h.jabbari
2nd October 2012, 10:06 AM
اموالي كه ديگر مفيد فايده نمي‌باشند ممكن است از رده خارج شده و به فروش رسند يا با ساير دارايي‌هاي ثابت معاوضه گردند. جزئيات ثبت اين قبيل از اموال در دفاتر حسابداري متفادت است، اما در كليه موارد لازم است كه ارزش دفتري دارايي‌ها از حساب‌ها خارج شود. براي اين كار حساب استهلاك انباشته دارايي معادل كل استهلاك تا تاريخ خروج بدهكار و حساب دارايي به بهاي تمام شده بستانكار مي‌شود. يك دارايي ثابت را نبايد صرفا به اين دليل كه بهاي تمام شده آن مستهلك شده است از حساب‌ها حذف كرد. اگر يك دارايي حتي پس از گذشت طول عمر مفيد پيش‌بيني شده آن كما كان براي واحد اقتصادي مفيد باشد بهاي تمام شده و استهلاك انباشته آن بايد در دفاتر باقي بماند ( در غير اين صورت حساب‌ها شواهدي درياره ادامه وجود دارايي را نشان نمي‌دهد و ويژگي كنترلي دفاتر از ميان مي‌رود) مضافا اطلاعات مربوط به بهاي تمام شده و استهلاك انباشته اين دارايي‌ها براي منظورهاي مختلف از جمله : تجديد ارزيابي لازم خواهد بود. برخي از حالات متداول در ارتباط با كنار گذاشتن و واگذاري دارايي‌ها و روش‌هاي حسابداري آن در زير تشريح مي‌شود:
الف ـ كنار گذاري اموال اسقاط و مستعمل : چنانچه يك دارايي ثابت قابليت استفاده خود را براي واحد اقتصادي از دست دهد . ارزش دفتري آن نيز صفر باشد اين دارايي اسقاط تلقي و از رده خارج مي‌شود؛ در اين صورت اگر بهاي تمام شده به طور كامل مستهلك شده باشد زياني براي واحد به بار نخواهد آورد. اگر بهاي تمام شده به طور كامل مستهلك نشده باشد، از رده خارج كردن باعث زيان شده و مبلغ آن معادل مابه‌التفاوت بهاي تمام شده و استهلا ك انباشته دارايي است. زيان ناشي از خارج كردن دارايي‌هاي ثابت (از جمله اقلام) غير عملياتي بوده و بايد تحت عنوان ساير هزينه‌ها يا قبل از اقلام غير مترقبه در صورت سود و زيان درج شود. هر گونه مخارجي كه بابت كن گذاشتن اموال صورت پذيرد به عنوان زيان محسوب و به مبلغ زيان اضافه مي‌گردد.
ب ـ كنار گذاري اموال بر اثر حوادث مختلف: ممكن است از دست رفتن يا كنار گذاشتن اموال، ماشين آلات و تجهيزات اختياري نباشد؛ يعني دارايي در نتيجه آتش سوزي ، سرقت يا سوانح طبيعي نظير سيل و زلزله از بين برود و يا به علت تحولات در بازار و نيز از مد افتادگي، بي‌مصرف يا راكد تشخيص داده شود. در حسابرسي اين گونه رويداد‌ها بايد تمام مبلغ مربوط به دارايي‌هاي از دست رفته از اسناد و مدارك حسابداري خارج ك مبلغ سود يا زيان نيز شناسايي شود. گفتني است كه در محاسبه سود و زيان بايد مواردي مانند وجوه قابل دريافت از بيمه و يا قيمت فروش اسقاط منظور شود.
ج ـ اهداي اموال: اهداي هر يك از اموال، ماشين آلات و تجهيزات جزء انتقالات يك جانبه است. انتقال يك جانبه دارايي‌هاي غير پولي به صاحبان سرمايه يا ساير اشخاص بايد بر مبناي ارزش متعارف دارايي‌هاي انتقالي ثبت و سود يا زيان حاصل از واگذاري دارايي نيز شناسايي شود.
د ـ فروش اموال: از آنجايي كه ارزش اسقاط و عمر مفيد دارايي تنها از طريق برآورد تعيين مي‌شود، طبيعي است كه اموال در تاريخ واگذاري به قيمتي متفاوت با ارزش دفتري آن به فروش مي‌رسد. فروش دارايي‌ها به قيمت معادل ارزش دفتري سود يا زياني در بر نخواهد داشت اما به قيمتي بالاتر از ارزش دفتري باعث سود و به قيمت گمتر از ارزش دفتري موجب زيان خواهد شد. توصيف سود يا زياني كه از كنار گذاشتن يا فروش اموال ناشي مي‌شود اغلب دشوار است. زيرا تا حدي به اشتباه در برآورد عمر مفيد يا ارزش اسقاط و تا حدي به تغيير در ارزش متعارف دارايي مربوط مي‌شود. سود يا زيان حاصل از كنارگذاشتن يا فروش اموال اغلب تركيبي از هر دو عامل است. در صورتي كه مبلغ سود يا زيان ناشي از واگذاري دارايي‌هاي با اهميت باشد بايد در محاسبه سود و زيان به عنوان يك قلم جداگانه قبل از اقلام غير مترقبه و تحت سرفصل ساير درآمدها يا هزينه‌ها در صورت حساب سود و زيان منعكس شود. ر صورتي كه دارايي در تاريخي به غير از پايان سال واگذار شود، بايد استهلاك بخشي از سال كه به تاريخ واگذاري دارايي ختم مي‌شود محاسبه و در حساب‌ها در نظر گرفته شود.
هـ معاوضه اموال: بعضا اموال فرسوده با اموال نو معاوضه گرديده و مابه‌التفاوت آنها نقدا و يا با استفاده از شرايط اعتباري تسويه مي‌شود. بهاي معاوضه اموال فرسوده، ممكن است كمتر يا بيشتر از ارزش دفتري آن باشد. در گذشت تفاوت مذكور به سود و زيان حاصل از معاوضه دارايي منظور مي‌شد، ليكن در سال‌هاي اخير نحوه عمل فوق مورد قبول نيست. زيرا مبادلاتي از اين قبيل، درآمدي در پي نخواهد داشت. اما اگر بهاي معاوضه كمتر از ارزش دفتري اموال فرسوده باشد، ما به التفاوت آن زياد تلقي شده و در حساب‌ها منعكس مي‌گردد.
بر اساس اصول پذيرفته شده حسابداري، در تعويض دارايي‌هاي مشابه سود شناسايي نمي‌شود ولي زيان ناشي از معاوضه بايد شناسايي و در دفاتر ثبت گردد. اگر بهاي تمام شده اموال فرسوده كمتر از بهاي تمام شده اموال جديد باشد، بهاي تمام شده اموال جديد عبارت خواهد بود « از ارزش دفتري اموال فرسوده به اضافه مبلغ پرداخت شده آن»
الف ـ كنار گذاري اموال اسقاط و مستعمل : چنانچه يك دارايي ثابت قابليت استفاده خود را براي واحد اقتصادي از دست دهد . ارزش دفتري آن نيز صفر باشد اين دارايي اسقاط تلقي و از رده خارج مي‌شود؛ در اين صورت اگر بهاي تمام شده به طور كامل مستهلك شده باشد زياني براي واحد به بار نخواهد آورد. اگر بهاي تمام شده به طور كامل مستهلك نشده باشد، از رده خارج كردن باعث زيان شده و مبلغ آن معادل مابه‌التفاوت بهاي تمام شده و استهلا ك انباشته دارايي است. زيان ناشي از خارج كردن دارايي‌هاي ثابت (از جمله اقلام) غير عملياتي بوده و بايد تحت عنوان ساير هزينه‌ها يا قبل از اقلام غير مترقبه در صورت سود و زيان درج شود. هر گونه مخارجي كه بابت كن گذاشتن اموال صورت پذيرد به عنوان زيان محسوب و به مبلغ زيان اضافه مي‌گردد.
ب ـ كنار گذاري اموال بر اثر حوادث مختلف: ممكن است از دست رفتن يا كنار گذاشتن اموال، ماشين آلات و تجهيزات اختياري نباشد؛ يعني دارايي در نتيجه آتش سوزي ، سرقت يا سوانح طبيعي نظير سيل و زلزله از بين برود و يا به علت تحولات در بازار و نيز از مد افتادگي، بي‌مصرف يا راكد تشخيص داده شود. در حسابرسي اين گونه رويداد‌ها بايد تمام مبلغ مربوط به دارايي‌هاي از دست رفته از اسناد و مدارك حسابداري خارج ك مبلغ سود يا زيان نيز شناسايي شود. گفتني است كه در محاسبه سود و زيان بايد مواردي مانند وجوه قابل دريافت از بيمه و يا قيمت فروش اسقاط منظور شود.
ج ـ اهداي اموال: اهداي هر يك از اموال، ماشين آلات و تجهيزات جزء انتقالات يك جانبه است. انتقال يك جانبه دارايي‌هاي غير پولي به صاحبان سرمايه يا ساير اشخاص بايد بر مبناي ارزش متعارف دارايي‌هاي انتقالي ثبت و سود يا زيان حاصل از واگذاري دارايي نيز شناسايي شود.
د ـ فروش اموال: از آنجايي كه ارزش اسقاط و عمر مفيد دارايي تنها از طريق برآورد تعيين مي‌شود، طبيعي است كه اموال در تاريخ واگذاري به قيمتي متفاوت با ارزش دفتري آن به فروش مي‌رسد. فروش دارايي‌ها به قيمت معادل ارزش دفتري سود يا زياني در بر نخواهد داشت اما به قيمتي بالاتر از ارزش دفتري باعث سود و به قيمت گمتر از ارزش دفتري موجب زيان خواهد شد. توصيف سود يا زياني كه از كنار گذاشتن يا فروش اموال ناشي مي‌شود اغلب دشوار است. زيرا تا حدي به اشتباه در برآورد عمر مفيد يا ارزش اسقاط و تا حدي به تغيير در ارزش متعارف دارايي مربوط مي‌شود. سود يا زيان حاصل از كنارگذاشتن يا فروش اموال اغلب تركيبي از هر دو عامل است. در صورتي كه مبلغ سود يا زيان ناشي از واگذاري دارايي‌هاي با اهميت باشد بايد در محاسبه سود و زيان به عنوان يك قلم جداگانه قبل از اقلام غير مترقبه و تحت سرفصل ساير درآمدها يا هزينه‌ها در صورت حساب سود و زيان منعكس شود. ر صورتي كه دارايي در تاريخي به غير از پايان سال واگذار شود، بايد استهلاك بخشي از سال كه به تاريخ واگذاري دارايي ختم مي‌شود محاسبه و در حساب‌ها در نظر گرفته شود.
هـ معاوضه اموال: بعضا اموال فرسوده با اموال نو معاوضه گرديده و مابه‌التفاوت آنها نقدا و يا با استفاده از شرايط اعتباري تسويه مي‌شود. بهاي معاوضه اموال فرسوده، ممكن است كمتر يا بيشتر از ارزش دفتري آن باشد. در گذشت تفاوت مذكور به سود و زيان حاصل از معاوضه دارايي منظور مي‌شد، ليكن در سال‌هاي اخير نحوه عمل فوق مورد قبول نيست. زيرا مبادلاتي از اين قبيل، درآمدي در پي نخواهد داشت. اما اگر بهاي معاوضه كمتر از ارزش دفتري اموال فرسوده باشد، ما به التفاوت آن زياد تلقي شده و در حساب‌ها منعكس مي‌گردد.
بر اساس اصول پذيرفته شده حسابداري، در تعويض دارايي‌هاي مشابه سود شناسايي نمي‌شود ولي زيان ناشي از معاوضه بايد شناسايي و در دفاتر ثبت گردد. اگر بهاي تمام شده اموال فرسوده كمتر از بهاي تمام شده اموال جديد باشد، بهاي تمام شده اموال جديد عبارت خواهد بود « از ارزش دفتري اموال فرسوده به اضافه مبلغ پرداخت شده آن»