گردد.
ب ) لوله‌كشي مصرف كننده از انشعاب مربوطه قطع و انتهاي انشعاب بوسيله درپوش و يا فلنج كور مسدود گردد.
ج ) درمورد مصرف كنندگان خانگي كه بدلايل مختلف از قبيل تقاضاهاي مشترك، تخريب يا نوسازي ساختمان، تعريض خيابان و غيره انشعابات آنها مي‌بايد قطع گردد، لازم است پس از قطع گاز از محل انشعاب، انشعاب كلاً جمع‌آوري و در حداقل فاصله از انشعاب انتهاي لوله مسدود گردد.
در مواردي كه قطع گاز جنبه موقت دارد بانظر مسئول تعميرات شبكه و رعايت نكات ايمني اقدام مناسب صورت خواهد گرفت.
استفاده مجدد از خطوط متروكه
هر قسمتي از خطوط انتقال و يا شبكه كه به علت عدم نياز براي مدتي بيش از يك سال از سرويس خارج مي‌شود درصورتي كه مجدداً در سرويس قرار گيرد، مانند يك خط جديد و با همان ضوابط بايد مورد آزمايش مجدد قرار گيرد مگر در مواردي كه اين قبيل خطوط از طريق لوله‌هاي رابط تحت فشار گاز قرار داشته و مانند ساير قسمتهاي خطوط لوله و يا شبكه تحت حفاظت كاتديك و نگهداري بوده باشد.
فصل دوم
مقررات ايمني بهره‌برداري و نگهداري خطوط انتقال و ايستگاههاي تقويت فشار
دامنه و كاربرد
در اين بخش حداقل ضوابط نگهداري خطوط انتقال تعيين شده است. اجراي ضوابط نگهداري مندرج در اين بخش در كليه خطوط در سطح شركت اجباري بوده و درصورت مشاهده وضعيت ناايمن خط مورد نظر بايد از سرويس خارج و يا ترميم گردد.
1- كنترل حريم
مناطق شركت موظف به رعايت و اعمال دقيق مقررات حريم مصوب هيئت مديره مي‌باشد.
وظايف هر يك از واحدهاي ذيربط در دستورالعمل گردش كار و تفكيك مسئوليت در برخورد با مسائل حريم جداگانه روشن گرديده است.
مسئولين مربوطه مناطق موظف هستند كه ساليانه تعداد واحدهاي مسكوني ساخته شده در اطراف خطوط انتقال در فاصله 250 متر از محور خطوط را ارزيابي و در صورتي كه تطابق با نوع ساختماني خط لوله با رديف تراكم واحدهاي مسكوني بهم خورده باشد، مراتب را به مديريت ذيربط شركت ملي گاز ايران گزارش نمايند، تا درمورد تأمين ايمني ساكنين اطراف خط اقدامات مقتضي بعمل آيد.
كنترل مسير
مسئولين مناطق موظف هستند كه براي كنترل خطوط از نقطه نظر تغييرات در تراكم واحدهاي مسكوني، خرابي در خطوط، نشت، خوردگي تغييرات مهم در نيازهاي حفاظت كاتدي و ساير شرايط غيرعادي برنامه‌هاي مدون داشته و اين برنامه‌ها به اطلاع امور بازرسي، كنترل فني و ايمني رسيده باشد.
درصورتي كه بخشي از يك لوله در وضعيت نامساعد تشخيص داده شود و در عين حال خطرات آني از آن ناشي نمي‌شود، مسئولين خطوط بايد برنامه ترميم يا تعويض آن قسمت از خط تهيه و ارائه نمايند. چنانچه شرايط عملياتي اجازه دهد مي‌توان موقتاً فشار خطوط را به حد ايمن تقليل داد. ضمناً فشار خط متناسب با وضعيت خط طبق تشخيص امور بازرسي، كنترل فني و ايمني تقليل داده شود.
تناوب بازرسي از خطوط لوله
تناوب بازديد از مسير براساس قطر لوله، فشار آن، تراكم نواحي مسكوني، موقعيت مسير، وضعيت جوي و ساير عوامل موثر مي‌باشند اما حداقل فاصله زماني بين هر دو بازديد متوالي نبايد از زمانهاي نشان داده شده در زير بيشتر باشد:
بازديد توسط رئيس تعميرات خطوط لوله هر ناحيه در ماه يكبار با وسيله نقليه زميني
بازديد توسط رئيس تعميرات خط لوله منطقه هر سه ماه يكبار ترجيحاً با هلي‌كوپتر
در بازديدهاي ذكر شده توجه خاص به موارد ذيل بايد مبذول گردد:
تقاطع‌هاي رودخانه، جاده، راه‌آهن
آب بردگي‌ها
لغزش زمين
لوله‌هاي روگذر
نشت گاز
گزارش كتبي بازديدهاي انجام شده لازم است به رئيس منطقه، امور بازرسي كنترل فني و مديريت ذيربط ارسال گردد.
بازرسي شيرها در خطوط انتقال
هر يك از شيرهاي خطوط لوله كه در موارد اضطراري بايد عمل نمايند هر دو ماه يكبار بايد مورد بازرسي قرار گرفته و عملكرد آنها بايستي با باز و بسته كردن جزئي آزمايش گردد.
تبصره: خدمات فني مديريتهاي ذيربط با هماهنگي امور بازرسي، كنترل فني و ايمني فرمهاي مربوط به بازرسيهاي فوق را تهيه و به مناطق ابلاغ خواهند نمود.
بازرسي نشت گاز در خطوط انتقال
هر يك از مناطق بايد بطور ادواري برنامه‌هاي بازرسي از خطوط لوله انتقال گاز براي يافتن نقاط نشت احتمالي در طول مسير داشته باشند.
بازرسي نشت خطوط انتقال در دوره‌هايي كه بيشتر از يكسال نباشد در كليه مسيرهاي خطوط لوله واقع در هر منطقه بايد به مورد اجراء گذارده شود.
بازرسي نشت بايد با استفاده از دستگاههاي نشت ياب با حساسيت و دقت كافي و بوسيله افراد كارآزموده انجام شود. لازم به تذكر است كه در رديفهاي تراكم 3 و 4 نشت‌يابي حداقل هر سه ماه يكبار بايد انجام گردد.
تعميرات نشت در خطوط انتقال
نشتهاي كشف شده در خطوط انتقال بايد به طريق زير بطور اساسي تعمير گردند.
الف) لوله در قسمت حاوي نشت بايد بريده شده و بجاي آن لوله مشابه يا قوي‌تر و مناسب جوش داده شود.
ب ) تعمير نشت با استفاده از غلاف كامل دو تكه در شرايطي كه امكان خارج كردن خط از سرويس به مدت طولاني وجود ندارد بلامانع مي‌باشد.
ج ) درصورتي امكان قطع گاز وجود نداشته باشد مي‌توان براي مهار كردن نشت گيره پيچ و مهره‌اي استفاده نمود.
در چنين مواردي چنانچه تنش محيطي وارده به لوله در حين بهره‌برداري از 40000 پوند بر اينچ مربع بالاتر نباشد، تعمير نشت با استفاده از وصله‌هاي فولادي با گوشه‌هاي گرد كه به طريق جوش ماهيچه‌اي در محل خوردگي نصب مي‌شود امكان‌پذير است.
در اين موارد كسب نظر از بازرسي فني الزامي مي‌باشد. ضخامت وصله بايد به اندازه ضخامت لوله يا بالاتر از آن و طول آن نبايد از نصب قطر لوله بيشتر باشد.
د ) تعمير خطوط دريائي در محل نشت با استفاده از غلافهاي مخصوص مكانيكي بلامانع مي‌باشد.
علائم خطوط انتقال گاز
6-1- علائم مشخص كننده خطوط گاز بايد در نقاط ذيل نصب گردند:
الف) در فواصل يك كيلومتري از مبدأ به سمت انتهاي آن در جهت جريان گاز
ب) در محل تقاطع با جاده‌ها، راه‌آهن، رودخانه‌ها با عرض بيش از 40 متر و دريا و خارج شدن لوله از آن.
ج ) هر نقطه‌اي كه براي پيشگيري از صدمات به لوله و يا تداخل با مسير خط لوله نياز به مشخص شدن لوله باشد.
6-2- در نقاط ذيل نصب علائم مشخص كننده الزامي نمي‌باشد:
در رديفهاي تراكم 3 و 4 كه امكان نصب علائم وجود ندارد.
6-3- در نقاطي كه لوله در روي زمين و در دسترس افراد قرار دارد حتماً بايد با علائم كافي مشخص گردد.
6-4- روي هر يك از علائم خطوط لوله بايد نكات ذيل بوضوح بر روي زمينه زرد و با رنگ مشكي نوشته شده باشد: كلمه ‹‹خطر›› و ‹‹هشدار›› و يا ‹‹اخطار››
عبارت خط لوله گاز، شركت ملي گاز، كيلومتر مربوطه و نزديكترين شماره تلفن امداد نزديكترين ناحيه گازرساني يا نزديكترين مركز عمليات.
6-5- علائم مشخص كننده حريم خطوط لوله در نقاط مناسب و به تعداد كافي مي‌بايست نصب گردد.
ايستگاههاي تقويت فشار
هر يك از مسئولين ايستگاههاي تقويت فشار بايد برنامه مدون راه‌اندازي بهره‌برداري و توقف، براي واحدهاي تقويت فشار و ساير واحدهاي موجود در ايستگاهها، نظير ژنراتورها را داشته باشند.
بازرسي و آزمايش شيرهاي اطمينان
الف) شيرهاي اطمينان موجود در ايستگاههاي تقويت فشار بايد براساس مقررات بازرسي شركت ملي گاز مورد بازرسي و آزمايش قرار گيرند.
ب) در مواردي كه در زير شيرهاي اطمينان شير مسدود كننده جريان قرار داشته باشد، اين شيرها بايد در حالت باز بوسيله مناسبي قفل و يا پلمپ شوند، با اجازه بالاترين مقام مسئول تأسيسات مربوطه
ج ) درصورت مشاهده هرگونه نقصي در شيرهاي اطمينان و يا وسايلي كه در تخليه سريع فشار تأسيسات در موارد اضطراري مورد استفاده قرار مي‌گيرند، بايد سريعاً ايراد مذكور برطرف و يا وسيله معيوب تعويض گردد.
د ) وسايل مؤثر در تخليه گاز ايستگاه كه به صورت كنترل از راه دور عمل مي‌نمايند بايد حداقل سالي يكبار جهت حصول اطمينان از سالم بودن آنها عملاً مورد آزمايش قرار گيرند.
مجزا نمودن قسمتهاي تحت تعمير
مسئولين ايستگاهها بايد در موارد تعميرات برنامه‌هاي مدون تهيه نموده و بخصوص درمورد مجزا نمودن قسمتهاي تحت تعمير از قسمتهاي داراي گاز بوسيله صفحات مسدود كننده يا جايگزيني گاز با هوا و در سرويس قرار دادن مجدد وسايل، دستورات خود را به صورت مكتوب صريح و روشن صادر نمايند.
ذخيره سازي مواد قابل اشتعال
الف) نگهداري مواد قابل اشتعال بيش از حد مورد نياز روزانه بايد در ساختمانها يا نقاط سرپوشيده با تهويه مناسب كه در فواصل ايمن نسبت به تأسيسات تقويت فشار قرار دارند انجام گردد.
ب) براي محافظت مواد قابل اشتعال در مقابل حريق‌هاي احتمالي بايد به تعداد كافي خاموش كننده‌هاي مناسب در اماكن نگهداري اين مواد نصب گردد.
8- ايستگاههاي تقليل فشار
8-1- بازرسي و آزمايشات
وضعيت عمومي ايستگاههاي تقليل فشار بايد ساليانه مورد بازرسي قرار گرفته و عملكرد شيرهاي اطمينان رگولاتورها، شيرهاي قطع جريان خودكار و فشارسنج‌ها حداقل سالي يكبار مورد بازرسي و آزمايش قرار گيرند.
فصل سوم
مقررات ايمني بهره‌برداري و نگهداري شبكه‌هاي گازرساني
1- بودار كردن گاز مصرفي
1-1- تحويل گاز به مصرف كنندگان خانگي و تجاري بدون تزريق مواد بودار كننده ممنوع مي‌باشد.
درمورد صنايع بودار كردن گاز مصرفي مطابق مقررات تدوين شده شركت ملي گاز ايران خواهد بود.
1-2- ميزان مواد بودار كننده در گاز بايد طوري باشد كه وجود حداقل گاز يا غلظت file:///C:%5CUsers%5CBensaeed%5CAppData%5CLocal%5CTemp%5Cm sohtmlclip1%5C01%5Cclip_image002.gif حد پايين اشتعال (1% گاز در هوا) بوسيله شامه طبيعي قابل تشخيص باشد. اين ميزان معمولاً بوسيله سازنده مواد بودار كننده تعيين مي‌گردد.
1-3- واحدهاي بهره‌برداري شبكه‌هاي شهري موظف هستند كه در زمانهاي مشخص و به صورت ادواري در نقاط مختلف شبكه با دستگاه سنجش مواد بوداركننده ميزان غلظت اين ماده را در گاز اندازه‌گيري كنند.
1-4- روساي مناطق موظف هستند كه آمار كاركرد سالانه دستگاههاي بودار كننده و ميزان بودار كننده مصرف شده را در فرمهاي مخصوص پر كرده و به امور بازرسي، كنترل فني و ايمني ارائه دهند.
2- بازديدهاي ادواري از شبكه
2-1- مسيرهاي خطوط لوله و شبكه بايد بطور مرتب مورد بازديد قرار گيرند تا از مدفون نشدن دريچه شيرها، حفاريهاي بدون اطلاع در اطراف لوله‌ها و سالم بودن علائم شبكه اطمينان حاصل گردد.
دستورالعملهاي اجرايي در اين مورد توسط هر منطقه با درنظر گرفتن شرايطي از قبيل عمليات شهرداريها و ديگر سازمانها تعيين مي‌گردد. در هر حال فواصل بازديدهاي ادواري از شبكه نبايد از يك ماه تجاوز نمايد.
2-2- كليه شيرهاي موجود در شبكه‌هاي گازرساني بايد حداقل هر شش ماه يكبار بازديد و سرويس شوند و در فرمهاي مخصوص ثبت و قابل كنترل باشد.
2-3- هماهنگي با ساير ارگانهاي صاحب تأسيسات زيرزميني:
هرگونه عمليات حفاري از طرف شركت ملي گاز بايد با اطلاع و هماهنگي با سازمانهاي ذيربط از قبيل آب، فاضلاب، برق، مخابرات، مترو و غيره بسته به مورد بعمل آيد.
همچنين با ايجاد ارتباط مطمئن و دائمي با سازمانهاي فوق‌الذكر ترتيبي اتخاذ گردد كه هرگونه عمليات حفاري بوسيله آنها در نقاطي كه لوله گاز وجود دارد با اطلاع و نظارت نماينده شركت ملي گاز ايران انجام پذيرد.
3- نقشه‌هاي شبكه
نقشه‌هاي اجراء شده file:///C:%5CUsers%5CBensaeed%5CAppData%5CLocal%5CTemp%5Cm sohtmlclip1%5C01%5Cclip_image004.gif شبكه بايد بصورت مرتب و قابل دسترس سريع، نگهداري شده و هرگونه تغييرات بعدي يا توسعه در شبكه نيز بر روي اين نقشه‌ها نشان داده شده و يا نقشه‌هاي جديد براي آنها تهيه گردد.
نقشه‌هاي با مقياس file:///C:%5CUsers%5CBensaeed%5CAppData%5CLocal%5CTemp%5Cm sohtmlclip1%5C01%5Cclip_image006.gif يا كوچكتر جهت استفاده سريع در موقع اضطراري بايد دراختيار پستهاي امداد و مسئولين تعميرات قرار داده شود.
4- نشت‌يابي شبكه‌ها
هر نقطه بايد طبق برنامه مدوني كه براساس مقررات نشت‌يابي شركت ملي گاز تنظيم گرديده، كليه شبكه‌هاي واقع در منطقه را مورد نشت‌يابي قرار داده، و نشتهاي يافته شده را تعمير و موقعيت و علل نشت را گزارش و در پرونده مربوطه ثبت نمايد.
كليه خطوط اصلي و فرعي شبكه در فواصل زماني معين با استفاده از دستگاههاي نشت‌ياب با حساسيت و دقت كافي بايد مورد نشت‌يابي قرار گيرند. تعيين فواصل زماني براساس عمر شبكه، سوابق نشت در آن و شرايط زمين، تراكم نواحي مسكوني و وضعيت حفاظت كاتدي آن صورت مي‌گيرد. در هر حال اين مدت از 2 سال نبايد بيشتر گردد. در مواردي كه ميزان و تعداد نشت‌ها به حدي باشد كه احتمال خطر براي ساكنين مجاور خطوط شبكه وجود داشته باشد، بايد فواصل نشت‌يابي كوتاه‌تر شده و حداقل هر سه ماه يكبار انجام گيرد و اين برنامه تا زماني كه عوامل موثر در بروز نشت از قبيل خورندگي يا عدم كارآيي سيستم حفاظت كاتدي و غيره برطرف نشده و تعميرات تكميل نشده باشد بايد انجام پذيرد